ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ

Εισαγωγή   
Όποιος έχει μια στοιχειώδη επαφή με παιδιά, όποιος εργάζεται σε σχολείο ή σε κοινωνικό φορέα που έχει την ευθύνη παιδιών, οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι γονείς, γνωρίζουν πολύ καλά ποια είναι τα μουσικά ακούσματα της νέας γενιάς. Τι κοινός τόπος! Οι μουσικές που ακούν ή τα τραγούδια που προτιμούν τα παιδιά μας δεν είναι άλλα από εκείνα που προβάλλουν τα μέσα πληροφόρησης. Τα περισσότερα από τα τραγούδια αυτά είναι αλήθεια ότι όχι μόνο δεν διακρίνονται για την ποιότητά τους, αλλά αντίθετα στερούνται αισθητικού και νοητικού περιεχομένου. Είναι τραγούδια μιας χρήσης, προορισμένα να καταναλωθούν και ν’ αντικατασταθούν πολύ σύντομα από άλλα παρόμοιας υφής, κενά περιεχομένου.
Η διαπίστωση αυτή δεν είναι σημερινή βέβαια. Τα σύγχρονα μέσα πληροφόρησης (ραδιόφωνο, τηλεόραση, περιοδικός τύπος κ.α.) σε γενική κλίμακα ποτέ δεν διακρίνονταν για την ποιότητα των εκπομπών τους. Κι εκείνοι που επηρεάζονται από τα άμεσα ή έμμεσα μηνύματά τους είναι πάντα οι νέοι, οι κεραίες των οποίων είναι περισσότερο ευαίσθητες και δεκτικές στα πανίσχυρα έτσι κι αλλιώς ερεθίσματα που εκπέμπουν. Εκείνοι που δέχονται εύκολα, εκείνοι που καταναλώνουν σε μεγάλο βαθμό τα προϊόντα αυτά είναι πάντα οι νέοι. Η διαφορά είναι ότι αυτή η επιρροή είναι σήμερα πολύ πιο ισχυρή από ποτέ, για πολλούς και διάφορους λόγους που έχουν να κάνουν τόσο με τους καταιγιστικούς ρυθμούς της διαφήμισης όσο και με τον τρόπο ζωής των νέων που περνούν όλο και περισσότερο χρόνο απομονωμένοι μπροστά στις οθόνες της τηλεόρασης και των άλλων σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων.
Τα μουσικά προϊόντα, λόγω της φύσης τους, είναι εκείνα που γίνονται περισσότερο αποδεκτά και επηρεάζουν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλα το αισθητικό κριτήριο  των παιδιών. ‘Ένα αισθητήριο που διαμορφώνεται πλέον σύμφωνα με τους νόμους της αγοράς. Όπως παρατηρούν σύγχρονοι μουσικοί σε έρευνά τους για τη διδασκαλία της μουσικής στο δημοτικό σχολείο «τα παιδιά σήμερα με πολύ γοργούς ρυθμούς, καθηλωμένα μπροστά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, βρίσκονται κάτω από την ίδια ομοιόμορφη εμβέλεια πολύ καθοριστικών παραγόντων για τη διαμόρφωση του γούστου και των κριτηρίων τους και σφυροκοπούνται με πληροφορίες για προϊόντα, τα οποία καλούνται να καταναλώσουν -μεταξύ των οποίων και τα τραγούδια- χωρίς  τα ίδια να ενεργοποιούνται, να δρουν, να αλληλεπιδρούν και κυρίως να επιλέγουν (Γρηγορίου, Κουρουπός, Κυπουργός, Μαραγκόπουλος 1986).]
Οι εκπαιδευτικοί που θίγουν στις συζητήσεις  τους το θέμα συνήθως  ομολογούν ότι νιώθουν αδύναμοι να παρέμβουν, εφ’ όσον τα παιδιά δύσκολα δέχονται πλέον ν’ ακούσουν κάτι άλλο…
Αρκεί να αναφέρω δυο εκδηλώσεις της σχολικής ζωής που εμφανίζονται σ’ όλα τα σχολεία κατά τη διάρκεια της χρονιάς μπροστά στις οποίες οι δάσκαλοι συνήθως ‘‘σηκώνουν ψηλά τα χέρια’’:

