Διδασκαλία μικρής εικονογραφημένης ιστορίας (χωρίς λόγια)
Τόπος διεξαγωγής : 6/θ Δημ. σχολείο Λουτρού και 5/θ Δημ. σχολείο
Ν.Χαλκιόπουλου (Β΄ τάξη).
Αριθμός παιδιών: 17 και 8 παιδιά αντίστοιχα
Αντικείμενο : Μικρή εικονογραφημένη ιστορία χιουμοριστικού
περιεχομένου
Ημερομηνίες: 24,25 Φεβρουαρίου 2005-07-10
Διάρκεια : 1 ενιαίο τρίωρο σε κάθε τάξη
[Αναγνωρίζοντας τη μεγάλη αγάπη που τρέφουν τα παιδιά για τις εικονογραφημένες ιστο-ρίες, αλλά και την αναμ-φισβήτητη παιδαγωγική και διδακτική αξία που έχουν, συμπεριέλαβα στις ετήσιες διδακτικές παρεμβάσεις και αυτή της διδασκαλίας των εικονογραφημένων ιστο-ριών ως προνομιούχου μέσου για την καλλιέρ-γεια του προφορικού και του γραπτού λόγου.
Από τις ποικίλες μορφές τους επιλέξαμε για το σκοπό αυτό τις απλές και σύντομες εικονογραφημένες ιστορίες χωρίς λόγια ]
Στην επιλογή αυτή κατέληξα λαμβάνοντας υπόψη κυρίως το γεγονός ότι ήταν η πλέον κατάλληλη για παιδιά που δεν έχουν ζήσει παρόμοιες διδακτικές εμπειρίες. Θα πρέπει να σημειώσω ότι τη διδασκαλία παρακολουθούσαν και δάσκαλοι γειτονικών σχολείων που είχαν Β΄ τάξη. Ως προς τον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση της διδασκαλίας, που παραθέτω στη συνέχεια, θα πρέπει να υπογραμμίσω την καλή τύχη που είχα να εμπλουτίσω πρόσφατα τις διδακτικές εμπειρίες προηγούμενων ετών με στοιχεία που δανείστηκα από το βιβλίο της Ρένας Σιβροπούλου 1.
1η φάση: Η δημιουργίας της ιστορίας.
Μετά τα προκαταρκτικά (προσδιορισμός των στόχων και της μορφής εργασίας ανά ζεύγη), μοίρασα σκόρπιες τις εικόνες της ιστορίας ανά θρανίο. Κάλεσα τα παιδιά σε πρώτη φάση να σχολιάσουν την ιστορία, να διακρίνουν τους ήρωες, την αρχή και το τέλος της ιστορίας. Έπρεπε να διατυπώσουν υποθέσεις, να διακρίνουν τους ήρωες και να αποφασίσουν ποια εικόνα είναι η πρώτη και ποια η τελευταία της ιστορίας μας, πρώτα μεταξύ τους ανά δύο κι ύστερα να θέσουν τις απόψεις τους στην κρίση της ομάδας των παιδιών της τάξης.
Στη συνέχεια ένα παιδί επιχείρησε να διηγηθεί όλη την ιστορία εισάγοντας στην αφήγηση, πέρα από τα στοιχεία που είχαν ήδη εκτεθεί, και όσες λεπτομέρειες είχε παρατηρήσει στις εικόνες. Επειδή ένα άλλο ζευγάρι είχε άλλη εκδοχή για την ιστορία, καλέσαμε ένα από τα δύο παιδιά να την εκθέσει. Ακολούθησε η αντιπαράθεση των δύο εκδοχών της ιστορίας για να αποφασίσουν τα ίδια τα παιδιά ότι η δεύτερη εκδοχή δεν είχε κάποια λογική συνέχεια. Την αφήγηση διόρθωσαν ή συμπλήρωσαν τα άλλα παιδιά. Όταν εξαντλήθηκε αυτή η διαδικασία έδωσα στα παιδιά ενιαία την εικονογραφημένη ιστορία σ’ ένα φυλλάδιο.
