Φυσική και Ηλεκτρονική

Το ορατό φάσμα, δηλ. η σειρά των χρωμάτων όπως τη βλέπουμε στο ουράνιο τόξο, έχει στη μία άκρη το ιώδες (μωβ) χρώμα. Υπάρχει όμως ακτινοβολία (αόρατη στους ανθρώπους) και «πέρα από το ιώδες», γι’ αυτό και ονομάζεται υπεριώδης (UV, ultraviolet). Κύρια πηγή είναι ο ήλιος.

Η υπεριώδης ακτινοβολία αποτελείται από ακτινοβολίες που έχουν μήκη κύματος από 1 nm μέχρι 400nm περίπου. Τα υπεριώδη ηλεκτρομαγνητικά κύματα μεταφέρουν μεγάλα ποσά ενέργει­ας, πολύ μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα κύματα του ορατού φωτός και της υπέρυθρης ακτινοβολίας. Αυτό συμβαίνει, διότι η ενέργεια των ηλεκτρομα­γνητικών κυμάτων είναι ανάλογη της συχνότητάς τους (Οι συχνότητες τηςυπεριώδους ακτινοβολίας είναι μεγαλύτερες από τις συχνότητες του ορα­τού φωτός). Γι ‘ αυτό το λόγο η υπεριώδης α­κτινοβολία είναι πολύ επιζήμια για τους ζω­ντανούς οργανισμούς.

Αν και μη ορατή με γυμνό μάτι, μερικές από τις ιδιότητές της μας πληροφορούν για την ύπαρξή της:

1. Προκαλεί αμαύρωση των φωτογραφικών πλακών.
2. Προκαλεί το φθορισμό σε διάφορα σώματα, όταν δηλαδή προσπίπτει σε ορισμένα σώματα, τότε αυτά εκπέμπουν χαρακτηριστικές ορατές ακτινοβολίες.
3. Συμμετέχει στη μετατροπή του οξυγόνου της ατμόσφαιρας σε όζον.
4. Όταν απορροφάται από υλικά σώματα (όπως άλλωστε και οι ακτίνες οποιουδήποτε χρώματος), προκαλεί τη θέρμανσή τους.
5. Υπεριώδης ακτινοβολία με πολύ μικρό μήκος κύματος προκαλεί βλάβες στα κύτταρα του δέρματος, οι οποίες μπορεί να είναι τέτοιες, ώστε να οδηγήσουν και στην εμφάνιση καρκίνου. Κατά τη διάρκεια της ηλιοθεραπείας το μαύρισμα του δέρματος οφείλεται στη μελανίνη που παράγει ο οργανισμός, για να προστατευθεί από την υπεριώδη ακτινοβολία.

Παράγοντες που επηρεάζουν την υπεριώδη ακτινοβολία
• ΤΟ ΟΖΟΝ: Η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία απορροφάται ισχυρά από το όζον που
βρίσκεται στα ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας (στρατόσφαιρα). Η ελάττωση της περιεκτικότητας της ατµόσφαιρας σε όζον (τρύπα του όζοντος) έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση της υπεριώδους ακτινοβολίας στο έδαφος, και αντίστροφα. Χωρίς την τρύπα του όζοντος θα ήταν σχεδόν αδύνατο να επιζήσουμε πάνω στη Γη!
• ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ: Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι εντονότερη όταν δεν υπάρχουν σύννεφα. Τα σύννεφα γενικά εξασθενίζουν την ηλιακή ακτινοβολία, αλλά το πόσο αποτελεσµατικά συµβαίνει αυτό εξαρτάται από το πάχος και το είδος των νεφών. Όταν ο ηλιακός δίσκος είναι ορατός, τότε η εξασθένιση της υπεριώδους από τα σύννεφα είναι σχεδόν αµελητέα.
• ΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ: Η υπεριώδης ακτινοβολία γίνεται ισχυρότερη όσο αυξάνεται το υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας, επειδή η ποσότητα των συστατικών της ατµόσφαιρας που την απορροφούν ελαττώνεται µε το ύψος.
• ΑΝΑΚΛΑΣΕΙΣ:  Τα δένδρα, το γρασίδι, το χώµα και το νερό ανακλούν λιγότερο από το 10% της υπεριώδους ακτινοβολίας, σε αντίθεση µε το φρέσκο χιόνι το οποίο ανακλά µέχρι και το 80%, η την στεγνή άµµο που ανακλά περίπου το 20% της ηλιακής ακτινοβολίας. Εξαιτίας των ανακλάσεων, άτοµα που βρίσκονται σε χιονισµένες περιοχές, ή σε αµµώδεις παραλίες, δέχονται περισσότερη υπεριώδη ακτινοβολία.
• ΤΟ ΝΕΡΟ: Περίπου το 95% της υπεριώδους ακτινοβολίας διαπερνά το νερό (π.χ. στη θάλασσα) και το 50% διεισδύει σε βάθος περίπου 3 µέτρων. Όταν λοιπόν κολυµπάµε το σώµα µας βρίσκεται µόλις λίγα εκατοστά κάτω από την επιφάνεια του νερού, και κατά συνέπεια δεν προστατεύεται από την υπεριώδη ακτινοβολία.
• Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΙΖΟΝΤΑ: Σε µία ανέφελη ηµέρα, η υπεριώδης
ακτινοβολία είναι ισχυρότερη κατά τις µεσηµεριανές από ότι κατά τις πρωινές ή απογευµατινές ώρες. Όσο πιο ψηλά βρίσκεται ο ήλιος από τον ορίζοντα, τόσο πιο έντονη είναι η ακτινοβολία. Για αυτό το λόγο το καλοκαίρι έχουµε εντονότερη ακτινοβολία από ότι το χειµώνα.

∆είκτης UV (UV Index)
Ο ∆είκτης UV είναι ένα µέγεθος το οποίο καθιερώθηκε διεθνώς ως ένα απλό µέσο έκφρασης της επικινδυνότητας της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας, όπως π.χ. εκφράζει η θερµοκρασία το πόσο ζεστή ή κρύα είναι η ατµόσφαιρα. Πραγµατικές
τιµές του ∆είκτη UV, αλλά και προβλέψεις για την επόµενη ηµέρα, ανακοινώνονται από τα µέσα ενηµέρωσης και από το ∆ιαδίκτυο σχεδόν σε όλες της χώρες, όπως και στην Ελλάδα (Εθνικό δίκτυο μέτρησης υπεριώδους ακτινοβολίας ή http://www.meteo.gr/uv.cfm).

Όσο πιο μεγάλες είναι οι τιμές του δείκτη UV τόσο πιο έντονη και επικίνδυνη είναι η ακτινοβολία. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι τιμές του δείκτη και η προστασία που πρέπει να λαμβάνουμε αντίστοιχα.

Πηγές : 1) Φυσική ΤΕΕ 2ου κύκλου (Γ τάξη), 2) Φυσική Γ γενικού λυκείου, 3) «Η Υπεριώδης Ηλιακή Ακτινοβολία και επιδράσεις της στον άνθρωπο»,
Αλκιβιάδης Μπάης