• Στις σχολικές εκδρομές, όπου τα παιδιά βρίσκονται εκτός σχολείου όλα μαζί, συχνά θέλουν ν’ ακούσουν μουσική. Ε, λοιπόν, τα τραγούδια που δίνουν στον οδηγό για να παίξει είναι ό,τι χειρότερο διαθέτει το εμπορικό κύκλωμα μουσικής. Κι αν κάνει κάποιος το λάθος να διακόψει την ακρόαση, γίνεται αποδέκτης θυελλωδών διαμαρτυριών και αντιδράσεων.
• Μετά το Πάσχα, κατά τα διαλείμματα με τι ασχολούνται τα κοριτσόπουλα  κυρίως; Τραγουδούν και μιμούνται συστηματικά τις κινήσεις των ειδώλων της τηλεόρασης που αναδεικνύει κάθε χρόνο την εποχή εκείνη ο θεσμός της Γιουροβίζιον. Βάζουν ως σκοπό τους μάλιστα να  παρουσιάσουν το νούμερό τους στη γιορτή του τέλους.  

    Κι όσο κι αν θαυμάσει κανείς τη ζωντάνια και τις μιμητικές ικανότητες των παιδιών, πράγμα διόλου ευκαταφρόνητο, δεν μπορεί να μη μελαγχολήσει, αν αναλογιστεί ποια είναι τα πρότυπα που μιμούνται και αναπαράγουν ‘‘μες στην τρελή χαρά’’. Βέβαια, δεν μπορεί να αποδώσει κανείς ευθύνες για τις συμπεριφορές αυτές στα παιδιά, καθ’ ότι δεν έχουν διαμορφώσει ακόμα την προσωπικότητά τους και δεν διαθέτουν τα ερείσματα εκείνα που θα τα βοηθήσουν να αντισταθούν στις επιδρομές της υποκουλτούρας.
Έχοντας γνώση από παλιά των κοινωνικών διαστάσεων του προβλήματος, αναγνώριζα, όπως και πολλοί άλλοι, ότι είναι επιτακτική ανάγκη να συντελεστούν συνολικές αλλαγές για την αντιμετώπισή τους μέσα κι έξω απ’ το σχολείο. Όμως παράλληλα πίστευα ότι ο δάσκαλος δεν μπορεί και δεν πρέπει να περιμένει πότε θα συντελεστούν οι αλλαγές αυτές για να δράσει αναλόγως, προκειμένου να αποκτήσουν τα παιδιά μια στοιχειώδη μουσική παιδεία μέσα στο σχολείο. Το σχολείο μπορεί να παίξει ρόλο για να θωρακίσει τις νέες γενιές κι ο δάσκαλος ως «πρωταγωνιστής του εκπαιδευτικού γίγνεσθαι» μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες και να δώσει ευκαιρίες στα παιδιά ν’ ακούσουν καλή, ποιοτική μουσική.
Όμως δεν πρέπει να υποτιμούμε, όχι μόνο τη δύναμη των Μ.Μ.Ε., αλλά και τα ακούσματα που φέρουν τα παιδιά από το οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο στα λαϊκά στρώματα είναι πλέον γενικά υποβαθμισμένο.
Θυμάμαι, για παράδειγμα, όταν επιχειρούσα τα πρώτα χρόνια της θητείας μου σ’ ένα μονοθέσιο σχολείο ν’ ανταλλάξω μουσικές προτάσεις με τα παιδιά που προέρχονταν από φτωχές αγροτικές οικογένειες. Φέρναμε λοιπόν κασέτες από το σπίτι και τις ακούγαμε στο διάλειμμα στο κασετόφωνο του αυτοκινήτου. Χωρίς να λάβω υπόψη τις προτιμήσεις τους, έβαλα ν’ ακούσουμε το Μπολερό του Ραβέλ και τη Μικρή νυχτερινή μουσική του Μότσαρτ. Εκείνα αποδοκίμασαν κι απάντησαν φέρνοντας τα δικά τους τραγούδια απ’ το σπίτι με λαϊκούς τραγουδιστές τύπου Καρά ή Τερζή. Κατανοώντας πόσο μεγάλη η απόσταση και γι’ αυτό πόσο ξένη τους ήταν η μουσική που πρότεινα, ανταπέδωσα βάζοντας την «Εκδίκηση της γυφτιάς» του Ξυδάκη… Έγινε πανζουρλισμός! Έτσι μέσα από την αλληλεπίδραση επήλθε ενός είδους δημιουργικός συμβιβασμός και συμφιλίωση. Από κει και πέρα ο δρόμος ήταν ανοικτός  για να δεχτούν σ’ άλλες συναντήσεις εύθυμα κομμάτια του Χατζιδάκι και του Σαββόπουλου (π.χ. «τα παιδιά κάτω στον κάμπο», «σαν τον Καραγκιόζη» κ.α.)
Συμπέρασμα: Όταν επιχειρούμε να προτείνουμε στα παιδιά να ακούσουν ένα κομμάτι (τραγούδι), θα πρέπει να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη, εκτός από τις δικές μας προτιμήσεις, και τις πολιτιστικές αναφορές των παιδιών.

Η ανάληψη μιας προσπάθειας και τα κριτήρια επιλογής των τραγουδιών 
Παρόμοιες απόπειρες θυμάμαι αρκετές από την εκπαιδευτική μου θητεία, ωστόσο εδώ θα ήθελα να αναφερθώ στην τελευταία, η οποία, έχοντας πίσω της όλα αυτά που προανέφερα, βρήκε ‘‘πάτημα’’ για να εκδηλωθεί σε μια εξαίρετη δουλειά που διάβασα στο περιοδικό ‘‘Γέφυρες’’.(1)  
Οι συντελεστές της προσπάθειας που δημοσιεύτηκε στο θαυμάσιο αυτό εκπαιδευτικό περιοδικό είχαν την έμπνευση να εισάγουν τη μελοποιημένη ποίηση στα ακούσματα των παιδιών, μέσα από μια διαθεματική προσέγγιση. Και η προσέγγιση αυτού του είδους είναι από τη φύση της ένας προνομιούχος διδακτικός τρόπος για να επιτύχει κανείς όλα όσα ποθεί σχετικά με τη μουσική αγωγή και τη μόρφωση των παιδιών. Υιοθέτησα την ιδέα και θέλησα να τη χρησιμοποιήσω στις διδακτικές παρεμβάσεις που επιχειρώ κατά καιρούς, ως σχολικός σύμβουλος, στα σχολεία της περιφέρειας ευθύνης μου. Ψηλαφώντας τις συνθήκες που επικρατούσαν μέσα στα σχολεία της περιοχής, συζήτησα την ιδέα με τη μουσικό κ. Διονυσία Ολιβιώτου, η οποία ήταν πρόθυμη να βοηθήσει. Μαζί προσδιορίσαμε τα όρια του διδακτικού πεδίου. Συμφωνήσαμε να αφήσουμε κατά μέρος στίχους και ποιήματα που γράφτηκαν ειδικά για να μελοποιηθούν και στραφήκαμε σ’ εκείνα τα ποιήματα  που ήταν καταξιωμένα σαν τέτοια πολύ πριν γίνουν τραγούδια. Έτσι, σκεφτήκαμε, ότι θα αναδεικνύαμε τη μουσικότητα κάθε ποιήματος, το οποίο στα χέρια ενός εμπνευσμένου μουσικοσυνθέτη μπορούσε να δώσει ένα αριστούργημα τέχνης. Επιπλέον θέλαμε τα ποιήματα που θα επιλέγαμε να έχουν λιτούς στίχους, με λεξιλόγιο σχετικά κατανοητό, ενώ τα τραγούδια προσέχαμε να έχουν μελωδία απλή και να τραγουδιούνται εύκολα. Από ’κει και πέρα για τις ανάγκες μιας διαθεματικής προσέγγισης επιθυμούσαμε τα ποιήματα να περιέχουν στοιχεία παραμυθιού και λαϊκής παράδοσης, στοιχεία που ταιριάζουν με την παιδική ψυχοσύνθεση, και να δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να τα βιώνουν και με άλλες μορφές τέχνης.
Πλησίαζαν οι διακοπές του Πάσχα (4 Απρ. 2010), όταν κάναμε τις συζητήσεις αυτές. Συνεπώς τα ποιήματα-τραγούδια που θα μπορούσαμε να διδάξουμε, αν λάβει κανείς υπόψη ότι θα συναντιόμασταν για ένα δίωρο κάθε βδομάδα, δεν μπορούσαν αντικειμενικά να είναι περισσότερα από εφτά-οχτώ. Τα παιδιά στα οποία συμφωνήσαμε επίσης να  απευθυνθούμε ήταν τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού σχολείου. Τα τραγούδια, επομένως, έπρεπε να είναι συμβατά και με τα όρια και τους περιορισμούς που έθετε η ηλικία των11-12 χρονών. Στην προσπάθεια να συνδυάσουμε όλα αυτά τα στοιχεία επιλέξαμε να δουλέψουμε πάνω στα παρακάτω ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη:
- «Το θαλασσινό τριφύλλι» σε μουσική Λίνου Κόκοτου.
- «Η ποδηλάτισσα» σε μουσική Μιχάλη Τρανουδάκη.
- «Το τρελοβάπορο» σε μουσική Δημήτρη Λάγιου.
- «Η Μάγια» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, και
- «Το παράπονο» σε μουσική Δημήτρη Παπαδημητρίου.
Επιλέξαμε επίσης το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου
- «Κουβέντα μ’ ένα λουλούδι» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, καθώς και το ποίημα
του Γεωργίου Δροσίνη

