Πόλεμος και τέχνη: η Γκουέρνικα του Πικάσο

 

                               του Μιχάλη Σκορδούλη

 

          Η Γκουέρνικα, είναι μία κωμόπολη στη βόρεια Ισπανία, κοντά στο Μπιλμπάο. Σήμερα αποτελεί το πολιτιστικό κέντρο των Βάσκων. Η ιστορία της είναι επιβαρημένη με ένα από τα πιο δραματικά γεγονότα που σημάδεψαν τον ισπανικό εμφύλιο, δηλ. τον εμφύλιο ανάμεσα στους μαχητές που υπερασπίζονταν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και τους ακροδεξιούς στρατιωτικούς που, υπό την ηγεσία του Φρανσίσκο Φράνκο, αποφάσισαν να εγκαθιδρύσουν δικτατορία. Τον Απρίλιο του 1937, η Γκουέρνικα βομβαρδίστηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς από την αεροπορία του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος υποστήριζε τον Φράνκο.

          Ο Πικάσο, εξαιρετικά επηρεασμένος από την καταστροφή της Γκουέρνικα, δημιούργησε μια αινιγματική σύνθεση, με ακρωτηριασμένες μορφές ανθρώπων και ζώων σε μαύρο, άσπρο και γκρίζο. Ο πίνακας είναι μεγαλύτερος από έναν τοίχο ενός συνηθισμένου δωματίου. Αυτή η τεράστια σύνθεση αποτελεί φόρο τιμής στη μικρή πόλη που βομβαρδίστηκε ανελέητα από τις δυνάμεις του φασισμού.

Το έργο εκφράζει την προσωπική αλληγορική άποψη του καλλιτέχνη για τη φρίκη, τη βία και την κτηνωδία του πολέμου.  Μια απεγνωσμένη έκφραση είναι χαραγμένη στις μορφές που έχει ζωγραφίσει, από τις οποίες «ακούγονται» κραυγές πόνου και δυστυχίας. «Ακούγεται» όμως και η διαμαρτυρία του ίδιου του Πικάσο για το βομβαρδισμό των άμαχων πληθυσμών. Αυτό ήταν και το μήνυμα που ήθελε να διακηρύξει στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937, όταν παρουσίασε το έργο του στο ισπανικό περίπτερο.

Δυστυχώς όμως, φαίνεται πως κανείς δεν άκουσε ή δεν κατάλαβε τη σημασία αυτής της διαμαρτυρίας, αφού ακόμη και σήμερα, 70 χρόνια μετά, οι ίδιες σκηνές φρίκης επαναλαμβάνονται σε ολόκληρο τον πλανήτη. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

   ΓΚΟΥΕΡΝΙΚΑ

 

της Κυριακής Στέφα

 

Η Γκουέρνικα είναι ένας πίνακας ζωγραφικής, έμπνευση του Πάμπλο Πικάσο. Ζωγραφίστηκε το 1937 και απεικονίζει την πόλη Γκουέρνικα της Ισπανίας η οποία βομβαρδίστηκε κατά τη διάρκεια ενός τρομερού εμφύλιου πολέμου. Ο πίνακας έχει πολύ μεγάλες διαστάσεις, πολύ μεγαλύτερες από τον τοίχο ενός δωματίου.

Ο Πικάσο, φτιάχνοντας ένα τέτοιο πίνακα, ήθελε να δείξει το πόσο υπέφεραν οι άνθρωποι και το πόσο φρικτός είναι ένας πόλεμος! Αυτό το δείχνει χρησιμοποιώντας διάφορα χαρακτηριστικά στοιχεία διαμορφωμένα έτσι ώστε να φαίνεται πόσο καταστρεπτικός και απαίσιος είναι ο πόλεμος.

Πρώτα, χρησιμοποιεί μόνο δύο χρώματα και τις αποχρώσεις τους. Αυτά είναι το μαύρο, το άσπρο και οι ενδιάμεσες αποχρώσεις του γκρι. Δε χρησιμοποιεί άλλα χρώματα, γιατί, ενώ αυτά βάζουν έστω μια στοιχειώδη ομορφιά στον πίνακα, εκείνος ήθελε να δείξει καταχνιά, απογοήτευση, πόνο, δυστυχία.

 Ύστερα, όσον αφορά τις μορφές: άνθρωποι και ζώα σε πλήρη ακαταστασία. Άσπρες φιγούρες με μάτια που δείχνουν φόβο, πόνο, απελπισία, με στόματα ορθάνοιχτα που φωνάζουν για έλεος, που ουρλιάζουν από τον πόνο και τη δυστυχία. Οι περισσότερες μορφές δεν έχουν συγκεκριμένη δομή. Αλλού τα μάτια, αλλού τα χέρια. Έτσι φαίνονται κυρίως τα αποτελέσματα ενός βομβαρδισμού αλλά και η ψυχολογική τους κατάσταση. Μία από τις τραγικότερες μορφές είναι η μάνα που κρατάει το νεκρό παιδί της.

Μέσω των μορφών δημιουργούνται ήχοι:  ζώα και άνθρωποι έχουν ανοιχτά στόματα από όπου βγαίνει ένα ‘βουβό’ ουρλιαχτό. Αυτό τονίζεται καλύτερα στις εκφράσεις των μορφών που δείχνουν ξεκάθαρα την πανωλεθρία και τη δυστυχία που φέρνει ο πόλεμος.

Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία για τη δημιουργία ενός πετυχημένου πίνακα είναι το να χρησιμοποιείς σωστά το φως. Στη Γκουέρνικα το φως έρχεται από μία παγωμένη σκέτη ηλεκτρική λάμπα που οι ακτίνες της, μυτερές σαν δόντια, κάθε άλλο παρά ελπίδα δίνουν. Αυτές οι ακτίνες δίνουν στον πίνακα μια αγριότητα, μία σκληρότητα και το αδίστακτα παράλογο του πολέμου.

Παρόλα αυτά ο ζωγράφος έχει βάλει στον πίνακά του δύο εστίες  Ελπίδας φανερώνοντας έτσι πως, ακόμα και στις πιο σκοτεινές εποχές, μπορεί να υπάρξει ελπίδα για κάτι καλύτερο. Επίσης δείχνει την επιθυμία του Πικάσο να λήξει ο πόλεμος. Αυτές οι εστίες είναι ένα κερί, που κρατάει ένα χέρι, και ρίχνει το δικό του γλυκό φως που έρχεται σε αντίθεση με τη λάμπα. Το άλλο είναι μια μικρή πόρτα ή παράθυρο που δίνει στις μορφές του πίνακα την ελπίδα να ξεφύγουν από τις συμφορές τους.

Η Γκουέρνικα είναι μια εικόνα γεμάτη με αντιπολεμικά μηνύματα, μια έντονη διαμαρτυρία εναντίον του πολέμου και της καταστροφής που αυτός σπέρνει. Ο Πικάσο κατάφερε μέσα σε ένα πίνακα να κλείσει όλα του τα συναισθήματα για τον πόλεμο.

Τα μήνυμα που θέλει να περάσει ο ζωγράφος είναι απλό: «ΣΤΑΜΑΤΗΣΤΕ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ».