|
 Δύσκολα μπορεί κανείς να φέρει αντίρρηση σε όλα όσα γράφει ο
Γρηγόρης(1) Πράγματι η παράθεση των επιχειρημάτων μας ήταν ελλιπέστατη. Θα έλεγα ότι μας παρέσυρε ένα
άλλο χαρακτηριστικό του διαδικτύου: η ταχύτητα. Βέβαια ο καθένας μας έχει μία
λίγο πολύ διαμορφωμένη γνώμη και κάποιες
αφετηρίες. Το ότι αυτές οι γνώμες και αφετηρίες δεν ήλθαν, τουλάχιστον στη
λέσχη μας σε αλληλεπίδραση όντως δεν
είναι και ότι καλλίτερο. Επειδή το πράγμα δεν τελειώνει με μερικές υπογραφές, το ενάντιο θα
έλεγα, και αφού μάλλον το θέμα θα βρίσκεται στο προσκήνιο αρκετά θα ήθελα να αποτυπώσω μερικές σκέψεις
μου, που κάτι που ήθελα να το κάνω και πιο πριν, αλλά δίσταζα.
Θα ήθελα πρώτα απ' όλα να πω ότι για τα μεγάλα θέματα της
πατρίδας μας (η παιδεία είναι ένα από αυτά) όλοι μπορούν να έχουν λόγο. Ίσως όχι ως ειδικοί αλλά επί των γενικών
αρχών. Οι εκπαιδευτικοί βέβαια ένα λόγο παραπάνω. Είναι οι Εργάτες και οι
Ιερείς της Παιδείας. Συνεπώς δεν χωράει το επιχείρημα του ότι κάποιος «δεν
δικαιούται δια να ομιλεί» επειδή δεν εμπλέκεται με την διαδικασία διορισμού. Αντιθέτως: ίσως εκείνοι
που δεν έχουν άμεσο συμφέρον από την μια ή την άλλη ρύθμιση να είναι και πιο αντικειμενικοί συνομιλητές.
|
|
|
|
Τα κριτήρια πρόσληψης των δασκάλων είναι κατά την γνώμη μου
(συγχωρείστε με που δεν εκπροσωπώ κάποιο φορέα) είναι μέρος ενός γενικότερου ζητήματος:
Ποιοι πρέπει να είναι δάσκαλοι;
Νομίζω ότι έχει σημασία να απαντηθεί συνολικά. Και εννοώ
ποιοι πρέπει να μπαίνουν στο εκπαιδευτικό επάγγελμα αλλά και ποιοι να μπορούν να παραμένουν σε αυτό. Η δική μου απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι σύντομη:
Δάσκαλοι πρέπει να είναι οι καλλίτεροι.
|
|
Με άλλα λόγια στην Παιδεία μας της αξίζει να προσελκύει ότι
καλλίτερο υπάρχει από τους νέους πτυχιούχους. Συγχρόνως να απομακρύνει από τους κόλπους της εκείνο το
μέρος του προσωπικού που δεν είναι ότι καλλίτερο.
Σύμφωνα με το παραπάνω θεωρώ ότι ο χώρος της παιδείας δεν
είναι χώρος για απορρόφηση ανέργων και
για άσκηση κοινωνικής πολιτικής.
Αν για παράδειγμα η Πολιτεία (εντάξει ευφημισμός είναι το ξέρω) θέλει να
βοηθήσει τους πολύτεκνους ας τους δώσει
επιδόματα που θα τα πληρώσουν όλοι (και όχι η Παιδεία και οι
εκπαιδευτικοί). Αν, πάλι για παράδειγμα, θέλει να μη μείνουν χωρίς δουλειά άτομα με κάποια προβλήματα
υγείας ας προσληφθούν σε άλλες ήσσονος σημασίας θέσεις (ναι καλά διαβάσατε δεν
είναι όλες οι θέσεις στον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας ίδιας αξίας). Με δυο
λόγια η Παιδεία έχει αρκετά προβλήματα για να
φορτωθεί την άσκηση κοινωνικής πολιτικής.
