του Θόδωρου Κατσανέβα
1. Η επιλογή επαγγέλματος

Ο πρόλογος στο βιβλίο της ζωής έχει μεγάλη σημασία για το τι θα ακολουθήσει. Ο άμεσα ενδιαφερόμενος, με τη συνδρομή και της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας, οφείλει να διερευνήσει και να γνωρίσει ποιος είναι τι θέλει, τι μπορεί και τι θέλει να μάθει, τι του ταιριάζει και τι μπορεί να γίνει. Να γνωρίσει τον εαυτό του, να κατακτήσει το ¨γνώθι σ΄ αυτόν¨ να μετρήσει τις δυνάμεις και τις ικανότητές του και να διερευνήσει τι συμβαίνει γύρω του στον κοινωνικό και οικονομικό του περίγυρο. Γι΄ αυτό πρέπει να βάλει στόχους και σκοπούς ζωής στους οποίους να κατευθύνει τις προσπάθειές του με θέληση, επιμονή, συνέπεια και υπομονή.

Στη σημερινή κοινωνία της γνώσης, αυτονόητο είναι πως έχει μεγάλη σημασία το βάθος, το πλάτος και το είδος των γνώσεων και των δεξιοτήτων που αποκτά κανείς. Αυτό είναι το μεγάλο εφαλτήριο για το μέλλον, το παράθυρο στον κόσμο της εργασίας, αλλά και η βάση για την ολοκλήρωση της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Στην κρίσιμη περίοδο που γράφεται ο πρόλογος ζωής, στην εποχή της εφηβείας, οι επαγγελματικές προοπτικές αποτελούν καίριας σημασίας αποφάσεις που προκαθορίζουν το μέλλον κάθε ανθρώπου. Γι' αυτό πρέπει να παίρνονται με σύνεση, περίσκεψη και αυτογνωσία, με προσεκτική και όχι επιπόλαια αποκρυπτογράφηση της προσωπικότητας, των κλίσεων, των ταλέντων, των δυνατοτήτων, των δεξιοτήτων, των προτιμήσεων, των ενδιαφερόντων ενός ατόμου, καθώς και των επαγγελμάτων που του ταιριάζουν. Αφού επιλεγούν τα κατάλληλα επαγγέλματα με τη βοήθεια των συμβούλων καριέρας και των τεστ επαγγελματικών επιλογών, είναι προτιμότερο, στις περισσότερες περιπτώσεις, η τελική επιλογή να γίνεται προς την κατεύθυνση των επαγγελμάτων εκείνων που έχουν μέλλον. Η καλύτερη συμβουλή για τους νέους είναι 'να γίνουν αυτό που είναι και όχι αυτό που νομίζουν ότι είναι'ι. Να επιλέξουν δηλαδή το επάγγελμα που πραγματικά τους ταιριάζει, τους ενδιαφέρει και στις απαιτήσεις του οποίου μπορούν να αντεπεξέλθουν. Αλλά κάτι τέτοιο είναι προτιμότερο να συνδυαστεί με επαγγέλματα του μέλλοντος και όχι του παρελθόντος.

Τα επαγγέλματα του μέλλοντος είναι εκείνα των οποίων οι προοπτικές είναι θετικές ή πολύ θετικές στην αγορά εργασίας. Τα επαγγέλματα δηλαδή για τα οποία οι κενές θέσεις εργασίας στο άμεσο μέλλον των επόμενων 5-10 ετών προβλέπεται να είναι περισσότερες από τον αριθμό των ατόμων που επιθυμούν και έχουν τα προσόντα να τις καταλάβουν (υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας). Επαγγέλματα με περιορισμένες ή αρνητικές προοπτικές (κορεσμένα επαγγέλματα) είναι εκείνα για τα οποία προβλέπεται να υπάρχουν λιγότερες κενές θέσεις εργασίας από τον αριθμό των ατόμων που επιθυμούν και έχουν τα προσόντα να τις καταλάβουν (υπερβάλλουσα προσφορά εργασίας). Δεν αποκλείεται, βέβαια, ένας επίμονος, ικανός, εργατικός και ταλαντούχος νέος να επιτύχει στην καριέρα του ακόμα και αν επιλέξει ένα κορεσμένο επάγγελμα που τον ενδιαφέρει και ταιριάζει στην προσωπικότητά του. Και το αντίθετο: όταν ένας νέος επιλέξει ένα επάγγελμα με μέλλον το οποίο όμως δεν του ταιριάζει ή είναι αδιάφορος, δυσκίνητος, χαμηλών δυνατοτήτων και ενδιαφερόντων, τότε το εργασιακό του μέλλον είναι αβέβαιο.

