ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΡΩΝ (ΓΛΩΣΣΑΡΙ)

Επιμέλεια: Γιάννης Οργανόπουλος, Δάσκαλος, Υπεύθυνος Π.Ε. Α/θμιας Εκπαίδευσης Ν. Πιερίας μέχρι 18-08-2011

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Αβιοτικό περιβάλλον - Αβιοτική συνιστώσα οικοσυστήματος: Απαρτίζεται από τα στοιχεία της λιθόσφαιρας, της υδρόσφαιρας και της ατμόσφαιρας.

Αβιοτικοί παράγοντες - Abiotic factors: Οικολογικοί παράγοντες, φαινόμενα ή διαδικασίες φυσικοχημικής φύσης που ελέγχονται από μη βιολογικούς παράγοντες (θερμοκρασία, υγρασία, φως, άνεμος κ.λπ.).
Πηγή: Φλογαΐτη, Ε., Μέρτζιου, Ε., (1995), "Εισαγωγή", στο Η Π.Ε. στο Δημοτικό Σχολείο, Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ. - WWF - Ελλάς.

............................................................................................................................................................................................................................................................

Αγρανάπαυση: ονομάζεται η προσωρινή διακοπή της καλλιέργειας ενός αγρού για να αποκτήσει ξανά την παραγωγικότητα του. Συνήθως διαρκεί ένα χρόνο και εξαρτάται από το είδος του εδάφους και τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν. Η αγρανάπαυση είναι περισσότερο αναγκαία στους αγρούς που εφαρμόζεται εντατική μονοκαλλιέργεια που έχει ως αποτέλεσμα την «κατανάλωση» των θρεπτικών συστατικών του εδάφους. Πηγή: Βικιπαίδεια

Αδράνεια: Η τάση ενός συστήματος να συνεχίσει να κινείται προς την κατεύθυνση που ήδη κινούταν, ακόμη κι όταν σταματήσει να επενεργεί πάνω του το αίτιο που προκαλούσε μέχρι τότε την κίνηση αυτή.
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, Αθήνα, Gutenberg.

Αειφορία: Ο όρος “αειφόρος” αναφέρεται για πρώτη φορά στο Σοφοκλή και έχει υιοθετηθεί από τη δασοπονία, όπου σημαίνει μια συγκεκριμένη μέθοδο διαχείρισης του δάσους, κατά την οποία “όταν αφαιρείται από το δάσος … όγκος ξύλου ίσος ή και λιγότερος με αυτόν που έχει παραχθεί κατά το θεωρούμενο διάστημα, λέγεται ότι το δάσος αειφορεί”».
Πηγή: Σακιώτης, 2003 στο Αγγελίδης Ζ., Παπαδοπούλου Π., Αθανασίου Χρ., επιμ., (2004), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και τη Βιωσιμότητα, Θεσσαλονίκη, Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Ανατ. Θεσ/νίκης, Γραφείο Π.Ε.

Αειφόρος Ανάπτυξη (Sustainable development): Ορισμός Ι. Η WCED (Word Commission for the Environment and Development - Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη), με την έκθεση Brundtland (1987), όρισε ως Αειφόρο ανάπτυξη «[…] αυτή που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να μειώνει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών ανθρώπων να ικανοποιήσουν τις δικές τους».

Ορισμός ΙΙ. Των IUCN (International Union for Conservation of Nature - Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης), UNEP (United Nations Environmental Programme - Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών), WWF (World Wildlife Fund - Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση): «Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν βελτιώνει την ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των ορίων που θέτει η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων που υποστηρίζουν τη ζωή».
Πηγή: Φλογαΐτη, Ευ. (2006), Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την αειφορία, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.

Αέριοι ρύποι (Air Pollutants): Οποιαδήποτε ουσία η οποία εισάγεται άμεσα ή έμμεσα από τον άνθρωπο στην ατμόσφαιρα και πιθανώς έχει επιβλαβείς συνέπειες στην υγεία του ανθρώπου και/ή στο περιβάλλον σαν σύνολο. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ
Βλέπε και αερολύματα, αιωρούμενα σωματίδια

Αερολύματα (Αerosol): Στις περιβαλλοντικές επιστήμες ο όρος αερολύματα (ή αεροζόλ) αναφέρεται στα στερεά και υγρά σωματίδια που βρίσκονται σε αιώρηση στην ατμόσφαιρα. Ανάλογα με το μέγεθός τους και τις επικρατούσες μετεωρολογικές συνθήκες τα σωματίδια αιωρούνται στην ατμόσφαιρα από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι και μερικούς μήνες. Η παρουσία των σωματιδίων στην ατμόσφαιρα οφείλεται τόσο σε φυσικές όσο και ανθρωπογενείς πηγές εκπομπής. Η αύξηση της συγκέντρωσης των αιωρουμένων σωματιδίων μπορεί να οδηγήσει σε ψύξη της ατμόσφαιρας.
Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.
Βλέπε και αέριοι ρύποι, αιωρούμενα σωματίδια

Αιωρούμενα σωματίδια (Suspended Particulate Matter): Όλα τα αιωρούμενα στον αέρα στερεά και υγρά σωματίδια εκτός από τους υδρατμούς. Η ομάδα αυτή των ρύπων, περιλαμβάνει σωμάτια διαφορετικής χημικής σύστασης και μεγάλου εύρους μεγεθών. Το μέγεθος των αιωρημάτων στην ατμόσφαιρα εκφράζεται με την ακτίνα τους, η οποία κυμαίνεται στην περιοχή 10-3 μm έως 102 μm. Οι κυριότερες μορφές σωματιδιακών ρύπων είναι η σκόνη από την αποσάθρωση του εδάφους, η ιπτάμενη τέφρα, ο καπνός κ.ά.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.
Βλέπε και αερολύματα, αέριοι ρύποι,

Αλληλουχία περιβαλλοντικών επιπτώσεων: Σημαίνει συλλογικές και αλληλοεξαρτώμενες επιπτώσεις και άρα αδυναμία προσδιορισμού του αριθμού των ανθρώπων που θα θιγούν, γεωγραφικά και χρονικά.
Νικολάου Κ., (1999), «Εισαγωγή», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 19-22, Πάτρα, ΕΑΠ.

Αμειψισπορά: Είναι η διαδοχική καλλιέργεια διάφορων φυτών στο ίδιο χωράφι.

Αιώνες τώρα οι καλλιεργητές έχουν διδαχτεί από την πείρα ότι η αμειψισπορά συντελεί στη διατήρηση και τη σχετική αύξηση της γονιμότητας των αγρών και, επομένως μια πετυχημένη εκλογή του κατάλληλου για κάθε περιφέρεια συστήματος αμειψισποράς συντελεί στη μεγαλύτερη απόδοση μιας καλλιέργειας.

Όλοι σχεδόν πια γνωρίζουν ότι η συνεχής και επί πολλά χρόνια καλλιέργεια του ίδιου είδους φυτού σε έναν αγρό προκαλεί τη βαθμιαία εξάντληση της γονιμότητας του εδάφους και τη μείωση της απόδοσης. Οι προοδευτικοί γεωργοί κατά κανόνα αποφεύγουν πλέον το σύστημα της συνεχούς μονοκαλλιέργειας.

Στον παγκόσμιας φήμης αγγλικό πειραματικό σταθμό του Ρόθαμστεν έγιναν συστηματικό πειράματα, για να λύσουν το βασικής σημασίας γεωργικό πρόβλημα σχετικά με το ποια καλλιέργεια πρέπει να διαδέχεται την άλλη σε έναν αγρό και να αποδείξουν την επίδραση της καλής αμειψισποράς πάνω στη σοδειά του σιταριού.

Με την εφαρμογή ενός καλού συστήματος αμειψισποράς αποφεύγουμε τα μειονεκτήματα της μονοκαλλιέργειας, δίνουμε εργασία στα μέλη της αγροτικής οικογένειας στις διάφορες εποχές του έτους, μετριάζουμε τους κινδύνους από την αποτυχία μιας μόνο καλλιέργειας, παράγουμε ποικιλία προϊόντων και με την επέκταση της καλλιέργειας των κτηνοτροφικών φυτών εξασφαλίζουμε την επιτυχία μιας βελτιωμένης κτηνοτροφίας με όλα τα γνωστά πλεονεκτήματα. Εξάλλου με την εφαρμογή μιας βελτιωμένης αμειψισποράς θα αυξηθούν, χωρίς άλλη ιδιαίτερη επιβάρυνση, οι στρεμματικές αποδόσεις της σιτοκαλλιέργειας και των άλλων εξαντλητικών καλλιεργειών. Πηγή: www.livepedia.gr

Ανακλαστική ικανότητα ή λευκαύγεια (albedo): Το ποσοστό της ηλιακής ακτινοβολίας το οποίο ανακλάται.
Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Ήπιες/Εναλλακτικές Πηγές Ενέργειας): Ορίζονται οι ενεργειακές πηγές που τροφοδοτούνται συνεχώς με ενέργεια από τον ήλιο με τέτοιους ρυθμούς, ώστε να θεωρούνται πρακτικά ανεξάντλητες (ανανεώσιμες). Η δε αξιοποίησή τους γίνεται με μεθόδους που δεν επιβαρύνουν σημαντικά το περιβάλλον (καθαρές - ήπιες). Δηλαδή, η μετατροπή σε χρησιμοποιήσιμες μορφές ενέργειας (θερμική, μηχανική, ηλεκτρική), δεν απαιτεί καύση, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή παραγωγής ρύπων. Και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά (ανανεωσιμότητα - καθαρότητα), απορρέουν από το γεγονός ότι αυτές οι μορφές ενέργειας προέρχονται από την εκμετάλλευση είτε της ηλιακής ενέργειας είτε της γεωθερμικής ενέργειας. Η εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας γίνεται και σε πρωτογενή μορφή και σε δευτερογενή - κινητική (όπως στην περίπτωση της αιολικής, της υδροηλεκτρικής, της παλιρροϊκής και της ενέργειας των κυμάτων). Ειδική περίπτωση αποτελεί η ενέργεια από βιομάζα, η οποία είναι μεν ανανεώσιμη αλλά όχι τόσο "καθαρή" καθώς η μετατροπή της σε χρησιμοποιήσιμη μορφή απαιτεί καύση.
Πηγές: 1. ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΚΑΠΕ) 2. Τσούτσος Θ., Σκίκος Γ., (1999), "Ανανεώσιμες/Εναλλακτικές και Ήπιες Πηγές Ενέργειας", στο Αραβαντινός Α., Βλαστός Θ., Εμμανουήλ Δ., Μαρίνος - Κουρής Δ., Μέμος Κ., Σκίκος Γ., Σμπόνιας Κ., Τσούτσος Θ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β1, σελ. 305-356, Πάτρα, ΕΑΠ.

Αναστροφή (Inversion): Ατμοσφαιρικό στρώμα στο οποίο η θερμοκρασία αυξάνεται με το ύψος. Κάτω από τέτοιες συνθήκες δεν ευνοούνται οι κατακόρυφες κινήσεις αερίων μαζών (ευσταθής ατμόσφαιρα). Η αναστροφή παγιδεύει τους αέριους ρύπους.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές περιβάλλον αποτελεί τμήμα του περιβάλλοντος της Γης, του οποίου η μορφή, η λειτουργία και η εξέλιξη υπόκεινται στις επιδράσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. Περιλαμβάνει τους οικισμούς και τις πόλεις καθώς και τις εκτάσεις όπου ασκείται εντατική ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως βιομηχανική παραγωγή, αγροτική καλλιέργεια, εξόρυξη. Περιλαμβάνει όμως και τις φυσικές περιοχές που δημιουργούνται και ελέγχονται από τον άνθρωπο, όπως καλλιεργούμενα δάση, τεχνητές λίμνες, διευθετημένα ποτάμια, διαμορφωμένες παραλίες. Αν εξαιρέσει κανείς ορισμένες περιοχές όπου η ανθρώπινη επίδραση είναι ελάχιστη (αποθέματα άγριας ζωής, παρθένα δάση, ωκεανοί), ένα πολύ μεγάλο τμήμα της Γης είναι με την ευρεία έννοια "ανθρωπογενές", χρησιμοποιείται δηλαδή ως πηγή άντλησης πόρων και μετασχηματίζεται από τον άνθρωπο. Ο τρόπος εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων σε συνδυασμό με τον τρόπο ανάπτυξης και λειτουργίας των χώρων μεταποίησης και κατανάλωσής τους, δηλαδή των πόλεων, έχει επιφέρει σημαντικά προβλήματα στο περιβάλλον του πλανήτη. Πηγή: Κοσμάκη, Π., (1999), «Πρόλογος», στο Αραβαντινός Α., Βλαστός Θ., Εμμανουήλ Δ., Μαρίνος - Κουρής Δ., Μέμος Κ., Σκίκος Γ., Σμπόνιας Κ., Τσούτσος Θ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β1, σελ. 17, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Αξιοβίωτη Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη: Ο Ρόκκος αναφέρεται στην πρότασή του, για «αξιοβίωτη ολοκληρωμένη ανάπτυξη», ως εξής: «Η αξιοβίωτη ανάπτυξη εμπεριέχει την ολική ποιότητα του αξίζει να τη ζεις, να την απολαμβάνεις, να την εξασφαλίζεις και για τον διπλανό αλλά και για τα παιδιά σου και να την προστατεύεις με τη βούλησή σου ως ελεύθερος άνθρωπος με ολοκληρωμένη προσωπικότητα…».
Πηγή: Σακιώτης, 2003 στο Αγγελίδης Ζ., Παπαδοπούλου Π., Αθανασίου Χρ., επιμ., (2004), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και τη Βιωσιμότητα, Θεσσαλονίκη, Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Ανατ. Θεσ/νίκης, Γραφείο Π.Ε.

Απόβλητα: Κάθε ποσότητα ρύπων, [...] σε οποιαδήποτε φυσική κατάσταση, ή αντικειμένων από τα οποία ο κάτοχός τους θέλει ή πρέπει ή υποχρεούται να απαλλαγεί, εφόσον είναι δυνατόν να προκαλέσουν ρύπανση (Ν. 1650/86).
Πηγή: Νικολάου Κ., (1999), «Εισαγωγή», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 19-22, Πάτρα, ΕΑΠ.

Αποικοδόμηση: Είναι η διαδικασία κατά την οποία οι «αποικοδομητές» τρεφόμενοι με τα υπολείμματα νεκρών φυτικών και ζωικών οργανισμών και με οργανικά απόβλητα, μετατρέπουν/διασπούν τη σύνθετη νεκρή οργανική ύλη σε απλούστερες ανόργανες ενώσεις (π.χ. CO2, H2O, νιτρικά, θειικά, φωσφορικά άλατα), τις οποίες και αποδίδουν στο έδαφος. Οι αποικοδομητές είναι κυρίως βακτήρια και μύκητες. Ο ρόλος τους είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα οικοσυστήματα, καθώς με την αποσύνθεση των νεκρών οργανισμών που επιτελούν, εξαρτάται από αυτούς η ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών και η επαναδιάθεσή τους προς χρησιμοποίηση από τα φυτά. Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα» (σελ. 31), στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Αποικοδομητές: Είναι οι ετερότροφοι μικροοργανισμοί (βακτήρια και μύκητες), οι οποίοι ενσωματώνουν ενέργεια από τη νεκρή ύλη όλων των επιπέδων. Την μετατρέπουν σε CO2, H2O και άλλα ανόργανα συστατικά, όπως νιτρικά, θειικά και φωσφορικά άλατα, τα οποία μπορούν να απορροφηθούν εκ νέου από τους αυτότροφους παραγωγούς.
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 93, Αθήνα, Gutenberg.

Απορροή: Ορίζεται το μέρος εκείνο της βροχόπτωσης, που καταλήγει στα επιφανειακά υδατορεύματα. Επιφανειακή απορροή είναι εκείνο το τμήμα της απορροής, που ρέει αρχικά στην επιφάνεια του εδάφους, καταλήγει στα υδατορεύματα και τελικά περνάει από την έξοδο της λεκάνης απορροής. Η διαδικασία απορροής σταδιακά έχει ως εξής: α) έναρξη βροχόπτωσης, β) συγκράτηση κατ' αρχήν νερού από τη βλάστηση, γ) κάλυψη των αναγκών σε νερό της διήθησης στο υπέδαφος, δ) κάλυψη των αναγκών σε νερό της επιφανειακής αποθήκευση (εδαφικές κοιλότητες κλπ), ε) επιφανειακή απορροή.
Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 174, Πάτρα, ΕΑΠ.

Αποσάθρωση: Το φαινόμενο κατά το οποίο επέρχονται μεταβολές στο μέγεθος, το σχήμα, την εσωτερική δομή και τη χημική σύσταση των πετρωμάτων που βρίσκονται στην επιφάνεια της γης εξ αιτίας της επίδρασης διαφόρων παραγόντων.
Πηγές: 1. Βασάλα, Π., (1999), «Έδαφος» (σελ. 4), στο Φλογαΐτη, Ευ., (επιμ.), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο Δημοτικό Σχολείο. Αθήνα, ΥΠΕΠΘ, Ίδρυμα Μποδοσάκη, WWF Ελλάς.
2. Σταματόπουλος, Κ., (1999), «Γεωλογία (και Γεωτεχνική)», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 75-144, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Αρκαδική αξία της φύσης (Αρκαδική φύση): Ο όρος «Αρκαδική Φύση» αναφέρεται σε αξίες που προβάλλουν το σεβασμό προς το Περιβάλλον, την απόλαυση που προσφέρει, την υψηλή αξία που έχει αυτή καθαυτή η «άγρια φύση» και η ύπαιθρος. Επίσης, αναφέρεται σε αισθητικές, συναισθηματικές αξίες και αξίες αναψυχής.
Πηγή: Κορφιάτης Κ., Στάμου Α., Παρασκευόπουλος Σ., (2003), «Το Περιβάλλον στα Διδακτικά Εγχειρίδια του Δημοτικού Σχολείου», στο Παρασκευόπουλος Σ. & Κορφιάτης Κ., Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Θεωρίες και Μέθοδοι, σελ. 105-124, Θεσσαλονίκη, Χριστοδουλίδης.

Αρχή της Περιβαλλοντικής ενότητας: «Κάθε δράση μας σ’ ένα στοιχείο του περιβάλλοντος επηρεάζει όλα τα άλλα». Έτσι, αλλαγές ή επεμβάσεις σ' ένα τμήμα ενός φυσικού αποδέκτη συχνά έχουν δευτερογενείς και τριτογενείς επιπτώσεις στον ίδιο φυσικό αποδέκτη ή επηρεάζουν άλλους παρακείμενους αποδέκτες.
Πηγή: Νικολάου Κ., (1999), «Εισαγωγή», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 19-22, Πάτρα, ΕΑΠ.

Αστική θερμική νησίδα (urban heat island): Το φαινόμενο κατά το οποίο, η θερμοκρασία του αέρα στις αστικές περιοχές είναι κατά μέσο όρο υψηλότερη μερικούς βαθμούς από την αντίστοιχη θερμοκρασία σε μη αστικές περιοχές. Η διαφορά αυτή κυμαίνεται συνήθως από 1-2^ο C στη διάρκεια της ημέρας και μπορεί να φτάσει τους 6-8^ο C τη νύχτα, όταν επικρατεί άπνοια ή πνέουν ασθενείς άνεμοι. Ορισμένα αίτια δημιουργίας της αστικής θερμικής νησίδας είναι: η μεγάλη θερμική αγωγιμότητα και θερμοχωρητικότητα των υλικών των κτιρίων και άλλων κατασκευών του αστικού περιβάλλοντος, η αυξημένη απορρόφηση και ανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας, η εκπομπή ακτινοβολίας μεγάλου μήκους κύματος από τις κάθετες πλευρές των ψηλών κτιρίων, η μείωση της ταχύτητας των ανέμων κατά 25% περίπου μέσα στα οικοδομικά συγκροτήματα, η έλλειψη πρασίνου και συνεπώς εξατμισιοδιαπνοής, οι ανθρωπογενείς εκλύσεις θερμότητας (π.χ. από κλιματιστικά, από οχήματα, από βιομηχανίες, ...), κ.α.
Πηγή: Καρτάλης Κ., (1999), «Μετεωρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον:Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 209-272, Πάτρα, ΕΑΠ.

Ατμόσφαιρα: Αποτελείται από αέρια σε διαφορετική αναλογία (Ν2 78%, Ο2 21%, Ar 0,93%, H2O 0-4%, CO2 0,035%, …) και ορισμένα αιωρούμενα σωματίδια. Εκτείνεται γύρω από τη γη σε απόσταση μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων, χωρισμένη σε στρώματα, που προκύπτουν από την διαφορετική κατανομή θερμοκρασίας ανάλογα με το ύψος. Τα στρώματα αυτά είναι:

1. η τροπόσφαιρα, που εκτείνεται από την επιφάνεια της γης μέχρι το ύψος 12 περίπου χλμ. (με ζώνη διαχωρισμού την τροπόπαυση),

2. η στρατόσφαιρα, που εκτείνεται από το τέλος της τροπόπαυσης μέχρι το ύψος των 50 περίπου χλμ. (με ζώνη διαχωρισμού την στρατόπαυση),

3. η μεσόσφαιρα, από το τέλος της στρατόσφαιρας μέχρι τα 80 περίπου χλμ., (με ζώνη διαχωρισμού την μεσόπαυση) και

4. η θερμόσφαιρα, από τα 80 χλμ. μέχρι τα 500 περίπου χλμ.

Η τροπόπαυση, στρατόπαυση και μεσόπαυση είναι ζώνες διαχωρισμού αρκετού πάχους, μεταξύ των στρωμάτων της ατμόσφαιρας. Αποτελούν τμήμα του κάθε προηγούμενου ατμοσφαιρικού στρώματος, στο οποίο η θερμοκρασία δεν μεταβάλλεται με το ύψος.

Πηγή: Καρτάλης Κ., (1999), «Μετεωρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον:Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 209-272, Πάτρα, ΕΑΠ.

Ατμοσφαιρική ρύπανση: Κατάσταση ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουμε, «[…] όταν σημειωθεί είτε εμφάνιση “νέων” ουσιών, οι οποίες δεν είναι από τα φυσιολογικά συστατικά του αέρα, είτε υπέρβαση ή μείωση του ποσοστού με το οποίο κάποιες ουσίες συμμετέχουν στη σύνθεση του φυσιολογικού αέρα. Οι αλλαγές αυτές έχουν δυσμενή επίδραση στον άνθρωπο, τους φυτικούς και τους ζωικούς οργανισμούς και την πολιτιστική κληρονομιά. Η ρύπανση του αέρα προκαλείται από την καύση των ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τις μεταφορές και τη θέρμανση, από τη βιομηχανική δραστηριότητα και από τις αγροτικές δραστηριότητες. Οι επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης εκδηλώνονται στο πλαίσιο μιας ευρείας κλίμακας χώρου και χρόνου από το τοπικό επίπεδο μέχρι το σύνολο του πλανήτη». Πηγή: Γεωργόπουλος Α., (1995), Θεματική Ενότητα: «Αέρας» (Ενημερωτικό φυλλάδιο για το δάσκαλο), στο Φλογαΐτη Ευ., (επιμ.), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο Δημοτικό Σχολείο, σελ. 4. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ., Ίδρυμα Μποδοσάκη, WWF Ελλάς.

Βλέπε και αέριοι ρύποι, αερολύματα, αιωρούμενα σωματίδια

Αυτότροφοι Παραγωγοί: Είναι όλα τα πράσινα φυτά. Μετασχηματίζουν ηλιακή ενέργεια με τη φωτοσύνθεση σε χημική, μέσα σε δεσμούς οργανικών ενώσεων. Πηγή: Γεωργίου Κ., (1999), «Χλωρίδα και βλάστηση: φυτά και ιδιότητες ως προς τη χρήση τους για τη βελτίωση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 275-323, Πάτρα, ΕΑΠ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Βένθος (Benthos): Χαρακτηρίζεται το σύνολο των έμβιων οργανισμών που ζουν και αναπτύσσονται στο βυθό των ωκεανών και των θαλασσών ή και των λιμνών και κατά τελευταίο ακόμη προσδιορισμό από το σημείο που παρατηρείται παλίρροια μέχρι τις πλέον βαθειές υποθαλάσσιες τάφρους. Οι οργανισμοί της κατηγορίας αυτής διακρίνονται σε επιμέρους σύγχρονες* κατηγορίες ανάλογα του βυθομετρικού βιότοπου αυτών και που είναι:

Παράλιοι: Στη κατηγορία αυτή υπάγονται οι βενθικοί οργανισμοί των οποίων ο βιότοπος είναι μέχρι 40 μέτρα βάθος.

Υποπαράλιοι: Ονομάζονται οι βενθικοί οργανισμοί των οποίων ο βιότοπος είναι από 41 μ. μέχρι 200 μ. βάθος.

Βαθύαλοι: Είναι εκείνοι οι βενθικοί οργανισμοί των οποίων ο βιότοπος είναι από 201 μ. μέχρι 400 μ. βάθος.

Αβυσσαίοι: Καλούνται οι βενθικοί οργανισμοί των οποίων ο βιότοπος είναι από 401 μ. μέχρι 6.000 μ. και τέλος

Πλουτώνιοι: Ονομάζονται οι βενθικοί οργανισμοί των οποίων ο βιότοπος βρίσκεται σε μεγαλύτερο από 6.000 μ βάθος.

Τον Βένθο εξετάζει και παρακολουθεί η Ωκεανογραφία και η Υδροβιολογία.

(*) Μέχρι τη δεκαετία του 1960 ο υδροβιότοπος των θαλασσών διακρίνονταν μόνο στην επιφανειακή ή πελαγίσια ζώνη και στην αβυσσαία ζώνη. Πηγή: ΒΙΚΙΠΑίΔΕΙΑ

Βιογενείς πηγές ρύπανσης (Biogenic Sources): Βιολογικές πηγές, όπως φυτά και ζώα, οι οποίες εκπέμπουν αέριους ρύπους, κυρίως πτητικές οργανικές ενώσεις. Παραδείγματα βιογενών πηγών είναι η κτηνοτροφία, καθώς και οι καλλιέργειες και τα δάση.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Βιογεωχημικοί κύκλοι (Biogeochemical Cycle): Το σύνολο των χημικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ της ατμόσφαιρας, της υδρόσφαιρας, της λιθόσφαιρας και της βιόσφαιρας.
Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Βιοκοινότητες (communities): Ομάδες πληθυσμών διαφορετικών ειδών, που διαβιούν σε συγκεκριμένες τοποθεσίες.
Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Βιολογική Καλλιέργεια: Είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα παραγωγής και διαχείρισης αγροτικών προϊόντων, που προστατεύει το περιβάλλον σε όλα τα στάδια διαχείρισης του οικοσυστήματος, προασπίζοντας ταυτόχρονα την υγεία των καταναλωτών. Ως μέθοδος καλλιέργειας ελαχιστοποιεί ή αποφεύγει πλήρως τη χρήση συνθετικών λιπασμάτων και ζιζανιοκτόνων, ρυθμιστών ανάπτυξης των φυτών, ορμονών καθώς και πρόσθετων ουσιών στις ζωοτροφές. Οι βιολογικοί καλλιεργητές βασίζονται σε αμειψισπορά (εναλλαγή φυτών για συγκομιδή), υπολείμματα συγκομιδών, αγρανάπαυση, ζωικά λιπάσματα (κοπριά) και μηχανική καλλιέργεια για τη διατήρηση της παραγωγικότητας του χώματος, τον εμπλουτισμό του με θρεπτικές ουσίες για τα φυτά καθώς και για τον έλεγχο των ζιζανίων, εντόμων και παράσιτων. Επιπλέον τα βιολογικά προϊόντα δεν περιέχουν συντηρητικά, πρόσθετα και διάφορες άλλες χημικές ουσίες στη σύνθεσή τους.

Με βάση τους σχετικούς κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( 2092/91 Html και 1804/99 Html Pdf ), η διαδικασία παραγωγής των προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας και βιολογικής κτηνοτροφίας ελέγχεται σε όλα τα στάδιά της με τις αυστηρές προδιαγραφές που θέτουν εγκεκριμένοι αρμόδιοι εγχώριοι και ξένοι οργανισμοί πιστοποίησης. Οι εν λόγω οργανισμοί τελούν υπό την εποπτεία του Υπουργείου Γεωργίας της χώρας στην οποία ανήκουν.

Στη βιολογική γεωργία ελέγχεται το ακριβές κτήμα στο οποίο καλλιεργήθηκε το προϊόν, ο τρόπος παραγωγής του, ο τρόπος μεταφοράς του και γενικά η κάθε δραστηριότητα που αφορά το προϊόν, από την σπορά ως την συγκομιδή, την ενδεχόμενη μεταποίησή του και την συσκευασία του.

Στην Ελλάδα, οι αρμόδιοι οργανισμοί ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικά παραγόμενων προϊόντων είναι οι ακόλουθοι: ο οργανισμός ΔΗΩ, ο ΒΙΟ-ΕΛΛΑΣ και η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ.

Η Βιολογική Καλλιέργεια συχνά συνδέεται με την υποστήριξη αρχών πέρα από την καλλιέργεια, όπως το Δίκαιο Εμπόριο (Fair Trade) και τη διαχείριση του περιβάλλοντος. Πηγές: ΒΙΚΙΠΑίΔΕΙΑ http://el.wikipedia.org και http://www.greenpage.gr/kaliergeies.htm

Βιολογική Kτηνοτροφία: Στο πλαίσιο της βιολογικής δραστηριότητας, η εκτροφή των ζώων αποτελεί την ολοκλήρωση ενός φυσικού κύκλου, με αφετηρία τη βιολογική γεωργία και κατάληξη τη χρήση και κατανάλωση βιολογικών προϊόντων, χωρίς στα ενδιάμεσα στάδια να αλλοιώνεται η ισορροπία του περιβάλλοντος.

Η βιολογική κτηνοτροφία σέβεται την φυσική ζωή των ζώων και τις ανάγκες τους. Κάθε ζώο ζει ακολουθώντας τους φυσικούς ρυθμούς του, έχοντας στη διάθεσή του άνετους χώρους, δηλαδή εκτεταμένα βοσκοτόπια και ευρύχωρα, καλά αεριζόμενα στέγαστρα. Έτσι δεν επιβάλλεται καμία τροποποίηση στις ιδιαίτερες συνήθειες των ζώων, που να επισπεύδει και να αυξάνει την παραγωγή εις βάρος τους.

Η διατροφή των ζώων είναι ποιοτική, καθώς αποτελείται αποκλειστικά από βιολογικές φυτικές τροφές, όπως κριθάρι, καλαμπόκι, σόγια και σανό. Η βιολογική εκτροφή στοχεύει στη σωστή ανάπτυξή τους, με φυσικές μεθόδους και σύμφωνα με τους βιορυθμούς των ζώων, προφυλάσσοντάς τα τόσο από την παθολογία, τις ενοχλήσεις και το άγχος, όσο και από την αφύσικη επίσπευση της ανάπτυξης τους. Σε περιπτώσεις ασθενειών, χορηγούνται μόνο ομοιοπαθητικά ή φυτοθεραπευτικά σκευάσματα και πάντοτε έπειτα από συνεννόηση με ειδικευμένους κτηνίατρους.

Αποτέλεσμα είναι η παραγωγή κρέατος με μοναδικά χαρακτηριστικά ως προς τη γεύση, την υφή, τη συνοχή και την απουσία περιττού λίπους. Έτσι και τα παράγωγα των ζώων, όπως είναι τα γαλακτοκομικά και τα τυροκομικά προϊόντα, είναι αγνά, φυσικά προϊόντα απαλλαγμένα από χημικά κατάλοιπα.

Με βάση τους σχετικούς κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( 2092/91 Html και 1804/99 Html Pdf ), η διαδικασία παραγωγής των προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας και κτηνοτροφίας ελέγχεται σε όλα τα στάδιά της με τις αυστηρές προδιαγραφές που θέτουν εγκεκριμένοι αρμόδιοι εγχώριοι και ξένοι οργανισμοί πιστοποίησης. Οι εν λόγω οργανισμοί τελούν υπό την εποπτεία του Υπουργείου Γεωργίας της χώρας στην οποία ανήκουν.

Στη βιολογική κτηνοτροφία ελέγχονται οι τροφές τις οποίες καταναλώνουν τα ζώα και οι φάρμες όπου αυτά εκτρέφονται. Επίσης υπάρχουν περιορισμοί σε ό,τι αφορά την κατανάλωση φαρμάκων από τα ζώα, καθώς βάσει της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας απαγορεύεται η χρήση φαρμάκων για προληπτικούς λόγους ή για να ωθήσουν το ζώο στην πάχυνση.

Στην Ελλάδα, οι αρμόδιοι οργανισμοί ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικά παραγόμενων προϊόντων είναι οι ακόλουθοι: ο οργανισμός ΔΗΩ, ο ΒΙΟ-ΕΛΛΑΣ και η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ. Πηγή: http://www.greenpage.gr/kaliergeies.htm

Βιομηχανική Επανάσταση (Industrial Revolution): Η αλλαγή στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα που ξεκίνησε από την Αγγλία το 1760 και συνεχίστηκε αργότερα σε άλλες χώρες. Ήταν αποτέλεσμα της αντικατάστασης της χειρονακτικής εργασίας από μηχανές ισχύος και την παραγωγή μεγάλης κλίμακας. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Βιοποικιλότητα ή Βιολογική Ποικιλότητα (Biodiversity): Ο όρος προτάθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και αποδίδεται στον Αμερικανό Βιολόγο T.E. Lovejoy. Σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), η βιολογική ποικιλότητα ή βιοποικιλότητα αναφέρεται στην ποικιλία μεταξύ των ζώντων οργανισμών από όλες τις πηγές συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων, των χερσαίων, θαλάσσιων και άλλων υδατικών συστημάτων καθώς και των οικολογικών συμπλεγμάτων τα οποία σχηματίζουν. Περιλαμβάνει: 1. Την Γενετική ποικιλότητα (ποικιλότητα μέσα στο ίδιο είδος) 2. Ποικιλότητα ειδών (αριθμός ειδών μιας περιοχής ή όλου του πλανήτη) 3. Οικολογική ποικιλότητα (ποικιλότητα βιοκοινοτήτων και τοπίων).
Πηγή: Κόκορης, Γ., Δημητρακόπουλος, Π., Ντάλιας, Π. (2005), Βιολογική Ποικιλότητα, σελ. 5-6, Αθήνα, Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

Βιομάζα: Η οργανική ύλη που παράγεται και συσσωρεύεται ως πρωτογενής παραγωγή (ανάπτυξη και πολλαπλασιασμός φυτικών οργανισμών). Ονομάζεται βιομάζα επειδή αφορά βιολογικές δομές.Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Βιοτική συνιστώσα οικοσυστήματος (βιοτικοί παράγοντες): Όλοι οι υπάρχοντες οργανισμοί, οργανωμένοι σε διάφορα επίπεδα συνθέτουν τη βιοτική συνιστώσα των οικοσυστημάτων. Τα επίπεδα αναφοράς είναι το οργανισμικό (άτομα του ίδιου είδους), οι πληθυσμοί, οι βιοκοινότητες, οι λειτουργικές ομάδες, οι μεγαδιαπλάσεις.
Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Βιόσφαιρα: Η ζώνη εκείνη εντός της οποίας υπάρχει ζωή μέσα στα όρια του πλανήτη Γη. Η βιόσφαιρα εκτείνεται τουλάχιστον 0,5 Km κάτω από την επιφάνεια των ωκεανών και μέχρι 6,5 Km πάνω από την επιφάνεια της γης (όπου έχουν ανευρεθεί ίχνη ζωής). Δηλαδή η ζώνη της βιόσφαιρας, εκτεινόμενη μέσα στη υδρόσφαιρα, Λιθόσφαιρα και ατμόσφαιρα, έχει πάχος περί τα 7 Km. Επειδή οι οποιεσδήποτε μορφές ζωής δεν μπορούν να υπάρξουν παρά μόνο σε συνάρτηση και αλληλεξάρτηση με το αβιοτικό περιβάλλον, η ζώνη αυτή αναφέρεται και ως Οικόσφαιρα.
Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Βλάστηση: Με τον όρο βλάστηση εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο τα φυτά σχηματίζουν διάφορες ομάδες στο φυσικό περιβάλλον. Πηγή: http://www.parnitha-np.gr/index_vlastisi.htm

Brownlach: Βλέπε "Κίνηση Brownlach"

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Δασοκομία: είναι η διαχείριση και η εκμετάλλευση των δασικών εκτάσεων. Περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως,

· φύτευση, αναδάσωση, μεταφύτευση δέντρων

· αραίωση και συντήρηση δασών και δεντρόφυτων εκτάσεων

· υλοτομία: κοπή δέντρων και παραγωγή ξυλείας

· συλλογή φυσικών δασικών υλικών, όπως: κόμμι βαλάτας, και άλλα κόμμεα, φελλός, ρητίνες (ρετσίνι), βάλσαμα, καπόκ, φύκια, βελανίδια, αγριοκάστανα, βρύα, λειχήνες.

· δασοκομικές απογραφές, έλεγχος της αποδοτικότητας των δέντρων, αποτίμηση της δασικής ξυλείας

· προστασία από δασικές πυρκαγιές

Πηγή: Βικιπαίδεια

Δασοπονία: Επιστημονικό πεδίο δια του οποίου αναπτύσσονται μελέτες, δραστηριότητες και δράσεις που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την έρευνα για την προστασία και την καλύτερη διαχείριση των δασών και των δασικών εκτάσεων. Η Δασική επιστήμη, ως αντικείμενο εκπαίδευσης, παρέχεται στη χώρα μας ήδη από το 1917, έτος ίδρυσης της πρώτης Ανωτάτης Δασολογικής Σχολής στην Αθήνα.

Δευτερογενής Παραγωγικότητα Οικοσυστήματος: Είναι ο ρυθμός με τον οποίο οι καταναλωτές του οικοσυστήματος, αξιοποιώντας τη χημική ενέργεια της τροφής τους, παράγουν οργανική ύλη.
Πηγή: Κόκκορης Γ., Δημητρακόπουλος Π., Ντάλιας Π., (2005), Βιολογική ποικιλότητα, Αθήνα, ΥΠΕΧΩΔΕ.

Διάβρωση εδάφους: Είναι μια φυσική διαδικασία κατά την οποία, λόγω της δράσης συγκεκριμένων περιβαλλοντικών παραγόντων, γίνεται απόσπαση και μεταφορά συστατικών των γεωλογικών σχηματισμών (ειδικά του επιφανειακού εδάφους) από μία θέση σε κάποια άλλη θέση. Διεξάγεται μονίμως και παράλληλα με τη διαδικασία σχηματισμού του εδάφους. Οφείλεται κυρίως στην κίνηση του νερού (επιφανειακά, υπόγεια νερά, παγετώνες, θαλάσσια κύματα), στον άνεμο και στη βαρύτητα. Μπορεί να είναι δημιουργική, (όταν δημιουργεί εύφορες πεδιάδες με μεταφορά και απόθεση υλικών σε χαμηλού υψομέτρου και μικρής κλίσης περιοχές) αλλά και καταστροφική (όταν αφαιρεί το έδαφος και απογυμνώνει περιοχές με απότομη κλίση, όπως αυτές των ψηλών βουνών). Η εδαφική διάβρωση μετατρέπεται σε πρόβλημα όταν το έδαφος ή η φυτική του κάλυψη διαταράσσονται. Μεγάλες ποσότητες εδάφους, οι οποίες εκτιμάται ότι ανέρχονται σε 9 δισεκατομμύρια τόνους, καταλήγουν στη θάλασσα ετησίως, λόγω της διάβρωσης. Η ανθρωπογενής επιτάχυνση της διάβρωσης σχετίζεται με δραστηριότητες που απομακρύνουν τη φυτική επικάλυψη (πυρκαγιές, αποδάσωση, γεωργικές καλλιέργειες, χωματουργικές εργασίες, μεγάλα τεχνητά έργα κ.α).
Πηγές: 1. Βασάλα, Π., (1999), «Έδαφος», στο Φλογαΐτη, Ευ., (επιμ.), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο Δημοτικό Σχολείο. Αθήνα, ΥΠΕΠΘ, Ίδρυμα Μποδοσάκη, WWF Ελλάς.
2. Σταματόπουλος, Κ., (1999), «Γεωλογία (και Γεωτεχνική)», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 75-144, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Διαφεύγουσες εκπομπές (Fugitive Emissions): Εκπομπές που οφείλονται σε διαρροές του εξοπλισμού, εξατμιστικές διεργασίες και απώλειες λόγω του ανέμου.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Διοξείδιο του άνθρακα (Carbon dioxide), CO₂: Αέριο του οποίου τα μόρια αποτελούνται από ένα άτομο άνθρακα και δύο άτομα οξυγόνου. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι απαραίτητο στη διαδικασία της φωτοσύνθεσης η οποία αποτελεί και την κύρια διαδικασία παραγωγής οξυγόνου στο γήινο περιβάλλον. Είναι το κυριότερο θερμοκηπικό αέριο και εκλύεται στην ατμόσφαιρα από τις καύσεις που γίνονται για παραγωγή ηλεκτρισμού, μεταφορές και διάφορους βιομηχανικούς σκοπούς.
Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Διοξείδιο του θείου (Sulfur Dioxide), SO₂: Άχρωμο αέριο με έντονη οσμή το μόριο του οποίου αποτελείται από ένα άτομο θείου και δύο άτομα οξυγόνου. Οι πηγές των θειούχων ενώσεων είναι τόσο φυσικές (π.χ. ωκεανοί) όσο και ανθρωπογενείς (π.χ. καύση κάρβουνου). Το SO₂ και τα άλλα οξείδια του θείου έχουν μεγάλη συνεισφορά στην όξινη βροχή. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Έδαφος: Αποτελεί το επιφανειακό τμήμα της λιθόσφαιρας, το μόνο στο οποίο φιλοξενούνται οργανισμοί. Το έδαφος δημιουργείται (σε μεγάλο βαθμό) με αποσάθρωση του πάνω μέρους της λιθόσφαιρας, του ρεγκόλιθου (regolith), γνωστού και ως μητρικού πετρώματος (parent rock) ή γεωλογικού υποστρώματος. Το μητρικό πέτρωμα καθορίζει και τον τύπο του εδάφους που παράγεται, το pH του αλλά και το ποσόν των διαθέσιμων θρεπτικών συστατικών σ’ αυτό.
Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Εκθετική αύξηση: Υφίσταται, όταν ένα μέγεθος/ποσότητα αυξάνει με συνεχείς διπλασιασμούς. Μια ποσότητα αυξάνει εκθετικά, όταν η εκάστοτε αύξησή της είναι ανάλογη της ποσότητας που ήδη υπάρχει.

Ο ανθρώπινος πληθυσμός, η βιομηχανική παραγωγή, η εξάλειψη των ειδών χλωρίδας και πανίδας, η κατανάλωση των φυσικών πόρων, η χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, η αστικοποίηση είναι διαδικασίες που αυξάνονται ως επί το πολύ «εκθετικά». Ένδειξη του χαρακτήρα της «εκθετικής αύξησης» που χαρακτηρίζει τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι η «ξαφνική» εμφάνισή τους τις τελευταίες δεκαετίες. Η παράμετρος αυτή εξελίσσεται με μεγάλη ταχύτητα, χαρακτηριζόμενη και ως «ύπουλη», αφού εμπεριέχει το στοιχείο του «απρόσμενου».

Ο απρόσμενος χαρακτήρας της εκθετικής αύξησης εξηγείται με τα παρακάτω παραδείγματα:

Α. Ένα νερολούλουδο μεγαλώνει σε μια λίμνη διπλασιάζοντας το μέγεθός του καθημερινά. Αν και είναι γνωστό ότι θα καλύψει την επιφάνεια της λίμνης σε 30 ημέρες, καταστρέφοντας κάθε άλλο είδος ζωής, αφήνεται να μεγαλώσει χωρίς ιδιαίτερο έλεγχο. Καθώς οι αρχικές αυξήσεις του είναι μικρές και άρα «αμελητέες», τα μέτρα θα αρχίσουν να λαμβάνονται όταν το νερολούλουδο καλύψει τη μισή λίμνη. Πότε θα γίνει αυτό; Την 29η ημέρα. Για τη σωτηρία της λίμνης λοιπόν, απομένει μόνο μία ημέρα.

Β. Κάποιος ζήτησε ως αμοιβή του για εκδούλευση που πρόσφερε στο βασιλιά της Περσίας, τόσους κόκκους ρυζιού όσους θα πρέπει να τοποθετηθούν πάνω σ’ ένα ζατρίκιο (σκάκι), έτσι ώστε το 1ο τετράγωνο του ζατρικίου να έχει 1 κόκκο, το 2ο τετράγωνο να έχει 2 κόκκους, το 3ο 4 κόκκους, το 4ο 8 κόκκους, το 5ο 16 κόκκους κ.ο.κ. Μέχρι το 21ο τετράγωνο θα’ πρεπε να μπουν 1.000.000 κόκκοι ρυζιού, μέχρι το 40ο τετράγωνο 1.000.000.000 κόκκοι ρυζιού! Για να φτάσουν στο 64ο τετράγωνο, θα έπρεπε να συγκεντρωθεί το ρύζι όλου του κόσμου στην Περσία.
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 34-36, Αθήνα, Gutenberg.

Ελ Νίνιο (El Nino): Σημαντικό μετεωρολογικό φαινόμενο κατά το οποίο η αύξηση της θερμοκρασίας των επιφανειακών υδάτων του Ειρηνικού κατά μήκος του Ισημερινού, επηρεάζει τα θαλάσσια και ατμοσφαιρικά ρεύματα σε όλη την έκταση του ωκεανού και κατά συνέπεια το κλίμα ολόκληρης της γης. Οι επιστήμονες μόλις πριν από μερικές δεκαετίες άρχισαν να υποψιάζονται την παγκόσμια εμβέλεια του φαινόμενου και να το συνδέουν με τους κύκλους ξηρασίας και πλημμυρών καθώς και με την καταστροφή των καλλιεργειών σε πολλά μέρη της γης. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Ενδιαίτημα: Είναι ο γεωγραφικός χώρος στον οποίο ένα είδος διαβιώνει, τρέφεται, φωλιάζει και αναπαράγεται. Ανάλογα με το είδος στο οποίο αναφερόμαστε, ένα ενδιαίτημα μπορεί να είναι από μια μικρή περιοχή (π.χ. μια μικρή εποχιακή λακκούβα νερού, η οποία σχηματίζεται μόνο την άνοιξη και φιλοξενεί ένα συγκεκριμένο φυτικό είδος), μέχρι μια τεράστια περιοχή πολλών Km² (όπως π.χ. ο χώρος που ζει και κινείται ο γυπαετός). Επίσης, κάποια ενδιαιτήματα είναι ασυνεχή, δηλαδή ένα τμήμα τους μπορεί να βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία ή ακόμη και σε μια συγκεκριμένη ήπειρο και ένα άλλο τμήμα τους να βρίσκεται σε μια άλλη τοποθεσία ή άλλη ήπειρο (π.χ. τα ενδιαιτήματα των μεταναστευτικών πουλιών).Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Ενεργητικά ηλιακά συστήματα: Συστήματα ή διατάξεις που μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία σε θερμότητα (π.χ. ηλιακός θερμοσίφωνας).Πηγή: ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΚΑΠΕ).

Ενεργειακό ισοζύγιο (Energy balance): Σε ένα σύστημα του οποίου η θερμοκρασία δεν μεταβάλλεται η εισερχόμενη και η εξερχόμενη ενέργεια είναι ίσες. Στο σύστημα γης - ατμόσφαιρας θα πρέπει η απορροφούμενη ηλιακή ακτινοβολία να είναι ίση με τη γήινη ακτινοβολία που εκπέμπεται προς το διάστημα.
Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Ενισχυμένο (ή ανθρωπογενές) φαινόμενο του θερμοκηπίου: Βλέπε Φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Ένταση βροχής (i): Η μεταβολή του ύψους της βροχής στη μονάδα του χρόνου.
Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 171, Πάτρα, ΕΑΠ.

Εξατμιστικές εκπομπές (Evaporative Emissions): Εκπομπές οι οποίες οφείλονται στην εξάτμιση της βενζίνης κατά την διάρκεια ανεφοδιασμού με καύσιμα, κατά την διάρκεια της λειτουργίας του κινητήρα και, σε μικρότερο βαθμό, ακόμη και όταν το όχημα είναι σταθμευμένο. Οι διαφεύγουσες εκπομπές ευθύνονται για ένα μεγάλο μέρος (ως και τα 2/3) των εκπομπών υδρογονανθράκων από βενζινοκίνητα αυτοκίνητα, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια θερμών ημερών. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Ερημοποίηση εδαφών: Η διεργασία με την οποία χάνεται - κατά τρόπο μη αντιστρεπτό - η δυνατότητα αναγέννησης της προηγούμενης βλάστησης και αναβάθμισης του εδάφους.
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 38, Αθήνα, Gutenberg.

Ετήσιο Θερμοκρασιακό Εύρος (ΕΘΕ): Η διαφορά των μέσων θερμοκρασιών του θερμότερου και ψυχρότερου μήνα στη διάρκεια του έτους. Η ετήσια πορεία της θερμοκρασίας εξαρτάται από την απόκλιση του ήλιου, το ενεργειακό ισοζύγιο και το γεωγραφικό πλάτος του τόπου. Η γειτνίαση κάποιου τόπου με θαλάσσιες εκτάσεις συντελεί στη διαμόρφωση μικρότερου ΕΘΕ.
Πηγή: Καρτάλης Κ., (1999), «Μετεωρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον:Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 223, Πάτρα, ΕΑΠ.

Ετερότροφοι οργανισμοί: Όλοι οι οργανισμοί (εκτός των χλωροφυλλούχων φυτών), οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούν ενέργεια και πρώτες ύλες όπως αυτές παρέχονται από το αβιοτικό περιβάλλον, αλλά χρειάζονται έτοιμες οργανικές ενώσεις, πλούσιες σε ενέργεια για να ζήσουν. Οι ετερότροφοι οργανισμοί διακρίνονται σε δύο μεγάλες λειτουργικές κατηγορίες: τους καταναλωτές και τους αποικοδομητές. Πηγές: 1. Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 87-126, Αθήνα, Gutenberg. 2. Εκπ/κό υλικό Η Π.Ε. στο Δημοτικό Σχολείο, Θ.Ε.: «Εισαγωγή», ΥΠ.Ε.Π.Θ., WWF

Ευτροφισμός: Υπερβολική διόγκωση της πρωτογενούς παραγωγής (αύξηση του πληθυσμού των φυκών), σε υδάτινο οικοσύστημα εξαιτίας της υπέρμετρης αύξησης των συγκεντρώσεων θρεπτικών αλάτων (αζώτου, φωσφόρου, πυριτίου), στο συγκεκριμένο οικοσύστημα. Η αύξηση των συγκεντρώσεων θρεπτικών αλάτων στα υδάτινα οικοσυστήματα προκαλείται κυρίως από ανθρωπογενή αίτια (π.χ. υπερβολική λιπασματοποίηση εδαφών για γεωργική εκμετάλλευση. Ποσότητες των λιπασμάτων καταλήγουν σε υδάτινους αποδέκτες). Το φαινόμενο οδηγεί αρχικά σε ένα υπερβολικό πρασίνισμα των νερών από την παραγόμενη φυτική βιομάζα. Στη συνέχεια, καθώς αυτή η μάζα οργανικής ύλης καθιζάνει στο βυθό, παρατηρείται μείωση της ποσότητας του οξυγόνου των νερών (υποξία) ή και πλήρης έλλειψη οξυγόνου (ανοξία). Συνέπεια της ανοξίας είναι ο θάνατος ψαριών και άλλων οργανισμών του υδάτινου (θαλάσσιου ή λιμναίου) οικοσυστήματος. Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 183,184, Πάτρα, ΕΑΠ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Ζώνες βλάστησης: Τα φυτά, κάτω από φυσικές προϋποθέσεις, δεν εμφανίζονται μόνα τους αλλά αυξάνουν σε μία λιγότερο ή περισσότερο στενή φυτοκοινωνική σχέση με άλλα φυτά και αποτελούν τις λεγόμενες φυτοκοινότητες. Η σύνθεση μίας φυτοκοινωνίας δεν είναι τυχαία, αλλά αποτελείται από αυστηρά καθορισμένους συνδυασμούς φυτών. Πολλές φυτοκοινότητες μαζί συνθέτουν μία ζώνη βλάστησης. Στη χώρα μας διαμορφώνονται πέντε κυρίως ζώνες βλάστησης, που διακρίνονται χλωριδικά, οικολογικά, φυσιογνωμικά και ιστορικά. Τα όρια των ζωνών αυτών πολλές φορές συμπλέκονται και αλληλοσυγχέονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται ασαφή, η δε απεικόνισή τους πάνω στο χάρτη είναι δυνατή μόνο μετά από μια μεγαλύτερη ή μικρότερη αφαίρεση και όχι χωρίς κάποια δόση αυθαιρεσίας. Με βάση την ταξινόμηση του συστήματος Braun-Blanquet διακρίνονται πέντε ζώνες βλάστησης

1. Ευμεσογειακή (Quercetalia ilicis)

2. Παραμεσογειακή (Quercetalia pubescentis)

3. Ζώνη δασών οξυάς (Fagetalia)

4. Ζώνη ψυχρόβιων κωνοφόρων (Vaccinio picetalia)

5. Εξωδασική ζώνη (Astragalo)

Πηγή: Χασιώτης, Χρ., (χ.χ.), «Το ιδιαίτερο χλωριδικό περιβάλλον των Πομακοχωρίων»: ΒΟΤΑΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ. Στο πλαίσιο εκπαιδευτικού διημέρου με θέμα: Προβιοτικά προϊόντα στην πρόληψη και την υγεία. Διαθέσιμο στο http://www.iama.gr/ethno/ksanthi/gns.htm

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Ηλιακή ακτινοβολία (Solar Radiation): Η ακτινοβολία που εκπέμπεται από τον ήλιο. Από την ακτινοβολία που φτάνει στο όριο της ατμόσφαιρας το 54% απορροφάται ή σκεδάζεται από τα σύννεφα ενώ από την ακτινοβολία που φτάνει στην επιφάνεια του εδάφους, το 50% είναι ορατό φως, το 45% υπέρυθρη ακτινοβολία και μικρότερα ποσοστά υπεριώδους και άλλων μορφών ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Ηλιακή ενέργεια: Η ενέργεια που προέρχεται από τον ήλιο, στο εσωτερικό του οποίου γίνονται συνεχώς πυρηνικές αντιδράσεις σύντηξης. Χαρακτηρίζεται από φως και θερμότητα μαζί και η χρήση της δεν δημιουργεί αέριους ρύπους στο περιβάλλον. H ηλιακή ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή θερμότητας, ψύξης και ηλεκτρισμού. Υπάρχει άφθονη στη χώρα μας. Οι τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την ηλιακή είναι δύο: α) η ηλιοθερμική τεχνολογία β) η φωτοβολταϊκή τεχνολογία. Η φωτοβολταϊκή τεχνολογία αφορά εφαρμογές μικρής έως μεσαίας κλίμακας (από λίγα W έως λίγα MW) ενώ η ηλιοθερμική τεχνολογία αφορά εφαρμογές μεγάλης κλίμακας (αρκετών MW). Στη χώρα μας είναι αρκετά διαδεδομένα τα συστήματα ηλιακής θέρμανσης του νερού (ηλιόθερμα). Τα συστήματα αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή θερμότητας και ψύξης χωρίζονται σε: α) Ενεργητικά συστήματα (π.χ. ηλιακός θερμοσίφωνας), β) Παθητικά συστήματα. (π.χ. ηλιακή παθητική αρχιτεκτονική κτιρίων).γ) υβριδικά συστήματα (συνδυασμός των δύο προηγούμενων). Τσούτσος, Θ., Σκίκος, Γ., (1999), «Ανανεώσιμες/Εναλλακτικές και Ήπιες Πηγές Ενέργειας», στο Αραβαντινός Α., Βλαστός Θ., Εμμανουήλ Δ., Μαρίνος - Κουρής Δ., Μέμος Κ., Σκίκος Γ., Σμπόνιας Κ., Τσούτσος Θ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β1, σελ. 305-355, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Ημερήσιο Θερμοκρασιακό Εύρος (ΗΘΕ): Η διαφορά της Μέγιστης από την Ελάχιστη θερμοκρασία μιας ημέρας.
Πηγή: Καρτάλης Κ., (1999), «Μετεωρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον:Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 222, Πάτρα, ΕΑΠ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Θάλασσες: Με την ευρύτερη έννοιά του ο όρος θάλασσα περιλαμβάνει το σύνολο των αλμυρών τμημάτων της υδρόσφαιρας, τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους και καλύπτουν τα 7/10 της επιφάνειας του πλανήτη. Με τη γεωγραφική έννοια ο όρος αναφέρεται σε σχετικά περιορισμένες εκτάσεις αλμυρών νερών, που περιβάλλονται από την ξηρά, χωρίς να είναι απολύτως κλειστές (π.χ. Μεσόγειος Θάλασσα), σε αντίθεση με τον ανοικτό ωκεανό. Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 183, Πάτρα, ΕΑΠ.

Θαλάσσια διαστρωμάτωση ή Θαλάσσια ζώνωση (sea zonation): Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζεται η βυθομετρική διαίρεση ενός ωκεανού, θάλασσας ή λίμνης σε παράλληλες μεταξύ τους ζώνες από την επιφάνεια μέχρι του βυθού. Έτσι σε μια κάθετη νοητή τομή του υγρού στοιχείου στους παραπάνω χώρους διακρίνονται οι παρακάτω πέντε βυθομετρικές ζώνες:

1. Επιπελαγική ζώνη: Αρχίζει από την επιφάνεια μέχρι βάθους 100 μέτρων, λέγεται και ζώνη φωτός.

2. Μεσοπελαγική ζώνη: Αρχίζει από τα 101 μ. και φθάνει σε βάθος τα 1000 μ.,.

3. Βαθυπελαγική ζώνη: Αρχίζει από τα 1001 μ. και φθάνει σε βάθος τα 4.000 μ., λέγεται επίσης και ζώνη βαθιάς θάλασσας. Υπόψη ότι το βάθος των 3.800 μ. θεωρείται μέσο βάθος ωκεανού.

4. Αβυσσαία ζώνη: Αρχίζει ουσιαστικά από το βάθος των 3.801 μ (αντί 4.001 μ.) και φθάνει σε βάθος 6.000 μ. και

5. Πλουτώνια ζώνη ή Ζώνη του Άδη: Αρχίζει από βάθος 6.001 μ. και θεωρητικά καταλήγει σε βάθος 10.000 μ. ή το μέγιστο των ωκεανών.

Οι παραπάνω διαστρωματώσεις είναι οι πλέον σύγχρονες στις οποίες έχουν καταλήξει βιολόγοι και κυρίως ωκεανολόγοι ερευνητές εκ του γεγονότος ότι κάθε διαστρωμάτωση αποτελεί ιδιαίτερο βιότοπο του πλαγκτού, νηκτού και βένθους. Πηγή: ΒΙΚΙΠΑίΔΕΙΑ http://el.wikipedia.org

Θερμική αγωγιμότητα (συμβολίζεται συνήθως με k): Ορίζεται η χαρακτηριστική ιδιότητα της ύλης που προσδιορίζει την ευκολία ή δυσκολία διάδοσης της θερμότητας στο εσωτερικό ενός υλικού. Σύμφωνα με το νόμο αγωγής θερμότητας ο ρυθμός μετάδοσης θερμότητας ή αλλιώς ροή θερμότητας υπολογίζεται από τον τύπο Η = kΑ . ΔΤ/Δx, όπου k η θερμική αγωγιμότητα, Α το εμβαδόν της διατομής δια μέσω της οποίας έχουμε αγωγή και ΔΤ/Δx η μεταβολή της θερμοκρασίας σε απόσταση Δx κατά τη φορά της αγωγής. Πηγή: Βικιπαίδεια.

Θερμογόνος δύναμη καυσίμων: Η θερμότητα που εκλύεται κατά την καύση ενός καυσίμου ονομάζεται θερμογόνος δύναμη. Μετριέται πειραματικά με τη χρήση θερμιδομέτρων είτε σε συνθήκες σταθερού όγκου (για στερεά ή υγρά) είτε σε συνθήκες σταθερής πίεσης (για αέρια). Όταν ο ατμός παραμένει στα καυσαέρια σε αέρια φάση, τότε αναφερόμαστε στην Κατώτερη Θερμογόνο Δύναμη (ΚΘΔ), ενώ όταν συμπυκνώνεται, τότε αναφερόμαστε στην Ανώτερη Θερμογόνο Δύναμη (ΑΘΔ). Η σχέση που συνδέει τις δύο αυτές ποσότητες είναι: ΚΘΔ = ΑΘΔ - Q_ατμού,όπου Q_ατμού= ποσό θερμότητας που απαιτείται για τη συμπύκνωση του ατμού. Πηγή: Μαρίνος-Κουρής Δ., (1999), «Ανάγκες σε ενέργεια και συμβατικές μορφές ενέργειας», στο Αραβαντινός Α., Βλαστός Θ., Εμμανουήλ Δ., Μαρίνος - Κουρής Δ., Μέμος Κ., Σκίκος Γ., Σμπόνιας Κ., Τσούτσος Θ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β1, σελ.231, Πάτρα, ΕΑΠ.

Θερμοκηπικά αέρια (Greenhouse Gases): Τα αέρια της ατμόσφαιρας που απορροφούν και επανεκπέμπουν προς το έδαφος ένα μέρος της υπέρυθρης ακτινοβολίας που εκπέμπεται από την επιφάνεια της γης. Τα κυριότερα θερμοκηπικά αέρια είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, οι χλωροφθοράνθρακες, το υποξείδιο του αζώτου, το όζον καθώς και οι υδρατμοί.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Θερμοχωρητικότητα: 1. Πρόκειται για το λόγο της θερμότητας που προσφέρεται σε ένα σώμα προς την αντίστοιχη ανύψωση της θερμοκρασίας. Με γνώμονα το γεγονός ότι η θερμοχωρητικότητα της θάλασσας είναι σημαντικά μεγαλύτερη από τη θερμοχωρητικότητα της ξηράς, η θάλασσα θερμαίνεται και ψύχεται σε πιο αργούς ρυθμούς σε σχέση με την ξηρά. Έτσι, ενεργεί ως θερμικός ρυθμιστής εξομαλύνοντας τις διαφορές των ακραίων ημερήσιων θερμοκρασιακών διαφορών.
Πηγή: Καρτάλης Κ., (1999), «Μετεωρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον:Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 223, Πάτρα, ΕΑΠ.

2. Η Θερμοχωρητικότητα είναι όρος της Φυσικής και ιδιαίτερα της Θερμοδυναμικής, που σε απλή απόδοση, πρόκειται για την ενέργεια που χρειάζεται για να θερμανθεί ή να ψυχθεί ένα σώμα. Πιο συγκεκριμένα με τον όρο αυτό ορίζεται η ποσότητα της θερμότητας που παράγεται ή απορροφάται από κάποιο σώμα όταν η θερμοκρασία του μεταβληθεί κατά ένα βαθμό Κελσίου.
Πηγή: Βικιπαίδεια.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Ιπτάμενη Τέφρα (Fly Ash): Αερομεταφερόμενα στερεά σωματίδια τα οποία προέρχονται από την καύση κάρβουνου και άλλων στερεών καυσίμων.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Καιρός: Ο καιρός χαρακτηρίζεται σαν μια φυσική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά τη διάρκεια μιας μικρής χρονικής περιόδου.
Πηγή: ΒΙΚΙΠΑίΔΕΙΑ http://el.wikipedia.org

Καπνός (Smoke): Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε αιωρούμενα σωματίδια που προκύπτουν, κατά κύριο λόγο, ως παραπροϊόντα ατελών καύσεων. Τα σωματίδια αυτά, αν και έχουν ιδιαίτερα μικρό μέγεθος (έως 1 μm), είναι ορατά λόγω της μεγάλης ποσότητάς τους. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Καταλυτικός μετατροπέας (Catalytic Converter): Συσκευή η οποία προσαρμόζεται στην εξάτμιση των αυτοκινήτων και περιορίζει τις εκπομπές αέριων ρύπων, όπως τα οξείδια του αζώτου, οι υδρογονάνθρακες και το μονοξείδιο του άνθρακα. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Καταναλωτές: Ετερότροφοι οργανισμοί, που αντιστοιχούν στα ζώα και προσπορίζονται τις οργανικές ουσίες από ζωντανούς οργανισμούς ως εξής: Οι φυτοφάγοι καταναλωτές 1^ης τάξης (πρωτογενείς), ενσωματώνουν την ενέργεια που παίρνουν τρώγοντας τους παραγωγούς (φυτά). Τη χρησιμοποιούν για την ανάπτυξη, αναπαραγωγή και κίνησή τους. Οι σαρκοφάγοι καταναλωτές 2^ης τάξης (δευτερογενείς), τρέφονται με τους φυτοφάγους καταναλωτές, ενώ οι σαρκοφάγοι καταναλωτές 3^ης τάξης (τριτογενείς) τρέφονται με τους (μικρότερους συνήθως από αυτούς) σαρκοφάγους καταναλωτές 2^ης τάξης… Οι καταναλωτές, συχνά αλλάζουν τροφικό επίπεδο, στη διάρκεια της ζωής τους. Έτσι, π.χ. ένα ψάρι μπορεί ως νεογέννητο να τρέφεται με φυτοπλαγκτόν, αργότερα με ζωοπλαγκτόν και στην ωριμότητά του με άλλα ψάρια. Επίσης, υπάρχουν οργανισμοί παμφάγοι, που τρέφονται με καταναλωτές 1ης, 2ης, 3ης τάξης και με παραγωγούς, π.χ. ο άνθρωπος.
Πηγές: 1. Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 87-126, Αθήνα, Gutenberg. 2. Εκπ/κό υλικό Η Π.Ε. στο Δημοτικό Σχολείο, Θ.Ε.: «Εισαγωγή», ΥΠ.Ε.Π.Θ., WWF

Καύσιμα ορυκτών ή απολιθωμάτων: Είναι οι βασικοί στερεοί, υγροί και αέριοι φυσικοί πόροι, (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο). Έχουν δημιουργηθεί στο εσωτερικό της γης από την αποσύνθεση της οργανικής ύλης (κυρίως δένδρα, άλλα φυτά και φύκια). Η χρονοπερίοδος δημιουργίας τους εκτείνεται σε εκατομμύρια έτη, γι’ αυτό και αποτελούν «μη Ανανεώσιμες» Πηγές Ενέργειας.
Πηγή: Μαρίνος-Κουρής Δ., (1999), «Ανάγκες σε ενέργεια και συμβατικές μορφές ενέργειας», στο Αραβαντινός Α., Βλαστός Θ., Εμμανουήλ Δ., Μαρίνος - Κουρής Δ., Μέμος Κ., Σκίκος Γ., Σμπόνιας Κ., Τσούτσος Θ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β1, σελ. 221-303, Πάτρα, ΕΑΠ.

Κίνηση Brownlach: Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αντίδραση σε περιβαλλοντικές πολιτικές και πρωτοβουλίες. Η αντιπεριβαλλοντική κίνηση «Brownlash» μπορεί να μεταφραστεί ως η «καφέ» αντεπίθεση απέναντι στον «πράσινο» περιβαλλοντισμό. Αναπτύχθηκε σταδιακά τα τελευταία 30 - 35 χρόνια παράλληλα με το περιβαλλοντικό κίνημα και ήρθε δυναμικά στο προσκήνιο τη δεκαετία του ’90. Έχει στόχο να αναπτύσσει πειστικά επιχειρήματα, που υποβαθμίζουν στο ελάχιστο τη σοβαρότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Ο προσανατολισμός των οπαδών της κίνησης Brownlash συνοψίζεται στα εξής: α) Ο περιβαλλοντισμός δεν στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, β) Η πλειονότητα του επιστημονικού κόσμου δεν στηρίζει τον περιβαλλοντισμό, γ) Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι αναληθή, δ) Ο περιβαλλοντισμός δεν έχει καμιά σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά μόνον με πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα στ) Ο περιβαλλοντισμός είναι θρησκεία.

Οι Orr και Ehrenfeld υποστηρίζουν ότι οι οπαδοί της συγκεκριμένης κίνησης ξεπερνούν την έντιμη επιστημονική αντιπαράθεση και διαστρεβλώνουν γεγονότα και επιστημονικά δεδομένα προκειμένου να εξυπηρετήσουν ίδια συμφέροντα και συγκεκριμένες ιδεολογίες. Περισσότερα στην Πηγή: Φλογαΐτη, Ε., (2006), Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία, σελ. 88-91, Ελληνικά Γράμματα.

Κλίμα: Oνομάζεται η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος καιρός μιας περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων. Το κλίμα επομένως, είναι κάτι διαφορετικό από τον καιρό. Το κλίμα παίζει σπουδαιότατο ρόλο, τόσο στο φυτικό όσο και στο ζωικό βασίλειο. Από το κλίμα ορίζονται οι ζώνες της βλάστησης καθώς και η κατανομή των ζώων και των ανθρώπων πάνω στη γη. Πηγή: Βικιπαίδεια

Κλιματική αλλαγή (Climate Change): Η έκφραση αυτή χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την αύξηση της θερμοκρασίας στην τροπόσφαιρα ως αποτέλεσμα των ανθρωπογενών εκπομπών θερμοκηπικών αερίων. Κλιματικές αλλαγές μεγάλου μεγέθους έχουν συμβεί στο παρελθόν ως αποτέλεσμα φυσικών μεταβολών. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Κλιματικό μοντέλο (Climate model): Υπολογιστικό πρόγραμμα το οποίο προσομοιώνει ατμοσφαιρικές και χημικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στη φύση. Χρησιμοποιούνται για την πρόγνωση των χαρακτηριστικών της κλιματικής αλλαγής.
Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Κύκλος του νερού: Βλέπε "Υδρολογικός κύκλος".

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Λειτουργικές ομάδες (Functional groups): Ομάδες βιοκοινοτήτων, ή και μόνον ειδών, που υπόκεινται στις ίδιες περιβαλλοντικές καταπονήσεις (stress), π.χ. την ξηρασία, με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν και να επιδεικνύουν την ίδια προσαρμοστικότητα.
Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Λεκάνη επιφανειακής απορροής: Η λεκάνη συλλογής και αποµάκρυνσης του νερού ενός υδρογραφικού δικτύου. Συνήθως είναι µια επιφάνεια εδάφους, που περιβάλλεται από υψώματα. Η λεκάνη απορροής των υπόγειων υδάτων μιας περιοχής δεν συμπίπτει υποχρεωτικά με τη λεκάνη της επιφανειακής απορροής. Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 166, Πάτρα, ΕΑΠ.

Λιθάνθρακες: Τα διάφορα είδη ορυκτού άνθρακα (ως στερεών καυσίμων), τα οποία αποτελούνται κυρίως από το στοιχείο του άνθρακα, δεσμευμένη υγρασία, διάφορες πτητικές ουσίες (υδρογόνο, άζωτο, θείο, οξυγόνο) και άκαυστα στερεά (τέφρα). Ο άνθρακας ταξινομείται σε κατηγορίες ανάλογα με την ηλικία σχηματισμού του (η οποία καθορίζει την επί % κατά βάρος σύστασή του και εν τέλει τη θερμογόνο δύναμή του. Υπάρχουν διάφορα πρότυπα ταξινόμησης (αμερικάνικο, αυστραλέζικο κ.α.). Σε γενικές γραμμές ο άνθρακας διακρίνεται στις εξής κατηγορίες: α) Ανθρακίτης (anthracite), που είναι το παλιότερο, σκληρότερο και σπανιότερο απ' όλα τα είδη με περιεκτικότητα σε άνθρακα >86% β) Πισσούχος άνθρακας (Bituminous) ή μαλακός άνθρακας, με περιεκτικότητα 45% - 86%. Είναι το πλέον άφθονο και χρησιμοποιούμενο, με μικρότερη όμως θερμογόνο δύναμη από αυτή του ανθρακίτη γ) Υποπισσούχος άνθρακας (Subbituminous), με περιεκτικότητα σε άνθρακα 35% - 45% και θερμογόνο δύναμη μικρότερη από την αντίστοιχη του πισσούχου άνθρακα δ) Λιχνίτης (Lignite), με περιεκτικότητα 25% - 35%. Αν και έχει υψηλό ποσοστό υγρασίας, καίγεται εύκολα. Είναι το πλέον χρησιμοποιούμενο καύσιμο στην Ελλάδα για την παραγωγή ηλεκτρισμού ε) Τύρφη ή Φυτάνθρακας, που αποτελεί το πρώτο στάδιο δημιουργίας των προηγούμενων μορφών και μοιάζει με σάπιο ξύλο. Περιέχει υψηλό ποσοστό υγρασίας.
Πηγή: Μαρίνος-Κουρής Δ., (1999), «Ανάγκες σε ενέργεια και συμβατικές μορφές ενέργειας», στο Αραβαντινός Α., Βλαστός Θ., Εμμανουήλ Δ., Μαρίνος - Κουρής Δ., Μέμος Κ., Σκίκος Γ., Σμπόνιας Κ., Τσούτσος Θ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β1, σελ. 231, 232, Πάτρα, ΕΑΠ.

Λιθόσφαιρα: Είναι το εξωτερικό κέλυφος ενός στερεού πλανήτη. Στην γη η λιθόσφαιρα περιλαμβάνει το φλοιό και το ανώτερο στρώμα του μανδύα. Κάτω από τη λιθόσφαιρα βρίσκεται η ασθενόσφαιρα, το ασθενέστερο, θερμότερο και βαθύτερο τμήμα του ανώτερου στρώματος. Η βάση των ορίων λιθόσφαιρας - ασθενόσφαιρας αντιστοιχεί κατά προσέγγιση στο βάθος της θερμοκρασίας τήξης. Η λιθόσφαιρα χωρίζεται σε τεκτονικές πλάκες, οι οποίες κινούνται ανεξάρτητα η μια από την άλλη.

Υπάρχουν δυο τύποι λιθόσφαιρας: Η Ωκεανική λιθόσφαιρα, που σχετίζεται με τους ωκεανούς και η Ηπειρωτική λιθόσφαιρα, που σχετίζεται με τις ηπείρους. Η Ωκεανική λιθόσφαιρα έχει συνήθως 50-100 χλμ βάθος, ενώ η Ηπειρωτική λιθόσφαιρα είναι περίπου 150 χλμ πάχους. Φιλοξενεί οργανισμούς μόνο στο επιφανειακό της τμήμα, δηλαδή στο Έδαφος. Πηγή: Βικιπαίδεια.

Λίμνες: Υδατοσυλλογές, συνήθως μεγάλων διαστάσεων, που καταλαμβάνουν μια ενδοηπειρωτική λεκάνη. Οι λίμνες εξελίσσονται μέσα στο γεωλογικό χρόνο. Περιέχουν συνήθως γλυκό νερό. Σε ξηρά όμως κλίματα, που χαρακτηρίζονται από ελάχιστα κατακρημνίσματα (βροχές, χιόνια, …) και μεγάλη εξάτμιση, η περιεκτικότητα των νερών των λιμνών σε άλατα μπορεί να υπερβαίνει κατά πολύ εκείνη της θάλασσας (αλμυρές λίμνες).

Προϋποθέσεις για το σχηματισμό μιας λίμνης είναι η ύπαρξη ενός στεγανού κοιλώματος στο έδαφος καθώς και πλεόνασμα στο υδρολογικό ισοζύγιο της περιοχής. Έτσι, οι λίμνες κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με την προέλευσή τους (τεκτονικές, ηφαιστειακές, παγετωνικές, καρστικές, λίμνες κατολισθήσεων). Οι παράκτιες λίμνες σχηματίζονται από τη συνδυαστική δράση των ποταμών και της θάλασσας στις περιοχές των εκβολών (βλέπε λιμνοθάλασσες).
Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 188,189, Πάτρα, ΕΑΠ.

Λιμνοθάλασσες: Παράκτιες υδατοσυλλογές με ήρεμα και αβαθή νερά, που επικοινωνούν με τη θάλασσα μέσω στενών διαύλων. Σχηματίζονται είτε στις εκβολές ποταμών είτε σε κοραλλιογενείς υφάλους. Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 186, Πάτρα, ΕΑΠ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Μεγαδιαπλάσεις (Biomes): Οικοσυστήματα που απαντούν στις ίδιες περιβαλλοντικές συνθήκες, π.χ. τα "δασικά οικοσυστήματα των ορεινών κωνοφόρων" ή τα "μεσογειακά οικοσυστήματα". Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Μεθάνιο (Methane), CH₄: Αέριο, τα μόρια του οποίου αποτελούνται από ένα άτομο άνθρακα και τέσσερα άτομα υδρογόνου. Παράγεται κατά την αποσύνθεση απουσία οξυγόνου (αναερόβια σήψη). Πρόκειται για σημαντικό θερμοκηπικό αέριο του οποίου η συγκέντρωση στην ατμόσφαιρα έχει διπλασιαστεί από την προβιομηχανική περίοδο. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Μεσαιωνική Θερμή Περίοδος (Medieval Warm Period): Σχετικά θερμή και ξηρή περίοδος ανάμεσα στον 10^ο και τον 14^ο αιώνα με ευεργετικές συνέπειες στη χλωρίδα και πανίδα της γης. Χρησιμοποιούνται ακόμη οι ονομασίες Μεσαιωνικό Βέλτιστο Κλίματος (Medieval Climatic Optimum) και Μικρή Περίοδος Κλιματικού Βέλτιστου (Little Age of Cilatic Optimum).
Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Μεσολαβών χρόνος (Time lag) 1: Ο χρόνος μεταξύ της χρονικής στιγμής κατά την οποία μια αιτία αρχίζει να προκαλεί αποσταθεροποιητικά αποτελέσματα και της στιγμής που αυτά γίνονται φανερά.

Μεσολαβών χρόνος (Time lag) 2: Ο χρόνος μεταξύ της λήψης μέτρων για την καταπολέμηση κάποιου περιβαλλοντικού προβλήματος και της στιγμής κατά την οποία τα μέτρα αυτά αρχίζουν να αποδίδουν.
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 37Αθήνα, Gutenberg.

Μη Ανανεώσιμες Πηγές Eνέργειας (Μη ΑΠΕ): Οι μη ΑΠΕ που βρίσκονται σε πεπερασμένες ποσότητες ορυκτών αποθεμάτων και κάποτε θα εξαντληθούν, είναι: ο άνθρακας ή λιθάνθρακας (στερεό καύσιμο πέντε κατηγοριών Θερμογόνου Δύναμης), το πετρέλαιο (υγρό μείγμα υδρογονανθράκων), το φυσικό αέριο (αέριο μείγμα υδρογονανθράκων).

Μη αναστρεψιμότητα (φαινομένου – περιβαλλοντικής επίπτωσης): Κατάσταση κατά την οποία δεν είναι δυνατή η επιστροφή σε πρότερο στάδιο. Παραδείγματα μη αναστρεψιμότητας είναι η ερημοποίηση των εδαφών και η εξάλειψη ειδών (φυτών και ζώων).

Μικρή Παγετώδης Εποχή (Little Ice Age): Περίοδος εξάπλωσης των ορεινών παγετώνων στις Άλπεις, Νορβηγία, Ισλανδία και Αλάσκα, τη χρονική περίοδο ανάμεσα στο 1350 και 1800.
Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Μικροκλίμα: Τα κλιματικά χαρακτηριστικά περιοχής μικρής έκτασης, όπως μία πόλη, μία δασική περιοχή ή μία αγροτική έκταση. Ο όρος ενίοτε χρησιμοποιείται και για την περιγραφή των κλιματικών χαρακτηριστικών σε ακόμη μικρότερους χώρους, όπως ένα κτίριο ή ένα εργοστάσιο. Η μελέτη του μικροκλίματος περιορίζεται στο αέριο στρώμα, που εκτείνεται μεταξύ της επιφάνειας και του ύψους πάνω από το οποίο η (υποκείμενη) επιφάνεια δεν έχει δυνατότητα να επηρεάσει το κλίμα της περιοχής. Σε γενικές γραμμές, το μικροκλίμα εκτείνεται μέχρι το ύψος που είναι τετραπλάσιο του μέγιστου ύψους των πάσης φύσεως επιφανειακών δομών ή ανωμαλιών. Πηγή: Καρτάλης Κ., (1999), «Μετεωρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον:Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 249, Πάτρα, ΕΑΠ.

Μόλυβδος (Lead), Pb: Χρησιμοποιείται ως αντικροτικό στην βενζίνη. Άλλες σημαντικές πηγές του μολύβδου στο περιβάλλον αποτελούν οι βιομηχανίες, καθώς και η διάβρωση των πετρωμάτων. Υψηλά επίπεδα μολύβδου στον ανθρώπινο οργανισμό προκαλούν δυσλειτουργία των νεφρών και μόνιμη εγκεφαλική φθορά. Η σταδιακή καθιέρωση της αμόλυβδης βενζίνης μειώνει δραστικά τα επίπεδα του μολύβδου στην ατμόσφαιρα.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Μόλυνση του Περιβάλλοντος: Είναι η μορφή ρύπανσης, που χαρακτηρίζεται από την παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών στο περιβάλλον ή δεικτών που υποδηλώνουν την πιθανότητα παρουσίας τέτοιων μικροοργανισμών (Ν. 1650/86).
Πηγή: Νικολάου Κ., (1999), «Εισαγωγή», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 19-22, Πάτρα, ΕΑΠ.

Mονοκαλλιέργεια: η (ουσιαστικό) [ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ :μόνος - καλλιέργεια] (γεωπον.) η συστηματική καλλιέργεια των αγρών με ένα μόνο είδος φυτού. Πηγή: www.livepedia.gr

Μονοξείδιο του άνθρακα (Carbon monoxide), CO: Αέριο άχρωμο και άοσμο, το οποίο προκύπτει από την ατελή καύση υδρογονανθράκων. Το CO παρεμβάλλεται και μειώνει την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς του σώματος προκαλώντας σημαντικά προβλήματα υγείας. Περισσότερο από το 80% του CO στις αστικές περιοχές οφείλεται στα αυτοκίνητα. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Μουσώνες (Monsoon): Ονομασία που αποδίδεται σε εποχιακούς ανέμους που επικρατούν στην Αραβική Θάλασσα και πνέουν για έξι μήνες από τα βορειοανατολικά και έξι μήνες από τα νοτιοδυτικά. Γενεσιουργός αιτία αυτών των εποχιακών ανέμων είναι η μεγαλύτερη ετήσια μεταβολή της θερμοκρασίας πάνω από την ξηρά σε σχέση με αυτή πάνω από την παρακείμενες ωκεάνιες μάζες, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση της πίεσης πάνω από τη χέρσο το χειμώνα και σε έλλειμμα το καλοκαίρι. Το κλίμα χαρακτηρίζεται από μία "ξηρή" (χειμώνας - άνοιξη) και μια "υγρή" περίοδο (καλοκαίρι - αρχές φθινοπώρου). Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Νηκτόν (Nekton): Χαρακτηρίζεται το σύνολο των έμβιων οργανισμών, στη πραγματικότητα το σύνολο των ζώων, που ζουν και κολυμπούν ελεύθερα μέχρι και στη πελαγίσια ζώνη των ωκεανών και των θαλασσών. Το νηκτόν σε αντιδιαστολή με το πλαγκτόν περιλαμβάνει όλα τα είδη των ψαριών και υδρόβιων ζώων που δεν παρασύρονται στον υδάτινο χώρο, αλλά κινούνται αυτοδύναμα.

Το Νηκτόν που αποτελεί υποσύνολο του πελάγους, εξετάζει και παρακολουθεί η Ωκεανογραφία και η Υδροβιολογία.
Πηγή: ΒΙΚΙΠΑίΔΕΙΑ http://el.wikipedia.org

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Ξηρασία (Drought): Περίοδος με ασυνήθιστα ξηρό καιρό και τέτοια διάρκεια ώστε να προκαλούνται σοβαρές επιπτώσεις στην γεωργία και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Όζον (Ozone), Ο₃: Δευτερογενής τοξικός ρύπος του οποίου το μόριο αποτελείται από τρία άτομα οξυγόνου. Το όζον αποτελεί κύριο συστατικό του φωτοχημικού νέφους αιθαλομίχλης. Σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις όζοντος υπάρχουν και στην στρατόσφαιρα (στρατοσφαιρικό όζον – στρώμα του όζοντος) όπου παράγεται από την φωτόλυση του οξυγόνου. Το στρατοσφαιρικό όζον απορροφά έντονα την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία και προστατεύει τους ζωντανούς οργανισμούς της γης από την έκθεσή τους στην καταστρεπτική αυτή ακτινοβολία. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Οικολογικό αποτύπωμα: Ως οικολογικό αποτύπωμα ενός ανθρώπινου πληθυσμού, ορίζεται η συνολική έκταση παραγωγικής γης ή θάλασσας, η οποία απαιτείται για την παραγωγή σοδειάς, κρέατος, θαλασσινών, καθώς επίσης και υφαντικών ινών, τα οποία καταναλώνει ο συγκεκριμένος πληθυσμός. Επίσης, η ίδια έκταση του παρέχει τον αναγκαίο χώρο για την ανάπτυξη υποδομών.

Το οικολογικό αποτύπωμα ή οικολογικό ίχνος αποτελεί ουσιαστικά το μέτρο της κατανάλωσης των φυσικών πόρων από κάποιο ανθρώπινο πληθυσμό. Στον υπολογισμό του οικολογικού αποτυπώματος συνυπολογίζονται η τροφή, η στέγη, οι μεταφορές, τα αγαθά, οι υπηρεσίες και η απορρόφηση των απορριμμάτων. Η μέτρηση μπορεί να αναφέρεται σε ένα άτομο, μια οικογένεια, ένα σχολείο, μια κοινότητα, μια χώρα ή σε όλο τον κόσμο. Πηγή: Παπαδοπούλου, Π., (2007), "Το οικολογικό αποτύπωμα ως δείκτης κατανάλωσης των ανθρώπινων πληθυσμών", στο Για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, σελ. 5, τεύχος 38, Θεσ/νίκη, Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε.

Οικοσύστημα: Είναι το σύμπλοκο σύστημα οργανισμών και του φυσικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο αυτοί διαβιούν. Δηλαδή, το κάθε οικοσύστημα αποτελείται από τους οργανισμούς που ζουν σ' αυτά (βιοτική συνιστώσα) και από το αβιοτικό περιβάλλον (αβιοτική συνιστώσα).
Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Οικόσφαιρα: Βλέπε Βιόσφαιρα.

Ολικά αιωρούμενα στερεά (Total Suspended Particulates), TSP: Υγρά ή στερεά σωματίδια - όπως αιθάλη, σκόνη, καπνός, αερολύματα, και αχλίδα - μεγέθους έως 30 μm.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.
Βλέπε και αέριοι ρύποι, αερολύματα, αιωρούμενα σωματίδια

Ολιστικότητα: «Εν συντομία, η Ολιστική θέαση του κόσμου σημαίνει πως Άνθρωπος και Πλανήτης συναπαρτίζουν μια αναπόσπαστη ενότητα, μαζί με την ατμόσφαιρα, το έδαφος, τα φυτά, τα ζώα και τους μικροοργανισμούς, η οποία ενότητα μάλιστα συνιστά ένα κυβερνητικό σύστημα», (Odum, 1972). Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 65, Αθήνα, Gutenberg.

Ολοκληρωμένη Διαχείριση: Σύμφωνα με όσα ορίζει το σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης για τη φυτική παραγωγή, χρησιμοποιούνται τα φυτοφάρμακα που είναι εγκεκριμένα για συγκεκριμένες καλλιέργειες και εφόσον η χρήση τους κρίνεται απαραίτητη. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται λιπάσματα εάν και εφόσον χρειάζονται και στις αναγκαίες ποσότητες. Πριν από τη χρήση κάποιου λιπάσματος γίνονται εργαστηριακές αναλύσεις εδάφους ώστε να διαγνωστούν οι ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία. Έτσι αποφεύγεται η τακτική του «ρίξε ένα λίπασμα να σου βρίσκεται», που συχνά εφαρμόζεται στην ελληνική γεωργία. Όλος ο τρόπος της καλλιέργειας είναι συγκεκριμένος, ενώ στη μονάδα πρέπει να τηρείται ημερολόγιο εργασιών έτσι ώστε αν προκύψει κάποιο πρόβλημα, να γνωρίζουμε ακριβώς πότε και για ποιο λόγο προέκυψε. Καταγράφονται επίσης ιστορικά γεωργικά στοιχεία (ποιότητα εδάφους, προηγούμενες καλλιέργειες, υγρασία) της περιοχής ώστε να εφαρμοστεί η καλύτερη πρακτική για τις συνθήκες που επικρατούν.

Επίσης εφαρμόζονται υποχρεωτικά συγκεκριμένα φιλοπεριβαλλοντικά μέτρα, όπως η σωστή διαχείριση του φυτοφαρμάκου που περίσσεψε (αντί να χύνεται σε μια γωνία του χωραφιού όπως γίνεται συνήθως). Υποχρεωτικά όσοι παραγωγοί ακολουθούν αυτό το σύστημα πρέπει να διαθέτουν σύμβουλο γεωπόνο με τον οποίο θα φτιάχνουν το πρόγραμμα καλλιεργητικών επεμβάσεων και φροντίδων. Ακόμα απαγορεύεται η χρήση σπόρων γενετικώς τροποποιημένων, όταν πρόκειται για την παραγωγή προϊόντων που θέλουν να πάρουν τη συγκεκριμένη πιστοποίηση.
Πηγή: Άρθρο της Τάνιας Γεωργιοπούλου στο «ΟΙΚΟ της Καθημερινής», 13-05-2006. Διαθέσιμο στο http://www.kathimerini.gr/ .

Ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων: Τρόπος Διαχείρισης απορριμμάτων (εφαρμόστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του '90), που περιελάμβανε μια σειρά από εναλλακτικές μεθόδους με κεντρικό άξονα τις τρεις επιλογές: Μείωση - Επαναχρησιμοποίηση - Ανακύκλωση των απορριμμάτων, (γνωστές ως τα τρία Rs: reduce - reuse - recycle). Τελικός στόχος είναι η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη μείωση του όγκου και του βάρους των απορριμμάτων που προορίζονται για οποιουδήποτε είδους τελική διάθεση (υγειονομική ταφή, καύση κ.λ.π). Μια πιλοτική μελέτη εφαρμογής της, στην οποία συμμετείχαν 100 οικογένειες της Νέας Υορκης, είχε ως αποτέλεσμα την ανακύκλωση του 84% των απορριμμάτων. Μια εφαρμογή σε πλήρη κλίμακα στο Σιατλ έδωσε ποσοστό ανακύκλωσης 37%, που είναι το υψηλότερο για μεγάλες πόλεις στις Η.Π.Α.
Πηγή: Νικολάου Κ., (1999), «Ρύποι και Απόβλητα», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 63-103, (95), Πάτρα, ΕΑΠ.

Ομοιόσταση (homeostasis): Είναι η τάση των βιολογικών οικολογικών συστημάτων να αντιστέκονται στις αλλαγές και να διατηρούνται σε κατάσταση ισορροπίας. Οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούν για να αντισταθούν στις αλλαγές καλούνται ομοιοστατικοί μηχανισμοί. Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 71, Πάτρα, ΕΑΠ.

Οξείδια του Αζώτου (Nitrogen Oxides) NOx: Με τον όρο οξείδια του αζώτου εννοούμε κατά κύριο λόγο το μονοξείδιο και το διοξείδιο του αζώτου, ΝΟ και ΝΟ₂ αντίστοιχα. Τα οξείδια του αζώτου είναι κυρίως προϊόντα των διάφορων καύσεων και αποτελούν ένα από τα κύρια συστατικά του φωτοχημικού νέφους αιθαλομίχλης.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Όξινη Βροχή (ή Όξινα κατακρημνίσματα): Ξηρές και υγρές όξινες αποθέσεις όπως βροχή, χιόνι, χαλάζι, ομίχλη, με PH μικρότερο του 5,6. Η όξινη βροχή σχηματίζεται κυρίως από τα οξείδια του θείου (SOx) και του αζώτου (NOx), που παράγονται από την καύση του άνθρακα και του πετρελαίου. Στην ατμόσφαιρα, τα οξείδια αυτά μετατρέπονται στα αντίστοιχα οξέα και επιστρέφουν στο έδαφος είτε με ξηρή απόθεση (δηλαδή απευθείας) είτε με υγρή απόθεση (δηλαδή διαλυμένα στο νερό της βροχής).

Αν και το πρόβλημα της όξινης βροχής, κατά πάσα πιθανότητα εμφανίστηκε ταυτόχρονα με τη βιομηχανική επανάσταση, άρχισε να θεωρείται σημαντικό μόνο τις τελευταίες δεκαετίες. Σήμερα είναι ένα από τα κυριότερα πλανητικά περιβαλλοντικά προβλήματα. Κύριο χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου προβλήματος είναι οι τεράστιες αποστάσεις που χωρίζουν το μέρος παραγωγής των οξειδίων του θείου και του αζώτου από το μέρος στο οποίο τελικά πέφτουν τα αντίστοιχα οξέα διαλυμένα σε νερό της βροχής. Για παράδειγμα, η όξινη βροχή που πέφτει στη Σκανδιναβία οφείλεται σε οξείδια που παράγονται στην κεντρική και δυτική Ευρώπη (Γερμανία, Τσεχοσλοβακία, Μ. Βρετανία), αλλά παρασύρονται από τους ισχυρούς ανέμους, που στην περιοχή αυτή πνέουν συνήθως με βορειοανατολική κατεύθυνση. Η όξινη βροχή έχει αρνητικές επιπτώσεις κυρίως στο έδαφος, σε λίμνες και σε δάση.
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 463-471, Αθήνα, Gutenberg.

Οργανισμός: Κάθε έμβιο ον, το οποίο είναι "όμοιο" μόνο με εκείνα τα έμβια όντα με τα οποία μπορεί να ανταλλάξει γενετικό υλικό και να δώσει γόνιμους απογόνους. Δηλαδή η αναφορά αφορά τα άτομα του ίδιου είδους.
Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

PH (ΠΕΧΑ): Είναι μια αριθμητική τιμή που περιγράφει το πόσο "όξινο" ή "βασικό" ("αλκαλικό") είναι κάποιο διάλυμα. Η τιμή PH=7 χαρακτηρίζει τα ουδέτερα διαλύματα. Τιμές PH άνω του 7 αναφέρονται σε βασικά (αλκαλικά) διαλύματα ενώ τιμές κάτω του 7 αναφέρονται στα όξινα διαλύματα. Επειδή η μετρική τιμή του PH είναι λογαριθμική, ένα διάλυμα με τιμή PH=1 είναι 10 φορές πιο όξινο από ένα διάλυμα με τιμή PH=2, 100 φορές πιο όξινο από το αντίστοιχό του PH=3, 1000 φορές πιο όξινο από αυτό με PH=4 κ.ο.κ. Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 463-471, Αθήνα, Gutenberg.

Παθητικά ηλιακά συστήματα: Δομικά στοιχεία του κτιρίου που είναι κατάλληλα σχεδιασμένα, ώστε συνδυαζόμενα μεταξύ τους, να υποβοηθούν την καλύτερη άμεση ή έμμεση εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας για τη θέρμανση του κτιρίου το χειμώνα ή/και το δροσισμό του το καλοκαίρι. Τα συστήματα αυτά λειτουργούν με βάση τους φυσικούς τρόπους μετάδοσης της θερμότητας, ενώ όταν συνοδεύονται από κάποιο μηχανικό μέσο χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης (π.χ. έναν ανεμιστήρα) ονομάζονται υβριδικά.
Πηγή: ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΚΑΠΕ).

Παθογόνοι μικροοργανισμοί: Πρόκειται για οργανισμούς που μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες ή βιολογικές διαταραχές σε φυτά ή ζώα που βρίσκονται στις θάλασσες ή στον άνθρωπο που έρχεται σε επαφή με το θαλασσινό νερό ή τρέφεται με τους θαλασσινούς οργανισμούς. Οι μικροοργανισμοί αυτοί περιλαμβάνουν μια ευρεία ποικιλία από βακτηρίδια, πρωτόζωα, ιούς ή μύκητες. Οι πιο κοινοί από αυτούς συνήθως περιέχονται στα αστικά λύματα. Πηγή: Ιστότοπος ΥΜΑΘ http://www.mathra.gr

Παλίρροια (αγγλ. tide): και στη κοινή (φραγκολεβαντίνικη) ναυτική γλώσσα μαρέα, ονομάζεται το φυσικό φαινόμενο της περιοδικής ανόδου και καθόδου της στάθμης του νερού μίας μεγάλης λίμνης και κυρίως των θαλασσών. Η άνοδος της στάθμης ονομάζεται πλημμυρίδα (flood tide), ενώ η κάθοδος ονομάζεται άμπωτη (ebb ή low tide). Από κοινού, πλημμυρίδα και άμπωτη αποτελούν το φαινόμενο της παλίρροιας. Το φαινόμενο αυτό που επαναλαμβάνεται δύο φορές το 24ώρο (ακριβέστερα 24 ώρες 50' και 30") οφείλεται στη βαρυτική έλξη της Σελήνης αλλά και του Ήλιου πάνω στη Γη, καθώς και στη περιστροφή των ουρανίων σωμάτων αυτών. Πηγή: Βικιπαίδεια.

Πανίδα (fauna): Το σύνολο των ειδών των ζώων μιας περιοχής (ή μιας γεωλογικής περιόδου).
Πηγή: Αριανούτσου, Μ., (1999), «Οικολογικά Συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Παραγωγικότητα: Tο σύνολο της βιομάζας (συνολικό ζωντανό υλικό σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία), που παράγεται από το Οικοσύστημα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Εκφράζεται ως ρυθμός μεταβολής π.χ. gr/m²/ημέρα, Kgr/εκτάριο/έτος.
Πηγή: Κόκκορης Γ., Δημητρακόπουλος Π., Ντάλιας Π., (2005), Βιολογική ποικιλότητα, Αθήνα, ΥΠΕΧΩΔΕ.

Περιβάλλον: Ο όρος περιβάλλον αναφέρεται σε οτιδήποτε περιβάλλει κάποιο αντικείμενο. Έτσι το περιβάλλον ενός έμβιου οργανισμού είναι η κοντινή ή μακρινή σε αυτόν περιοχή, που ασκεί άμεσα επιρροή στον ίδιο και στις συνθήκες διαβίωσής του. Στις θετικές και φυσικές επιστήμες, καθώς και στις επιστήμες μηχανικών, ένα σύστημα είναι το τμήμα του κόσμου που μελετάται και περιβάλλον είναι οτιδήποτε έξω από τα όρια αυτού. Μεταξύ του συστήματος και του περιβάλλοντος μπορούν να υπάρχουν αλληλεπιδράσεις και ανταλλαγές ύλης, ενέργειας ή πληροφορίας. Πηγή: Βικιπαίδεια

Πλαγκτόν (Plankton): Χαρακτηρίζεται γενικά το σύνολο έμβιων οργανισμών που αναπτύσσονται στην επιφάνεια των ωκεανών, θαλασσών και λιμνών και που συνήθως μετακινούνται παρασυρόμενα από τα ρεύματα αυτών των υδάτων. Κάποιοι απ΄ αυτούς τους οργανισμούς μπορούν να κινηθούν με δικές τους δυνάμεις όχι όμως και τόσο ισχυρές ώστε να μπορούν να κινηθούν ενάντια στα υδάτινα ρεύματα. Το πλαγκτόν διακρίνεται ανάλογα του είδους των οργανισμών σε δύο κατηγορίες το ζωοπλαγκτόν και το φυτοπλαγκτόν.

Το μέγεθος των οργανισμών αυτών είναι διαφορετικό και με μεγάλες αποκλίσεις. Ξεκινά από μονοκύτταρους οργανισμούς και φθάνει το ένα μέτρο όπως για παράδειγμα η διάμετρος της μεγάλης μέδουσας.

Το Πλαγκτόν που αποτελεί υποσύνολο του πελάγους, εξετάζει και παρακολουθεί η Ωκεανογραφία και η Υδροβιολογία. Επειδή αποτελεί ιδιαίτερη τροφή των ψαριών, καθίσταται εμφανές ότι η πλούσια παρουσία του προσδιορίζει και τις αλιευτικές περιοχές ή αλιευτικά πεδία. Πηγή: ΒΙΚΙΠΑίΔΕΙΑ http://el.wikipedia.org

Πληθυσμοί (populations): Ομάδες ατόμων του ίδιου είδους, που ζουν στον ίδιο χώρο και συνυπάρχουν για τα ίδια χρονικά διαστήματα. Πηγή: Αριανούτσου Μ., (1999), «Οικολογικά συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Πολιτότητα: Την έννοια της πολιτότητας (citizenship) θα μπορούσαμε να την οριοθετήσουμε ως αποτελούμενη από τα ακόλουθα συστατικά στοιχεία: τη συμμετοχή στη δημόσια ζωή, τη συνειδητοποίηση της άποψης πως ο πολίτης κυβερνά και κυβερνάται, την αίσθηση ταυτότητας, την αποδοχή των κοινωνικών αξιών, των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Πολιτότητας (Institute of citizenship), η ενεργός πολιτότητα (active citizenship)μπορεί να περιγραφεί ως ακολούθως: «Η ενεργός πολιτότητα μπορεί να είναι τόσο άμεση όσο να βοηθάς ένα γείτονα και τόσο προκλητική όσο να οργανώνεις μια καμπάνια. Σε μερικούς έρχεται φυσικά και αβίαστα ως αποτέλεσμα ίσως oικογενειακής παράδοσης, μιας τυχαίας συνάντησης ή ενός εμπνευσμένου δασκάλου. Για τους πιο πολλούς όμως χρειάζεται ενθάρρυνση, άσκηση, ανάπτυξη και πληροφόρηση».
Πηγή: Περικλέους Ε., (2005), «Ενεργός Πολιτότητα: Η πρόκληση της εποχής μας και ο ρόλος της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης», στο 2ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας, Θεσ/νίκη, 8-12/10/2005, Ένωση Ελλήνων Χημικών.

Προβιομηχανική εποχή: «Προσδιορίζοντας την προβιομηχανική περίοδο ο Pounds την τοποθετεί χρονικά στο διάστημα μεταξύ δύο ιστορικών οροσήμων, της λεηλασίας της Ρώμης το 1527 από τον Charles Hapsburg και της ήττας του Napoleon Bonaparte στα 1815 (Pounds, 2001: τόμος Β΄, σελ. 61). Μία περίοδος στην οποία η μεταποίηση δεν αποτελεί τον κύριο οικονομικό τομέα σε σχέση με τη γεωργία και το εμπόριο, ωστόσο αποτελεί τον τομέα του οποίου η ανάπτυξη αποτέλεσε το έναυσμα για τις αλλαγές που επακολούθησαν με την βιομηχανική επανάσταση. Η πιο σημαντική εξέλιξη στην μεταποιητική δραστηριότητα την προβιομηχανική περίοδο υπήρξε ο μετασχηματισμός της αγροτικής οικοτεχνικής μονάδας παραγωγής στην βιοτεχνική, συνήθως αστική μονάδα ως μεθόδου οργάνωσης της παραγωγής. Κατά κύριο λόγο οι αλλαγές επικεντρώθηκαν σε δύο από τις παλαιότερες μεταποιητικές δραστηριότητες, στην κλωστοϋφαντουργία και στην μεταλλουργία […]».
Πηγή: Μπούρας, Χρ., (22-01-2009), «Από τη βιοτεχνία στη βιομηχανία». Άρθρο διαθέσιμο στο http://christosb.blogspot.com/2009/01/blog-post_22.html. (Προσπελάστηκε 30-10-2010).
Βιβλιογραφική παραπομπή: Pounds N. J. G. (2001), Ιστορική Γεωγραφία της Ευρώπης – Η μοντέρνα Ευρώπη, μτφρ. Αλεξάκης Μ., Κονομή Μ., Λογιάκη Α., Εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα.

Πρωτογενής Παραγωγικότητα: Ο ρυθμός (τάχος) παραγωγής βιομάζας από τους φυτικούς οργανισμούς ενός οικοσυστήματος, είναι η πρωτογενής παραγωγικότητα του οικοσυστήματος.
Πηγή: Κόκκορης Γ., Δημητρακόπουλος Π., Ντάλιας Π., (2005), Βιολογική ποικιλότητα, Αθήνα, ΥΠΕΧΩΔΕ.

Πτητικές Οργανικές Ενώσεις (Volatile Organic Compounds - VOCs): Οργανικές ενώσεις μικρού μοριακού βάρους που εξατμίζονται στην ατμόσφαιρα (πλην μερικών εξαιρέσεων). Οι ενώσεις αυτές συνεισφέρουν στην παραγωγή του όζοντος και στο σχηματισμό της φωτοχημικής αιθαλομίχλης ενώ πολλές είναι και οι ίδιες τοξικές. Ως παραδείγματα, πτητικών οργανικών ενώσεων, αναφέρουμε τη βενζίνη, και τους διάφορους διαλύτες που χρησιμοποιούνται στα χρώματα.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Ρύπανση εσωτερικών χώρων (Indoor air pollution): Η ρύπανση του αέρα των σπιτιών και γενικότερα των κλειστών χώρων. Ο αέρας στο εσωτερικό των κτιρίων μπορεί να είναι πολύ περισσότερο ρυπασμένος από τον εξωτερικό αέρα, ακόμη και αυτού των μεγάλων βιομηχανικών πόλεων. Οι κυριότεροι ρύποι στις περιπτώσεις αυτές είναι τα οξείδια του αζώτου, ο καπνός, ο αμίαντος, οι φορμαλδεΰδες και το μονοξείδιο του άνθρακα.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Ρύπανση του περιβάλλοντος: Είναι η παρουσία στο περιβάλλον ρύπων (Ν. 1650/86).
Πηγή: Νικολάου Κ., (1999), «Εισαγωγή», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 19-22, Πάτρα, ΕΑΠ.

Ρυπαντής: Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, που ρυπαίνει το περιβάλλον (Ν. 1650/86).
Πηγή: Νικολάου Κ., (1999), «Εισαγωγή», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 19-22, Πάτρα, ΕΑΠ.

Ρύποι: Κάθε είδος ουσιών, θορύβου, ακτινοβολίας ή άλλων μορφών ενέργειας, σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, στους ζωντανούς οργανισμούς και στα οικοσυστήματα, ή υλικές ζημιές και γενικά να καταστήσουν το περιβάλλον ακατάλληλο για τις επιθυμητές χρήσεις του (Ν. 1650/86). Οι βασικοί ρύποι και απόβλητα διακρίνονται στις εξής μεγάλες κατηγορίες: α) Ρύποι της ατμόσφαιρας, που δημιουργούν στις αστικές περιοχές νέφη φωτοχημικά και αιθαλομίχλης, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο προκαλούν την ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου, τη μείωση του στρατοσφαιρικού όζοντος (τρύπα όζοντος) και την όξινη βροχή (Βλέπε και αέριοι ρύποι, αερολύματα, αιωρούμενα σωματίδια ) β) Ρύποι των υδάτων, που προέρχονται από αστικά, βιομηχανικά και γεωργικά απόβλητα και επιβαρύνουν τα υπόγεια και επιφανειακά νερά, προκαλώντας την ποιοτική τους υποβάθμιση γ) Ρύποι του εδάφους, που προέρχονται και αυτοί από αστικά και βιομηχανικά απόβλητα, κυρίως όμως από τη γεωργική δραστηριότητα δ) Στερεά απορρίμματα, που προέρχονται από την αστική κατανάλωση και τοξικά στερεά απόβλητα βιομηχανικής προέλευσης ε) Θόρυβος, που προκαλείται από την κυκλοφορία, τη βιομηχανία, τις εγκαταστάσεις, το σιδηρόδρομο και τις αερομεταφορές.
Πηγή: Νικολάου Κ., (1999), «Εισαγωγή», & «Ρύποι και Απόβλητα», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 19-22 & σελ. 63-103, Πάτρα, ΕΑΠ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Σκόνη (Dust): Στερεά αιωρούμενα σωματίδια τα οποία δημιουργούνται κατά την αποσάθρωση του εδάφους και των υλικών. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Στρώμα του όζοντος (Ozone layer): Το ατμοσφαιρικό στρώμα όζοντος της στρατόσφαιρας, που εκτείνεται περίπου από τα 25 – 30 km από το έδαφος. Το στρώμα του όζοντος απορροφά την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία στα μήκη κύματος από 200 – 300 nm περίπου. Η απορρόφηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για την ανάπτυξη και διατήρηση της ζωής πάνω στη γη.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Σχέσεις έλξης - άπωσης: Οι βασικές λειτουργίες της πόλης μπορεί να είναι: Οικονομική, διοικητική, πνευματική, κοινωνική, τουριστική, συγκοινωνιακή. Χάριν αυτών των λειτουργιών προκύπτουν οι διάφορες χρήσεις γης.

Ανάμεσα στις χρήσεις γης μπορεί να αναπτυχθούν δυνάμεις άπωσης ή/και έλξης, με κυμαινόμενη ένταση ανάλογα με τη μεταξύ των χρήσεων συμβατότητα (ο καθορισμός αυτών των σχέσεων ορίζει και τη δυνατότητα χωρικής κατανομής των χρήσεων γης "ανάμιξη - διαχωρισμός χρήσεων").

Οι σχέσεις έλξης άπωσης είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν με βάση την κλίμακα: ισχυρή άπωση (-3), μέτρια άπωση (-2), μικρή άπωση (-1), ουδέτερη (0), μικρή έλξη (1), μέτρια έλξη (2) και ισχυρή έλξη (3).

Επίσης, ο χαρακτηρισμός της κάθε σχέσης εξαρτάται από το εκάστοτε κριτήριο.

Για παράδειγμα, η σχέση «βιομηχανική περιοχή – κατοικία» αξιολογείται ως ισχυρής άπωσης (-3), με κριτήριο την ποιότητα ζωής των εργαζομένων (περιβαλλοντική διάσταση). Όμως με κριτήριο το όφελος της παραγωγής, η ανάμειξη «βιομηχανικής περιοχής - κατοικίας» είναι ζητούμενη π.χ. στο μέτρο που «η απόσταση […] άρα και ο χρόνος μετάβασης του εργάτη στη θέση απασχόλησής του, είναι βασικοί συντελεστές παραγωγής».
Πηγή: Αραβαντινός Α., (1997, ανατύπ. 1998), Πολεοδομικός Σχεδιασμός: Για μια Βιώσιμη Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου, σελ. 35 & 155, Αθήνα, Συμμετρία.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Τρύπα του Όζοντος: Το όζον (Ο₃) ευρισκόμενο σε ύψος 10 - 15 Km πάνω από την επιφάνεια της γης, αποτελεί ένα είδος φίλτρου προστασίας από την επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία το ήλιου. Εδώ και αρκετά χρόνια, παρατηρείται μείωση της συγκέντρωσης όζοντος (αραίωση), κυρίως πάνω από την Ανταρκτική, η οποία αποκαλείται "Τρύπα του όζοντος". Οφείλεται σε κάποιες χημικές ουσίες, που αποτελούνται από άτομα χλωρίου, φθορίου και άνθρακα, τους χλωροφθοράνθρακες (CFCs).
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 491-496, Αθήνα, Gutenberg.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Υβριδικά συστήματα: Βλέπε "Παθητικά ηλιακά συστήματα"

Υγρότοποι ή Υγροβιότοποι: α) «Ο καθιερωμένος ορισμός του Υγροτόπου θεσμοθετήθηκε από τη Σύμβαση Ramsar (Σύμβαση επί των Υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας Ειδικά ως Ενδιαιτημάτων Υδροβίων Πουλιών) και έχει ως εξής: Υγρότοποι είναι φυσικές ή τεχνητές περιοχές αποτελούμενες από έλη γενικώς (march), από μη αποκλειστικώς ομβροδίαιτα έλη με τυρφώδες υπόστρωμα (fen), από τυρφώδεις γαίες (peat land) ή από νερό. Οι περιοχές αυτές είναι μονίμως ή προσωρινώς κατακλυζόμενες με νερό το οποίο είναι στάσιμο ή ρέον, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό. Οι περιοχές αυτές, επίσης, περιλαμβάνουν και εκείνες που καλύπτονται με θαλασσινό νερό, το βάθος του οποίου κατά την αμπώτιδα δεν υπερβαίνει τα έξι μέτρα».
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α., (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 270. Αθήνα, Gutenberg).

β) Περιοχές του πλανήτη που έχουν τις ακόλουθες ιδιότητες: 1) το έδαφος είναι κορεσμένο με νερό ή καλύπτεται από αβαθές στρώμα νερού και 2) τουλάχιστον κατά περιόδους η βάστηση χαρακτηρίζεται από υδρόφυτα, δηλαδή φυτά που έχουν προσαρμοστεί να ζουν στο νερό.

Οι υγρότοποι μπορεί να βρίσκονται κοντά στην ακτή (παράκτιοι υγρότοποι) ή στο εσωτερικό της χέρσου (εσωτερικοί υγρότοποι). Οι παράκτιοι υγρότοποι σχετίζονται συνήθως με εκβολές ποταμών και λιμνοθάλασσες. Οι εσωτερικοί υγρότοποι σχετίζονται με ποτάμια, λίμνες ή πηγές. Ειδικές περιπτώσεις εσωτερικών υγρότοπων είναι αυτοί της τούνδρας και οι γεωθερμικοί υγρότοποι. Οι υγρότοποι της τούνδρας βρίσκονται σε περιοχές όπου το έδαφος είναι μόνιμα παγωμένο και μόνο η επιφάνειά του ξεπαγώνει για λίγες εβδομάδες κατά τη θερινή περίοδο. Οι γεωθερμικοί υγρότοποι σχετίζονται με ηφαιστειακά φαινόμενα.

Εκτός των φυσικών υγροτόπων υπάρχουν και οι τεχνητοί. Οι τεχνητοί υγρότοποι σχετίζονται με ανθρώπινες παρεμβάσεις στη φύση, όπως τα φράγματα, οι εκσκαφές για εξόρυξη υλικών από τη γη (π.χ. λατομεία και αλατωρυχεία) καθώς και ειδικές καλλιέργειες (π.χ. ορυζώνες). Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 188, Πάτρα, ΕΑΠ.

Υδρογονάνθρακες (Hydrocarbons): Οργανικές ενώσεις που αποτελούνται από άτομα άνθρακα και υδρογόνου. Εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα τόσο από φυσικές όσο και από ανθρωπογενείς πηγές. Φυσικές πηγές είναι κυρίως η αναερόβια σήψη οργανικής ύλης και η βλάστηση. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρωπογενών εκπομπών προέρχεται από την καύση ορυκτών καυσίμων και από τις διαφεύγουσες εκπομπές μηχανών εσωτερικής καύσης και από διυλιστήρια πετρελαίου. Αποτελούν κύριο συστατικό του φωτοχημικού νέφους αιθαλομίχλης.
Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Υδρογραφικό δίκτυο: Σύνολο επιφανειακών ρευμάτων νερού (π.χ. ποταμών, χειμάρρων), που συνδέονται μεταξύ τους με καθορισμένο τρόπο και δημιουργούν συγκεκριμένους τύπους απορροής. Ο τρόπος σύνδεσης των υδάτινων ρευμάτων και ο τύπος απορροής προκύπτει ως αποτέλεσμα του συνδυασμού των νόμων της κίνησης των ρευστών και των γεωλογικών χαρακτηριστικών της συγκεκριμένης περιοχής στην οποία κυλούν. Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 165, Πάτρα, ΕΑΠ.

Υδροκρίτης: Η γραμμή συνάντησης των ανηφορικών επιφανειών (στα όρια δύο γειτονικών λεκανών απορροής), στην οποία διαχωρίζονται τα νερά που θα καταλήξουν στη μια ή στην άλλη λεκάνη.
Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 167, Πάτρα, ΕΑΠ.

Υδρολογικός κύκλος (κύκλος του νερού): Φυσική διαδικασία, που επαναλαμβάνεται σταθερά περιλαμβάνοντας τα στάδια της εξάτμισης – υγροποίησης – απορροής – εξάτμισης κ.ο.κ.

Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 149, 150. Πάτρα, ΕΑΠ.

Υδρόσφαιρα: Η υδρόσφαιρα συνίσταται από το σύνολο του υδάτινου στοιχείου της Γης που "περιβάλλει" τον πλανήτη και στις τρεις μορφές του: την υγρή (θάλασσες, λιμνοθάλασσες, λίμνες, ποτάμια, υπόγεια νερά), τη στερεή (θαλάσσιοι πάγοι και παγετώνες), την αέρια (υδρατμοί στην ατμόσφαιρα).
Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 147-207, Πάτρα, ΕΑΠ.

Υπερτοπικός χαρακτήρας περιβαλλοντικών επιπτώσεων: Κάποια προβλήματα δεν επηρεάζουν μόνον το χώρο στον οποίο εμφανίζονται αλλά εκτείνονται και σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Για κάποια άλλα, αλλού βρίσκεται η αιτία εμφάνισής τους και αλλού εμφανίζονται π.χ. η Όξινη βροχή.

Υπέρυθρη ακτινοβολία (Infrared radiation): Ακτινοβολία με μήκη κύματος στην περιοχή 4 έως 200 μm. Εκπέμπεται από όλα τα αντικείμενα με θερμοκρασίες κοντά σε αυτή της γήινης επιφάνειας. Δεν είναι ακτινοβολία ορατή από το ανθρώπινο μάτι, την αντιλαμβάνεται όμως ο άνθρωπος από τη θέρμανση που προκαλεί στο δέρμα του. Η εκπομπή υπέρυθρης ακτινοβολίας από τη γη προς το διάστημα προκαλεί τη ψύξη της. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Υποξείδιο του αζώτου (Nitrous oxide) N₂O: Αέριο μη τοξικό του οποίου το μόριο αποτελείται από δύο άτομα αζώτου και ένα άτομο οξυγόνου. Προέρχεται από το έδαφος, όπου διάφοροι μικροοργανισμοί αποικοδομούν πρωτεϊνικές ενώσεις. Συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Ύψος βροχής (h): Το πάχος της στρώσης νερού που θα δημιουργούνταν αν η βροχή παρέμενε στο σημείο πτώσης της χωρίς καμία απώλεια. Συνήθως μετριέται σε mm. Πηγή: Παναγιωτίδης Π., Δημητρακόπουλος Α., (1999), «Υδρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 170, Πάτρα, ΕΑΠ.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Φαινόμενο Θερμοκηπίου: Καθοριστικό - ευεργετικό για τη ζωή στον πλανήτη φυσικό φαινόμενο, που οφείλεται στη δράση αερίων μικρής συγκέντρωσης (ιχνοαερίων) στο ισοζύγιο ακτινοβολίας. Τα αέρια αυτά είναι διαπερατά στην ηλιακή ακτινοβολία αλλά απορροφούν δραστικά τη μεγάλου μήκους κύματος ακτινοβολία, η οποία εκπέμπεται από τη Γη προς το διάστημα. Μέρος της ακτινοβολίας αυτής εκπέμπεται εκ νέου προς τη Γη με αποτέλεσμα τη θέρμανσή της. Χάρη στο φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου η θερμοκρασία της Γης είναι σήμερα κατά μέσο όρο 15^ο C, ενώ σε άλλη περίπτωση θα ήταν -18^ο C. Τα σημαντικότερα αέρια του θερμοκηπίου είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), οι υδρατμοί (H₂O), το Μεθάνιο (CH₄), το υποξείδιο του αζώτου (N₂O), οι χλωροφθοράνθρακες (CFCs). Ως θερμοκηπικό αέριο συμπεριφέρεται και το όζον (O₃) που παράγεται από τις φωτοχημικές διεργασίες στην κατώτερη τροπόσφαιρα.

Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες αυξάνουν τη συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου, συμβάλλοντας έτσι στην επιπλέον παγίδευση της εκπεμπόμενης μεγάλου μήκους κύματος ακτινοβολίας από τη Γη προς το διάστημα. Αποτέλεσμα είναι η μη επιθυμητή αύξηση της θερμοκρασίας στην κατώτερη ατμόσφαιρα. Η περίπτωση αυτή αναφέρεται ως ανθρωπογενές ή ενισχυμένο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Υποστηρίζεται ότι η ανθρωπογενής ενίσχυση του φαινομένου του Θερμοκηπίου οδηγεί σε επιτάχυνση των κλιματικών αλλαγών με επιπτώσεις στο επίπεδο των θαλασσών, στη δημόσια υγεία, στις βροχές, στη γεωργική παραγωγή, στα φυσικά οικοσυστήματα και στην άγρια ζωή. Πηγές: 1. Καρτάλης Κ., (1999), «Μετεωρολογία», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον:Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 241-242, Πάτρα, ΕΑΠ.
2. Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 475, Αθήνα, Gutenberg.

Φέρουσα Ικανότητα: Η έννοια της Φέρουσας ικανότητας δηλώνει τον μέγιστο αριθμό ατόμων ενός δεδομένου είδους, τον οποίο το φυσικό περιβάλλον μπορεί να στηρίζει επ’ αόριστον. Όταν ένας πληθυσμός υπερβεί αυτόν τον μέγιστο αριθμό, οι φυσικοί πόροι αρχίζουν να φθίνουν και αργότερα το ίδιο θα συμβεί και με τον πληθυσμό (Γεωργόπουλος, 1998:33).
Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 33, Αθήνα, Gutenberg.

Φυσικές πηγές (Natural sources): Οι μη ανθρωπογενείς πηγές εκπομπής ρύπων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι ωκεανοί, η χλωρίδα, οι πυρκαγιές, τα ηφαίστεια καθώς και η αποσάθρωση του εδάφους. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Φυσική Καλλιέργεια (Μέθοδος Fukuoka): Τρόπος γεωργίας που συμβαδίζει με τη φύση. Έχει αφετηρία της την κίνηση της «Do – Nothing» γεωργίας, δηλαδή της γεωργίας του «να μην κάνεις τίποτα», κάτι ανάλογο με το Βουδιστικό όρο «non action» / «μη δράση». Βασίζεται σε πέντε κύριες αρχές: όχι όργωμα, όχι λιπάσματα, όχι φυτοφάρμακα, όχι βοτάνισμα, όχι κλάδεμα.

Ο βασικός εμπνευστής της, Ιάπωνας Masanobu Fukuoka, αναφέρει ότι « […] κατά κάποιον τρόπο η φυσική καλλιέργεια ποτέ δεν θα τελειοποιηθεί. Δεν θα τύχει γενικής εφαρμογής στην αληθινή της μορφή και θα χρησιμεύσει μόνο σαν τροχοπέδη για να επιβραδύνει την τρελή επίθεση της επιστημονικής γεωργίας». Πηγή: Masanobu Fukuoka, (Μανίκης, Παν., μετάφρ.), (1995, Β΄ Έκδοση), Η Φυσική Καλλιέργεια: Η Θεωρία και η Πρακτική της Πράσινης Φιλοσοφίας, σελ.15, 20. Θεσσαλονίκη, Εκτύπωση Δημ. Α. Αλτιντζής.

Φυσικός αποδέκτης: Κάθε στοιχείο του περιβάλλοντος, που χρησιμοποιείται για την τελική διάθεση των αποβλήτων (Ν. 1650/86).
Πηγή: Νικολάου Κ., (1999), «Εισαγωγή», στο Ανδρεαδάκης Α., Βάρφη Α.-Ζ., Γιαννακούρου Γ., Κοϊμτζόγλου Ι., Νικολάου Κ., Χριστούλας Δ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β2, σελ. 19-22, Πάτρα, ΕΑΠ.

Φυσικό Περιβάλλον: Το φυσικό περιβάλλον περιλαμβάνει όλους τους ζωντανούς οργανισμούς και την άβια ύλη που βρίσκονται με φυσικό τρόπο στη Γη. Υπό αυτή την άποψη, το φυσικό περιβάλλον δεν είναι αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων και διαφοροποιείται από το δομημένο περιβάλλον, στο οποίο συγκαταλέγονται οι γεωγραφικές περιοχές που δέχονται σημαντική επιρροή από τον Άνθρωπο. Στο φυσικό περιβάλλον μπορούμε να κατατάξουμε πλήρεις οικολογικές μονάδες, τα οικοσυστήματα, αλλά και παγκόσμιους φυσικούς πόρους όπως ο αέρας και το νερό. Πηγή: Βικιπαίδεια

Φυσικός Πόρος: ονομάζεται κάθε τι που χρειάζεται ένας οργανισμός για την επιβίωσή του και προέρχεται από τη φύση. Ιδιαίτερα για τις ανθρώπινες κοινωνίες, ως φυσικός πόρος ορίζεται κάθε τι που υπάρχει στη φύση και χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο για την ικανοποίηση αναγκών του και επιθυμιών του. Ενδεικτικά παραδείγματα φυσικών πόρων: η ηλιακή ενέργεια, ο αέρας, το νερό, το έδαφος, το δάσος, τα μέταλλα και τα μη μεταλλικά ορυκτά, η θάλασσα, η χλωρίδα, η πανίδα, τα ορυκτά καύσιμα.
Πηγές: 1. ΚΠΕ Καστοριάς, (2000), «Φυσικοί Πόροι και Ενέργεια» στο Εκπαιδευτικό υλικό για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα: Ενέργεια και περιβάλλον. 2. Κούσουλας, Γ., (2003), Η Πρόκληση των Φυσικών πόρων. 3. ΤΕΙ Κρήτης – Εργαστήριο Ανανεώσιμων Ενεργειακών Τεχνολογιών (χ.χ.), Σημειώσεις για το μάθημα «Ενέργεια – Περιβάλλον και Φυσικοί Πόροι».

Φυτά τύπου C3 (C3 plants): Φυτά των οποίων τα προϊόντα δέσμευσης του άνθρακα περιέχουν τρία άτομα άνθρακα στο μόριό τους. Σε αντίθεση με τα φυτά τύπου C4, παρουσιάζουν αύξηση στη φωτοσυνθετική δράση με την αύξηση των συγκεντρώσεων του CO₂ (π.χ. σιτάρι, βαμβάκι). Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Φυτά τύπου C4 (C4 plants): Φυτά των οποίων τα προϊόντα δέσμευσης του άνθρακα περιέχουν τέσσερα άτομα άνθρακα στο μόριό τους. Σε αντίθεση με τα φυτά τύπου C3, παρουσιάζουν μικρή αύξηση στη φωτοσυνθετική δράση με την αύξηση των συγκεντρώσεων του CO₂ πάνω από τα 340 ppm. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Φωτοσύνθεση (Photosynthesis): Διεργασία κατά την οποία τα φυτά συνθέτουν τη τροφή τους από Η₂Ο (νερό) και CO₂ (διοξείδιο του άνθρακα) με την επίδραση της ορατής ακτινοβολίας. Αποτελεί την κύρια διεργασία παραγωγής οξυγόνου στο γήινο περιβάλλον. Πηγή: Μελάς, Δ., Ασωνίτης, Γ., Αμοιρίδης, Β., (2000), Κλιματική αλλαγή: Οδηγός εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.

Φωτοχημικό νέφος αιθαλομίχλης (Smog): Νέφος που χαρακτηρίζεται από το φωτοχημικό σχηματισμό ατμοσφαιρικών ρύπων με οξειδωτικές ιδιότητες, όπως είναι το Ο₃, το ΝΟ₂, οι υδρογονάνθρακες κ.ά. Τα συστατικά του φωτοχημικού νέφους έχουν δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία του ανθρώπου, τη βλάστηση, τα διάφορα υλικά καθώς και στην ορατότητα. Πηγή: Μελάς Δ., Αλεξανδροπούλου Α., Αμοιρίδης Β., Κακαρίδου Μ., Σουλακέλλης Ν., (2000), Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Οδηγός Εκπαιδευτικών. Αθήνα, ΥΠ.Ε.Π.Θ

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Χλωρίδα (flora): Το σύνολο των ειδών των φυτών μιας περιοχής (ή μιας γεωλογικής περιόδου).
Πηγή: Αριανούτσου, Μ., (1999), «Οικολογικά Συστήματα», στο Αριανούτσου Μ, Γεωργίου Κ., Δημητρακόπουλος Α., Καρτάλης Κ., Παναγιωτίδης Π., Σταματόπουλος Κ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Φυσικό Περιβάλλον, σελ. 17-73, Πάτρα, ΕΑΠ.

Χλωροφθοράνθρακες (CFCs): Χημικές ουσίες, που αποτελούνται από άτομα χλωρίου, φθορίου και άνθρακα. Οι CFCs δεν απαντώνται στη φύση αλλά παράγονται από τον άνθρωπο. Χρησιμοποιούνται σαν προωθητικά αέρια σε διάφορα σπρέι, σαν ψυκτικό μέσο σε ψυγεία, ψυκτικές εγκαταστάσεις και συστήματα κλιματισμού κτιρίων καθώς και στην παρασκευή αφρωδών συνθετικών υλών (π.χ. πολυουρεθάνης) σαν διογκωτικά. Το 1986, η παραγωγή χλωροφθορανθράκων παγκοσμίως, ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο τόνους. Ο χρόνος ζωής τους υπερβαίνει τα 100 χρόνια. Πηγή: Γεωργόπουλος, Α. (1998), Γη, Ένας Μικρός και Εύθραυστος Πλανήτης, σελ. 491-492, Αθήνα, Gutenberg.

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Επιστροφή στην αρχή της σελίδας

Αρχική σελίδα