Δορυφορική εγκατάσταση σε πολυκατοικία

Γράφει ο Μιχάλης τελειόφοιτος του 6ου ΕΠΑ.Λ.

Στις μέρες μας και με την ραγδαία εξέλιξη και ζήτηση της δορυφορικής τηλεόρασης, έχουν προχωρήσει πάρα πολύ οι κατασκευάστριες εταιρείες σε σύγχρονες εφαρμογές ακόμα και για κεντρική εγκατάσταση δορυφορικής τηλεόρασης σε πολυκατοικία με λίγα δορυφορικά πιάτα λίγα καλώδια αλλά τοποθέτηση των δεκτών ξεχωριστά σε κάθε διαμέρισμα, έτσι ώστε ο κάθε ένοικος να βλέπει στον δέκτη του το κανάλι που επιθυμεί χωρίς να επηρεάζει τα άλλα διαμερίσματα αλλά και χωρίς να απαιτείται εξωτερικός εξοπλισμός ανά διαμέρισμα ξεχωριστά.

Παρακάτω στο άρθρο αυτό θα αναλύσουμε τον τρόπο λειτουργίας, τα εξαρτήματα καθώς και την φιλοσοφία κατασκευής και εγκατάστασης έτσι ώστε να πετύχουμε μια σωστή κεντρική εγκατάσταση δορυφορικής τηλεόρασης με σωστή διανομή προγραμμάτων σε πολυκατοικία.

Όταν το ζητούμενο είναι η λήψη με ένα σταθερό κάτοπτρο σε πολλούς διαφορετικούς δέκτες (δηλαδή σε πάνω από 8), ο μοναδικός τρόπος είναι η χρήση πολυδιακοπτών (multi-switches). Οι πολυδιακόπτες με ένα μόνο κάτοπτρο, σε συνδυασμό με κατάλληλο LNB, είναι η μέδοδος διανομής που χρησιμοποιείται σήμερα στις νέες εγκαταστάσεις κεντρικού συστήματος δορυφορικής τηλεόρασης σε μικρές και μεγάλες πολυκατοικίες και οικισμούς.

Πως λειτουργούν οι πολυδιακόπτες

Η δορυφορική μπάντα έχει χωρισθεί σε δύο κομμάτια, την μπάντα Ηigh (υψηλή) και την μπάντα Low (χαμηλή) ενώ για να εξυπηρετούν περισσότερα κανάλια, οι δορυφόροι πολώνουν το ηλεκτρομαγνητικό κύμα, συνήθως οριζόντια ή κάθετα. Με βάση τα παραπάνω, η δορυφορική περιοχή συχνοτήτων έχει χωριστεί σε τέσσερα κομμάτια:

? V- Χαμηλή μπάντα με κάθετη πόλωση (V low),

? V+ Υψηλή μπάντα με κάθετη πόλωση (V high),

? H- Χαμηλή μπάντα με οριζόντια πόλωση (H low),

? H+ Υψηλή μπάντα με οριζόντια πόλωση (H high),

Από την πλευρά του δορυφορικού πιάτου, το LNB πρέπει να «γνωρίζει» σε ποια μπάντα και με ποια πόλωση λήψης θα «κοιτάξει», για να συντονιστεί με το συγκεκριμένο κανάλι που επιλέγει ο χρήστης του δορυφορικού δέκτη με το τηλεκοντρόλ. Για να γίνει αυτό, ο δορυφορικός δέκτης μεταδίδει στο LNB, ηλεκτρικά σήματα που του δίνουν την πληροφορία σε ποια από τις 4 περιοχές βρίσκεται το κανάλι που επιλέγει ο χρήστης. Δηλαδή, εκτός από το δορυφορικό σήμα, μέσα από το καλώδιο που συνδέει το κάτοπτρο με τον δορυφορικό δέκτη, περνάνε και ηλεκτρικά σήματα που στέλνει ο δέκτης στο LNB. Αυτό φυσικά σημαίνει ότι ένα απλό LNB μπορεί να εξυπηρετήσει μόνο έναν δορυφορικό δέκτη, αφού μπορεί να συντονιστεί σε μία μόνο από τις τέσσερεις δορυφορικές περιοχές συχνοτήτων. Έτσι, δεν γίνεται να συνδέσουμε ένα διαχωριστή (Splitter) στο καλώδιο της δορυφορικής κεραίας και να τροφοδοτήσουμε με σήμα δύο δέκτες (όπως μπορούμε να κάνουμε στην επίγεια λήψη), αφού υπάρχει πάντα η πιθανότητα ο χρήστης του ενός δέκτη να επιλέξει ένα κανάλι που βρίσκεται σε διαφορετική μπάντα συχνοτήτων (V+ , V- , H+ , H-) από αυτήν που επιλέγει ο χρήστης του άλλου δέκτη. Σε εγκαταστάσεις με λίγους χρήστες μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα LNB με πολλές εξόδους αλλά αυτό έχει χρήση για έως 8 διαφορετικούς χρήστες. Για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα σε κεντρικές δορυφορικές εγκαταστάσεις με πολλούς χρήστες (και ουσιαστικά χωρίς κανένα περιορισμό στον αριθμό των χρηστών), όπου θα πρέπει ο κάθε χρήστης να μπορεί να επιλέξει όποιο κανάλι επιθυμεί, χρησιμοποιούμε ένα ειδικό LNB το οποίο ονομάζεται quattro. Στην ουσία πρόκειται για τέσσερα LNB σε συσκευασία ενός, κάθε ένα εκ' των οποίων είναι προσυντονισμένο σε μία διαφορετική δορυφορική (από τις τέσσερις) μπάντα.

Η διανομή του σήματος σε κάθε έναν από τους χρήστες γίνεται μέσω ενός συστήματος διακοπτών (multiswitch), οι οποίοι ερμηνεύουν τα σήματα που λαμβάνουν από τον κάθε δορυφορικό δέκτη, και τον συνδέουν με την μπάντα στην οποία βρίσκεται το κανάλι που επιθυμεί να παρακολουθήσει ο χρήστης. Οι πολυδιακόπτες χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγόριες: Στους stand alone (αυτόνομοι) που δίνουν ένα συγκεκριμένο αριθμό εξόδων για δορυφορικούς δέκτες (παίρνοντας σήμα από έως 4 δορυφόρους ή από 4 x 4=16 περιοχές συχνοτήτων) και τους cascadeable (διαδοχικής σύνδεσης) που συνδυάζονται μεταξύ τους αυξάνοντας έτσι, τις εξόδους παροχής σήματος προς τους δορυφορικούς δέκτες. Οι cascadeable πολυδιακόπτες (που μπορούν να πάρουν σήμα από ένα δορυφόρο ή από τέσσερις περιοχές) χωρίζονται με την σειρά τους σε τρεις τύπους: passive που εξασθενούν το σήμα, neutral που δεν το επηρεάζουν και active που το ενισχύουν. Η τροφοδοσία τους μπορεί να είναι είτε αυτόνομη ή από εξωτερικό τροφοδοτικό. Σε περίπτωση που θέλουμε με χρήση multiswitches να έχουμε λήψη σε παραπάνω από τέσσερις δορυφόρους (ή σε 4 x 4 = 16 δορυφορικές μπάντες) μπορούμε να τοποθετήσουμε επιπλέον multiswitches (πολλαπλασιάζοντας έτσι τα σημεία λήψης) και στην συνέχεια, με χρήση μικροδιακοπτών DiSEqC να επιλέγεται από τον δέκτη η σύνδεσή του με το κατάλληλο multiswitch.