Βέβαια πετώντας κάποιος ένα «οι καλλίτεροι» δεν ξεμπλέκει
εύκολα. Διότι τι σημαίνει καλλίτερος; 'Ήδη μερικά διλήμματα έθεσε ο Γρηγόρης
και άλλοι φίλοι που δεν τους αναφέρω γιατί έχω μπερδευτεί με τόσα ονόματα.
|
|
|
|
Γιατί να είναι καλλίτερος κάποιος που έγραψε καλά στον
διαγωνισμό του ΑΣΕΠ από ένα μπαρουτοκαπνισμένο φροντιστή που μπορεί εδώ και
τώρα να κάνει όποιο μάθημα του ζητήσεις σε πραγματική τάξη και όχι επί χάρτου;
Γιατί είναι καλλίτερος ένας που κυνήγησε το διαγωνισμό ή τα
μόρια προϋπηρεσίας έχοντας ενδεχομένως την οικονομική συμπαράσταση των γονέων του από κάποιον
βιοπαλαιστή εκπαιδευτικό, που εντάξει υπολείπεται σε γνώσεις αλλά όταν του
φύγει το ζόρι μπορεί να μελετήσει και
εκτός από την γνώση θα έχει να μεταδώσει και σημαντικά βιώματα και στάσεις ζωής;
Αλλά και για να το αντιστρέψω:
Γιατί δεν είναι καλλίτερος για την εκπαίδευση ένας νέος που
στερήθηκε πολλά διαβάζοντας για τον ΑΣΕΠ ή κυνηγώντας μόρια ενίοτε
εισπράττοντας και ταπεινώσεις μόνο και μόνο γιατί τον καίει η λαχτάρα να μπει
στις τάξεις και να διδάξει (να ιερουργήσει κατ΄ εμέ) συγκρινόμενος με ένα
μπλαζέ τύπο που δεν στερήθηκε τίποτα, είχε τα μαθηματάκια του και έδωσε με
μέτρια ετοιμασία ΑΣΕΠ ή έβαλε κάποιο γλείψιμο για ενισχυτική «και ότι κάτσει».
|
|
Η ζωή είναι τόσο πλούσια (οι μεγάλοι μυθιστοριογράφοι του
19ου αιώνα το είχαν αντιληφθεί) που μπορούμε να βρούμε τόσα πραγματικά παραδείγματα που ζαλισμένοι να μη
μπορούμε να αποφασίσουμε με ποια μεριά είναι το δίκιο.
Γι' αυτο είναι σημαντικό το καλλίτερος να προσδιορισθεί σε
σχέση με ένα μόνο κριτήριο. Βέβαια ο καθένας μας έχει δικά του κριτήρια ως προς τι σημαίνει καλός δάσκαλος.
Που αν είχε δικό του σχολείο και επρόκειτο να διαλέξει το προσωπικό να
δούλευαν μια χαρά. Προσωπικά αν έπρεπε
να διαλέξω ανθρώπους για ένα σχολείο που θα είχα εγώ την ευθύνη του θα με
ενδιέφερε πρώτα απ΄ όλα μία συζήτηση
μαζί τους. Θα κοίταγα και το βιογραφικό τους ζητώντας κάποιες εξηγήσεις.
Τέλος θα τους ζητούσα να κάτσουν λίγο στο
πόδι μου σε μία τάξη και να κάνουν λίγο μάθημα prima vista. Θα ζύγιζα τον άνθρωπο, θα έβλεπα τι περιθώρια προστιθέμενης
αξίας υπάρχουν και αυτό θα ήταν όλο. Θα έκανα μία επιλογή που ίσως
δυσκολευόμουν να την τεκμηριώσω σε άλλους
αλλά θα ήμουν αρκετά σίγουρος για την ορθότητα της. Κάπως έτσι περίπου
δουλεύουν οι ιδιοκτήτες ιδιωτικών σχολείων και
φροντιστηρίων. Για την δική τους όμως επιχείρηση.
|
|
|
|
'Όμως προκειμένου για την Δημόσια Εκπαίδευση τα πράγματα δε
μπορούν να γίνουν έτσι. Εκτός αν υιοθετήσουμε άλλη δομή σχολείων αποκεντρωμένη όπου σύλλογοι διδασκόντων,
διευθυντές, σχολικές επιτροπές, δημοτικά συμβούλια έχουν λόγο στις προσλήψεις.
