Καζταρίδου, Α., Μουστάκα, Μ., (2009), Πηγές Ενέργειας Διδακτική πρόταση με τη Μεθοδολογία της ιστοριογραμμής. Πρακτικά του 6ου Πανελληνίου Συνεδρίου "Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών και Νέων Τεχνολογιών στην Εκπαίδευση", Φλώρινα, 7-10 Μαΐου 2009, εκδ. Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας

Κατεβάστε σε μορφή Acrobat  
 

 «Πηγές ενέργειας»

Διδακτική πρόταση με τη μεθοδολογία της Ιστοριογραμμής

Καζταρίδου Αλίκη

Med, Σχολική Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Καστοριάς,  alechatzi@sch.gr 

Μουστάκα Μαρία

Msc Γεωλόγος, Εκπαιδευτικός κλάδου ΠΕ4,  mariamoustaka@sch.gr

Περίληψη

Στην παρούσα εργασία επιχειρείται μια εναλλακτική διδακτική προσέγγιση του θέματος «Πηγές ενέργειας» με τη μεθοδολογία storyline. Τα βασικά της στοιχεία είναι η δημιουργία ενός σκηνικού που αναφέρεται σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, οι χαρακτήρες (άνθρωποι, ζώα ή στοιχεία της φύσης), μια ιστορία από την καθημερινή ζωή, που θα προκύψει από τη σύνδεση των χαρακτήρων και ένα πρόβλημα προς λύση. Πριν ξεκινήσει το θέμα, ο εκπαιδευτικός διαμορφώνει ένα οργανόγραμμα , που τον βοηθάει να οργανώσει το πλαίσιο των δραστηριοτήτων του. Μέσα από κατάλληλες ερωτήσεις-κλειδιά καθορίζει μια σειρά από επεισόδια, η διάταξη των οποίων δίνει δομή και συνοχή στην ιστορία. Καθορίζει τους στόχους, με βάση  το αναλυτικό πρόγραμμα, προτείνει σχετικές δραστηριότητες, φροντίζει την οργάνωση της τάξης, υποδεικνύει τις πηγές και τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν. Η εξέλιξη της ιστορίας, επειδή προκύπτει από τη συμμετοχή των μαθητών, τους διευκολύνει στην απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων και συμπεριφορών σε ένα πλαίσιο που έχει νόημα γι’ αυτούς. 

Abstract

In the present project an alternative instructive approach of the subject “Sources of energy” with the storyline method is attempted. The basic concepts of storyline approach are the creation of a setting that is reported in concrete place and time, the characters (humans, animals or nature elements), a history from everyday life that stems from the connection of characters and a problem to be solved. Before the project begins, the teacher creates a flow chart to help him organize the frame of his activities. Using suitable key-questions he determines a line of episodes, the layout of which gives structure and cohesion to the storyline. He determines the objectives, based to the curriculum, proposes relative activities, attends to the organization of the class, and indicates the sources and the materials to be used. Since the development of the story emerges from the students’ participation, it helps them acquire knowledge, skills and behaviors through a meaningful context.

Εισαγωγή

        Η διδασκαλία σχετικών με την ενέργεια εννοιών, ιδιαίτερα στο Δημοτικό Σχολείο, προκαλεί μεγάλες δυσκολίες.  Έτσι οι περισσότεροι μαθητές διατηρούν  την εσφαλμένη αντίληψη ότι η ενέργεια παράγεται από τις πηγές και καταναλώνεται από διάφορες μηχανές. Η αντίληψη αυτή έχει εδραιωθεί και στην καθημερινή γλώσσα π.χ ξοδεύτηκε ρεύμα, η μπαταρία άδειασε κ.λπ. (Driver, R., Squires, A., Rushworth, P., Wood-Robinson, V., 1998, Driver, R., Squires, A., Tiberghien, A., 1993).  Είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν αναφερόμαστε στις πηγές ενέργειας να είμαστε πολύ προσεκτικοί ώστε τα παιδιά να οικοδομήσουν της έννοια της αρχής διατήρησης της ενέργειας. Να αντιληφθούν ότι η ενέργεια μπορεί σε κάποια  μορφή να αποθηκευτεί και στη συνέχεια να μεταφερθεί. Να συνειδητοποιήσουν ότι οι διάφορες «αποθήκες» ενέργειας είναι οι πηγές ενέργειας, να γνωρίσουν ποιες είναι οι ανανεώσιμες και ποιες οι μη ανανεώσιμες, και τι είδους επιπτώσεις προκαλεί στο περιβάλλον η χρήση τους. (ΥΠΕΠΘ- Π.Ι, 2002).