Την ίδια διαδικασία ακολουθήσαμε και για να επεκτείνουμε την ιστορία: άραγε τι να είχε προηγηθεί; Τι τάχα να ακολούθησε μετά;
2 η φάση: Επεξεργασία της ιστορίας.
Μετά τη δημιουργία της ιστορίας από τα παιδιά, ακολούθησε η επεξεργασία της, προκειμένου να
κατανοήσουν τον τρόπο που δημιουργήθηκε η συγκεκριμένη ιστορία και να οδηγηθούμε σε λογοτεχνικές ερμηνείες: «Παιδιά, θέλετε να δούμε πώς φτιάχτηκε αυτή την ιστορία;» «Σ’ αυτό ίσως μας βοηθήσουν εκτός από τις εικόνες κι αυτός ο μαγικός κύβος» (ο ‘‘κύβος της πλοκής’’).
Παρουσίασα στα παιδιά ένα μικρό κύβο από χαρτόνι, στην κάθε έδρα του οποίου ήταν γραμμένο κι ένα στοιχείο της ιστορίας.
Εξήγησα στα παιδιά πώς παίζεται το παιχνίδι: Ένας ρίχνει τον κύβο και πρέπει να διαβάσει τη λέξη που υπάρχει στην επάνω έδρα (π.χ. ήρωας) και να θυμηθεί τα ανάλογα στοιχεία της αφήγησης, όπως και άλλα παρεμφερή (ονόματα, ηλικία ηρώων κ.α.). Όταν εξαντληθούν τα στοιχεία που αφορούν την πτυχή αυτή της ιστορίας δίνει τον κύβο σ’ ένα άλλο παιδί, για να ρίξει εκείνο με τη σειρά του τον κύβο και να αποφανθεί γύρω από το νέο στοιχείο που προκύπτει (π.χ. αρχή). Αν ρίχνοντάς τον τύχει πάλι το ίδιο στοιχείο, το παιδί καλείται να δώσει, αν έχει, συμπληρω-ματικά στοιχεία, αλλιώς τον ξαναρίχνει για να προκύψει ένα νέο στοιχείο…
Μ’ άλλα λόγια, τα παιδιά επανεξετάζουν από μια άλλη οπτική τα γεγονότα της ιστορίας στο σύνολό τους.
Για να ασκηθούν περισσότερα παιδιά στον προφορικό λόγο, επανέλαβαν δύο φορές ακόμα το κυρίαρχο σενάριο.
3η φάση: Ανασύνθεση της ιστορίας.
Προχωρήσαμε στην ανα-σύνθεση της εικονογραφημένης μικρής ιστορίας με στήριγμα το παρακείμενο αφηγηματικό πλαίσιο.
Έδωσα το σύνθημα: «Ήρθε η ώρα να γράψουμε την ιστορία μας». Θα πρέπει να επισημάνω ότι, προκειμένου να μη δυσανασχετήσουν τα παιδιά - σημάδι ενδεικτικό της κατάστασης που τα έχει οδηγήσει η …αγγαρεία ενός ‘‘Σκέφτομαι και γράφω’’ χωρίς νόημα - πρέπει να δώσουμε στα παιδιά κίνητρα για να γράψουν κάτω από πραγματικές συνθήκες. Εκμεταλλεύτηκα την παρουσία κι άλλων δασκάλων στην τάξη και είπα στα παιδιά: «τις ιστορίες που θα γράψετε θα τις δώσουμε στους κυρίους και στις κυρίες που μας παρακολουθούν να τις διαβάσουν στα παιδιά της τάξης τους».