Ποιος με δεδομένες τις μαφιόζικες
πρακτικές που κυριαρχούν σε πλείστα συμβούλια και επιτροπές θα συνιστούσε κάτι
τέτοιο; Χρειαζόμαστε θεσμούς που να
αφαιρούν ποσότητα διαφθοράς από την κοινωνία και όχι να προσθέτουν.
Άρα αυτό που χρειάζεται είναι ένα ενιαίο κριτήριο, φυσικά
συναφές με την εκπαίδευση και κατά το δυνατόν μετρήσιμο κριτήριο. Πρέπει επίσης
να γίνει κατανοητό ότι όποιο κριτήριο και αν υιοθετηθεί κάποιοι θα διορίζονται
και κάποιοι όχι.
|
|
Η ηλικία, η χοληστερόλη, το βάρος καθώς και άλλα κριτήρια
είναι μεν ενιαία και μετρήσιμα αλλά είναι άσχετα με την εκπαίδευση. Ως εκ΄ τούτου η θέση στην όποια
επετηρίδα δεν μπορεί να αποτελέσει κριτήριο αν και μία καλή θέση
πιθανότατα διασφαλίζει και τους τρεις
παραπάνω δείκτες αυξημένους.
Η προϋπηρεσία δεν είναι ενιαίο διότι για την απόκτηση της
μεσολαβούν διάφοροι παράγοντες αμφισβητούμενης αμεροληψίας. Βέβαια η προηγούμενη εργασιακή εμπειρία είναι
σημαντική και συνήθως ένα εργοδότης θα της έδινε την δέουσα σημασία. Αλλά
τότε γιατί δεν είναι σημαντική και η
εμπειρία που έχει αποκτήσει κάποιος σε φροντιστήρια. Δεν θα έπρεπε λογικά να
αποτιμάται και αυτή; Ο λόγος που κατά
την γνώμη μου δε μπορεί να θεωρείται προσόν η οποιαδήποτε προϋπηρεσία είναι
διττός:
α) Δεν είναι βέβαιο ότι για την εξασφάλιση της δεν υπήρξε
μεροληπτική επιλογή (ισχύει και για την προϋπηρεσία σε σχολεία και σε
φροντιστήρια) και δεν είναι βέβαιο ότι πράγματι προσεφέρθη (για την σε
φροντιστήρια).
β) Η Δημόσια Εκπαίδευση οφείλει να έχει δικούς της εσωτερικούς
μηχανισμούς για την ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση του προσωπικού της και επομένως να μπορεί να αναπληρώνει την
όποια έλλειψη προϋπηρεσίας. Για να το θέσω διαφορετικά: Η Δημόσια Εκπαίδευση
είναι αρκετά μεγάλη ώστε να μην χρειάζεται
την κατάρτιση που έχουν αποκτήσει κάποιοι αλλού. Θα την προσφέρει η ίδια.
Πρόκειται για ένα μοντέλο που υιοθετούν
πολλές μεγάλες εταιρίες. Προτιμούν να παίρνουν τους εργαζόμενους κατευθείαν από
το Πανεπιστήμιο πριν «κακοφορμίσουν»
αλλού.
|
|
|
|
Ο βαθμός πτυχίου, τα χρόνια σπουδών, οι μεταπτυχιακοί
τίτλοι, η γλωσσομάθεια, η γνώση υπολογιστών προβάλλονται ως μερικά κριτήρια βάσει των οποίων θα μπορούσε να
επιλεγεί το προσωπικό αλλά παρουσιάζουν πολλά προβλήματα. Ξεκινάμε με την
θεμελιώδη παραδοχή ότι για να διδάξει
κάποιος στην εκπαίδευση απαιτείται πανεπιστημιακό πτυχίο της οικείας
ειδικότητας. Αυτό είναι ένα αποδεκτό
minimum. Εντάξει τα πτυχία δεν είναι απολύτως συγκρίσιμα αλλά από κάπου πρέπει
να αρχίζει κανείς. Με τα άλλα κριτήρια
τα πράγματα είναι μπλεγμένα. Τι σημαίνει ένα 8 σε ένα πανεπιστημιακό μάθημα;
Ότι κάποτε σε μία εξέταση σε κάποια
θέματα πήρες 8. 'Ενας άλλος κάποια άλλη χρονιά σε άλλη πόλη σε άλλα
θέματα πήρε 6. Αυτό που δεν λέει είναι ότι τώρα στα ίδια θέματα εσύ θα πάρεις 8 και ο άλλος 6. Εξ΄
άλλου ο βαθμός πτυχίου παρά είναι μόνιμος για να κρίνει εσαεί την ζωή σου.