Οι παραπάνω διαπιστώσεις οδηγούν στη διαπίστωση, ότι δεν αρκεί να επιλέξει κανείς επαγγέλματα με μέλλον για να έχει μια επιτυχημένη καριέρα. Ούτε ότι τα κορεσμένα επαγγέλματα είναι το βέβαιο εισιτήριο για την ανεργία και την επαγγελματική αποτυχία. Αλλά για την πλειοψηφία των περιπτώσεων, είναι προτιμότερο να γίνεται ο κατάλληλος συνδυασμός της προσωπικότητας και των ενδιαφερόντων με επαγγέλματα που έχουν θετικές προοπτικές. Με δεδομένο ότι σε κάθε άνθρωπο δεν ταιριάζει μόνο ένα αλλά αρκετά διαφορετικά επαγγέλματα, είναι ασφαλώς προτιμότερο να επιλέξει από εκείνα που του ταιριάζουν και τον ενδιαφέρουν τα επαγγέλματα με μέλλον και να αποφύγει όσα εμφανίζονται κορεσμένα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αν επιλέξει τα τελευταία, δε θα πετύχει στην καριέρα του, αν διαθέτει υψηλές δυνατότητες, γνώσεις, κατάλληλες δεξιότητες, θέληση και επιμονή. Ούτε είναι σωστό να επιλεγεί ένα επάγγελμα με μέλλον που όμως δεν ταιριάζει στην προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντά του. Γιατί τότε το ποιο πιθανό είναι να αποτύχει στην καριέρα του.

Στη διάρκεια της καριέρας ενός ανθρώπου, υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα στροφής σε άλλα επαγγέλματα που δεν εμφανίζουν αρνητικές προοπτικές όπως εκείνο που αρχικά είχε επιλεγεί. Κάτι τέτοιο διευκολύνεται ιδιαίτερα στην εποχή μας, από τις ραγδαίες αλλαγές της σύγχρονης αγοράς εργασίας, ως συνέπεια των ταχύτατων εξελίξεων της τεχνολογίας και της οικονομίας. Γι΄ αυτό και δεν αρκεί μόνο η εξειδικευμένη γνώση σ΄ ένα στενό αντικείμενο σπουδών και επαγγέλματος, αλλά χρειάζεται να υπάρξει και βάθος και πλάτος γνώσεων πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχθεί η μαθησιακή δυνατότητα σε επί μέρους δεξιότητες και να αναπτυχθεί η κριτική σκέψη που επιτρέπει πολύπλευρες διεξόδους. Παρ' όλα αυτά, δεν πρέπει να παραγνωριστεί η συχνά δυσάρεστη πραγματικότητα ότι πολλοί νέοι επιλέγουν κορεσμένα επαγγέλματα που δεν τους ταιριάζουν και έτσι αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στον υψηλό ανταγωνισμό που υπάρχει σήμερα γι' αυτά. Σε τέτοιες επιλογές οδηγούνται υπό την επίδραση επιρροών, που συνήθως προέρχονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον και ειδικότερα από τους γονείς, οι οποίοι συχνά διοχετεύουν στα παιδιά τους θεμιτές ή ανομολόγητες δικές τους εκπληρωμένες ή μη επιθυμίες και προσδοκίες. Συνήθως αυτό αφορά περιπτώσεις επαγγελμάτων που προϋποθέτουν πανεπιστημιακές σπουδές και θεωρούνται ότι προσφέρουν υψηλό κοινωνικό κύρος, ικανοποιητικό εισόδημα ή μονιμότητα εργασίας, όπως του γιατρού, του δικηγόρου, του φαρμακοποιού, του φιλολόγου, του εκπαιδευτικού, του τραπεζικού κτλ. Ανάλογο ενδιαφέρον προσελκύουν επαγγέλματα που δείχνουν ότι 'λάμπουν', όπως του δημοσιογράφου, του ηθοποιού, του τραγουδιστή, του καλλιτέχνη, του πιλότου και, πιο πρόσφατα ή του χρηματιστή. Όμως, 'ότι λάμπει δεν είναι χρυσός', επειδή τα επαγγέλματα αυτά κάθε άλλο παρά εύκολα μπορούν να οδηγήσουν στη γη της εργασιακής επαγγελίας. Κι αυτό γιατί στην είσοδό τους ή και στον εσωτερικό τους περίγυρο συνωστίζονται πολύ περισσότερα άτομα από τις υπάρχουσες κενές θέσεις εργασίας.

