Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα
ΙΟΥΛΙΟΣ ΒΕΡΝ  (1828 - 1905)

Στα τέλη του περασμένου αιώνα πολλοί ναυτικοί εξαφανίζονταν. Η εξαφάνισή τους αποδόθηκε σε ένα «θαλάσσιο τέρας»
που τριγυρνούσε στους ωκεανούς.
Ο αφηγητής και οι φίλοι του φεύγουν για να αναζητήσουν κι αυτοί το μυστηριώδες κήτος, αλλά θα ναυαγήσουν.
Ανακαλύπτουν, τότε, ότι το τέρας δεν είναι τίποτε άλλο από  ένα παράξενο υποβρύχιο μηχάνημα, το Ναυτίλο.
Τώρα βρίσκονται φυλακισμένοι στο αμπάρι του. Λίγες μέρες αργότερα, γιγάντια χταπόδια επιτίθενται στο Ναυτίλο.

Η ΜΑΧΗ

Ο Νεντ Λαντ όρμησε κιόλας προς το παράθυρο. «Τι θεριό!» φώναξε.
Κοίταξα κι εγώ και δεν μπόρεσα να μην ανατριχιάσω. Μπροστά στα μάτια μου σάλευε ένα φοβερό τέρας…
Επρόκειτο για ένα πελώριο χταπόδι με οχτώ μέτρα μήκος, το οποίο κινούνταν ανάποδα με εξαιρετική ταχύτητα, προς την κατεύθυνση του Ναυτίλου. Έμεινα να κοιτάζω τα πελώρια απλανή* γαλάζια μάτια του. Τα οχτώ πόδια του κεφαλιού του, στα οποία όφειλε την ονομασία του, είχαν διπλάσιο μήκος από το σώμα του. Μπερδεύονταν και στριφογύριζαν σαν τα μαλλιά της Μέδουσας. Οι διακόσιες πενήντα βεντούζες του ξεχώριζαν εμφανέστατα, ήταν διατεταγμένες στο εσωτερικό των πλοκαμιών και ήταν ημισφαιρικές. Όμως οι βεντούζες είχαν κολλήσει στα τζάμια του σαλονιού. Το στόμα του τέρατος ανοιγόκλεινε κάθετα και έμοιαζε με κυρτό ράμφος παπαγάλου. Η γλώσσα του ήταν από κερατίνη και διέθετε πολλές σειρές από δόντια. Το σώμα του ήταν ατρακτοειδές* και είχε τεράστια μάζα, η οποία πρέπει να ζύγιζε είκοσι με εικοσιπέντε τόνους. Πότε ήταν φαιοκίτρινο* και πότε μαυροκόκκινο. 
Ο πλοίαρχος Νέμο, με τη συνοδεία του δεύτερου καπετάνιου, φάνηκε στο σαλόνι. Είχα να τον δω αρκετό καιρό και μου φάνηκε σκυθρωπός. Δίχως να μας μιλήσει, δίχως καν να μας δει πλησίασε προς το τζάμι, έριξε μια ματιά στα χταπόδια και είπε μερικές κουβέντες στον δεύτερο.
- Οι ηλεκτροφόρες σφαίρες δε μας χρησιμεύουν, καθώς γλιστράνε στο ελαστικό τους δέρμα, αφού δε βρίσκουν αντίσταση για να σκάσουν. Αλλά θα τα σκοτώσουμε με τα τσεκούρια.
-Και με το καμάκι, κύριε, είπε ο Καναδός, αν δεχτείτε τη βοήθειά μου.
-Τη δέχομαι, κύριε Λαντ.
-Ερχόμαστε κι εμείς, είπα, κι ακολουθήσαμε κι οι τρεις τον πλοίαρχο Νέμο προς την κεντρική σκάλα. Εκεί, καμιά δεκαριά άντρες, οπλισμένοι με ναυτικά τσεκούρια ήταν έτοιμοι να επιτεθούν. Ο Σύμβουλος κι εγώ πήραμε δύο από τα τσεκούρια. Ο  Νεντ Λαντ άρπαξε το καμάκι του.
