Του Χάρη Ανδρεόπουλου,
Σε θέματα από την ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου κυρίως από τον αιώνα που πέρασε αναφέρεται το νέο βιβλίο του πανεπιστημιακού – μητροπολίτη Αρκολοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου (Κρήτης) κ. Ανδρέα (Νανάκη), το οποίο πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «University Studio Press» της Θεσσαλονίκης, υπό τον τίτλο «Οικουμενικού Πατριαρχείου Νεώτερα Ιστορικά».
Κοινή αναφορά των μελετημάτων του συγγραφέα – μητροπολίτη (του μοναδικού εκ των νυν, της εν Ελλάδι Ορθοδόξου Εκκλησίας, που κατέχει πανεπιστημιακή έδρα και συγκεκριμένα αυτή της Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού, στο τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ) είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, ως διαχρονικό κέντρο χιλίων επτακοσίων ετών. Ως θεσμός πανσέβαστος της Ορθοδόξου Εκκλησίας του Γένους μας, του Ελληνισμού.
O μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου αποστασιοποιείται από κάθε ιδεολογική φόρτιση επιλέγοντας να προσεγγίσει ορισμένα από τα θέματα που αφορούν τον μεταβαλλόμενο κόσμο μεταξύ του τέλους του 19ου και αρχών του 20ου αιώνα , όπως η συνείδηση των νεομαρτύρων στη διάρκεια της τουρκοκρατίας, η λαϊκή συνείδηση και τα ιδεολογικά ρεύματα στην επανάσταση του 1821, η αναγόρευση των ορθοδόξων προκαθημένων της Ανατολής σε επιτίμους διδάκτορες του εθνικού κέντρου, η επισκόπηση των Αλατσάτων, ελληνίδος πόλεως στη Μικρά Ασία με λαμπρή εκκλησιαστική παρουσία που οι εθνοκτονίες αφελλήνισαν. Φωτίζει επίσης και το λεγόμενο ανάθεμα κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, εξιστορώντας και τον ρόλο που διεδραμάτισε ο τότε (1916) μητροπολίτης Λαρίσης Αρσένιος για την επιβολή του αναθέματος. Προσεγγίσεις καθαρά ιστορικές, μέσα από μια τεκμηριωμένη και νηφάλια ανάλυση των γεγονότων και της πορείας που αυτά χάραξαν στη εκκλησιαστική – και όχι μόνο – ιστορία του Ελληνισμού.
* Υπηρετώντας ως πανεπιστημιακός καθηγητής την ιστορική αλήθεια και διακονώντας ως επίσκοπος τη παύλεια θεολογία της υπέρβασης των εθνικών διαιρέσεων ο μητροπολίτης κ. Ανδρέας αναδεικνύει τον ιστορικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει στον νέο αιώνα της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικής κοινωνίας το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως πνευματικό κέντρο και επίγειο σημείο αναφοράς της ανά τον κόσμο Ορθοδόξου Ανατολικής και Αποστολικής του Χριστού Εκκλησίας.
Μέσα σ’ έναν κόσμο που ραγδαία μεταβάλλεται και πορεύεται σε νέα σχήματα, η Ρωμιοσύνη, το ορθόδοξο Γένος, ο Ελληνισμός, έχουμε, όπως επισημαίνει ο μητροπολίτης κ. Ανδρέας, την ευλογία του πατριαρχικού θεσμού που οι αιώνες αγίασαν και οι θυσίες του μας σφράγισαν. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, σημειώνει ο συγγραφέας, υπήρχε ανέκαθεν η συνείδηση του μεν κόσμου που μεταβάλλεται, του δε πατραρχικού θεσμού που διακονεί και οικονομεί πνευματικές, διοικητικές και εκκλησιαστικές ανάγκες του ποιμνίου, παρ’ όλες τις όποιες δοκιμασίες και περιπέτειες.
Στον 21ο αιώνα της πολυπολιτισμικότητας η εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην ελληνική επικράτεια και η επιτροπική παραχώρηση των μητροπόλεων των «Νέων Χωρών» στην αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος, προπάντων, όμως το πολιτιστικά όμαιμον και ομόγλωττον της αυτοκέφαλης εθνικής Εκκλησίας της Ελλάδος μετά του Οικουμενικού Πατριαρχείου, θεσμού διεθνούς και διαχρονικού, συνιστούν, υπογραμίζει ο μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου, το μεγάλο προνόμιο ημών των Ελλήνων. Ενώ αναφερόμενος στην κρίση των σχημάτων και των ιδεολογιών της μετανεωτερικής εποχής - ή της καλουμένης δεύτερης νεωτερικότητας – υποστηρίζει ότι ο υπερεθνικός, διεθνής και διαχρονικός θεσμός του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως σε συνάρτηση με την ελληνική πολιτιστική του παράδοση θα αποτελέσει και πάλι τη μήτρα που θα διαφυλάξει και θα διασώσει και πάλι την πνευματική μας παρακαταθήκη και την ιδιαίτερή μας παράδοση.
Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, τονίζει ο μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου και καθηγητής του ΑΠΘ κ. Ανδρέας Νανάκης «συγκροτούσε και συγκροτεί στις συνειδήσεις των ορθοδόξων Ελλήνων το οικουμενικό κέντρο του ορθοδόξου Γένους. Δι’ ημάς τους Ελληνες η Κωνσταντινούπολη παραμένει σημείο εθνικής και πνευματικής αναφοράς στη νέα πολυπολιτισμική κοινωνία του 21ου αιώνα».