Η δυσάρεστη συνέπεια των παραπάνω διαπιστώσεων είναι το γεγονός ότι πολλοί νέοι σπαταλούν πολύτιμο χρόνο και οικογενειακό εισόδημα σε εκπαιδευτική προετοιμασία και προσπάθεια για την είσοδό τους σε παρόμοια κορεσμένα επαγγέλματα, που ελάχιστα ταιριάζουν στην προσωπικότητα και στις δυνατότητές τους. Αυτό έχει συχνά οδυνηρές συνέπειες, αφού το εργασιακό τους μέλλον είναι αβέβαιο, δύσβατο ή προβληματικό. Και επιπλέον, η αγορά εργασίας επιβαρύνεται με έντονες δυσαρμονίες ανάμεσα στη ζήτηση και στην προσφορά επαγγελμάτων, γεγονός που επιτείνει ακόμα περισσότερο το ήδη σοβαρό πρόβλημα της ανεργίας.

2. Επαγγέλματα με αρνητικές προοπτικές

Γενικότερα, πολύ αρνητικές είναι οι προοπτικές για τα επόμενα 5-10 χρόνια για επαγγέλματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης όπως οι γιατροί, οι οδοντίατροι, οι φαρμακοποιοί, οι χημικοί, οι χημικοί μηχανικοί, οι βιολόγοι, οι γεωλόγοι, οι μεταλλειολόγοι, οι ναυπηγοί, οι δικηγόροι κτλ. Επίσης, περιορισμένες είναι οι προοπτικές επαγγελμάτων μέσων μαζικής επικοινωνίας, καλών τεχνών, με την εξαίρεση ορισμένων ειδικοτήτων των εφαρμοσμένων τεχνών και ειδικότερα των γραφικών τεχνών, που στην εποχή μας συνδυάζουν την καλή γνώση της πληροφορικής.

Πολύ αρνητικό είναι το ισοζύγιο των εκπαιδευτικών-παιδαγωγικών επαγγελμάτων, με εξαίρεση αυτών που συνδέονται με τη διδασκαλία της πληροφορικής, της τεχνολογίας και κατά δεύτερο λόγο της αγγλικής. Έντονα αρνητικό είναι επίσης το ισοζύγιο και όλων των επαγγελμάτων που συνδέονται με σπουδές όπως η φιλοσοφία, η φιλολογία, η θεολογία, η ιστορία, η αρχαιολογία, η εθνογραφία, η λαογραφία, η γεωγραφία, η κοινωνιολογία, η διεθνολογία, οι πολιτικές και οι φυσικομαθηματικές επιστήμες. Η κλασική επαγγελματική διέξοδος στον ευρύτερο τομέα της εκπαίδευσης και ιδιαίτερα της δημόσιας παιδείας που ίσχυε στο παρελθόν για θεωρητικές σπουδές όπως οι παραπάνω δεν υφίσταται πλέον σήμερα. Αυτό οφείλεται στην πολύχρονη υπερπαραγωγή διαρκώς αυξανόμενου αριθμού αποφοίτων από τις συναφείς σχολές, σε συνδυασμό με την ανησυχητική μείωση της γεννητικότητας του ελληνικού πληθυσμού. Σήμερα, οι απόφοιτοι από παρόμοιες θεωρητικές πανεπιστημιακές σχολές, εφόσον δεν υπάρχει εργασιακή διέξοδος σε οικογενειακές επιχειρήσεις, είναι υποχρεωμένοι να στραφούν, στις περισσότερες περιπτώσεις, σε επαγγέλματα που ελάχιστα ή και καθόλου συνδέονται με τις σπουδές τους. Ευνόητο είναι βέβαια ότι, εφόσον επιτευχθεί ο διορισμός στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, κάτι που είναι ιδιαίτερα αμφίβολο σήμερα, οι επαγγελματικές προοπτικές, λόγω μονιμότητας εργασίας, είναι διασφαλισμένες.