• «Τι θέλω» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη.

Ο τρόπος που δουλέψαμε
Κατ’ αρχήν επιχειρήσαμε να ενώσουμε την Ε΄ και την Στ΄ τάξη του Β΄ Δημοτικού σχολείου Αμφιλοχίας, με τη σύμφωνη γνώμη των δασκάλων και του διευθυντή. Αποφασίσαμε να δουλέψουμε με τα 34 παιδιά των δύο τάξεων και να συνεργαστούμε οι δύο εκπαιδευτικοί παράλληλα πάνω σ’ ένα μελοποιημένο ποίημα ανά δίωρο. Εγώ, ως δάσκαλος, ανέλαβα να παρουσιάζω και να αναλύω κάθε ποίημα νοηματικά και αισθητικά ακολουθώντας όλες τις φάσεις που προβλέπει η διδασκαλία της ποίησης, και η κ. Ολιβιώτου, ως μουσικός, ανέλαβε να τους διδάξει τη μουσική του ποιήματος.
Επιδίωξή μας ήταν απ’ τη μια να διεισδύσουν στον κόσμο της ποίησης, να ανακαλύψουν τα μυστικά της, να πληροφορηθούν για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γράφτηκαν τα τραγούδια. Θέλαμε να συλλάβουν και να εκφράσουν τα νοήματα και τα συναισθήματα που απορρέουν από αυτή κι απ’ την άλλη να απολαμβάνουν το ρυθμό του ποιήματος και τη μορφή που του έδωσε κάποιος καταξιωμένος συνθέτης. Απ’ την άλλη σκοπός ήταν τα παιδιά όχι μόνο να απολαμβάνουν σιωπηρά ένα τραγούδι, αλλά να νιώθουν τη χαρά που ξεπηδά από ένα τραγούδι όταν ενώνουμε τις φωνές μας: Να τραγουδούν όλα μαζί όχι οποιαδήποτε τραγούδια, αλλά σπουδαία τραγούδια με υψηλά νοήματα, γεμάτα εικόνες, μελωδίες και ήχους.  
Ο τρόπος που εργάστηκα ήταν σε γενικές γραμμές ο εξής: παρουσίαζα το ποίημα με απαγγελία, και οι μαθητές, αφού κατανοούσαν πρώτα το περιεχόμενό του, το απέδιδαν με διαδοχικές αναγνώσεις μόνοι, σε ζευγάρια ή εν χορώ. Ανέλυα το ποίημα στη μορφή και στο περιεχόμενό του στο βαθμό που ανταποκρίνονταν τα παιδιά και τους παρουσίαζα την ποιητική συλλογή. Ύστερα πρότεινα κάποιες δραστηριότητες οι οποίες είτε ταίριαζαν με την υφή του ποιήματος είτε απέρρεαν από το περιεχόμενό του. Έτσι «Η ποδηλάτισσα» αποδόθηκε εικαστικά με δουλειά σε ομάδες, το ποίημα «Κουβέντα μ’ ένα λουλούδι» αποδόθηκε με δραματοποίηση τραγουδιστά και «η Μάγια» ήταν αφορμή για να διαβάσουμε μύθους από την ελληνική μυθολογία και να αφηγηθούμε λαϊκά παραμύθια για τους αστερισμούς.
Τα παιδιά με την καθοδήγηση της μουσικού άκουγαν πριν ή μετά την επεξεργασία το ποίημα μελοποιημένο κι ύστερα εκείνη αναλάμβανε να τους το διδάξει: πώς να το αποδίδουν σωστά εισάγοντας νέες φόρμες ανάλογα με την περίσταση, ώστε να διατηρείται πάντα ζωντανό το ενδιαφέρον τους. Τα παιδιά τραγουδούσαν μαζί της, χαίρονταν και μερικά έπαιζαν τα τραγούδια στο φορητό πιάνο της μουσικού. Το μάθημα τελείωνε με επανάληψη όλων των τραγουδιών που είχαν μάθει στις προηγούμενες συναντήσεις μέσα στη γενική ευεξία.  
    