Αν κάποιος δεν έχει πτυχίο μπορεί να
έλθει -θεωρητικά- σε ίδια μοίρα με κάποιον που έχει. Θα επιδιώξει να το
αποκτήσει. Δεν υπάρχει όμως τρόπος να
αλλάξει ένα χαμηλό βαθμό σε ένα ήδη κεκτημένο πτυχίο. Ανάλογες παρατηρήσεις
ισχύουν και για τους μεταπτυχιακούς
τίτλους σπουδών και τα άλλα προσόντα. Ενώ φαινομενικά είναι συγκρίσιμα στην
πραγματικότητα δεν είναι. Δεν υπάρχουν
δύο βαθμοί: 0 (κάποιος δεν έχει διδακτορικό) 1 (έχει). Οι διαβαθμίσεις είναι
πολύ περισσότερες. Για παράδειγμα
(υπαρκτές περιπτώσεις):
α) Ένα διδακτορικό με θέμα το μάτιασμα σε μία κοινότητα της
Μακεδονίας.
β) Ένα διδακτορικό με θέμα τις επιγραφές της Ελληνιστικής
περιόδου.
γ) Ένα διδακτορικό με θέμα την διδασκαλία της Ιστορίας.
δ) Ένα διδακτορικό με θέμα την ευρωπαϊκή ενοποίηση.
λογίζονται ως 1 στους φιλολόγους αλλά είναι μη συγκρίσιμα
πράγματα.
|
|
Το άλλο κριτήριο που προβάλλεται είναι ο διαγωνισμός. Ας
μην συζητήσουμε τώρα το περιεχόμενο του. Ας πούμε κάποιος διαγωνισμός σε αντικείμενα σχετικά με την
ειδικότητα. Είναι ένα ενιαίο κριτήριο, συναφές με την εκπαίδευση και η
βαθμολογία είναι μετρήσιμη. Φυσικά
υπάρχουν και τα προβλήματα. Φαινομενικά έχουν όλοι τις ίδιες ευκαιρίες αλλά δεν
είναι έτσι. 'Ένας που έχει πάρει πτυχίο πριν χρόνια δεν έχει την ίδια «ετοιμότητα»
σε εξετάσεις με έναν νέο πτυχιούχο που πριν μερικούς μήνες κιόλας έδινε εξετάσεις στο πανεπιστήμιο.
Επίσης η κοινωνική του ζωή (σχέση , εργασία, οικογένεια) μπορεί να τον κάνουν
πιο «βαρύ» για να διαβάσει και να δίνει
εξετάσεις. Από την άλλη μεριά ένας νέος πτυχιούχος μπορεί να μην έχει την πείρα
που κάποιος παλαιότερος μέσα από ώρες
διδασκαλίας έχει κατορθώσει να κεφαλαιοποιήσει. Φυσικά υπάρχουν και άλλες
αφανείς διαφοροποιήσεις που έχουν να
κάνουν με κοινωνικές αναφορές που το πέρασμα από το Πανεπιστήμιο δεν στάθηκε
αρκετό να αλλάξει. Αποτελεί θεώρημα της
Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης ότι ο καθένας φέρει ένα μορφωτικό κεφάλαιο που
τον διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους και
που εν πολλοίς είναι κοινωνικά προσδιορισμένο.
Δεν υπάρχουν ίσες ευκαιρίες παρά
μόνο ίσες θεωρητικές δυνατότητες. Και εν
πάση περιπτώσει οι διαφορές δεν αμβλύνονται με την υιοθέτηση άσχετων κριτηρίων.