Ορισμένοι βέβαια απόφοιτοι σχολών από θεωρητικές σπουδές όπως αποκαλούνται ασφαλώς και θα βρουν καταφύγιο στην κλασσική διέξοδο των σχολών αυτών, δηλαδή στην εκπαίδευση. Ένα μεγάλο μέρος όμως, θα στραφούν σε διαφορετικές επαγγελματικές διαδρομές. Το θετικό στοιχείο στην περίπτωση τους είναι ότι η βάση και το είδος των σπουδών τους, επιτρέπουν σε αποφοίτους να βρουν διέξοδο σε συναφείς ή και εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις που εκτείνονται από την επιμέλεια εκδόσεων, τη δημοσιογραφία, τις δημόσιες σχέσεις, το εμπόριο, ο τουρισμός, μέχρι και την πληροφορική, εφ΄ όσον υπάρχει βέβαια η απαραίτητη μετεκπαίδευση και εξειδίκευση. Αυτό ισχύει κατ΄ εξοχήν στην περίπτωση των θεωρητικών σπουδών που παρέχουν ευρύτερες γνώσεις, αναπτύσσουν την κριτική σκέψη, ¨μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν¨ σε όσους τις έχουν επιλέξει.

Οι απόφοιτοι των φυσικομαθηματικών επιστημών ευνοούνται από τη φύση των σπουδών τους, για να στραφούν, ύστερα και από κατάλληλη μετεκπαίδευση ή και εμπειρική εξειδίκευση, στον τομέα της πληροφορικής, όπου οι προοπτικές είναι ιδιαίτερα ευοίωνες. Το ίδιο, αν και με μικρότερη ευκολία, μπορεί να γίνει και με τους αποφοίτους άλλων θεωρητικών σπουδών, οι οποίοι μπορούν επίσης να στραφούν σε επαγγέλματα των μέσων μαζικής επικοινωνίας, στις δημόσιες σχέσεις, στον τουρισμό ή και σε οικονομικά επαγγέλματα. Οι χημικοί, οι βιολόγοι, οι φαρμακοποιοί είναι δυνατό να στραφούν σε επαγγελματικές διεξόδους στην παραγωγή τροφίμων, στον έλεγχο ποιότητας και περιβάλλοντος, στο εμπόριο και στη διοίκηση επιχειρήσεων. Ανάλογα δεδομένα ισχύουν για τους χημικούς μηχανικούς και τους αεροναυπηγούς, οι οποίοι μπορούν επιπλέον να κατευθυνθούν στους περισσότερους τομείς της βιομηχανίας και της μηχανολογίας. Δυσκολότερη είναι η διέξοδος σε άλλα επαγγέλματα για τους μεταλλειολόγους και τους γεωλόγους, αν και εδώ υπάρχει η δυνατότητα προσφυγής στην πληροφορική, στη διοίκηση επιχειρήσεων και στη βιομηχανία. Ευνόητο είναι ότι οι παραπάνω ενδεικτικές και μόνο λύσεις προϋποθέτουν ανάλογη μετεκπαίδευση ή εξειδίκευση και κατάλληλη εμπειρία.

Οι σπουδές που εμφανίζουν ιδιαίτερη δυσκολία διεξόδων σε άλλες εργασιακές δραστηριότητες είναι αυτές των γιατρών, που προϋποθέτουν πολυετή, τουλάχιστον επταετή εκπαίδευση, σε στενά εξειδικευμένο εκπαιδευτικό και αντίστοιχο εργασιακό αντικείμενο που δε συγγενεύει με άλλα επαγγέλματα, εκτός από του βιολόγου, του χημικού, του φαρμακοποιού, των οποίων επίσης οι προοπτικές είναι πολύ αρνητικές. Άλλωστε, ένας γιατρός, μετά από πολυετή και κοπιώδη εκπαιδευτική προετοιμασία και τις υψηλές επαγγελματικές προσδοκίες που τη συνοδεύουν, πολύ δύσκολα θα δεχτεί να στραφεί σε διαφορετικό επάγγελμα. Έτσι, η χώρα μας μαστίζεται από εντονότατο πρόβλημα ιατρικού υπερπληθωρισμού, που έχει δυσμενέστατες συνέπειες, όχι μόνο σε βάρος της επαγγελματικής αποκατάστασης των ενδιαφερομένων αλλά και του επιπέδου υγείας του πληθυσμού, αφού συνεπάγεται πλασματική ζήτηση ιατρικών υπηρεσιών και ανεξέλεγκτη διόγκωση της πολυφαρμακίας. Γι' αυτό και δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί ότι ο υπέρμετρα μεγάλος αριθμός γιατρών έχει ως αποτέλεσμα χειρότερο επίπεδο υγείας για τους πολίτες. Και ότι τα 'περισσότερα φάρμακα συνεπάγονται λιγότερη υγεία'.

3. Επαγγέλματα με θετικές προοπτικές

Αλλά εκτός από τα άσχημα νέα υπάρχουν και τα καλά. Σε πολλά άλλα επαγγέλματα στη χώρα μας που συνδέονται με ανώτατες ή ανώτερες σπουδές παρατηρούνται σοβαρές ελλείψεις προσωπικού με αντίστοιχα προσόντα. Επαγγέλματα δηλαδή που το ισοζύγιο της ζήτησης και προσφοράς τους είναι ανερχόμενο, θετικό ή πολύ θετικό. Τέτοια επαγγέλματα με μέλλον, με πολύ θετικές προοπτικές, είναι κατά πρώτο λόγο εκείνα που συνδέονται με την υψηλή τεχνολογία, την πληροφορική, το διαδίκτυο και τις τηλεπικοινωνίες. Θετικές είναι επίσης οι προοπτικές των περισσότερων επαγγελμάτων στον ευρύτερο τομέα της οικονομίας, με εξαίρεση του χρηματιστή για την τρέχουσα περίοδο των επόμενων πέντε περίπου ετών. Πολύ θετικό είναι το ισοζύγιο όσων ειδικοτήτων συνδυάζουν τις οικονομικές σπουδές με την καλή γνώση της πληροφορικής, όπως λ.χ. του οικονομολόγου-πληροφορικού, του φοροτεχνικού-πληροφορικού κτλ.

Τα περισσότερα κατασκευαστικά, μηχανολογικά και τεχνολογικά επαγγέλματα, όπως του μηχανολόγου, του πολιτικού μηχανικού, του τεχνολόγου μηχανικού κτλ., εκτός από τους μεταλλειολόγους, τους γεωλόγους, τους χημικούς μηχανικούς, τους ναυπηγούς και τους αεροναυπηγούς, έχουν επίσης θετικές προοπτικές. Θετικό είναι επίσης το ισοζύγιο των τουριστικών, επισιτιστικών, ψυχαγωγικών, αθλητικών και θαλάσσιων επαγγελμάτων, κυρίως στις περιοχές της χώρας με ικανοποιητική τουριστική ανάπτυξη.

Στο γεωργικό τομέα, μάλλον θετικές είναι οι προοπτικές των εργαζομένων που κατέχουν σύγχρονες γνώσεις και διάθεση ανανέωσής τους, στα πλαίσια των σύγχρονων καινοτομικών και ανταγωνιστικών απαιτήσεων της γεωργίας, της αλιείας και των συναφών κλάδων. Τέτοιες είναι οι περιπτώσεις, για παράδειγμα, του γεωπόνου σύγχρονης εναλλακτικής ή οικολογικής γεωργίας, του ιχθυολόγου, του ιχθυοπαθολόγου, του ιχθυοκόμου, του παραγωγού θερμοκηπίων και ανθοκηπίων, του τεχνολόγου αρδεύσεων, του εκτροφέα στρουθοκαμήλων κτλ. Επίσης, στη βιομηχανία τροφίμων και ποτών υπάρχουν καλές προοπτικές για τους μηχανολόγους και τεχνολόγους τροφίμων, ενώ παρόμοιες διαπιστώσεις ισχύουν για τους ελεγκτές ποιότητας, τους τεχνολόγους αντιρύπανσης κτλ.