Τα αποτελέσματα της προσπάθειας
Χάρις στη συστηματική, επίμονη προσπάθεια της μουσικού μας βγήκε μια δουλειά πραγματικά αξιοπρόσεκτη. Άξιζε να την οργανώσουμε για να την παρουσιάσουμε στη σχολική γιορτή του τέλους. Γι’ αυτό παιδιά που ήξεραν να παίζουν πιάνο ανέλαβαν να συνοδέψουν ένα κάθε τραγούδι. Γράψαμε και τα κείμενα με τα οποία μία μαθήτρια θα παρουσίαζε τα τραγούδια στο κοινό, κάτι σύντομα κείμενα που συνέδεαν ταυτόχρονα το ένα τραγούδι με το άλλο ώστε τα τραγούδια να έχουν ένα συνεκτικό ειρμό. Τίτλος της παρουσίασης; «Εφτά τραγούδια θα σας πω»!  Επιλέξαμε επίσης όσες από τις ζωγραφιές των παιδιών άξιζε να τις δει κανείς και καλύψαμε μια γωνιά στην είσοδο του σχολείου. 
Μ’ αυτή την εκδήλωση συμμετείχαν οι δυο τελευταίες τάξεις στη σχολική γιορτή και  μ’ αυτή συνέβαλαν στην επιτυχία της.
Δεν ξέρω πώς αλλιώς θα μπορούσαν να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα μιας τέτοιας προσπάθειας, δεδομένου ότι ποτέ δε θα γνωρίσουμε τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματά της.  Εκείνο όμως που γνωρίζουμε είναι ότι   τα πρόσωπα των παιδιών έλαμπαν στη γιορτή κι ότι εισέπραξαν το ζεστό χειροκρότημα. Γνωρίζουμε ότι τα παιδιά χάρηκαν με την ψυχή τους τα τραγούδια αυτά και θα ήθελαν να υπήρχε κι άλλος χρόνος να διδαχθούν κι άλλα.
Επίσης δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής η μαθησιακή διαδικασία όπως και η συμπεριφορά που επέδειξαν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της δίμηνης προσπάθειας. Πρέπει λοιπόν να επισημάνουμε ότι τα παιδιά ευχαριστήθηκαν ιδιαίτερα με το αντάμωμα των δύο τάξεων και την καλύτερη γνωριμία τους. Αλλά κι εμείς οι εκπαιδευτικοί χαρήκαμε τη στενή συνεργασία μας και την εμπειρία που αποκομίσαμε δουλεύοντας μαζί ένα δίωρο τη βδομάδα. Έτσι μας δόθηκε η ευκαιρία να ασχοληθούμε με έξοχα ποιήματα κορυφαίων ποιητών μας που μελοποιήθηκαν και πέρασαν στα χείλη όλου του κόσμου.
Λυπάμαι που διέφυγε από τη σκέψη μου να τραβήξουμε φωτογραφίες, ενδεικτικές μιας αξέχαστης έτσι κι αλλιώς προσπάθειας, για να διανθίσω το κείμενο αυτό. Ειλικρινά λυπάμαι και ζητώ συγγνώμη γι’ αυτό από τους πιθανούς αναγνώστες.
Για την ιστορία, ωστόσο, μπορώ να επισυνάψω τους στίχους των εφτά μελοποιημένων ποιημάτων με τη χρονολογική σειρά που τα κάναμε. Παραθέτω επίσης και τις ανάλογες παρτιτούρες, όπως χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της διδακτικής μας αυτής εμπειρίας, για κάθε πιθανή χρήση. 