Η διδακτική πρόταση για τις «Πηγές ενέργειας» που αναλυτικά περιγράφεται  στο οργανόγραμμα που ακολουθεί, στηρίζεται στη μεθοδολογία της Ιστοριογραμμής (storyline) (Ηλιοπούλου, 2005) . Απευθύνεται σε δασκάλους και δασκάλες εν ενεργεία ή μελλοντικών προτείνοντας μια εναλλακτική διδακτική πρόταση για τις πηγές ενέργειας. Πρόκειται για μια διαθεματική προσέγγιση, επειδή η εκπαιδευτική διαδικασία που ακολουθείται ενοποιεί διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα του Αναλυτικού Προγράμματος προκειμένου να καλλιεργηθούν γνώσεις, δεξιότητες αλλά και στάσεις και συμπεριφορές μέσα από μια ιστορία που έχουν διαμορφώσει τα ίδια τα παιδιά, μια ιστορία με νόημα γι’ αυτά που εξελίσσεται γύρω από κάποια επεισόδια. (Letschert 1992, Creswell 1997). Βασίζεται στη γνωστική θεωρία του εποικοδομητισμού, έχοντας ως αφετηρία τις ιδέες των παιδιών, τις γνώσεις και τις εμπειρίες που έχουν αποκτήσει (Piaget, 1977). Πρέπει να αναφερθεί ότι η συγκεκριμένη μεθοδολογία στο σχολικό πλαίσιο δεν ολοκληρώνεται σε ένα ή δύο δίωρα αλλά είναι ένα πρόγραμμα μακράς διάρκειας  μπορεί και μιας σχολικής χρονιάς (όπως γίνεται με τα σχέδια εργασίας) με τη διαφορά ότι ο εκπαιδευτικός έχει από πριν μία δομή, έχει ένα πλαίσιο στόχων (γνωστικών κ.λπ.), στο οποίο όμως οι μαθητές θα δώσουν το δικό τους νόημα, αφού θα διαμορφώσουν μια δική τους ιστορία. 

Οι σύγχρονες θεωρίες μάθησης (γνωστικές θεωρίες μάθησης)  εστιάζουν το ενδιαφέρον στις διαδικασίες με τις οποίες οι άνθρωποι επιλέγουν με ενεργητικό τρόπο, συγκρατούν και μετασχηματίζουν τις πληροφορίες, δηλαδή ενδιαφέρονται για το πώς μαθαίνει κανείς  και όχι τι μαθαίνει. (Bigge, M., L., 1990, Κόκκοτας, Π.,(1998), Κολιάδης, Ε., (1997), Πόρποδας, Κ.(1992). Ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση που τα παιδιά ως προς το γνωστικό τους επίπεδο βρίσκονται στο στάδιο των συγκεκριμένων λογικών πράξεων (Παρασκευόπουλος 1985), η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών πρέπει να αποφεύγει την αφηρηματοποίηση, η οποία οδηγεί στο φορμαλισμό και την παροχή τυποποιημένης γνώσης για απομνημόνευση. Χρειάζεται να καλλιεργηθεί η συστηματική και μεθοδική παρατήρηση των φυσικών φαινομένων, που το παιδί συναντά στην καθημερινή του ζωή, ώστε να κατανοήσει την εξέλιξή τους. (Αποστολάκης, κ.ά. 2006) 

Η μεθοδολογία storyline δημιουργώντας ένα πλαίσιο που έχει νόημα για τα παιδιά (Bell & Fifield,1989) γιατί συνδέεται άμεσα με τα βιώματα και την καθημερινότητά τους μπορεί να ικανοποιήσει τον παραπάνω στόχο. Εξασφαλίζοντας δραστηριότητες που προκύπτουν από την πλοκή της ιστορίας η οποία εξελίσσεται με τη δική  τους ενεργό συμμετοχή,  κεντρίζεται το ενδιαφέρον και η διάθεσή τους να παρατηρήσουν, να σκεφθούν, να προβλέψουν και να βγάλουν τα συμπεράσματά τους.

Στο θέμα μας «Πηγές ενέργειας» όπως φαίνεται αναλυτικά στο οργανόγραμμα που παρατίθεται στον παρακάτω πίνακα, με κατάλληλες ερωτήσεις-κλειδιά οι μαθητές καθοδηγούνται να δράσουν είτε χωρισμένοι σε ομάδες, είτε όλοι μαζί στην τάξη προκειμένου να υλοποιήσουν δραστηριότητες με τις οποίες θα γνωρίσουν  και θα συνειδητοποιήσουν τη σημασία αλλά και τις επιπτώσεις των ενεργειακών πηγών. Οι ερωτήσεις και κατ’ επέκταση οι δραστηριότητες  συνοδεύουν και δίνουν περιεχόμενο στα επεισόδια, τα οποία δένονται οργανικά μέσω της ιστορίας-πλοκής που κατασκευάζουν οι μαθητές.

Στο Α’        επεισόδιο (διαμόρφωση της Ενεργούπολης) οι συμμετέχοντες θα ολοκληρώσουν με δικές τους κατασκευές ένα ημιτελές σκηνικό, (σε χαρτί του μέτρου, έχει ζωγραφιστεί από πριν ένας οικισμός αλλά και φυσικά στοιχεία) και πρέπει αυτόν τον οικισμό να τον τροφοδοτήσουν  με ενέργεια, ώστε να εξασφαλιστεί η επιβίωση των ανθρώπων (ήλιος, αέρας, νερό, κάρβουνο κ.λπ.). Στο στάδιο αυτό διερευνώνται οι προϋπάρχουσες γνώσεις για τις πηγές ενέργειας, και δίνεται η ευκαιρία μέσω της αναζήτησης σε σχετικά βιβλία, παρακολούθησης σχετικών ταινιών, πραγματοποίησης πειραμάτων, παρατήρησης, συζήτησης με ειδικούς ή μη, και γενικότερα μέσω της ανταλλαγής απόψεων να διερευνηθούν σε μεγαλύτερο βάθος οι γνώσεις των συμμετεχόντων για τις πηγές ενέργειας (ποιες είναι, πώς αποθηκεύτηκε η ενέργεια, πώς μετατρέπεται, πώς μεταφέρεται, πώς υποβαθμίζεται, ποιες επιπτώσεις έχει η χρήση της κ.λπ.).

Στο  Β’ επεισόδιο (οι άνθρωποι που ζουν στην ενεργούπολη) το σκηνικό ζωντανεύει με πρόσωπα και χαρακτήρες που η κάθε ομάδα τοποθετεί  σε αυτό. Φαντάζονται ένα βιογραφικό για τον κάθε χαρακτήρα, φτιάχνουν τη φιγούρα του, παίζουν παιχνίδια ρόλων κ.λπ. για να βιώσουν τον κάθε ρόλο.

Στο Γ’ επεισόδιο κάτι συνταρακτικό συμβαίνει στην ενεργούπολη, που έχει σχέση με τη χρήση των ενεργειακών της πηγών.  Ο ένας μετά τον άλλο  πλάθουν μια ιστορία συνδέοντας όλα τα πρόσωπα μεταξύ τους, που απεικονίζει τη ζωή και τη σχέση αυτών των προσώπων, στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο που απεικονίζει το σκηνικό. Η ιστορία η οποία σίγουρα θα έχει αναφορά στη χρήση της ενέργειας, στις επιπτώσεις της κ.λπ. μπορεί και να παιχτεί.

Στο τελευταίο επεισόδιο γίνεται η παρουσίαση της εργασίας σε κοινό.  Μπορεί να περιλαμβάνει μια θεατρική παράσταση, ένα δρώμενο, ένα φωτογραφικό λεύκωμα από διάφορες φάσεις της εργασίας, μια αφίσα με κάποιο μήνυμα, προφορική κατάθεση της εμπειρίας κ.λπ.. Μπορεί ακόμη να γίνει μία επίσκεψη σε μία μονάδα παραγωγής ενέργειας, όπου θα δοθεί η δυνατότητα να συγκριθεί το ενεργειακό μοντέλο που κατασκευάστηκε στο σκηνικό με το αληθινό και να επιβεβαιωθούν ή να αναθεωρηθούν οι αρχικές αντιλήψεις. Τέλος, η αξιολόγηση της εργασίας θα γίνει μέσα από ένα νοητό ταξίδι όλης της διαδικασίας αναφέροντας οτιδήποτε κρίθηκε σημαντικό.   

Η εισαγωγή στο θέμα αλλά και το κλείσιμό του  είναι σημαντικό να εντυπωσιάζει τα παιδιά προκειμένου να διατηρείται ζωηρό το ενδιαφέρον τους.  Στο θέμα μας η εκκίνηση γίνεται με έναν καταιγισμό εικόνων υπό τον ήχο δυναμικής μουσικής, στις οποίες αναζητούμε κρυμμένες πηγές ενέργειας και την αφήγηση ενός παραμυθιού για την «Ενεργούπολη».

Στην παρούσα διδακτική πρόταση η οικοδόμηση της γνώσης γίνεται σταδιακά μέσα από τη βιωματική μάθηση την αξιοποίηση των εμπειριών των παιδιών, τη διερεύνηση. Όπως προαναφέρθηκε στο πρώτο επεισόδιο αναδεικνύονται οι ιδέες τους, οι οποίες το πιο πιθανόν εφόσον πρόκειται για την ενέργεια να είναι λανθασμένες, αυτό θα φανεί και από το λεξιλόγιο που θα χρησιμοποιήσουν, όμως σε όλη τη διάρκεια, με την υποστήριξη του εκπαιδευτικού, με την αναζήτηση, την παρατήρηση και το διάλογο που θα αναπτύσσεται οι μαθητές θα οδηγηθούν στην οικοδόμηση μιας νέας αντίληψης για την ενέργεια, τη διατήρησή της και τις διάφορες μορφές που παίρνει.

Πίνακας 1: Παρατίθεται το οργανόγραμμα του θέματος.

Βιβλιογραφία

[ Κεντρική σελίδα ] [ Επάνω ]

Copyright © 2009 Μουστάκα Μαρία & Ευαγγέλου Σάκης
Τελευταία τροποποίηση: 20/11/09