Το νησί των θησαυρών
ΡΟΜΠΕΡΤ ΛΟΥΙΣ ΣΤΗΒΕΝΣΟΝ (1850 - 1894)

Κατά το 18ο αιώνα μια ομάδα ατρόμητων ναυτικών μπάρκαραν στην «Ισπανιόλα» για να ψάξουν να βρουν το μυθικό θησαυρό του καπετάνιου Φλιντ.
Τα μέλη της ομάδας δεν υποψιάζονται τις φοβερές δοκιμασίες που τους περιμένουν όταν η «Ισπανιόλα» φτάσει στο τέρμα του ταξιδιού τους…

Ασκήσεις

Το νησί είναι μπροστά μας

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Α. Κατανόηση και έρευνα

1. Σε κάθε μια από τις παρακάτω φράσεις, αντικατάστησε τις λέξεις με τα πλάγια
γράμματα με μια λέξη μέσα από το κείμενο που έχει το ίδιο νόημα.
α.  Ένα ποταμάκι διασχίζει το πάρκο.
β.  Τη μυστική πόρτα την καλύπτει μια κουρτίνα.
γ.  Μη σπάσεις αυτό το αυγό, είναι χαλασμένο.
δ. Το πλοίο πλησίασε στην παραλία κι έριξε άγκυρα.
ε.  Η αδελφή μου κάνει μια γκριμάτσα, όταν είναι να πάρει τα φάρμακά της.
στ. Αυτός ο πύργος χτίστηκε σε ένα υπέροχο μέρος.
ζ.  Το θολό ποτάμι αφήνει τα νερά του σ’ ένα βάλτο γεμάτο κροκοδείλους.

2.  Βρες μέσα στο κείμενο:
α. Τουλάχιστον τρεις λέξεις που δείχνουν ότι το μέρος δεν είναι ούτε γυμνό ούτε
ερημικό.
β. Τουλάχιστον τρεις λέξεις που δείχνουν ότι το μέρος είναι νοσηρό.

3. Βρες:
α.  Μια φράση που δείχνει ότι η σκούνα δεν πήγε τυχαία εκεί.
β.  Δυο φράσεις που δείχνουν ότι δεν ακούγεται θόρυβος στο νησί.
γ.  Μια φράση που δείχνει ότι υπάρχουν ζώα στο νησί.
δ.  Μια φράση που δείχνει ότι ο γιατρός είναι ανήσυχος.
ε.  Μια φράση που δείχνει ότι άνθρωποι είχαν έρθει παλιότερα στο νησί.
στ. Μια φράση που μας κάνει να καταλάβουμε ότι πρόκειται για μια πειρατική
ιστορία.

4. Γράψε τον τίτλο αυτού του σκίτσου μόνο με λέξεις του κειμένου.

Β.  Χρησιμοποίηση του λεξιλογίου

1.  Περιγράφοντας το νησί ο Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον  αναφέρει τρεις αισθήσεις. 
Ποιες είναι αυτές;

2.  Συμπλήρωσε το παρακάτω κείμενο με τη
βοήθεια των ρημάτων που βρίσκονται στο πλαίσιο.
Προσοχή, κάθε ρήμα μπορείς να το χρησιμοποιήσεις μόνο μία φορά.

Μόλις ο γερο-Σλιμ άρχιζε να διηγείται τις πειρατικές του ιστορίες, όλοι οι ναύτες τον ………………… κρατώντας την ανάσα τους. Όταν σταματούσε για να ρουφήξει λίγο ρούμι, δεν άκουγες παρά μόνο το τικ-τακ του παλιού ρολογιού που δεν μπορούσες να το ……………. μέσα στη μισοσκότεινη ταβέρνα. Ο γερο-Σλιμ έδειχνε περήφανα τα τραύματά του. Όλος ο κόσμος τα …………………. με δέος. Κάπου-κάπου έβγαζε από το σάκο του ένα πολύχρωμο παρεό, που του είχε χαρίσει μια πριγκίπισσα στην Ταϊτή και το ……………………. για πολλή ώρα κλείνοντας τα μάτια. Τότε οι ναύτες …………………περισσότερο από ποτέ τις βαριές μυρουδιές της κουζίνας.   