Σχημάτισα το αφηγηματικό πλαίσιο στον πίνακα κι ύστερα κάλεσα τα παιδιά να συμπληρώσουν τη σχετική φωτοτυπία που τους έδωσα. Φυσικά, μπορούμε εδώ να είμαστε λιγότερο ή περισσότερο παρεμβατικοί, ανάλογα με το βαθμό εξοικείωσης και το χειρισμό του γραπτού λόγου: μπορούμε να αφήσουμε τα παιδιά εντελώς ελεύθερα να γράψουν ό,τι θυμούνται ή ό,τι νομίζουν ή να επεξεργαστούμε πρώτα προφορικά το αφηγηματικό πλαίσιο στον πίνακα και ύστερα να καλέσουμε τα παιδιά να γράψουν ό,τι συγκράτησαν ή αν δεν μπορούν ακόμα να αρθρώσουν αυτόνομο γραπτό λόγο, να συμπληρώσουμε με συλλογική εργασία το αφηγηματικό πλαίσιο στον πίνακα και να αντιγράψουν το συγκεκριμένο πρότυπο… Στις συγκεκριμένες συνθήκες των δύο τάξεων διάλεξα εναλλακτικά τις δύο λιγότερο απαιτητικές δυνατότητες για λόγους που είχαν να κάνουν με τις δυσκολίες που προανέφερα, όπως και με τις στενές συνθήκες μιας δειγματικής διδασκαλίας, όπου έκρινα σκόπιμο ότι έπρεπε να δώσω χρόνο και για άλλες μορφές έκφρασης...
4 η φάση: Έκφραση.
Αυτό το στάδιο, όπως αντιλαμβάνεται κανείς, απαιτούσε σημαντικό χρόνο που ήταν αδύνατο να καλύψει το υπόλοιπο του δίωρου. Φρόντισα λοιπόν να ενώσω την ώρα των τεχνικών με το δίωρο της γλώσσας.
Οι μορφές έκφρασης που είδαμε ότι μπορούσαμε να αναπτύξουμε ήταν οι εξής:
Κάθε ομάδα μπορεί να επιλέξει τη δραστηριότητα που προτιμά και να ασχοληθεί μ’ αυτή την ώρα που οι άλλες ομάδες ασχολούνται με κάτι άλλο. Ο δάσκαλος ασχολείται πότε με τη μια ομάδα και πότε με την άλλη ανάλογα με τις ανάγκες ή το βαθμό εξοικείωσης με τη δραστηριότητα που αναπτύσσουν. Φυσικά, αυτό προϋποθέτει ότι έχουν διδαχθεί τις προτεινόμενες τεχνικές. Ειδάλλως, πρέπει να διαθέσουμε χρόνο και για να δείξουμε στα παιδιά δυνατούς τρόπους.
Στην πράξη η φάση αυτή εξελίχθηκε ως εξής: Στο Λουτρό δύο ομάδες ασχολήθηκαν με τον πηλό και οι υπόλοιπες με το κολλάζ, ενώ στο Ν. Χαλκιόπουλο, όπου τα παιδιά και λίγα ήταν και δεν ήταν εξοικειωμένα με ομαδικές μορφές εργασίας, ασχοληθήκαμε όλοι πρώτα με την παντομίμα κι ύστερα με το κολλάζ.
Για την παντομίμα, χρειάστηκε να προβάλω σε διαφάνεια τις δύο πρώτες σκηνές της ιστορίας. Ύστερα ζήτησα από τα παιδιά να αποδώσουν με τον τρόπο τους τη μουσική εισαγωγή και όποια σκηνή επιθυμούσαν. Προβάλαμε χωριστά κάθε σκηνή και κάλεσα τις ομάδες των παιδιών να επιλέξουν τουλάχιστον δυο σκηνές της ιστορίας και να τις αποδώσουν: Βάλαμε στο κασετόφωνο μια ρυθμική μουσική να παίζει και ύστερα ακολούθησε η απόδοση των σκηνών της ιστορίας από κάθε ομάδα χωριστά και στο τέλος από όλες μαζί.
1Πρόκειται για στοιχεία που άντλησα από το βιβλίο της Ταξίδι στον κόσμο των εικονογραφημένων μικρών ιστοριών (Μεταίχμιο, Αθήνα 2003) και από τις σελίδες 242-250.