     Το θαλασσινό τριφύλλι

     Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Λίνος Κόκοτος
Πρώτη Εκτέλεση: Ρένα Κουμιώτη

                 1            
Μια φορά στα χίλια χρόνια     
του πελάγου τα τελώνια
μες στα σκοτεινά τα φύκια
μες στα πράσινα χαλίκια                                                        
2                             
Το φυτεύουνε και βγαίνει
πριν ο ήλιος ανατείλει            
το μαγεύουνε και βγαίνει
το θαλασσινό τριφύλλι                                                          
3 (ρεφραίν)
Το θαλασσινό τριφύλλι
ποιος θα βρει να μου το στείλει;
Ποιος θα βρε να μου το στείλει
το θαλασσινό τριφύλλι                                                          
4
Μια φορά στα χίλια χρόνια
κελαηδούν αλλιώς τα αηδόνια
δε γελάνε μήτε κλαίνε
μόνο λένε μόνο λένε

    5
Μια φορά στα χίλια χρόνια
γίνεται η αγάπη αιώνια
να ’χεις τύχη να ’χεις τύχη
κι η χρονιά να σου πετύχει

                6 (ρεφραίν)
Το θαλασσινό τριφύλλι
ποιος θα βρει να μου το στείλει;
Ποιος θα βρει να μου το στείλει
το θαλασσινό τριφύλλι.

Η ποδηλάτισσα

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Μιχάλης Τρανουδάκης
Πρώτη εκτέλεση: Αφροδίτη Μάνου

                                1
Το δρόμο πλάι στη θάλασσα περπάτησα
Που ’κανε κάθε μέρα η ποδηλάτισσα
Βρήκα τα φρούτα που ’χε στο πανέρι της
Το δαχτυλίδι που ’πεσε απ’ το χέρι της.

                                2
Βρήκα το κουδουνάκι και το σάλι της
Τις ρόδες, το τιμόνι, το πετάλι της
Τη ζώνη της τη βρήκα σε μιαν άκρη
Μια πέτρα διάφανη που ’μοιαζε δάκρυ.

                                3
Τα μάζεψα ένα-ένα και τα κράτησα
Κι έλεγα που ’ναι που’ναι η ποδηλάτισσα
Την είδα να περνά πάνω απ’ τα κύματα
Την άλλη μέρα πάνω από τα μνήματα.

                                4
Την τρίτη νύχτωσ’ έχασα τα χνάρια της
Στους ουρανούς ανάψαν τα φανάρια της.

