Architectural Fluency

Your Slogan Place Here

1
Featured

Ζωρζ Σαρή. "Η απουσία της ένας θρήνος για τα Ελληνικά γράμματα"

PDFΕκτύπωσηE-mail

Αφιέρωμα - Βιογραφία στη Ζωρζ Σαρή {συγγραφέας - ηθοποιός}

"Αποσπάσματα από τη ζωή και το έργο της"


Ό,τι έγραψε είναι ό,τι κατέγραψε. Ό,τι είχε ζήσει η ίδια ως μικρό κορίτσι, νέα κοπέλα, μεγάλη γυναίκα, σε χρόνια δύσκολα και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και δη στο Παρίσι.

Η Ζωρζ Σαρή στο Παρίσι Η Ζωρζ Σαρή στο Happy Day του Παντελή Βούλγαρη Ζωρζ Σαρή Ζωρζ Σαρή Ζωρζ Σαρή Ζωρζ Σαρή Ιωάννης Τσιάντης, Ζώρζ Σαρή, Άλκη Ζέη Η Ζωρζ Σαρή με την κόρη της Μελίνα Καρακώστα

Πέθανε το πρωί του Σαββάτου, 9 Ιουνίου 2012, σε ηλικία 87 ετών, η σπουδαία και αγαπημένη συγγραφέας των παιδιών και ηθοποιός Ζωρζ Σαρρή. Αγωνίστηκε στα χρόνια της αντίστασης, εργάστηκε ως ηθοποιός και μεταφράστρια της γαλλικής λογοτεχνίας. Είχε γράψει πλήθος μυθιστορημάτων που είχαν αγαπήσει πολύ τα παιδιά, αλλά και οι μεγάλοι. Μια προσωπικότητα που τη διέκριναν πλήθος αρετών, μα περισσότερο η κατάθεση του πάθους και της αλήθειας σε ό,τι και αν έκανε. Ο γλαφυρός, ζωντανός και παραστατικός της λόγος δημιούργησε ένα είδος λογοτεχνίας που στάθηκε μακριά από τον κοινό ηθικοπλαστικό διδακτισμό, που, ωστόσο, τους μύησε σε θέματα ιστορικά, πολιτικά, κοινωνικά.

Τη θλίψη του εξέφρασε τόσο ο πνευματικός κόσμος όσο και οι απλοί άνθρωποι: Μίλησαν για το θάνατο «μιας σπουδαίας γυναίκας», που «η προσφορά της στην ελληνική λογοτεχνία, σε δύσκολους καιρούς, παραμένει σύμβολο».

Είπαν ότι «Η Ζωρζ Σαρή υπήρξε μία σπουδαία γυναίκα. Με τα κείμενά της μεγάλωσαν γενιές και γενιές Ελλήνων, ενώ οι αξίες που ανέδειξε μέσα από το έργο της, αλλά και την προσωπική της διαδρομή, παραμένουν επίκαιρες και διαχρονικές».

Κατέθεσαν πως «Ο θάνατος της Ζωρζ Σαρή μας γεμίζει με βαθειά λύπη. Λύπη γι’ αυτή που συντρόφευσε τα παιδικά  χρόνια πολλών με αγαπημένους ήρωες και όμορφες ιστορίες, που τις διάβαζαν ξανά και ξανά. Βαθειά λύπη γι’ αυτή που με τη λογοτεχνική της "Σκούπα" σκούπιζε τη σκόνη των προκαταλήψεων από το μυαλό μας. Βαθειά λύπη γι’ αυτή που μας προκάλεσε συναισθήματα υποδυόμενη εκλεκτούς ρόλους στον ασπρόμαυρο κινηματογράφο. Βαθειά λύπη γι’ αυτή που φεύγει τώρα, που την έχουμε τόσο ανάγκη, γι’ αυτή που είπε ότι: Τα χρόνια της Κατοχής ήταν χρόνια χαράς και ελευθερίας. Από δυστυχισμένοι γίναμε ευτυχισμένοι. Και αυτό γιατί διαλέξαμε το δρόμο της ζωής κι ας υπήρχε θάνατος μέσα. Θρηνούσαμε και χαιρόμασταν όλοι μαζί. Δεν φοβόμασταν όμως. Υπήρχε ένας στόχος, η απελευθέρωση. Βαθειά λύπη για τη γυναίκα της Αντίστασης, τη συγγραφέα, την ηθοποιό, την εκλεκτή. Εκφράζουμε τα πιο θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους της».

Η Ζωρζ γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα. Ο πατέρας της καταγόταν από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας και η μητέρα της από τη Γαλλία. Από πολύ νωρίς άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα υποκριτικής στη δραματική σχολή του Δ. Ροντήρη, για να ασχοληθεί με την ηθοποιία. Δούλεψε ως ηθοποιός θεάτρου στο Παρίσι μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.  Το 1947 αυτοεξορίζεται στο Παρίσι και παντρεύεται τον Αιγυπτιώτη χειρουργό Μάρκελο Καρακώστα, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά.

Ωστόσο, πρώτη ταινία στον κινηματόγραφο ήταν το «Τελευταίο Ψέμα» του Μιχάλη Κακογιάννη το 1958. Στη συνέχεια εμφανίστηκε σε εκλεκτές επιλογές όπως ο «Ανθρωπος του τρένου» (1958) του Ντίνου Δημόπουλου, «Έγκλημα στα παρασκήνια» (1960) του Ντίνου Κατσουρίδη για το οποίο κέρδισε το βραβείο Β΄ γυναικείου ρόλου στο φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης,  «Φαίδρα» (1962) του Ζιλ Ντασέν, «Φεύγω με πίκρα στα ξένα» (1964) του Ερρίκου Θαλασσινού, «Προδοσία» (1964) του Κώστα Μανουσάκη, «Το μπλόκο» (1965) του Άδωνι Κύρου, «Το νησί της Αφροδίτης» (1969) του Γιώργου Σκαλενάκη.  Οι κινηματογραφικές εμφανίσεις της Σαρρή συνεχίστηκαν και μετά την χούντα: «Happy Day» (1976) και «Ελευθέριος Βενιζέλος» (1980) του Παντελή Βούλγαρη, «Γενέθλια πόλη» (1987) του Τάκη Παπαγιαννίδη.

Πρώτο της συγγραφικό έργο ήταν το 1969 ο «Θησαυρός της Βαγίας», μια μεγάλη επιτυχία που αργότερα μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση. Ακολούθησαν τα έργα «Το Ψέμα» (1970), «Όταν ο Ήλιος…» (1971), «Το γαϊτανάκι» (1973), «Κόκκινη κλωστή δεμένη…» (1974), «Τα γενέθλια» (1977), «Τα στενά παπούτσια» (1979), «Ο Φρίκος ο Κοντορεβυθούλης μου» (1980), «Η σοφή μας η δασκάλα» (1982), «Οι νικητές» (1983), «Η κυρία Κλοκλό» (οκτώ βιβλία) (1986-1987), «Τα Χέγια» (1987), «Το τρακ» (θεατρικό, 1988), «Ο Τοτός και η Τοτίνα» (οκτώ βιβλία, 1988 - 1990), «Η αντιπαροχή» (1989), «Το παραράδιασμα» (1989), «Κρίμα κι άδικο» (1990), «Nινέτ» (1993), «Ο Αρλεκίνος» (1993), «Η Πολυλογού» (1993), «Zoυμ» (1994), «E.Π.» (1995), «Μια αγάπη για δύο» [με την Αργυρώ Κοκορέλη] (1996), «Ο Χορός της ζωής» (1998), «Σοφία» (2000), «Κλειστά Χαρτιά» [με την Μελίνα Καρακώστα] (2001), «Ο Κύριός μου» (2002), «Τότε...» (2004), «Γράμμα από την Οδησσό» (2005), «Ο φαντασμένος και άλλα παραμύθια» [με την Μελίνα Καρακώστα] (2005), «Άλλοι καιροί, άλλα παιδιά» [με την Άλκη Ζέη] (2006), «Φιλαναγνωσία και σχολείο» Συλλογικό έργο (2008), «Το προτελευταίο σκαλοπάτι» (2009), «Το κουμπί και μια βελόνα» (2010).

Τα περισσότερα μυθιστορήματά της απευθύνονταν σε μικρά παιδιά και νέους και συχνά επέλεγε να μιλήσει για θέματα που περιστρέφονταν γύρω από σημαντικές στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας, όπως η Κατοχή και ο Εμφύλιος, ή η δικτατορία των συνταγματαρχών. Μαζί με την Άλκη Ζέη καθιέρωσε ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα, τόσο από την άποψη του αυτοβιογραφικού ύφους, όσο και της εισαγωγής του πολιτικού, κοινωνικού και ιστορικού στοιχείου στο είδος.

Έχει γράψει μυθιστορήματα για παιδιά και εφήβους, νουβέλες, θεατρικά παιδικά έργα και ιστορίες για μικρά παιδιά. Επίσης υπέγραψε δεκατέσσερις μεταφράσεις μυθιστορημάτων από τα γαλλικά.

Το 1994 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου για το βιβλίο της «Νινέτ» καθώς και από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου το 1999. Το 1988 προτάθηκε για το βραβείο Χανς Κρίστιαν Αντερσεν.

Έζησε μια ζωή γεμάτη, απρόβλεπτη, δύσκολη, γοητευτική. Καμπή στη ζωή της ήταν το 2007, όταν έχασε την κόρη της, επίσης συγγραφέα παιδικών βιβλίων, Μελίνα Καρακώστα. Δεν άντεξε.

«Μία από τις μεγαλύτερες γυναικείες προσωπικότητες της νεότερης Ελληνικής λογοτεχνίας. Ο λόγος της απλός για να καταλαβαίνουν τα παιδιά και άμεσος για να νιώθουν πολλά περισσότερα οι μεγάλοι. Μια γυναίκα που μέσα από τα κείμενά της έβγαζε όλο τον συναισθηματικό πλούτο της γυναικείας ψυχής ενώ περιέγραφε με βελούδινο τρόπο τις πτυχές της Ελληνικής κουλτούρας. Τα κείμενά της μυρίζουν γιασεμί».

Παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα από τους θησαυρούς της Ζωρζ Σαρή:

Διαβάζοντας το βιβλίο «Όταν ο ήλιος…» της Ζωρζ Σαρή, στεκόμαστε λίγο περισσότερο στο κεφάλαιο με τίτλο «Η φιλία»: «Το δίχτυ της Ζωής ήταν σοφά πλεγμένο. Είχε κι άλλες κλωστές πολύ γερές. Άνοιγε τις χούφτες της και σκόρπιζε το παιδικό της βιος. Χάριζε τα βιβλία της, τα μολύβια της, τις πέννες της, τις ζωγραφιές της, τα παιχνίδια της. Κρυφά από τους δικούς της χάρισε το χρυσό σταυρό της, το δαχτυλιδάκια της, μια παλιά καρφίτσα της γιαγιάς. Έψαχνε στα συρτάρια, κάτι να βρει ακόμα, να το χαρίσει κι αυτό, να γίνει ένας παραπανίσιος κρίκος στην αλυσίδα που θα την έδενε με τους ανθρώπους . Αγωνιζόταν. Η λαχτάρα της γινόταν ορμητικό ποτάμι και παράσερνε τα εμπόδια. Όχι, όχι δεν ήτανε παιχνίδι. Ήταν αγωνία. Παιδιάστικη αγωνία. Η μητέρα το ‘χε καταλάβει και της παραστεκότανε χωρίς πολλά λόγια. Ένιωθε τη μοναξιά που τρόμαζε το παιδί της, ίσως γιατί την ήξερε, τη φοβόταν. Έλεγε στη Ζωή: «Να εμπιστεύεσαι τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος είσαι ‘συ».

Η Ζωή θέλει να την αγαπάνε. Να την αγαπάνε χωρίς παζαρέματα, πολύ και αλογάριαστα. Μικρή κατάλαβε πως για να τα καταφέρει, έπρεπε πρώτα ν αγαπήσει αυτή τους ανθρώπους ή τουλάχιστον να κάνει πως τους αγαπά….. Αγαπούσε όπως πεινούσε, όπως διψούσε, όπως πονούσε, όπως γελούσε».