Ο Ναυτίλος είχε ανέβει και  πάλι στην επιφάνεια της θάλασσας. Ένας ναύτης είχε ανέβει στην κορυφή της σκάλας και ξεβίδωνε τις βίδες της μπουκαπόρτας. Μόλις βγήκαν οι βίδες η μπουκαπόρτα ξεκόλλησε με μεγάλη βία. Δίχως άλλο την τράβηξε με τη βεντούζα κάποιο πλοκάμι.
Αμέσως γλίστρησε μέσα ένα μεγάλο πλοκάμι που θύμιζε φίδι, και άλλα είκοσι άρχισαν να σαλεύουν από πάνω του. Ο πλοίαρχος Νέμο έκοψε με μια τσεκουριά το τρομερό πλοκάμι του, κι εκείνο κύλισε με σπασμούς στη σκάλα.
Την ώρα που στριμωχνόμασταν ο ένας πάνω στον άλλο για να ανεβούμε προς τη σκάλα, δύο πλοκάμια έπεσαν  πάνω σε έναν ναύτη που στεκόταν μπροστά από τον πλοίαρχο Νέμο και τον σήκωσαν στον αέρα.
Ο πλοίαρχος Νέμο έβγαλε μια κραυγή και πετάχτηκε έξω. Τρέξαμε πίσω.
Τι σκηνή! Το τέρας είχε κολλήσει τις τρομερές βεντούζες του πάνω στο δύστυχο ναύτη και τον τράνταζε πέρα δώθε. Ο ναύτης πνιγόταν, ασφυκτιούσε και ούρλιαζε: «Βοήθεια! Βοήθεια!»…
Ήταν χαμένος! Ποιος θα μπορούσε να τον γλιτώσει από εκείνη τη θανάσιμη λαβή; Ωστόσο, ο πλοίαρχος Νέμο είχε ορμήσει πάνω στο κήτος με το τσεκούρι. Με μια τσεκουριά του έκοψε ένα ακόμη πλοκάμι. Ο υποπλοίαρχος έδινε άγρια μάχη με τα άλλα τέρατα που σέρνονταν στα πλευρά του Ναυτίλου. Το πλήρωμα έσφαζε με τα τσεκούρια. Ο Καναδός, ο Σύμβουλος κι εγώ χτυπούσαμε εκείνους τους φριχτούς όγκους. Ήταν απαίσιο!
Για μια στιγμή, πίστεψα ότι το χταπόδι θα τον άφηνε και ο δύστυχος ναύτης θα γλίτωνε από τη φρικτή λαβή. Εφτά από τα οχτώ πλοκάμια είχαν κοπεί. Το μόνο που απέμεινε, ήταν εκείνο που κρατούσε και τράνταζε σαν καρυδότσουφλο τον άμοιρο άντρα στον αέρα. Την ώρα όμως που ο πλοίαρχος Νέμο και ο υποπλοίαρχος ορμούσαν πάνω του, το χταπόδι πέταξε ένα πίδακα από μαύρο μελάνι, που φυλούσε σε μια κύστη στην κοιλιά του. Τυφλωθήκαμε κι όταν πια ανοίξαμε τα μάτια, εκείνο είχε εξαφανιστεί μαζί με το φτωχό συμπατριώτη μου…
Αυτή η μάχη κράτησε ένα τέταρτο. Τα τέρατα, νικημένα, διαμελισμένα, χτυπημένα μέχρι θανάτου, μας άδειασαν επιτέλους τη γωνιά και εξαφανίστηκαν κάτω από τα κύματα.
Ο πλοίαρχος Νέμο, κόκκινος από το αίμα, ακίνητος, δίπλα στον προβολέα*, κοιτούσε ακίνητος τη θάλασσα που είχε καταπιεί έναν ακόμη από τους συμπατριώτες του και χοντρά δάκρυα κύλησαν στα μάγουλά του.

Λεξικό
Απλανή (μάτια): τα σταθερά, εκείνα που δεν κινούνται.
Ατρακτοειδές: αυτό που έχει το σχήμα της ατράκτου, του αδραχτιού.
Προβολέας: Μεγάλο και δυνατό φως πολλές φορές σε σταθερή βάση πάνω στο
πλοίο.
Φαιοκίτρινο: το χρώμα του μολυβιού, ανάκατα με το κίτρινο χρώμα της ώχρας. 

Ασκήσεις

Α. Οι χαρακτήρες
     Βάλε ένα Χ μπροστά από τη σωστή απάντηση.

1. Πόσα άτομα βρίσκονται στο κατάστρωμα του Ναυτίλου;

α. Ένα                                      γ. Πέντε
β. Δύο                                      δ. Τουλάχιστον δέκα
2.  Γράψε τα πρόσωπα που εμφανίζονται σ’ αυτό το κείμενο.
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………

1.  Ένας επιβάτης είναι Καναδός. Ποιο είναι το όνομά του; ……………….

1. Ποιος κυβερνά το Ναυτίλο;

α. Ο Νεντ Λαντ                                   δ. Ο πλοίαρχος Νέμο
β. Ο Σύμβουλος                                  ε. Ο υποπλοίαρχος
γ. Ο αφηγητής

1. Τι κάνουν οι επιβάτες του Ναυτίλου;

α. Περνούν τις διακοπές τους κοντά στη θάλασσα.
β. Μάχονται ενάντια στα γιγάντια χταπόδια.
γ. Ψαρεύουν χταπόδια.

1. Ποιον άρπαξε το χταπόδι;

α. Τον πλοίαρχο Νέμο                           δ. Ένα ναύτη
β. Τον αφηγητή                                       ε. Το Σύμβουλο
γ. Τον Νεντ Λαντ 

1. Οι επιβάτες του Ναυτίλου είναι φοβητσιάρηδες ή θαρραλέοι; Αιτιολόγησε την απάντησή σου με λίγα λόγια.

………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

………………………………………………………………

1. Ψάξε να βρεις τη φράση που δείχνει ότι ο πλοίαρχος Νέμο ήταν δεμένος με τους ναύτες του. Αντίγραψέ την.

……………………………………………………………………………………

Β. Ο χώρος και ο χρόνος

1. Τι είναι ο Ναυτίλος;

α. Ένα καράβι                                   γ. Ένα υποβρύχιο
β. Ένα υδροπλάνο                            δ. Ένα διαστημόπλοιο

1. Ένα μηχάνημα σαν τον Ναυτίλο θα μπορούσε να υπάρχει την εποχή που γράφτηκε αυτό το μυθιστόρημα;

α. Ναι                                               β. Όχι

1. Τι όπλα έχουν στη διάθεσή τους οι επιβάτες του Ναυτίλου;

1. …………………….   2. ………………………  3. ……………………

1. Ένα από αυτά τα όπλα είναι φανταστικό. Ποιο; …………………………….

1. Πού φαίνεται στο κείμενο ότι το χταπόδι είναι ένα γιγάντιο πλάσμα;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. Πού βρίσκεται ο Ναυτίλος την ώρα της μάχης με τα χταπόδια;

α. Στο βυθό της θάλασσας                           β. Στην επιφάνεια της θάλασσας

Γ.  Η δράση (πλοκή)

1. Μια φράση του κειμένου δείχνει ότι το πλήρωμα του Ναυτίλου μάχεται ενάντια σε πολλά χταπόδια ταυτόχρονα. Βρες την και αντίγραψέ την.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Σε ποιο μέρος του κειμένου μπορεί να τοποθετηθεί η παρακάτω φράση;

«Κυλιόμασταν κάτω ανάμεσα σε κορμιά χταποδιών που αναπηδούσαν πάνω στο κατάστρωμα μέσα σε κύματα από αίμα και μαύρη μελάνη.»