Τι θέλω

Στίχοι: Γεώργιος Δροσίνης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Ερμηνεία: Βασίλης Παπακωνσταντίνου
& η παιδική χορωδία
του Δημήτρη Τυπάλδου

Δε θέλω του κισσού το πλάνο ψήλωμα (δις)
σε ξένα αναστηλώματα δεμένο.
Ας είμαι ’να καλάμι, ένα χαμόδεντρο
μα όσο ανεβαίνω, μόνος ν’ ανεβαίνω (δις)

Δε θέλω του γιαλού το λαμπροφέγγισμα (δις)
που γίνετ’ άστρο με του ’λιου τη χάρη.
Θέλω να δίνω φως από τη φλόγα μου
Κι ας είμαι ένα ταπεινό λυχνάρι (δις)

Δε θέλω του κισσού το πλάνο ψήλωμα (δις)
σε ξένα αναστηλώματα δεμένο.
Ας είμ’ ένα καλάμι, ένα χαμόδεντρο
μα όσο ανεβαίνω, μόνος ν’ ανεβαίνω (δις)

Κουβέντα μ’ ένα λουλούδι

Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας

- Κυκλάδινο, κυκλάμινο   (δις)
στου βράχου τη σχισμάδα
πού βρήκες χρώματα κι ανθείς
πού μίσχο και σαλεύεις;

- Μέσα στο βράχο σύναξα
το γαίμα στάλα-στάλα
μαντήλι ρόδινο έπλεξα
κι ήλιο μαζεύω τώρα     (δις)

Το τρελοβάπορο

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Δημήτρης Λάγιος
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Δημητράτος
&  χορωδία

Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά
Κι αρχίζει τις μανούβρες ‘‘βίρα μάινα’’
Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές
Φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ’ τις δυο μεριές

Είν’ από μαύρη πέτρα  κι είν’ από όνειρο
Κι έχει λοστρόμο αθώο, ναύτη πονηρό
Από τα βάθη φτάνει στους παλιούς καιρούς
Βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς.

Έλα Χριστέ και Κύριε λέω κι απορώ
Τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο.
Χρόνους μας ταξιδεύει, δε βουλιάξαμε
Χίλιους καπεταναίους τους αλλάξαμε.

Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε
Μπήκαμε μέσα στα όλα και περάσαμε
Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
Παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα.  (τρις)

Η Μάγια

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Πρώτη εκτέλεση: Σούλα Μπιρμπίλη

Η Πούλια που ’χει εφτά  παιδιά
Μεσ’  απ’ τους ουρανούς περνά
Κάποτε λίγο σταματά
Στο φτωχικό μου και κοιτά.

- Γειά σας, τι κάνετε; Καλά;
- Καλά. Πώς είναι τα παιδιά; 
- Τι να σας πω εκεί ψηλά
τα τρώει τα’ αγιάζι κι ερημιά.

- Γι’ αυτό πικραίνεσαι κυρά;
Δε μου τα φέρνεις εδωνά;
- Ευχαριστώ μα είναι πολλά
θα σου τη φάνε τη σοδειά.

- Δώσε μου καν την πιο μικρή
τη Μάγια την αστραφτερή
- Πάρ’ την λοιπόν κι έχε στο νου
πώς θα ’σαι ο άντρας τ’ ουρανού.

 Λάμπουνε γύρω τα βουνά
τα χέρια μου βγάνουν φωτιά
κι η Πούλια που ’χει εφτά παιδιά
φεύγει και μ’ αποχαιρετά.

Το παράπονο

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Πρώτη εκτέλεση: Ελευθερία Αρβανιτάκη

Εδώ στου δρόμου τα μισά
έφτασε η ώρα να το πω
άλλα είν’ εκείνα που αγαπώ
γι’ αλλού γι’ αλλού ξεκίνησα.

Στ’ αληθινά στα ψεύτικα
το λέω και τ’ ομολογώ
Σαν να ’μουν άλλος κι όχι εγώ
μες στη ζωή πορεύτηκα.

Όσο κι αν κανείς προσέχει,
όσο κι αν το κυνηγά
πάντα πάντα θα ’ναι αργά
δεύτερη ζωή δεν έχει.