Η διανομή δορυφορικών προγραμμάτων με πολυδιακόπτες (multiswitches) είναι η πιο εξελιγμένη μέθοδος για τη διανομή ολόκληρης της ΙF ενός ή και παραπάνω δορυφόρων στον χρήστη, ο οποίος στη συνέχεια θα κάνει απευθείας δορυφορική λήψη σαν να είχε ένα ατομικό σύστημα. Η μέθοδος αυτή χωρίζεται σε δύο κατηγορίες:

Ένας πολυδιακόπτης (stand alone multiswitch)

Στην πρώτη κατηγορία γίνεται απευθείας η επεξεργασία και η διανομή του σήματος από την ταράτσα μέσω ενός ενισχυτή που είναι ταυτόχρονα και multiswitch. Αυτός ο τρόπος απευθύνεται κυρίως σε μεγάλες μονοκατοικίες ή μικρές πολυκατοικίες μέχρι 16 διαμερισμάτων. Σε αυτή την κατηγορία γίνεται χρήση ενός αυτόνομου πολυδιακόπτη (stand alone multiswitch). Στον (stand alone) πολυδιακόπτη εισέρχονται τα 4 σήματα (V- , V+ , H- και H+) που λαμβάνονται από το (ή τα) LNB τύπου quattro και κάθε χρήστης συνδεδεμένος σε μία από τις εξόδους του, μπορεί να συνδεθεί σε οποιαδήποτε μπάντα.

Στη μέθοδο της διανομής μέσω ενός αυτόνομου ενισχυτή-multiswitch πολλαπλών εξόδων, καλό είναι να επιλεγεί ενισχυτής-multiswitch με ανεξάρτητη ρύθμιση του gain σε κάθε έξοδο του έτσι ώστε να μπορεί να εξισορροπηθεί σωστά το σήμα που θα οδηγηθεί σε κάθε διαμέρισμα.

Πολλαπλοί πολυδιακόπτες (cascadeable multiswitches)

Στην δεύτερη κατηγορία γίνεται χρήση ενός ενισχυτή ΙF στην ταράτσα και στην συνέχεια πολλαπλά cascadeable multiswitches σε κάθε όροφο αναλαμβάνουν να διανέμουν την ΙF στο κάθε διαμέρισμα, να την ενισχύσουν και να την στείλουν στον επόμενο multiswitch που βρίσκεται στον επόμενο όροφο μέχρι το κύκλωμα να τερματιστεί στο ισόγειο.

Η βασική συνδεσμολογία ενός συστήματος με cascadeable πολυδιακόπτες είναι: Τα σήματα V- , V+ , H- , H+ που λαμβάνονται από το LNB τύπου quattro περνάνε από κάθε πολυδιακόπτη στον επόμενο. Έτσι, κάθε συνδρομητής συνδεδεμένος σε κάποιο πολυδιακόπτη στην αλυσίδα διαδοχής, μπορεί να συνδεθεί σε οποιαδήποτε μπάντα.

Αυτή η περίπτωση διανομής (με διέλευση όλων των ΙΡ μέχρι το ισόγειο) είναι πιο ολοκληρωμένη λύση, αφού σε κάθε όροφο γίνεται επεξεργασία του σήματος και διανομή του με μικρού μήκους καλώδια μέχρι το εσωτερικό του διαμερίσματος, με αποτέλεσμα τα σήματα να εμφανίζονται πιο ισορροπημένα στα διαμερίσματα του κάθε ορόφου. Για την σωστή εξισορρόπηση του επιπέδου του σήματος σε κάθε όροφο γίνεται χρήση του κατάλληλου cascadeable multiswitch, (passive, neutral ή active) ενώ αν χρειαστεί και περαιτέρω εξισορρόπηση χρησιμοποιούνται και tap offs. Με τη μέθοδο αυτή είναι δυνατή η χρήση multiswitch περισσότερων εξόδων από τον αριθμό των διαμερισμάτων του ορόφου για την ανεξάρτητη οδήγηση 2 τερματικών πριζών μέσα στο κάθε διαμέρισμα. Κάτι αντίστοιχο στην περίπτωση διανομής από την ταράτσα, θα απαιτούσε υπερβολικό κόστος για να κατέβουν διπλά καλώδια σε κάθε διαμέρισμα.

Η περίπτωση εγκατάστασης με διανομή από multiswitch σε κάθε όροφο, δεν εμπνέει κινδύνους, μπορεί να εφαρμοστεί με μία απλή μελέτη, και να εγκατασταθεί με επιτυχία, ακόμα και χωρίς κανένα όργανο εφόσον γίνει πρώτα σωστά η μελέτη βάσει των απωλειών στις αποστάσεις από όροφο σε όροφο και από τον όροφο μέχρι την πρίζα του κάθε διαμερίσματος. Χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα καλώδια (με γνωστή απώλεια ανά μέτρο) και συγκεκριμένες μονάδες ενίσχυσης (με γνωστό κέρδος- gain), η εγκατάσταση μπορεί να γίνει εύκολα χωρίς επιπλέον ρυθμίσεις.

Για την χρήση των πολυδιακοπτών

Σε ένα δίκτυο διανομής δορυφορικού σήματος με πολυδιακόπτες δεν απαιτείται καμία επιπλέον ειδική ρύθμιση από τον χρήστη, παρά μόνο αυτές που απαιτούνται για απευθείας λήψη από δορυφόρο. Μαζί με την διανομή του δορυφορικού σήματος γίνεται συγχρόνως και η διανομή των επίγειων σημάτων (TV/RADIO) που διαχωρίζονται από τις πρίζες TV/SAT.

Είναι δυνατή η λήψη έως και 16 περιοχών συχνοτήτων στους stand alone και 4 περιοχών συχνοτήτων στους cascadeable. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να επιλεγεί κατά την εγκατάσταση, η λήψη (κατόπιν βέβαια συνεννοήσεως μεταξύ των χρηστών), περιοχών συχνοτήτων διαφορετικών δορυφόρων, ανεξαρτήτως πολώσεων έτσι ώστε να έχουμε επιλογή περισσότερων δορυφόρων με τα ανάλογα προγράμματα επιλέγοντας από κάθε δορυφόρο μόνο την μπάντα που μας ενδιαφέρει. Οι εταιρίες που κατασκευάζουν πολυδιακόπτες εξελίσσουν συνεχώς τα συστήματά τους και έτσι ο αριθμός εισόδων (περιοχές συχνοτήτων) και εξόδων (παροχές) σε νεότερα μοντέλα τους μπορεί να είναι μεγαλύτερος.

Το πλεονέκτημα που προσφέρει η μέθοδος με πολυδιακόπτες (multi-switches) σε σχέση με το σύστημα QAM είναι ότι ο κάθε χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση σε όλα απεριόριστα τα κανάλια που προσφέρονται από το δορυφόρο. Το μειονέκτημα είναι ότι απαιτείται η εγκατάσταση εξωτερικών καλωδίων (εκτός και αν πρόκειται για νέες οικοδομές), πράγμα που επιβαρύνει την αισθητική του κτιρίου, καθώς βέβαια και το γεγονός ότι απαιτείται πρόσθετος χρόνος εργασίας για την εγκατάστασή τους. Η αισθητική μπορεί να βελτιωθεί με τη χρήση καναλιών μεταφοράς καλωδίων που όμως επιβαρύνουν το συνολικό κόστος. Η χρήση των πολυδιακοπτών κρίνεται ως καλή λύση σε μικρές έως μεσαίες εγκαταστάσεις. Αν η εγκατάσταση είναι πολύ μεγάλη, ο χρόνος που χρειάζεται για την ολοκλήρωσή της και το κόστος των υλικών, πολλές φορές ορίζουν σαν αναγκαία λύση την εγκατάσταση συστήματος QAM.