| Οι σκεπτικοί φιλόσοφοι
ισχυρίζονται πώς δεν μπορούμε να αποκτήσουμε βέβαιη
γνώση για οτιδήποτε. Το καλύτερο λοιπόν που έχει
να κάνει ο άνθρωπος είναι να μη βασανίζεται, ψάχνοντας να
βρει την αλήθεια. Με αυτόν τον τρόπο θα διαφυλάξει την ψυχική
του ηρεμία και θα πετύχει την ευτυχία.
Ο Πύρρωνας, ο θεμελιωτής του σκεπτικισμού, πίστευε ότι στόχος
της ανθρώπινης ζωής είναι η ευδαιμονία.
Αυτήν μπορεί να επιτύχει ο άνθρωπος, αν φτάσει στην αταραξία
της ψυχής, όταν δηλαδή δε βασανίζεται από ερωτήματα στα
οποία δεν μπορεί να απαντήσει. Οι άλλοι φιλόσοφοι, που τους
αποκαλεί δογματικούς, ισχυρίζονται ότι έχουν ανακαλύψει
και κατέχουν την αλήθεια. Στην πραγματικότητα όμως ο άνθρωπος
δεν έχει τη δυνατότητα να φτάσει στη βέβαιη γνώση. Κι αυτό
γιατί δεν μπορεί να στηριχτεί στα δεδομένα των αισθήσεών
του, αφού αυτό που αισθάνεται κανείς (βλέπει, ακούει κτλ.),
το φαινόμενο δηλαδή, επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες,
όπως :
- αυτόν που αισθάνεται (βλέπει,
ακούει…)· διαφορετικά βλέπει τον κόσμο ένας άνθρωπος,
διαφορετικά ένας σκύλος, ένα πουλί. Αλλά και ο ίδιος
άνθρωπος διαφορετικά βλέπει τα πράγματα, όταν είναι
υγιής, διαφορετικά , όταν είναι άρρωστος. Αλλιώς
βλέπει τον κόσμο αυτός που πάσχει από αχρωματοψία,
αλλιώς ένας άλλος κ.ο.κ.
- το αντικείμενο που υποπίπτει στις αισθήσεις
μας· π.χ. ένας κόκκος άμμου μας φαίνεται σκληρός,
δύσκολα μπορούμε να τον θραύσουμε, όμως ένας σωρός
άμμου φαίνεται μαλακός.
- από τη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο που
αισθάνεται και στο αντικείμενο που υποπίπτει στις
αισθήσεις του, π.χ. διαφορετικά εκτιμούμε
το ύψος ενός βουνού, όταν είμαστε στους πρόποδες,
και διαφορετικά, όταν το κοιτάζουμε από μια απόσταση.
|
Για οποιοδήποτε ζήτημα υπάρχουν τουλάχιστον
δύο αντικρουόμενες θέσεις· εξάλλου ακόμη κι αν κάποτε γίνει
αποδεκτή μια άποψη για ένα ζήτημα, παρατηρείται ότι λίγο
αργότερα αντικαθίσταται από μια άλλη θέση, που με τη σειρά
της θα αντικατασταθεί αργότερα από μιαν άλλη κ.ο.κ. Επειδή
λοιπόν για οποιοδήποτε ζήτημα υπάρχουν περισσότερες απόψεις
με ισοδύναμα επιχειρήματα (ισοσθένεια
λόγων στα αρχαία), ο σκεπτικός, για να διατηρήσει την ηρεμία
του, την αταραξία της ψυχής του, θα προτιμήσει να μην πάρει
θέση, θα απόσχει από τη διατύπωση οποιασδήποτε άποψης (εποχή
). Ακόμη και στο ερώτημα αν είναι δυνατή η κατάκτηση της
γνώσης ο Πύρρωνας και οι οπαδοί του αποφεύγουν να πάρουν
θέση, «επέχουν».
Την εποχή εφαρμόζει ο Πύρρωνας και στις ηθικές
έννοιες· και εκεί δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι
για το τι είναι καλό και τι κακό. Η άποψη αυτή μπορεί βέβαια
να οδηγήσει σε απραξία· οι σκεπτικοί όμως δε συμβουλεύουν
την απραξία, κριτήριο για πρακτικούς σκοπούς είναι το φαινόμενο,
τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε. Ζώντας δηλαδή μέσα
σε μια οργανωμένη κοινωνία, θα αποδεχτούμε ως δίκαιο αυτό
που φαίνεται δίκαιο, αυτό δηλαδή που η κοινωνία μας αποδέχεται.
Οι συνεχιστές του πυρρώνειου σκεπτικισμού, οι σκεπτικοί
της Ακαδημίας, είναι πιο απόλυτοι στις θέσεις τους:
δεν αποφεύγουν απλώς να δώσουν απάντηση στο πρόβλημα για
τη δυνατότητα της γνώσης· απαντούν ότι ο άνθρωπος
αδυνατεί να φτάσει στη γνώση, αλλά ζει πάντοτε στο σκοτάδι
και την άγνοια. Στη γνώση ο άνθρωπος δεν μπορεί
να φτάσει ούτε με το νου, με τη λογική. Αυτό που μπορεί
να κάνει ο άνθρωπος είναι να αναπτύσσει όλα τα επιχειρήματα,
τα υπέρ και τα κατά, με στόχο όχι να βρει την αλήθεια αλλά
να αποφύγει την πλάνη. Αυτό που επιδιώκουν οι σκεπτικοί
της Ακαδημίας είναι να φτάσουν όχι στην αλήθεια αλλά στο
αληθοφανές και πιθανόν.
Μια άποψη μπορεί να θεωρηθεί ότι πλησιάζει την αλήθεια,
όταν διαθέτει σαφήνεια και διαύγεια. Έτσι όταν έχουμε μια
εμπειρία θα πρέπει να εξετάσουμε κατά πόσο η εμπειρία αυτή
επιβεβαιώνεται και από άλλα δεδομένα, π.χ. συναντούμε κάποιον
που μας φαίνεται γνωστός· για να πούμε «αυτός είναι ο Πέτρος»
θα πρέπει να εξετάσουμε τη φυσική του εμφάνιση, τον τρόπο
ομιλίας, το ντύσιμό του κτλ. Αν τα εξετάσουμε όλα αυτά και
κανένα δε μας δημιουργεί καμιά αμφιβολία για το ότι αυτός
είναι ο Πέτρος, τότε και μόνο τότε είναι σωστό να διατυπώσουμε
αυτήν την πρόταση.
|
|