Στα επαγγέλματα υγείας και πρόνοιας, σε αντίθεση με τις πολύ αρνητικές εργασιακές προοπτικές των γιατρών και των οδοντιάτρων, θετικό ή και πολύ θετικό είναι το ισοζύγιο των νοσηλευτών, των τεχνολόγων ιατρικών μηχανημάτων και εργαστηρίων, των φυσιοθεραπευτών, των διαιτολόγων, των αισθητικών, των ψυχολόγων, των κοινωνικών λειτουργών, των ειδικών για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Στις μεταφορές, οι προοπτικές απασχόλησης διαγράφονται ελαφρώς θετικές, με ανάλογες συνέπειες για τα συναφή επαγγέλματα.

Τα στρατιωτικά, τα αστυνομικά, τα εκκλησιαστικά και τα δημοσιοϋπαλληλικά επαγγέλματα, λόγω της μονιμότητας εργασίας, έχουν σίγουρες προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Όμως, η ένταξη στα επαγγέλματα αυτά είναι ιδιαίτερα προβληματική, αφού υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός υποψηφίων για τις πολύ λιγότερες κενές θέσεις εργασίας αντίστοιχα.

Στα επαγγέλματα που συνδέονται με μέσες ή κατώτερες σπουδές ή με εργασιακή εμπειρία, θετικές έως πολύ θετικές είναι οι προοπτικές των τεχνικών ειδικοτήτων και εκείνων που εμπεριέχουν το στοιχείο της εξειδίκευσης. Η διαπίστωση αυτή έχει μεγαλύτερη βαρύτητα στους ανερχόμενους οικονομικά κλάδους. Στην πληροφορική, στις κατασκευές και στη βιομηχανία τροφίμων, σε αντίθεση με φθίνοντες κλάδους όπως είναι η κλωστοϋφαντουργία, υπάρχουν θετικές προοπτικές και ικανοποιητικές σχετικά απολαβές για τεχνίτες σε διάφορες ειδικότητες. Θετικό είναι το ισοζύγιο για βαριά και λιγότερο ελκυστικά επαγγέλματα, όπως του εργάτη γης, του οικιακού βοηθού, του λαντζέρη, του καθαριστή, του κηπουρού, του ιδιωτικού φύλακα ασφαλείας. Συνήθως, όμως, οι εργασίες αυτές, με εξαίρεση του ιδιωτικού φύλακα ασφαλείας, ασκούνται σήμερα από αλλοδαπούς μετανάστες, νόμιμους ή παράνομους, που στο σύνολό τους υπολογίζονται κατά προσέγγιση σε 1.000.000 άτομα. Στους τομείς της οικονομίας, της διοίκησης, του εμπορίου, στον τουρισμό, στον επισιτισμό και στις μεταφορές θετικό είναι το ισοζύγιο, μεταξύ άλλων, για τους εξειδικευμένους γραμματείς, τους ικανούς πωλητές και τους διανομείς εντύπων. Αντίθετα, πολύ αρνητικό είναι το ισοζύγιο για υπαλλήλους γραφείων με κύριο ή αποκλειστικό προσόν το απολυτήριο λυκείου.

