Η συνεργατική διδακτική προσέγγιση με ερωτήσεις

Βασισμένο σε μια ιδέα που επεξεργαστήκαμε το 2005 με την Κατερίνα Λανάρη

Πώς μπορεί να λειτουργήσει συνεργατικά η τάξη μου;

Μπορεί να λειτουργήσει συνεργατικά με κάποιους βασικούς κανόνες

Ποιοι είναι οι βασικοί κανόνες για τη συνεργατική λειτουργία της τάξης μου;

Τα όρια είναι απαραίτητα για την επιτυχία της τάξης και της ομάδας
Τα παιδιά θα πρέπει να συμμετέχουν στη διαμόρφωση και στη διατήρηση των κανόνων
Λογικές συνέπειες και όχι τιμωρίες
Η συνεργασία δεν επιβάλλεται, προετοιμάζεται, καλλιεργείται και αναπτύσσεται
Χωρίς αμοιβαία εμπιστοσύνη η τάξη δεν μπορεί να λειτουργήσει συνεργατικά
Ο βασικός κανόνας: "Κάνω ότι θέλω με δύο περιορισμούς. Να είναι σχετικό με την εργασία της ομάδας και να μην ενοχλώ τους άλλους"
Η ομαδική συζήτηση είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της συνεργασίας

Τι είναι η ομαδική συζήτηση;

Δεν είναι φλυαρία: Έχει κοινό θέμα, στόχο (-ους) και χρονικό περιορισμό
Γίνεται με συγκεκριμένους κανόνες: Είναι σχετική με την εργασία της ομάδας χωρίς να ενοχλεί τους άλλους
Αποβλέπει στη λήψη αποφάσεων και στην επίλυση των προβλημάτων (κοινός στόχος)
 

Πώς επιλύω τα προβλήματα που θα παρουσιαστούν;

Η επίλυση των προβλημάτων θα πρέπει να γίνεται μέσα από συζήτηση με τα παιδιά
Η ευθύνη για τη σωστή λειτουργία της τάξης ανήκει στον εκπαιδευτικό αλλά και στα παιδιά
Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να ασκεί "δημοκρατική" ηγεσία (κοινή απόφαση μετά από συζήτηση)

Ποια είναι Τα "λάθος" μηνύματα που σαν δάσκαλος μπορεί να στέλνω στους μαθητές μου;

Διαταγές και καθοδηγήσεις
Απειλές
Ταπεινωτικές κρίσεις και κριτικές
Αίσθηση πως "παραιτούμαι από την προσπάθεια"

Υπάρχουν παραδείγματα από "λάθος" μηνύματα;

«Κάτσε στη θέση σου και τελείωνε τη δουλειά σου!!»
«Σταμάτα να μιλάς με το διπλανό σου, γιατί...»
«Κάνε ό,τι θέλεις, δεν μπορώ να ασχολούμαι άλλο μαζί σου»
«Την άλλη φορά θα τα πας καλύτερα»

Τι κοινό έχουν αυτά τα "λάθος" μηνύματα;

Τα μηνύματα τύπου «εσύ» ενοχοποιούν τους μαθητές
Επιβάλλουν λύσεις, και συνήθως προκαλούν αρνητικές αντιδράσεις (συγκρούσεις)
Δεν βοηθούν την εκπαιδευτικό να ερμηνεύσει σωστά την προβληματική συμπεριφορά
Δεν παρέχουν δυνατότητες αυτορρύθμισης της συμπεριφοράς

Πως παρεμβαίνουμε αποτελεσματικά όταν ένα παιδί δεν θέλει να συνεργαστεί;

Αποφεύγουμε τις λαθεμένες αντιδράσεις (μηνύματα "εσύ") και τα εμπόδια στην επικοινωνία
Προσπαθούμε να κατανοήσουμε τους λόγους της άρνησης και να ερμηνεύσουμε σωστά την προβληματική συμπεριφορά
Δραστηριότητες γνωριμίας και ένταξης (τροποποίηση της κοινωνικής δομής της τάξης)
Συζήτηση με τα παιδιά (π.χ. «Οι λόγοι που μας κάνουν να αισθανόμαστε διαφορετικοί»)

Πως παρεμβαίνουμε αποτελεσματικά όταν ένα παιδί δεν σέβεται τα όρια; (προβλήματα πειθαρχίας)

Αποφεύγουμε τον «αγώνα δύναμης» (άσκηση εξουσίας), αλλά και την ανεκτικότητα (έλλειψη εξουσίας)
Εξηγούμε στο παιδί για ποιο λόγο η συμπεριφορά του δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή
Εξηγούμε στο παιδί ποια είναι η επίδραση της συγκεκριμένης συμπεριφοράς του στους συμμαθητές του αλλά και στο δάσκαλο
Υπενθυμίζουμε τους κανόνες και τις συνέπειες της μη τήρησης τους
Εφαρμόζουμε τις συνέπειες (στις οποίες έχουμε προ-συμφωνήσει π.χ. να αποκλείσουμε το παιδί από την ομάδα μέχρι να αποφασίσει να αλλάξει συμπεριφορά)
Υπενθυμίζουμε στο παιδί ότι έχει και άλλες επιλογές συμπεριφοράς

Μπορούμε βοηθήσουμε το παιδί να συνειδητοποιήσει ότι επέλεξε λάθος συμπεριφορά;

Τι κάνεις αυτή τη στιγμή;
Αυτό που κάνεις σε βοηθά;
Βοηθά την τάξη σου;
Βοηθά τους συμμαθητές σου;

Πως παρεμβαίνουμε αποτελεσματικά στη διαδικασία διευθέτησης των συγκρούσεων;
 
Ορισμός και κατανόηση του προβλήματος (μήπως υπάρχουν ανάγκες που συγκρούονται;)
Απαρίθμηση όλων των δυνατών λύσεων
Αξιολόγηση των δυνατών λύσεων: επιλογή μίας ή δύο ικανοποιητικών λύσεων
Καθορισμός των μέσων εφαρμογής των λύσεων (τι θα κάνουμε για να λύσουμε το πρόβλημα)
Αξιολόγηση των λύσεων μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα

Πώς λειτουργεί τελικά η συνεργατική τάξη;

Ο εκπαιδευτικός αναπτύσσει μια συνεργατική οπτική για την επίλυση των προβλημάτων
Τα προβλήματα (που τυχόν εμφανιστούν) να αποτελέσουν μέσο ανάπτυξης συνεργατικών δεξιοτήτων επίλυσής τους (δεν προσπαθούμε να τα αποφύγουμε ή να τα αγνοήσουμε)
Ο εκπαιδευτικός μαθαίνει να αναπλαισιώνει το πρόβλημα (να το θέτει σε νέες "βάσεις")
Η αποτελεσματική διαπροσωπική επικοινωνία, οδηγεί σε διαδικασίες "συναπόφασης" στην άσκηση της εξουσίας
Αποφεύγεται ο αυταρχικός αλλά και ο επιτρεπτικός (ανεκτικός) τρόπος επέμβασης
Τα παιδιά μαθαίνουν να λειτουργούν με συνεργατικό τρόπο