Οι Δάσκαλοι της Βυζαντινής Μουσικής

Η απλοποίηση του συστήματος γραφής της Βυζαντινής μουσικής

Οι τρεις δάσκαλοι Χρύσανθος, Γρηγόριος και Χουρμούζιος, ανέλαβαν μετά από εντολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου να απλοποιήσουν το σύστημα γραφής. Ο Χρύσανθος ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη συγγραφή της θεωρίας της μουσικής, ενώ οι, Γρηγόριος και Χουρμούζιος συνεργάστηκαν και μετέφεραν στη νέα σημειογραφία, όλα τα μουσικά έργα των μουσουργών από τον όγδοο έως τον δέκατο όγδοο  αιώνα δηλαδή από τον Δαμασκηνό μέχρι τον Μανουήλ. Η συλλογή αυτή, που ονομάστηκε «Άπαντα», αποτελείται από 70 χειρόγραφους τόμους, και με την εφεύρεση της τυπογραφίας εκδόθηκε σε 30 βιβλία που φέρουν τη σφραγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 

ΜΕΓΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ

Ηλεκτρονική γραφή και ανάγνωση Βυζαντινής Μουσικής

Η εμπειρία των τελευταίων ετών έδειξε ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον στην Ελλάδα και στις γειτονικές χώρες για ένα σύγχρονο, γρήγορο και εύκολο στη μάθηση τρόπο γραφής βυζαντινών μουσικών κειμένων, από μία μικρή σε αριθμό, αλλά πολύ δραστήρια και εξέχουσα πολιτιστικά, μερίδα του πληθυσμού τους. Η γνωστή σε όλους μας πλέον ευκολία σύνταξης κειμένου σε υπολογιστή, παραήταν ελκυστική για να αφήσει αδιάφορους τους βυζαντινογνώστες. Τούτο δείχνουν οι προσπάθειες διαφόρων ιδιωτών και ομάδων να φτιάξουν γραμματοσειρές (fonts) και να αποδόσουν με κάποια ακρίβεια τα πολυσυζητημένα μικροδιαστήματα σε συγκεκριμένες μελωδίες.
Τοποθέτηση του προβλήματος

Το πρόβλημα που αντιμετώπισαν όλοι οι επίδοξοι σχεδιαστές γραμματοσειρών ήταν η δυσκολία δημιουργίας συνδυασμών μεταξύ των σημαδιών. Τα σημάδια της βυζαντινής μουσικής δεν μπαίνουν μόνο σε σειρά, αλλά και το ένα κάτω ή πάνω από το άλλο, υπάρχουν δε και περιπτώσεις που αλληλοεπικαλύπτονται. Αυτό δείχνει αμέσως ότι η αντιμετώπιση της βυζαντινής γραφής ως απλού κειμένου εισάγει ένα σωρό προβλήματα. Έπρεπε οι πιθανοί συνδυασμοί να εντοπιστούν και να εμφανίζονται ως ένας χαρακτήρας. Έπρεπε σημάδια με το ίδιο σχήμα να μπουν δύο και τρεις φορές στη γραμματοσειρά για να έχουν διαφορετική σχετική θέση με τα άλλα. Οι συνδυασμοί έκαναν ένα πλήθος χαρακτήρων που πλησίαζε τους 1000! Και όταν κανείς συνήθιζε τα ονόματα των γραμματοσειρών και την αντιστοιχία στο πληκτρολόγιο διαπίστωνε ότι δεν είχε ελευθερία στη γραφή. Οι χαρακτήρες έπρεπε να τοποθετούνται σε συγκεκριμένες θέσεις για να φαίνεται ωραίο το κείμενο. Αν άλλαζε κανείς τη θέση ενός χαρακτήρα έπρεπε να μετακινήσει πολλούς άλλους για να συνεχίσει να εμφανίζεται σωστά το κείμενο. Τέλος, ήταν αδύνατο να περάσει κανείς το κείμενο στον υπολογιστή, αν δεν το είχε γράψει προηγουμένως σε χαρτί, επειδή έπρεπε να ξέρει εκ των προτέρων τις θέσεις των χαρακτήρων, κυρίως για τους σύνθετους συνδυασμούς.

Συστήματα ηλεκτρονικής γραφής

Ένα τέτοιο, και όχι βέβαια το μοναδικό, σύστημα γραφής περιγράφεται στις σελίδες του π. Κωνσταντίνου Τερζόπουλου, σε αγγλική γλώσσα.
Κάτι λίγο καλύτερο περιγράφεται στις σελίδες του Βελισσάριου Γκεζερλή. Κατά τα λεγόμενα του ιδίου, το πρόγραμμα βρίσκεται σε πιο σωστό δρόμο.
Μια ολοκληρωμένη λύση, αν και κάπως δύσχρηστη, περιγράφεται στις σελίδες του Μελωδός 2008

screen10