Το βιβλίο » Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά » αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά έργα του Νίκου  Καζαντζάκη τόσο στον ελλαδικό όσο και στον εξωτερικό χώρο. Το έργο αυτό είναι το πρώτο που γράφει στα ελληνικά και εκδίδεται μεταπολεμικά ως ύμνος για την φιλία και την ελευθερία.

Το έργο αυτό είναι ίσως το καλύτερο από τη σειρά των μυθιστορημάτων που έγραψε ο συγγραφέας στα μεταπολεμικά χρόνια και συγκαταλέγεται στα 100 καλύτερα βιβλία όλων των εποχών, σύμφωνα με την έκθεση που συντάχθηκε το 2002 από τη Νορβηγική Λέσχη του Βιβλίου.

Στο παρόν έργο περιγράφεται η γνωριμία και το χρονικό της φιλίας του Καζαντζάκη με το Ζορμπά, όπου διαδραματίζεται στην Κρήτη. Σημαντικός κορμός του μυθιστορήματος είναι οι συζητήσεις των φίλων κατά τη συνεργασία τους στο λιγνιτωρυχείο. Ο Ζορμπάς με την εμπειρία του βίου του προσπαθεί να αποδείξει ότι οι απαντήσεις που βασανίζουν το συγγραφέα δε βρίσκονται ούτε στα βιβλία, ούτε στην περίπλοκη λογική σκέψη αλλά μέσα στην ίδια τη ζωή. Αποκαλύπτονται πηγαία αρκεί κανείς να βιώνει κάθε στιγμή της ζωής του, με ειλικρινές πάθος, απαλλαγμένος από οποιεσδήποτε ελπίδες, εμμονές και προσδοκίες.