3. Πώς τελειώνει η μάχη;

α. Οι επιβάτες του Ναυτίλου σκοτώνουν όλα τα χταπόδια.
β. Τα χταπόδια φεύγουν παίρνοντας μαζί τους ένα μέλος του πληρώματος.
γ. Οι επιβάτες του Ναυτίλου νίκησαν αλλά πολλοί ναύτες έχασαν τη ζωή τους.

4. Η σκηνή της μάχης εναντίον των χταποδιών σου φαίνεται ότι είναι:

α. Πραγματική                                                 γ. Τελείως φανταστική
β. Λίγο υπερβολική

5. Παρακάτω παραθέτουμε τρία κομμάτια από ταινίες. Ποια απ’ αυτές περιέχει μια δραστηριότητα που μοιάζει μ’ αυτή που διάβασες;

α. Ένα υποβρύχιο παρέμεινε στο βυθό όταν ο έλικας ακινητοποιήθηκε μέσα στα φύκια. Τρία μέλη του πληρώματος βγαίνουν με τις υποβρύχιες στολές για να ξεμπλοκάρουν τον έλικα. Όταν τελείωσε η αποστολή τους και επέστρεψαν μέσα στο υποβρύχιο, διαπιστώσαμε ότι ένας απ’ αυτούς είχε εξαφανιστεί.

β. Ένα διαστημόπλοιο βρίσκεται σ’ έναν άγνωστο πλανήτη. Μόλις το διαστημόπλοιο κατέβηκε κάτω στο έδαφος φοβερά τέρατα του επιτέθηκαν. Το πλήρωμα αναγκάστηκε να βγει έξω με δονητές ακτινοβολίας για να τα αποκρούσει. Καθώς πολεμούσαν, έναν άντρα του πληρώματος τον κατάπιε ένα τέρας. Οι επιβάτες του διαστημόπλοιου με μεγάλο θάρρος κατάφεραν να νικήσουν τα απαίσια αυτά πλάσματα.

γ. Μια ομάδα ψαράδων εντοπίζει μια γαλάζια φάλαινα. Της επιτίθενται με τα καμάκια τους. Η φάλαινα αμύνεται για ένα περίπου τέταρτο της ώρας κι ύστερα βουτάει στα βάθη της θάλασσας παίρνοντας μαζί της έναν ψαρά που είχε παραμείνει δεμένος στο σκοινί του καμακιού του.

Απαντήσεις

Α. Οι χαρακτήρες
1. δ. Τουλάχιστον δέκα.
2. Ο Νεντ Λαντ (ονομάζεται επίσης και «Καναδός»), ο αφηγητής, ο πλοίαρχος Νέμο, ο
δεύτερος καπετάνιος (ή υποπλοίαρχος), καμιά δεκαριά άντρες, ο Σύμβουλος.
3.Ο Νεντ Λάντ (βλέπε στο διάλογο: -Και με το καμάκι, κύριε, είπε ο Καναδός. -Τη
δέχομαι κύριε Λαντ.)
4. δ. Ο πλοίαρχος Νέμο.
5. β. Μάχονται ενάντια στα γιγαντιαία χταπόδια.
6. δ. Ένας ναύτης (… «έπεσαν πάνω σε ένα ναύτη που στεκόταν μπροστά από τον
πλοίαρχο Νέμο».)

1.  Θαρραλέοι (επιτίθενται στα χταπόδια και επιχειρούν να σώσουν το ναύτη).
2.  …και χοντρά δάκρυα κύλησαν στα μάγουλά του.

Β. Ο χώρος και ο χρόνος

1. Ένα υποβρύχιο
2. Όχι
3. 1. ηλεκτρικές σφαίρες              2. καμάκι         3. τσεκούρι
4. Ηλεκτρικές σφαίρες.
5. Τεράστιες διαστάσεις, οχτώ μέτρα μήκος, πελώρια μάτια, είκοσι με εικοσιπέντε τόνους πόδια, με διπλάσιο μήκος από το σώμα, τέρας που τράνταζε το δύστυχο άντρα σαν καρυδότσουφλο στον αέρα.
6. β. Στην επιφάνεια της θάλασσας (ο Ναυτίλος είχε ανέβει και πάλι στην επιφάνεια της

   θάλασσας).

Γ. Η δράση (πλοκή)

1. Ο δεύτερος καπετάνιος πάλευε με μανία εναντίον των άλλων τεράτων που σέρνονταν

     στα πλευρά του Ναυτίλου. (Υπάρχουν κι άλλες ενδείξεις μέσα στο κείμενο).

1. Μετά το «φτωχό συμπατριώτη μου» (όταν η μάχη έχει λήξει).
2. β. Τα χταπόδια φεύγουν παίρνοντας μαζί τους ένα μέλος του πληρώματος.
3. γ. Τελείως φανταστική. Αιτιολογούμε: Ποτέ δεν είδαμε γιγαντιαία χταπόδια, το  

    υποβρύχιο δεν υπάρχει…  

1. β. (μάχη ενάντια σε φανταστικά πλάσματα με φανταστικά όπλα).

Διδακτική αξιοποίηση του κειμένου

Η ανάγνωση του αποσπάσματος:
Η ανάγνωση αυτού του αποσπάσματος θα μπορούσε να γίνει, όπως και στα προηγούμενα.
Παρ’ όλα αυτά, επειδή το απόσπασμα είναι αρκετά μεγάλο, και αρκετά δύσκολο, λόγω των επιστημονικών, ανατομικών λεπτομερειών που υπάρχουν στην περιγραφή του τέρατος, θα μπορούσε να χωριστεί στα δύο και να διδαχθεί σε δύο (μονόωρα) μαθήματα. Στο ένα: απ’ την αρχή μέχρι «ο Νεντ Λαντ άρπαξε το καμάκι του», θα δοθεί η ευκαιρία να καταλάβουν την επιστημονική ακρίβεια του συγγραφέα. Στο δεύτερο:  Από το «Ο Ναυτίλος είχε ανέβει και  πάλι στην επιφάνεια της θάλασσας» μέχρι το τέλος το βάρος θα πέσει στο ρεαλισμό και στην περιγραφή της μάχης.

Συμπληρωματικές επεξηγήσεις: 
Πρέπει να σταθούμε στο λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί ο Ιούλιος Βερν και  στο πάθος του για τις τεχνικές προόδους του 19ου αιώνα και γι’ αυτό τα μυθιστορήματά του έχουν μοντέρνες μηχανές υπαρκτές ή και ανύπαρκτες στην εποχή του: Αερόστατο (Πέντε Εβδομάδες σε αερόστατο), τρένο και ατμόπλοιο( Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες), ο πύραυλος (Από τη Γη στη Σελήνη) και το υποβρύχιο (Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα). Αν σήμερα αυτές οι μηχανές δεν έχουν τίποτα το σύγχρονο, τον 19ο αιώνα πολλές απ’ αυτές ανήκαν ακόμη στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας.

Ντοκουμέντα που μπορούν να παρουσιαστούν:
Φωτογραφίες / Εικόνες: μαλάκια, χταπόδια, υποβρύχιο, πλοία με μεταλλικό
περίβλημα.
Φιλμ / βίντεο: Είκοσι Χιλιάδες Λεύγες κάτω από τη θάλασσα (Ρίτσαρντ Φλέισερ, 1954)
με τον Τζέιμς Μαζόν (καπετάνιος Νέμο) και τον Κερκ Ντάγκλας (Νεντ Λαντ).

Πιθανές προεκτάσεις:
Μελέτη των μαλακίων και του χταποδιού: η μούρη, τα μάτια, τα πλοκάμια, οι βεντούζες, η κύστη μελάνης, κτλ.
Τα γιγάντια χταπόδια και τα θαλάσσια τέρατα υπάρχουν;
Ο θρύλος του τέρατος του Λοχ Νες.
Μπορούμε να εξετάσουμε την ύπαρξη άλλων ζώων-τεράτων;