3.  Αντίγραψε τις παρακάτω προτάσεις  αντικαθιστώντας τη λέξη που είναι με πλάγια
γράμματα με την αντίθετη την οποία θα βρεις μέσα στο κείμενο.

    α. Αφήσαμε τα ίχνη μας πάνω στη χοντρή άμμο της παραλίας.
β. Πέσαμε για να ξεκουραστούμε πάνω σε σκληρά στρώματα. 
γ. Αυτή η πετσέτα είναι στεγνή.
δ. Η αναρρίχηση αυτού του βουνού είναι δυνατή.  
ε. Ο ταξιδιωτικός χάρτης ήταν διπλωμένος πάνω στο κομοδίνο.
στ. Οι γεροί κορμοί των πεσμένων δέντρων μάς εμπόδιζαν να προχωρήσουμε.

4.  Στο κείμενο υπάρχουν τα επίθετα:
σημαδεμένος - λεπτός - αρκετός - μαλακός - υγρός - μολυσμένος - μικρός - 
    τριγυρισμένος - χτισμένος - αδύνατος - ξεδιπλωμένος - στεκούμενος - σάπιος -
    καλός - κλούβιος. 

Σε κάθε μια από τις παρακάτω προτάσεις, πρόσθεσε δίπλα από το ουσιαστικό που είναι με πλάγια γράμματα ένα ή δύο επίθετα από αυτά που σημειώσαμε.
Προσπάθησε να μη χρησιμοποιήσεις δύο φορές το ίδιο επίθετο.

α. Αυτός ο τραγουδιστής είναι τόσο κακός που του πέταξαν ντομάτες.
β. Μπορείτε να ξεκολλήσετε αυτή την ετικέτα μ’ ένα σφουγγάρι.
γ. Οι Ινδιάνοι του Αμαζονίου κυνηγούν με βέλη
δ. Μέσα στο δάσος είδα ένα  ζώο.
ε. Όποιος διδάσκει πρέπει να  δίνει πρώτος το παράδειγμα.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ  ΔΟΜΕΣ

1.   Ο Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον χρησιμοποιεί πολλούς προσδιορισμούς       
ονομάτων.
Να μερικά παραδείγματα: Το νησάκι του Σκελετού, ο βυθός της θάλασσας
Βρες μέσα στο κείμενο τις λέξεις που προσδιορίζουν αυτά τα ουσιαστικά.
α. η αγριάδα                                   β. φύσημα      
γ. φύλλα και κορμοί                       δ. η εντύπωση

 2. Στις παρακάτω φράσεις, οι προσδιορισμοί των ονομάτων ανακατεύτηκαν. Έγιναν σαλάτα! Μπορείς να τους ξαναβάλεις δίπλα από το ουσιαστικό που ταιριάζει στον καθένα.
α. Ζέστανα το φαγητό μέσα στο φούρνο χελώνας.
β. Αυτός περπατάει αργά, με ρυθμό πυροσβέστη.
γ. Ο αδελφός μου έχει μια στολή μικροκυμάτων. 
δ. Κλείσε τώρα το βιβλίο κούρσας.
ε. Τα άλογα ιστορίας  τρέχουν στο ιπποδρόμιο.

 
3.  Ο γιατρός έκανε ένα μορφασμό σαν να ’χε μυρίσει κλούβιο αυγό.
Ο Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον χρησιμοποιεί αυτή την παρομοίωση για να μας
δείξει ότι ο μορφασμός του γιατρού οφείλεται σε μια μυρουδιά. Ακολουθώντας
αυτό το παράδειγμα, βάλε τις παρομοιώσεις στη σωστή τους θέση.
Μην ξεχάσεις να κάνεις τις απαραίτητες προσαρμογές ώστε να συμφωνούν μεταξύ τους οι λέξεις.