4. Η έρευνα, το ισοζύγιο επαγγελμάτων και οι προβλέψεις για τις προοπτικές τους

Οι διαπιστώσεις που γίνονται για τα επαγγέλματα και τις προοπτικές τους, επισημαίνεται και πάλι, προέρχονται από τα πορίσματα της πολυετούς έρευνας που διεξάγεται από την ερευνητική μας ομάδα στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, η οποία ανανεώνεται κάθε δύο περίπου χρόνια και αφορά προβλέψεις των προοπτικών της ελληνικής αγοράς εργασίας και των επαγγελμάτων για τα επόμενα 5-10 χρόνια. Ο ορίζοντας των προβλέψεων στις περισσότερες περιπτώσεις ξεπερνά και τα δέκα χρόνια, αφού οι γενικές τάσεις ελάχιστα διαφοροποιούνται. Είναι περιορισμένες έως μηδαμινές οι πιθανότητες, και μετά από δέκα χρόνια, να μεταστραφούν εντελώς οι τάσεις σε επαγγέλματα όπως οι γιατροί ή οι πληροφορικοί. Επί μέρους διαφοροποιήσεις των τάσεων που συντελούνται συνήθως για βραχεία χρονικά διαστήματα, καταγράφονται από την έρευνα, η οποία είναι συνεχόμενη και επαναλαμβάνεται κάθε ένα με δύο χρόνια. Οι μικροαλλαγές αυτές που δεν επηρεάζουν σημαντικά τις γενικές τάσεις, επισημαίνονται και δημοσιοποιούνται καταλλήλως. Γενικότερα, οι προβλέψεις για τις προοπτικές των επαγγελμάτων και της αγοράς εργασίας χρησιμοποιούνται ευρύτατα διεθνώς και θεωρούνται σήμερα ως απόλυτα αναγκαίο δεδομένο και συμπλήρωμα του σύγχρονου επαγγελματικού προσανατολισμού. Η έρευνα στηρίζεται σε ειδική μεθοδολογία και ειδικότερα στο επονομαζόμενο ισοζύγιο της ζήτησης και προσφοράς επαγγελμάτων (balance of demand and supply of professions),το οποίο παρουσιάζεται αναλυτικά για 700 επαγγέλματα στο νέο βιβλίο που αναφέρθηκε πιο πάνω.

Πιο κάτω γίνεται αναφορά στις προοπτικές, στα επόμενα 5-10 χρόνια, του ισοζυγίου της ζήτησης και προσφοράς επιλεγμένων επαγγελμάτων, που συνδέονται κυρίως με ανώτατες ή ανώτερες σπουδές, ΑΕΙ ή ΤΕΙ. Οι κλίμακες των προοπτικών αυτών των επαγγελμάτων, όπως έχει αναφερθεί και σε αλλά σημεία του παρόντος βιβλίου, είναι οι ακόλουθες:

Επαγγέλματα με πολύ θετικές προοπτικές ***

Επαγγέλματα με θετικές προοπτικές **

Επαγγέλματα με περιορισμένες προοπτικές *

Επισημαίνεται εδώ ότι απαραίτητο δεδομένο για την επιτυχημένη καριέρα είναι η καλή γνώση του περιεχομένου και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την άσκηση ενός επαγγέλματος και η συνεχής ανανέωσή τους, στα πλαίσια των σύγχρονων εξελίξεων της τεχνολογίας και της οικονομίας. Για τον ίδιο σκοπό, η δια βίου μάθηση, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση, αποτελεί σήμερα το πλέον κατάλληλο μέσο. Επί πλέον, για τα περισσότερα υψηλόβαθμα ή και μεσαίων βαθμίδων επαγγέλματα, απολύτως αναγκαία είναι η γνώση ξένων γλωσσών και κυρίως της αγγλικής γλώσσας, καθώς και η δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου. Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί και πάλι, ότι ολοκληρωμένος επαγγελματίας και άνθρωπος είναι εκείνος που γηράσκει αεί διδασκόμενος, φροντίζει για την εγκυκλοπαιδική του μόρφωση και ενδιαφέρεται για ευρύτερες πτυχές της επιστήμης, της τέχνης, του περιβάλλοντος και του πολιτισμού. Μπορεί ένας μόνο από τους πολλούς να τα καταφέρει κάτι το ξεχωριστό και το σπουδαίο, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι αν προετοιμαστούν σωστά, αποκτήσουν τα απαραίτητα προσόντα, το πλάτος, το βάθος και την εξειδίκευση των γνώσεων κα των δεξιοτήτων, διαθέτουν θέληση και επιμονή, μπορούν να καλυτερεύσουν τη δική τους ζωή και γιατί όχι και των συνανθρώπων τους. Γιατί όπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί από τον Πάολο Κουέλο ¨όταν θέλεις κάτι πολύ, το σύμπαν όλο θα συνωμοτήσει μαζί σου για να το πετύχεις¨.

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Θόδωρου Κατσανέβα
'Επαγγέλματα του Μέλλοντος και του Παρελθόντος'
από τις εκδόσεις Πατάκη