Από το έργο «Ο χορός της ζωής» ξεχωρίζουμε «Κλείνω τα μάτια. Όλα τα χρώματα με πλημμυρίζουν. Είναι φωτεινά, καθάρια, λαμπερά, σαν τις αναμνήσεις, σαν τα ονειρά μου, σαν τη ζωή μου… Κλείνω τα μάτια. Σαν ίσκιοι οι αναμνήσεις πλησιάζουν γοργά… Απρόσμενος τρελός χορός. Είναι ο χορός της ζωής».

Από «Το γαϊτανάκι» εντυπωσιάζει η αφήγηση:

«Μια φορά, δεν πάει καιρός, ζούσε σ’ ένα μικρό χωριό, κάπου εδώ κοντά, ένας άνθρωπος πολύ σοφός και πολύ γέρος. Η πλάτη του ήταν σκυφτή, τόσο σκυφτή, που η άσπρη του γενειάδα άγγιζε τη γη. Είχε διαβάσει τα βιβλία όλου του κόσμου και είχε μάθει τις γλώσσες όλων των ανθρώπων.…Χρόνια τώρα ζούσε ευτυχισμένος με τα βιβλία του, τα λουλούδια του, ολομόναχος, και ξάφνου η μοναξιά τού φάνηκε αβάσταχτη. Κατάλαβε πως η ζωή του έφτανε στο τέρμα της, νοστάλγησε τα νιάτα του.… Τράβηξε κατευθείαν για το σπίτι του ξακουσμένου γιατρού Ξανανιώνη.…. – Γιατρέ, του είπε αμέσως ο κυρ Νικόλας, δεν είμαι άρρωστος. Είμαι γέρος, πολύ γέρος. Έρχομαι σε σας για να μου δώσετε τα χάπια «Νεοζίλ», που δίνουν ξανά νιάτα και δύναμη. Θέλω να εξαφανιστούν οι ρυτίδες μου, θέλω το κορμί μου να γίνει εικοσάχρονο. Ο γιατρός έσμιξε τα φρύδια.

– Αυτά τα χάπια είναι σπάνια και κοστίζουν ακριβά. Έχετε τόσα πολλά χρήματα για να τ’ αγοράσετε;

– Γιατρέ μου, είμαι απένταρος, κι όμως τα θέλω. Θα σας εξηγήσω αμέσως γιατί τα θέλω. Χτες το βράδυ, έτσι ξαφνικά, μια θαυμαστή Ιδέα γεννήθηκε στο μυαλό μου. Η Γη μας είναι στρογγυλή με 40.000 χιλιόμετρα περιφέρεια. Κάπου τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι την κατοικούν. Έκανα ένα μικρό, απλό υπολογισμό: Αν όλοι οι νέοι όλου του κόσμου, αγόρια και κορίτσια, δώσουν τα χέρια μιαν ορισμένη μέρα, σε μιαν ορισμένη στιγμή, μπορούν να φτιάξουν ένα γαϊτανάκι γύρω από τη Γη, κι όλοι μαζί, αγαπημένοι, να τραγουδήσουν και να χορέψουν. Πρέπει να γίνω νέος και δυνατός. Θα κάνω το γύρο του κόσμου και θα μιλήσω σ’ όλους για την Ιδέα μου και είμαι σίγουρος πως θα την καταλάβουν και θα τη δεχτούν. Ο γιατρός άκουσε προσεχτικά το γερο-Νικόλα, ύστερα σηκώθηκε, άνοιξε μια μεγάλη ντουλάπα γεμάτη γιατρικά κι έβγαλε ένα μικρό κουτί.

– Ορίστε, του είπε, σας χαρίζω τα «Νεοζίλ».