            α. Ο κ. Λεμονής έκανε ένα μορφασμό σαν να είχε κερδίσει το λαχείο.
β. Η κ. Ξυδάκη ήταν ευτυχισμένη λες και της είχαν πιαστεί τα δάχτυλα στην
πόρτα.
γ. Η δεσποινίς Τυρογαλίδου  έκλαιγε σαν να είχε ανεβεί τις σκάλες τρέχοντας.
δ. Η κ. Μουστάρδα λαχάνιαζε σαν να είχε να φάει τρεις μέρες.
ε. Ο Κανέλλης πεινούσε λες και είχαν χαλάσει όλα τα παιχνίδια του.  

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΌ ΓΡΑΨΙΜΟ

1. Γράψε πάλι αυτό το κείμενο αντικαθιστώντας τις λέξεις που έχουν πλάγια γράμματα με άλλες γνωστές ή  συνώνυμες λέξεις.

Μπήκαμε μέσα στη σπηλιά. Στην πιο απόμερη γωνιά, στο φως της φωτιάς, είδα να λάμπει ένας σωρός από χρυσά νομίσματα κι ένα  τετράγωνο σεντούκι γεμάτο αστραφτερές ράβδους.
Ήταν ο θησαυρός του Φλιντ εκεί, για τον οποίο ήρθαμε να ψάξουμε από τόσο μακριά και ο οποίος είχε στοιχίσει ήδη τη ζωή σε δεκαεφτά άνδρες της «Ισπανιόλας». Και ποιος ξέρει πόσες άλλες ζωές θα στοίχιζε από εδώ και πέρα, πόσο αίμα και πόση δυστυχία, πόσα καράβια βυθισμένα στη θάλασσα, πόσο ξοδεμένο μπαρούτι, πόσοι γενναίοι άνδρες θα χάνονταν ξαφνικά, πόσες ωμότητες, ντροπές, ψέματα και εγκλήματα…
Πώς να τα περιγράψεις όλα αυτά με λόγια. 

2.   Φαντάσου:
α. Είσαι στο κατάστρωμα ενός πλοίου που ναυαγεί. Σαν από θαύμα, καταφέρνεις να   βγεις στην ακτή ενός ακατοίκητου νησιού. Περίγραψέ το με όση μεγαλύτερη  ακρίβεια μπορείς (μορφή, μέγεθος, ανάγλυφο του εδάφους, βλάστηση, ποτάμια, κλίμα, μυρωδιές, θόρυβοι)…

β.  Είσαι μοναχικός ναυαγός σ’ αυτό το νησί για πολλούς μήνες όταν μια βάρκα πλησιάζει στην ακτή. Περίγραψε το πρόσωπο το οποίο βρίσκεται πάνω σ’ αυτή τη βάρκα.

γ.  Τι θα κάνετε μαζί;

Απαντήσεις

Λεξιλόγιο
1.  α. ρυάκι   β. κρύβει   γ. κλούβιο   δ. ακτή   ε. ένα μορφασμό   στ. τοποθεσία  
ζ. χύνεται.  
2.  α. χιλιάδες πουλιά, δάσος, βλάστηση, δέντρα
β. μολυσμένη, στεκούμενα νερά, σάπιοι κορμοί, μύριζε κλούβιο αυγό, πυρετοί.

3.   α. Σταθήκαμε στο μέρος όπου μια άγκυρα ήταν σημαδεμένη στο χάρτη.
β. όλα βυθίστηκαν πάλι στη σιωπή - δεν άκουγες ούτε φύσημα αέρα ούτε τον
παραμικρό άλλο θόρυβο.
γ. χιλιάδες πουλιά.
δ. η εντύπωση του γιατρού από το νησί δεν ήταν καλή κι έκανε ένα μορφασμό.
ε. ένα μικρό κάστρο τριγυρισμένο από τείχος ήτανε χτισμένο δεξιά.
στ. μια άγκυρα ήταν σημαδεμένη ανάμεσα στη στεριά και το νησάκι του Σκελετού,
θησαυροί.

4. Ο τίτλος ποικίλει

Β.  Χρήση του λεξιλογίου

1. η όραση, η ακοή, η όσφρηση.

    2.   άκουγαν, δεις, κοιτούσε, μύριζε, αισθάνονταν
3.  Η διόρθωση είναι προφανής.
4.  α. σάπιες (ντομάτες)   β. μαλακό, υγρό (σφουγγάρι)   γ. μολυσμένα (βέλη)
δ. μικρό / λεπτό (ζώο)   ε. καλό (παράδειγμα)

Συντακτικές δομές
1.   α. η αγριάδα της τοποθεσίας                            γ. φύλλα και κορμοί δέντρων
β. το φύσημα του αέρα                         δ. η εντύπωση του γιατρού

2.  Η άσκηση πρέπει να γίνει προφορικά, όχι γραπτά.
α. φούρνος μικροκυμάτων                               δ. βιβλίο ιστορίας                    
β. ρυθμός χελώνας                                           ε. άλογα κούρσας
γ. στολή πυροσβέστη

3. Προσοχή! Δεν πρέπει απλώς να ανταλλάξουμε μόνο τα κομμάτια των φράσεων.
Πρέπει επίσης να κάνουμε και τις αναγκαίες προσαρμογές. 
α. Ο κ. Λεμονής έκανε ένα μορφασμό σαν να του είχαν πιαστεί τα δάχτυλα στην πόρτα.
β. Η κ. Ξυδάκη ήταν ευτυχισμένη λες και είχε κερδίσει το λαχείο.
γ. Η δεσποινίς Τυρογαλίδου  έκλαιγε λες και είχαν χαλάσει όλα τα παιχνίδια της.
δ. Η κ. Μουστάρδα λαχάνιαζε σαν να είχε ανεβεί τις σκάλες τρέχοντας. 
ε. Ο Κανέλης πεινούσε σαν να είχε να φάει τρεις μέρες.
Οι μαθητές έχουν παρατηρήσει το θέμα που συνδέει τα ονόματα των προσώπων; Ποια η σχέση με το νησί; (η μυρωδιά!)

Διδακτική αξιοποίηση του κειμένου

Η ανάγνωση του αποσπάσματος
Η ανάγνωση αυτού του αποσπάσματος μπορεί να γίνει όπως δείξαμε από το πρώτο απόσπασμα.

Συμπληρωματικές επεξηγήσεις
Οι πειρατές και οι κουρσάροι. Το κυνήγι θησαυρών.

Ντοκουμέντα που μπορούν να παρουσιαστούν
Φωτογραφίες / Εικόνες: Στολές, πλοία της εποχής (σκούνες, γολέτες, κ.α.), ελώδεις τόποι.
Φιλμ / Βίντεο: Το νησί των θησαυρών (Μπάιρον Χάσκιν, 1950) μια παραγωγή του Γουόλτ Ντίσνεϋ για τα παιδιά.
Δυο άλλες αποδόσεις υπάρχουν. Πιο αξιόλογη είναι η ταινία του Τζον Χουγκ (1971) με τον Όρσον Ουέλς στο ρόλο του Τζον Σίλβερ.

Πιθανές προεκτάσεις
Μπορεί κανείς να βρει ακόμα και σήμερα ερημικά νησιά; Θησαυρούς;
Έρευνα ντοκουμέντων που δείχνουν ναυάγια πλοίων.
Το κλίμα των νησιών είναι υγιεινό ή ανθυγιεινό; Οι τροπικές αρρώστιες: η ελονοσία.