Απλώς παραμερίζονται οι ικανοί. Να το πω
αλλιώς. Πιθανόν κάποιοι να είναι καλλίτεροι από τους άλλους λόγω κοινωνικής
προέλευσης. Παίρνοντας τους χειρότερους
δεν ανατρέπουμε το κοινωνικό καθεστώς. Δίπλα στην υπάρχουσα ανισότητα
προσθέτουμε και το μπάχαλο. Αποδεικνύει κάτι ένας υψηλός βαθμός στον
διαγωνισμό; Φυσικά! Ότι αυτός που τον πέτυχε αποκάλυψε ότι εκείνη τη στιγμή
είχε περισσότερες γνώσεις από κάποιον
άλλο (και η σωστή προετοιμασία, και η συνακόλουθη πειθαρχία γνώση είναι). Είναι
τυχαίο γεγονός; Στατιστικά όχι. Όπως δεν
βάζει τυχαία κάποιος γκολ σε ένα πέναλτυ ή ένας σολίστας σε μία συναυλία δεν
παίζει τυχαία τις νότες στο πιάνο. Αν
μάλιστα η συχνότητα του διαγωνισμού είναι μεγάλη (λ.χ. ετήσιος) τότε μειώνονται
και οι επαχθείς επιπτώσεις μίας κακής
στιγμής (αδιαθεσία κ.α.)
|
|
|
|
Η υιοθέτηση του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ ως μόνου τρόπου
επιλογής, που στα μάτια μου φαντάζει προφανής ανάγκη χτυπήθηκε πολυεπίπεδα. Ενώ ήδη από τις αρχές της
δεκαετίας του 80 φάνηκε ότι η επετηρίδα άγγιζε τα όρια της οι κυβερνώντες
(ΠΑΣΟΚ και ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ) άφησαν να
περάσουν περίπου δύο δεκαετίες χωρίς να επέμβουν. Τότε που ήταν νωρίς. Η δε
λεγόμενη Αριστερά δεν δέχονταν καμία
συζήτηση για την κατάργηση της επετηρίδας. Είναι γνωστό δε ότι ο νόμος Πεπονή
που επιτέλους εισήγαγε τον διαγωνισμό
για τις προσλήψεις στο Δημόσιο, παραμερίζοντας τα κατάλοιπα των γελοίων νόμων
του Κουτσόγιωργα των «κοινωνικών
κριτηρίων» τους πρώτους αντιπάλους που συνάντησε τους βρήκε από τη
συμπολίτευση. Λογικό. Πλείστοι κυβερνητικοί βουλευτές δεν ήσαν διατεθειμένοι να αποχωριστούν το
ρουσφέτι.
Το εγκληματικό είναι ότι όταν εμφανίσθηκε ο ΑΣΕΠ στην εκπαίδευση
το συνδικάτο, δηλαδή η ΟΛΜΕ, αντί να
αγωνισθεί να επιβληθεί μία ορθολογική σταδιακή εφαρμογή του, να προστατεύσει
τους αναπληρωτές από την ιδιότυπη ομηρία
στην οποία είχαν περιέλθει, να εργασθεί ως τοποτηρητής της σωστής εφαρμογής
του διαγωνισμού έμεινε αμετακίνητη πάνω
από το πτώμα της επετηρίδας πολεμώντας τον ΑΣΕΠ. Ήταν η εποχή που όποιος μίλαγε
στις συνελεύσεις υπέρ του ΑΣΕΠ
αντιμετωπίζονταν από του «αγωνιστές» περίπου σαν ταγματασφαλίτης. Έχω
προσωπική εμπειρία από αυτό. Εξ΄ άλλου στις συνελεύσεις δεν υπήρχαν πολλοί να
σε ακούσουν. Είχαν φροντίσει να τους
διώξουν σπάζοντας τη ραχοκοκαλιά του συνδικαλιστικού κινήματος μετά από τρεις
μεγάλες απεργιακές ήττες.
|
|
Ο συνδικαλισμός προ πολλού είχε χάσει τα στοιχεία ανατροπής
που ιστορικά ήσαν εγγενή με την συνδικαλιστική δράση. Ο μεταλλαγμένος αμειβόμενος συνδικαλισμός που
σιγά-σιγά κυριάρχησε μετά το 81 δημιούργησε μία κάστα συνδικαλιστών οι οποίοι
σε αντίθεση με τους προκατόχους τους του
παρελθόντος (που είχαν βρε αδελφέ στοιχεία εντιμότητας υπευθυνότητας και
πλείστοι ήσαν αριστείς του είδους τους)
είχαν ένα μόνο στόχο: την παραμονή τους στο προσκήνιο. Ήταν η εποχή των συνδικαλιστών
καριέρας: 10 χρόνια στην ΟΛΜΕ, 15 χρόνια
στην ΟΛΜΕ. Η κάστα αυτή ένοιωθε σαν απειλή κάθε ψήγμα αξιοκρατίας.
Και δικαίως.
Μετριότητες οι ίδιοι δεν μπορούσαν να
ανεχθούν ότι κάπου σε κάποια περιοχή της εκπαίδευσης θα άρχιζε να δουλεύει η
αξιοκρατία. Δεν πολέμησαν μόνο τον ΑΣΕΠ. Πολέμησαν και την εξωτερική αξιολόγηση
που προσπάθησε να επιβάλλει ο Αρσένης (οι ΠΑΣΟΚ-συνδικαλιστές πρωτοστατούσαν στις καταλήψεις του 1998), την
εφαρμογή του νόμου για την αξιολόγηση του Ευθυμίου, μπλόκαραν την εισαγωγή της
αξιολόγησης από την Γιαννάκου και αβάνταραν την ΠΟΣΔΕΠ στην
διατήρηση της ασυδοσίας στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο.
Το ότι στο χορό αυτό βρίσκονταν και συνδικαλιστές της
λεγόμενης Αριστεράς δεν αποτελεί έκπληξη. Αυτό που τους ενώνει όλους είναι
ότι ασκούν το ίδιο επιτήδευμα. Το
διαφορετικό είδος ρητορείας δεν έχει και μεγάλη σημασία. Εξ΄ άλλου μία χαρά τα
κάνουν καπάκια. Μήπως μπορεί κάποιος να
παραβλέψει ότι μόνο και μόνο για να είναι στο προεδρείο της ΟΛΜΕ τα βρήκαν με
τους ανθρώπους που το 2003 λυσσωδώς
αγωνίσθηκαν να κουκουλωθεί το όνειδος του λάθους θέματος στα Μαθηματικά;
|
|
|
.
|
Δεν ξέρω πού ήταν ο καθένας μας τότε που άρχισε η εφαρμογή του διαγωνισμού του
ΑΣΕΠ. Πάντως αυτές οι μούρες ήσαν έξω από τα εξεταστικά κέντρα και προέτρεπαν
την καφρίλα να ξεβρακώνει κοπελίτσες(2).
Οι
άνθρωποι αυτοί ΕΛΜΕΔΕΣ, ΟΛΜΕΔΕΣ και ΚΕΜΕΤΕΔΕΣ δεν είναι εκείνοι που θα λύσουν
το πρόβλημα. Για να χρησιμοποιήσω μία έκφραση κλισέ αλλά καλή: Είναι μέρος του προβλήματος.
Από την δική μου οπτική γωνία κάθε δράση που αναδεικνύει τα εκπαιδευτικά ζητήματα παρακάμπτοντας
τις διαμεσολαβήσεις (βλέπε: το
νταβατζηλίκι) του επίσημου συνδικαλισμού και απευθύνεται προς την κοινωνία είναι χρήσιμη. Και μας κάνει και εμάς χρήσιμους.
Γι΄αυτό υπέγραψα το κείμενο. Και γι' αυτό χαίρομαι που ήδη το κοσμούν οι υπογραφές ανθρώπων που αν και τους γνωρίζω λίγο εν τούτοις τους εκτιμώ πολύ
|
|
|
Σημειώσεις
(1) Πρόκειται
για τον καλό συνάδελφο Γρηγόρη Κωστάκο διαχειριστή στο Mathematica
(2) Γνωστή πρακτική που κατέληξε στα δικαστήρια. Για την θεωρητική δικαιολόγηση της γνωστός συνδικαλιστής, αργότερα έγινε και μέλος του ΔΣ της ΟΛΜΕ ανέφερε ότι επρόκειτο για αγωνιστικές συνθήκες και όχι για «τσάϊ-πάρτυ»
|