[Ο κυρ Νικόλας ταξίδεψε σε πολλά μέρη και αντάμωσε ανθρώπους από όλες τις φυλές της γης. Οι πιο πολλοί τον δέχτηκαν με χαρά και υποσχέθηκαν να πάρουν μέρος στο χορό σα θά ’ρθει η ώρα. Βρήκε όμως και σκληρούς ανθρώπους, που του φέρθηκαν άσχημα. Ένας μάλιστα κακός αρχηγός μιας μεγάλης χώρας τον έκλεισε δεκαπέντε μέρες στη φυλακή, γιατί τον νόμισε επικίνδυνο για την ησυχία της χώρας του.] Όταν βγήκε ο κυρ Νικόλας από τη φυλακή … Παντού έστειλε μηνύματα, στις άκριες της σφαίρας. «Θα χορέψουμε και θα τραγουδήσουμε όλοι μαζί, στοπ. Την πρώτη μέρα της Άνοιξης, στοπ. Δώστε τα χέρια, στοπ.»

Δεν ξέχασε κανέναν, ούτε κι αυτούς που του είχαν πετάξει πέτρες. Ποιος ξέρει, ίσως την τελευταία στιγμή να μετάνιωναν και να ’διναν κι αυτοί το χέρι. Επιτέλους έφτασε η πρώτη μέρα της Άνοιξης! Η Γη στολισμένη την περίμενε. Τα λουλούδια είχανε ντυθεί με χίλια χρώματα και τα πουλιά τραγουδούσανε τα πιο όμορφα τραγούδια τους. Ο ουρανός ήταν ασυννέφιαστος κι ο ήλιος έλαμπε μ’ όλη τη δύναμή του, φωτίζοντας τις ομορφιές της πλάσης.

Με μια κίνηση, κορίτσια κι αγόρια απ’ όλες τις χώρες, απ’ όλες τις φυλές, δώσανε τα χέρια κι άρχισαν να χορεύουν τραγουδώντας:

Αν όλα τα παιδιά της γης
πιάναν γερά τα χέρια
κορίτσια αγόρια στη σειρά
και στήνανε χορό
ο κύκλος θα γινότανε
πολύ πολύ μεγάλος
κι ολόκληρη τη Γη μας
θ’ αγκάλιαζε θαρρώ.

Αν όλα τα παιδιά της γης
φωνάζαν τους μεγάλους
κι αφήναν τα γραφεία τους
και μπαίναν στο χορό
ο κύκλος θα γινότανε
ακόμα πιο μεγάλος
και δυο φορές τη Γη μας
θ’ αγκάλιαζε θαρρώ.

Θα ’ρχόνταν τότε τα πουλιά
θα ’ρχόνταν τα λουλούδια
θα ’ρχότανε κι η άνοιξη
να μπει μες στο χορό
κι ο κύκλος θα γινότανε
ακόμα πιο μεγάλος
και τρεις φορές τη Γη μας
θ’ αγκάλιαζε θαρρώ!

Στο έργο «Άλλοι Καιροί, Άλλα παιδιά» η Ζωρζ Σαρή με την Άλκη Ζέη μιλάνε οι ίδιες: «Παρόλο που πέρασαν τόσα χρόνια από τότε που ήμασταν παιδιά, θυμόμαστε κι η Ζωρζ κι εγώ ένα σωρό λεπτομέρειες της παιδικής ζωής μας και κάθε φορά που βρισκόμαστε όλο και κάτι θα έχουμε να πούμε για τα δυο κοριτσάκια, τις αχώριστες φίλες μα και τις τόσο διαφορετικές. Κι αν τώρα γράφουμε αναμνήσεις από τα παιδικά μας χρόνια, είναι γιατί κάποια συναισθήματα είναι κοινά σ’ όλα τα παιδιά όλων των εποχών».

Η εκλεκτή προσωπικότητα της Ζωρζ Σαρή, η πολυτάλαντη παρουσία της στο χώρο της τέχνης, θα μείνουν χαραγμένα στη μνήμη όλων. Ήταν ένας αληθινά προοδευτικός άνθρωπος, μια πολυσχιδής δημιουργός. Με τα βιβλία της έδωσε απτά πρότυπα σε μικρούς, δυναμικές κατευθύνσεις σε μεγάλους. Η ίδια έφυγε. Το έργο της θα μείνει ιερή παρακαταθήκη στο βωμό της γνώσης, της ευαισθησίας και της ανθρωπιάς.

Ευαγγελία Ράπτου - Στεργιούλα. Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας & Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αιγαίου.

email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε.