Αποσπάσματα από την εργασία του εκπαιδευτικού
Μήτση Θ. Σπυρίδων
ΑΛΥΖΙΑ
H αναλλοίωτη ονομασία της πόλης που έμεινε στο χρόνο.
Α] Αρχαία ιστορία 2.000 π .χ έως το 330 μ. Χ.
ΠΕΡΙΟΔΟΙ
ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3.000-1.100 π. Χ. )
1η] Κυκλαδικός πολιτισμός. (2.600 π χ.- 2 .000 - 1.100 π. Χ)
2η] Μινωικός πολιτισμός. (2.000 π χ- 1. 700 -1580-1100 π. Χ )
3η] Μυκηναϊκός πολιτισμός. (1.600 π. Χ. –1.100 π . Χ.)
ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ
Β] Γεωμετρική περίοδος . [ 1.100 π.Χ.-800 π. Χ ].
ΑΚΑΡΝΑΝΙΑ-ΑΚΑΡΝΑΝΕΣ
Γ] Αρχαϊκή περίοδος. [800 π. Χ –500 π. Χ.]
Δ] Κλασική περίοδος. [ 500 π.Χ.-323 π. Χ. ]
Ε] Αλεξανδρινή ή Ελληνιστική περίοδος.
[323 π. Χ.- 146 π. Χ ]
Ζ] Ρωμαϊκή περίοδος. [146 π .Χ.- 330 μ .Χ ]
ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ
Κατά το 2.000 π. Χ. έχουμε την κάθοδο από Βορά προς Νότο πολλών νέων λαών . Οι επιδρομείς αυτοί (Αχαιοί ,Ίωνες ,Αιολείς )είτε καθαροί , είτε αναμεμιγμένοι με προελληνικούς λαούς(Πελασγούς) και άλλους ανώνυμους ,αυτόχθονους λαούς , εγκαταστάθηκαν σαν κατακτητές σε ολόκληρη την Ελλάδα. Κατέλαβαν όχι μόνο το ηπειρωτικό μέρος αλλά και το νησιωτικό ¨και από κει κατέλαβαν και τα παράλια της Μικράς Ασίας καθώς επίσης και πολλά νησιά και παράλια της Μεσογείου θαλάσσης.
Ο Hrozny κάνει λόγο για έλευση των Αχαιών , των περίφημων Αχαιών των ομηρικών επών ,από τη χώρα των Αχιγιάβα, που βρίσκεται ανατολικά της Άγκυρας. Ο αρχηγός τους δε χαρακτηρίζεται άλλοτε σαν αδερφός των Χετταίων (Ιστορία Γ’ Δημοτικού) και άλλοτε σαν εχθρός του αυτοκράτορα των Χετταίων.
Η περιοχή της Αλυζίας και η ευρύτερη περιοχή (θαλάσσια και ηπειρωτική) κατοικήθηκε (αποικίστηκε από την Τρίτη χιλιετία από πληθυσμούς, όπως έχουμε αναφέρει και στο πρώτο μέρος ,που μιλούσαν γλώσσα ανάλογη με των Πελασγών της Θεσσαλίας ,της Αθήνας …και κατασκεύαζαν κεραμικά ανάλογα με των Μινύων του Ορχομενού. Οι ανασκαφές που άρχισε στο έδαφος της Λευκάδας , ο Ντέρπφελντ το 1901 και συνεχίστηκαν δραστήρια στο 1905 και 1910 στο όρος Σκάρος ,στο λόφο Αμαλιού και στον όρμο του Βλυχού έχουν φανερώσει εκεί μια πυκνή εγκατάσταση Αχαιών ,Ακαρνάνων από το 17ο αιώνα π . Χ., όπου μέσα στους τάφους υπήρχαν μερικές φορές κοσμήματα και όπλα αιγαιοπελαγίτικης προέλευσης.
Στη Δυτική Ελλάδα από τα συνεχόμενα και άλλο-επηρεαζόμενα νέα κύματα κατακτητών [ΠΡΩΤΟ-ΕΛΛΗΝΕΣ] ξεχώρισε και επικράτησε , ως πιο οργανωμένος λαός ,σε σχέση με τους Προ-έλληνες Πελασγούς και τους άλλους προϊστορικούς λαούς , η φυλή των Αχαιών.
Η περιοχή του Ιονίου η οποία είχε πολύ καλό κλίμα …και όμορφες ακρογιαλιές ,ήταν ένας από τους τόπους που προτίμησαν να διαλέξουν οι νέοι λαοί για να ζήσουν. Ζούσαν κατά ομάδες και φυλές και καθώς περνούσαν τα χρόνια οργάνωναν τα βήματά τους και προόδευαν. Οι πρώτοι λαοί ,επιδρομείς ήταν νομαδικοί , κτηνοτρόφοι ,άγριοι, βάρβαροι και διατηρούσαν μέσα τους τάσεις κανιβαλισμού. Ζούσαν κατά γένη –φατρίες και φυλές.
Τη βεβαίωση ,ότι και στο δικό μας χώρο υπήρξε παρουσία των Αχαιών , πριν εγκατασταθούν μόνιμα οι Ακαρνάνες μας τη δίνει η αρχαιολογική σκαπάνη. Συγκεκριμένα ο Σωτηριάδης στις αρχές του 20ου αιώνα, στα Κόροντα (Χρυσοβίτσα),ανακάλυψε τεμάχια αγγείων καθώς και χάνδρες και μαχαιρίδια και αποφάνθηκε ότι ανήκουν χρονολογικά ,σ’ αυτή την εποχή. Ευρήματα που έχουν σχέση με τους Αχαιούς στην περιοχή μας (θολωτό τάφο ) ανακάλυψε ,στη θέση Μίλα μεταξύ Παλαιομάνινας και Πενταλόφου ο Μαστροκώστας .Επίσης ευρήματα που αποδεικνύουν την παρουσία των Αχαιών στην περιοχή μας ανακαλύφθηκαν από τον Κ .Ρωμαίο στον Αστακό ,στην Πάλαιρο και το Μεγανήσι.*Φερεντίνος
Έτσι στην ευρύτερη περιοχή της Αλυζίας μεταξύ του 2.000 π. Χ. και 1.700 π. Χ. ξεκίνησε να οικοδομείται μια καινούρια ζωή. Οι πρώτοι άνθρωποι αλλάζουν τρόπο ζωής και αρχίζουν να εξημερώνουν τα άγρια ζώα ,να φτιάχνουν καλύτερα εργαλεία και όπλα , να οργώνουν τη γη , να βάζουν νέους κανόνες για να ρυθμίζουν τη ζωή τους και να ανακαλύπτουν την πρόοδο της εποχής τους.
ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1.600 π. Χ. – 1.100 π. Χ. )
Η συνάντηση των Αχαιών με τους άλλους προϊστορικούς λαούς δεν ήταν εύκολη. Οι διαφορές ήταν βαθύτατες Όμως , άρχισαν να προοδεύουν γρήγορα .
Οι προϊστορικοί λαοί ,ΤΗΛΕΒΟΕΣ, ΚΟΥΡΗΤΕΣ , ΤΑΦΙΟΙ.(μυθικοί λαοί της Ακαρνανίας),. με τη βοήθεια των Αχαιών (Ο Οδυσσέας είναι κατά τον Όμηρο «η δόξα ,η μεγάλη δόξα των Αχαιών» άρχισαν να επεκτείνονται και πέραν του Ιονίου . Έχοντας ως βάση τις παράκτιες πόλεις Πάλαιρος ,Αστακός, Αρχονταριά,(θέση Τυργοβίτσα-Στενοβίτσι - Βυρίνα)… και ΑΛΥΖΊΑ ,κυριάρχησαν στην Ταφία ή Τηλεβοϊδα θάλασσα με πειρατείες και ληστείες το 16ο αιώνα π .Χ. έως το 13ο αιώνα ,όπου άρχισε η κυριαρχία και ο έλεγχος της περιοχής από τους ΚΕΦΑΛΛΗΝΕΣ , του Λαέρτη και του Οδυσσέα και έγιναν οι «Ατρόμητοι Κουρσάροι» .
Όλα τα βασίλεια γύρω από το όρος Κάρνος (Κάλαμος) αυτής της περιόδου αποδίδονται στον Τάφιο Μέγη ή Μέντη αρχηγό των Ταφίων ,οι οποίοι ήταν συγγενείς και σύμμαχοι των Κεφαλλήνων του Οδυσσέα.( Η μητέρα του Οδυσσέα και οι συγγενείς του ήταν από κάποια παράκτια πόλη της Ακαρνανίας η οποία αποδίδεται στο βασίλειο των Ταφίων … Μέντη ). Στα χρόνια της κυριαρχίας τους οι Τάφιοι ήταν και απαγωγείς παιδιών και γυναικών ,καλοί κωπηλάτες ,<<φίλους του κουπιού>> και καβγάδιζαν συχνά με τους γειτόνους τους Αιτωλούς ή των νησιών εφαρμόζοντας ως πολεμικό όπλο τον αιφνιδιασμό .~ακόμη και το ίδιο το όνομα Τάφος ,σημαίνει « το αποτέλεσμα του αιφνιδιασμού». Πολλά παλάτια των βασιλείων της περιόδου αυτής ,μυκηναϊκής εποχής και κατασκευής βρίσκονται στον κοντινό περίγυρο της Αλυζίας. Τα ερείπιά τους αναγνωρίστηκαν από τον Ο. Τζελ από το 1807, εξετάστηκαν επιφανειακά από το Φόλγκραφ το 1904 , ο οποίος σημείωσε θραύματα αγγείων « προμυκηναϊκών» και τέλος ανασκάφτηκαν και μικρά μέρη μόνο από το Γ. Α Χέρτλεϋ της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών το 1930 και το 1931 .
Στην Αλυζία και τη θαλάσσια περιοχή γύρω από την Ιθάκη με τους θρύλους του Ικάριου του πατέρα της Πηνελόπης , του Αλυζέα του ιδρυτή της πόλης και του Λευκάδιου , αδερφών της Πηνελόπης η διαπαιδαγώγηση των νέων είχε μπει κάτω από την προστασία των Κουρητών ,αυτών των εκπολιτιστών ηρώων ,αυτών των μάγων ,που ακόμη και στους ελληνιστικούς χρόνους λατρεύονταν με ξεχωριστό σεβασμό.
Το 13ο αιώνα η περιοχή ελέγχεται ολοκληρωτικά από τους «Οδυσσείς» των Κεφαλλήνων και ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ «ΑΛΥΖΙΑΣ και της ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ. Ο Οδυσσέας ,όπως τον αναφέρει ο Όμηρος στο Β της Ιλιάδας
(στ.631-637) οδηγεί ,σύμφωνα με τον περίφημο Κατάλογο Πλοίων,τα πλοία και τους πολεμιστές της Κεφαλληνίας, της Ιθάκης, της Κροκύλειας, της Αιγίλιπας, της Ζακύνθου , της Σάμου «και των απέναντι ηπειρωτικών ακτών»` στην Τροία ,δηλαδή ουσιαστικά είναι βασιλιάς όχι ενός κακομοίρικου νησιού ,αλλά ενός μέρους τουλάχιστον της Ακαρνανίας και πιθανότατα και των παραλίων πόλεων Αλυζία ,Αστακός…καθώς και της Λευκάδας, αφού στην αρχαιότητα, ήταν απλώς ένα τεράστιο ακρωτήριο της Ηπειρωτικής Ελλάδας.
Σε εφτά άλλα χωρία της Οδύσσειας οι Τάφιοι της Λευκάδας και του Μέγα-νησιού είναι φιλοξενούμενοί του ή σύμμαχοί του και αποτελούν μέρος τώρα του δικού του βασιλείου .(Οδύσσεια α,245-247-21-24) Μέχρι που ο Τηλέγονος ο γιος του με την Κίρκη τον πληγώνει και τον σκοτώνει κατά λάθος σε μια επιδρομή ξένων στρατευμάτων.
Έτσι και η περιοχή της Αλυζίας και συγκεκριμένα γύρω από την περιοχή της Βερίνας , έμειναν για ένα μεγάλο μέρος του Μεσαίωνα και ακόμη της Αναγέννησης στις σπηλιές (Βερίνας , Κοκκινότρυπας ,Περιστερότρυπας, Καστριού Γάλιτσας…) γνωστές ως ΦΩΛΙΕΣ ΠΕΙΡΑΤΩΝ Ή ΛΗΜΕΡΙΑ ΛΗΣΤΩΝ .
Κατά τον Φανελόν «Οι περιπέτειες του Τηλέμαχου», ο Τηλέμαχος ,ο γιος του Οδυσσέα , ήταν αργότερα ο βασιλιάς των ίδιων περιοχών. Ως βασιλιάς ήταν πολύ άδικος : παραφόρτωνε τους υπηκόους του με φόρους και γι’ αυτή του τη σκληρή αντιμετώπιση οδήγησε το νέο λαό , τους Ακαρνάνες σε αντίσταση κατά των Κεφαλλήνων.
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΛΥΖΙΑΣ [ 1200 π. Χ ή 1.180 π. Χ. ]
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Μια φορά κι έναν καιρό ,όπως λένε στα παραμύθια, κατά το τέλος της Μυκηναϊκής περιόδου και κοντά στα χρόνια του Τρωικού Πολέμου (1.200 -1.180 π. Χ) όταν η περιοχή Τηλεβοϊδα ή Ταφία ή Κουρήτις ή Καρνία Χώρα ή Ακτίς ηπείροιο , ήταν υπό την κυριαρχία - προστασία του βασιλιά της Ιθάκης Λαέρτη , οι <<θεοί>> αποφάσισαν να βοηθήσουν τους διασκορπισμένους και ανοργάνωτους κατοίκους μιας όμορφης και παραγωγικής περιοχής προς την κατεύθυνση της ίδρυσης μιας νέας και ισχυρής πόλης.
Έτσι κι έγινε.
Σύμφωνα με τη μυθολογία ο βασιλιάς Λαέρτης βρισκόμενος εν’ τη ζωή ακόμα παραχώρησε την εξουσία και το βασίλειό του στο γιο του Οδυσσέα. Ο Οδυσσέας για να αποκτήσει απογόνους μετέβηκε στη Σπάρτη όπου μεταξύ των άλλων μνηστήρων θα διεκδικούσε την ωραία Ελένη .Στην πραγματικότητα όμως δεν τον ένοιαζε ,ούτε ήθελε να την κερδίσει. <<Την Ελένη >>,έλεγε μέσα του ,<< θα την πάρει ο Μενέλαος αφού αυτός είναι ο ασυναγώνιστος ,μιας και είναι ο αδερφός του ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ του μεγάλου βασιλιά των Μυκηνών>> .(Κατά τους μυθογράφους του 5ου αιώνα, ο Αγαμέμνονας και ο Μενέλαος ήταν θεότητες και όχι άνθρωποι ,όπως και ο Οδυσσέας ,η Πηνελόπη ,ο Ικάριος .Μάλιστα στη Σπάρτη έδειχναν και ιερό του Οδυσσέα ,ενώ για την Πηνελόπη ,λέγανε πως είχε τάφο στη Μαντίνεια της Αρκαδίας ή πως είχε ζήσει ,μετά από το γάμο με τον Οδυσσέα στην Πλευρώνα των Κουρητών, της Ακαρνανίας.)
Ο Οδυσσέας όμως, κέρδισε την εύνοια του πατέρα της Ωραίας Ελένης , του Τυνδάρεως, γιατί τον βοήθησε ώστε να βρει μία λύση για να μην τον βασανίζει ο χρησμός των ιερέων του Απόλλωνα που μιλούσε για << τον φοβερό πόλεμο που θα προξενούσε η ομορφιά της Ωραίας Ελένης >> .Πρότεινε στον Τυνδάρεως να ζητήσει από τους μνηστήρες να δώσουν όρκο που θα λέει, πως: <<όποιον κι αν παντρευτεί η Ελένη, οι άλλοι θα τον υπερασπιστούν ακόμη και με πόλεμο, αν κάποιος τολμήσει ποτέ να του την πάρει.>>*(Μυθικά Πρόσωπα ΙΛΙΑΔΑΣ και ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ, σελ 889,890,891)
Γνωρίζοντας την εξέλιξη με τους μνηστήρες , ο Οδυσσέας , ζήτησε από τον Τυνδάρεως να πείσει τον αδερφό του ΙΚΑΡΙΟ (ανθρώπου περιστεριού) ώστε η ΠΗΝΕΛΟΠΗ (γυναίκα πουλί ,Ζαρόπαπια) να γίνει γυναίκα του. Ο βασιλιάς της Ιθάκης ,που ούτε στιγμή δεν συγκινήθηκε απ’ την ιδέα να παντρευτεί την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου, είχε κάνει την εκλογή του στην Πηνελόπη την κόρη του Ικάριου και της νύμφης Περιβοίας Ναϊάς [νύμφη των ποταμών και των πηγών] κι ας μη συγκρινόταν η ομορφιά της με τη θεϊκή ομορφιά της Ωραίας Ελένης(γυναίκα πουλί ,κύκνος ,σύμβολο της ομορφιάς και της περηφάνιας) . Όμως δυσκολεύτηκε πολύ να την κερδίσει. Ο Τυνδάρεως κράτησε την υπόσχεσή του και έπεισε τον αδερφό του Ικάριο να μη δώσει βάση στις ζαβολιές του Οδυσσέα , στον αθλητικό αγώνα δοκιμασίας που διοργάνωσε με σκοπό να παντρέψει την κόρη του με τον πιο δυνατό και τον πιο άξιο , αλλά να εκτιμήσει την εξυπνάδα του.
Ο Ικάριος πείστηκε να παντρέψει την κόρη του με τον πιο έξυπνο, αλλά επειδή όμως την αγαπούσε υπερβολικά, δεν ήθελε να την αποχωριστεί, γι’ αυτό πρότεινε στον Οδυσσέα να μείνει μαζί του και να του δώσει το θρόνο του. Η άρνηση του Οδυσσέα έκανε τον Ικάριο ανένδοτο. Ώσπου ο Οδυσσέας ανάγκασε την Πηνελόπη να αποφασίσει αν θέλει να πάει μαζί του ή να μείνει με τον πατέρα της. Μπροστά στον πατέρα της, που την πρόλαβε πριν φύγει και στον άντρα που αγάπησε , ντράπηκε να μιλήσει για το ποιο είναι το σωστό και να στεναχωρήσει τον πατέρα της και έκρυψε το πρόσωπό της με ένα πέπλο. Τότε ο πατέρας της συγκινημένος από τη στάση της, αποφάσισε να την αφήσει να πάει μαζί του. Αργότερα στο σημείο αυτό της συνάντησης ,ο Ικάριος εκτιμώντας τη συμπεριφορά της κόρης του, έστησε το άγαλμα της Σεμνότητας *Ελληνική Μυθολογία Αδερφοί Στεφανίδη σελ. 17,18,22,24 .
(Οι αρχαίοι πίστευαν πως ο Οδυσσέας είχε παντρευτεί τρεις γυναίκες που αποτελούσαν στην πραγματικότητα μια και μόνη, μια γυναίκα –πουλί: την ΠΗΝΕΛΟΠΗ ,τη Ζαρόπαπια, σύμβολο της σωτηρίας και της αναγέννησης ,όπως το χελιδόνι(Αθηνά)και ο γλάρος (Ινώ) ,την Κυρία Πάπια ,τη μητέρα του θεού Πάνα ,του θεού των βοσκών.)
Μαζί όμως με τον Οδυσσέα στην Ιθάκη έστειλε και έναν από τους γιους του , τον Αλυζέα ή τον Αλήτη , ώστε να μαθαίνει νέα από την αγαπημένη του κόρη. (Τα παιδιά του Λακεδαίμονα Ικάριου και της νύμφης Περιβοίας εκτός της ΠΗΝΕΛΟΠΗΣ ,κατά την εγκυκλοπαίδεια ΗΛΙΟΥ,ήταν : ο ΑΛΗΤΗΣ , ο ΠΕΡΙΛΕΩΣ , ο ΘΟΑΝΤΑΣ και ο ΙΜΕΥΣΙΜΟΣ ,κατά δε τον Στράβωνα ο ΑΛΥΖΕΑΣ και ο ΛΕΥΚΑΔΙΟΣ )
Ο Αλυζέας ή ο Αλήτης λοιπόν, σύμφωνα με τις λαϊκές παραδόσεις επισκέφτηκε πολλές φορές την Τηλαβοϊδα θάλασσα , επειδή έψαχνε ένα καταπράσινο και όμορφο μέρος για να εγκατασταθεί και να δημιουργήσει το δικό του βασίλειο .Το γύρευε από δω, το γύρευε από κει ώσπου σε μια επίσκεψή του με τον Οδυσσέα (πιθανόν μετά τον Τρωικό πόλεμο 1.180 π. Χ ) στην πεδιάδα που βρίσκονταν πίσω από το όρος Κάρνος , στην Καρνία χώρα , ο Αλυζέας ή ο Αλήτης εκεί που αγνάντευε γύρω τις ακτές και τα εδάφη , είδε την καταπληκτική θέα , τα καταπράσινα βουνά και την πεδιάδα που απλώνονταν μπροστά του και συλλογίστηκε πως , όλα αυτά , ήταν <<θεϊκά σημάδια και εντολή - επιθυμία των θεών>> να εγκατασταθεί στην περιοχή και να δημιουργήσει το δικό του βασίλειο.
-Εδώ θα χτίσω το βασίλειό μου ,(σημερινή θέση <<Γαβρούλια>>), ανάμεσα στις πηγές των γύρω βουνών (πηγή <<Κοζίλη>> και τα νερά στις <<Γλώσσες>>) και την πόλη που θα οικήσω θα δώσω το όνομά μου, είπε σιγανά.
Άρχισε λοιπόν να χτίζει βόρεια και σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από τη θάλασσα ,<<Από δε Λευκάδος εξής Πάλαιρος και Αλυζία της Ακαρνανίας εισί πόλεις, ων η Αλυζία πεντεκαίδεκα από θαλάττης διέχει σταδίους»,(Στράβων,Γεωγραφικά ,1459 ) την ιστορική πόλη Αλυζία ή Αλυγία κατά τον Κικέρωνα ή ΑΛΥ-ΑΛΥΤΤΙΑ, πόλη των Αλυτταίων κατά τον γεωγράφο Σκύλακα τον Καρυανδέα.
Με την βοήθεια των Μονόματων Κυκλώπων της περιοχής( της Ακαρνανίας κατά τον Μερνάτ Σμίτ,1871), τους οποίους είχε προσκαλέσει γι’ αυτό το σκοπό , γιατί μόνο αυτοί μπορούσαν να σηκώσουν πελώριες πέτρες ,οικοδόμησε την πόλη και με τη βοήθεια των διαφορετικών λαών , Κουρητών στα ορεινά ,Τηλεβόων ή Ταφίων στα πεδινά και τα παράλια , οργάνωσε την κοινωνική και την οικονομική ζωή της πόλης.
Οι γυναίκες καθημερινά ασχολούνταν με το νοικοκυριό, μέσα κι έξω από το σπίτι, οι άνδρες ασχολούνταν με την γεωργία ,την αμπελουργία, τη μελισσοκομία…)την κτηνοτροφία ,το κυνήγι , το εμπόριο και το ψάρεμα .Όλα τα προϊόντα τα εμπορεύονταν –αντάλλαζαν στην αγορά της πόλης. Διασκέδαζαν στο σπίτι με μουσική και παιχνίδια και ψυχαγωγούνταν στο θέατρο .Τα παιδιά και οι νέοι παιδαγωγούνταν , αθλούνταν σε αθλητικούς χώρους , φιλοσοφούσαν με τους μεγαλύτερούς τους στην αγορά της πόλης για τη ζωή και προσπαθούσαν να ανακαλύψουν νέους τρόπους διαβίωσης . Κυρίαρχο στοιχείο στη καθημερινή ζωή των πρώτων Αλύζιων ήταν η διοργάνωση γιορτών σε ιερούς χώρους – ναούς προς τιμή των θεών τους .
Κατά την αρχή του Τρωικού πολέμου ( 1.200 π. Χ. ) ή με το τέλος του Τρωικού πολέμου (1.190 π. χ. )και την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη (1.180 π. Χ. ) .έχουμε λοιπόν, την αρχή της ιστορίας της Αλυζίας
*(Σύμφωνα με άλλες θεωρίες περί της ύπαρξης Ινδοευροπαϊκής φυλής, η Τρωϊκή εκστρατεία χρονολογείται περίπου 2.000 χρόνια νωρίτερα και συγκεκριμένα κοντά στο 3.100 π. Χ.(3.078).Εάν ευσταθεί αυτή η νέα θεωρία τότε ανατρέπονται όλες οι μυθολογικές παραδόσεις και τίθενται σε αμφιβολία όλα τα ιστορικά γεγονότα ,γιατί η Τρωική εκστρατεία είχε αποτελέσει από την αρχαιότητα σημείο αναφοράς για την χρονολόγηση όλων των ιστορικών γεγονότων.)( Γ. Φερεντίνος, εφημ, Κατούνα.)
Στα πρώτα 100 χρόνια αναπτύχθηκε ο πρώτος αλυζιακός πολιτισμός και διατηρήθηκε και στα επόμενα 300 χρόνια στα οποία κυριαρχούσαν οι συνεχείς επιρροές από την κάθοδο των τελευταίων φυλετικών επιδρομέων.
Μέσα στο σκοτάδι άντεξε ότι είχε πρώτο-χτίσει ο πρώτος βασιλιάς της πόλης και έγινε σπόρος το 900 π. Χ .και μετά , όταν δηλαδή η Αλυζία ήταν υπό την προστασία των Δωριέων Κορινθίων και της δυναστείας του «Αλήτη». Άρχισε να οικοδομεί φιλικές και εμπορικές σχέσεις με την ηγεμονική δύναμη στη θάλασσα Κόρινθο, με σκοπό να ξεκινήσει η μεγάλη ΑΝΘΙΣΗ της αρχαίας πόλης –κράτος ΑΛΥΖΙΑΣ.
Έτσι ,η ιστορία της έφτασε , από στόμα σε στόμα ,στα αυτιά των μεγάλων ελλήνων ιστορικών, Θουκυδίδη, (460-354 π. Χ.) ,Ξενοφώντα,(440 –355 π. Χ.),Πολύαινου ,(2ος αιώνας π. Χ. ) των γεωγράφων , Σκύλα-ξ-κα τον Καρυανδέα ( 600 – 500 π. Χ. ) Στράβωνα , (68 – 25 π. Χ.), Έφορου (παρά το Στράβωνα) ,Στάφυλος (παρά Στράβωνα),Παυσανία ,( 2ος αιώνας μ. χ. ) αλλά και Ρωμαίων της αρχαιότητας , Πλίνιου Α’ ,(23-79 μ. Χ. ) και Πλίνιου Β’ (61 –113 μ. Χ.), ΚΙΚΕΡΩΝΑ ,(206- 43 π. Χ. ) **{Ν. Μόσολας ,Η αρχαία πόλη Αλυζία…σελ.8} ,πηγές των οποίων παραθέτουμε πυκνά-συχνά στην εργασία μας.
Μέχρι στο νου και στην ψυχή του μεγάλου φιλοσόφου Αριστοτέλη , (Ακαρνάνων Πολιτεία), αλλά και του μεγαλύτερου ποιητή της ανθρωπότητας ,του ΟΜΗΡΟΥ, έφτασε η ιστορία της ,αφού αναφέρονται στα μεγάλα τους έργα -τραγούδια –ποιήματα οι λαοί της και τα εδάφη της.
*<< Ακαρνάνων Πολιτεία >>του Αριστοτέλη και<< Ομήρου Οδύσσεια.>>
* *
Έχοντας υπόψη από την μυθολογία ότι ,ο αδερφός της Πηνελόπης και γιος του Ικάριου και της νύμφης Περιβοίας ήταν και ο ΑΛΗΤΗΣ , και από την ιστορία ότι, τους Κορίνθιους την εποχή της ηγεμονίας τους στα παράλια και τα νησιά του Ιονίου τους διοικούσαν η δυναστεία του πρώτου αρχηγού των Δωριέων, ΑΛΗΤΗ ,τολμούμε να θέσουμε για προβληματισμό και παραπέρα έρευνα τα παρακάτω ερωτήματα:
Ποιος λοιπόν ,ήταν ο αδερφός της ΠΗΝΕΛΟΠΗΣ ; Ο Αλυζέας ή ο Αλήτης ;
Ποια ήταν η ονομασία της πόλης; Αλυζία ή Αλυττία; Ποιο είναι το έτος που κτίστηκε η πόλη ; Και ποιανού ΑΛΗΤΗ το όνομα τιμούν τα επιγράμματα στα αρχαία νομίσματα της πόλης ;
Προβλήματα και ερωτήματα ανεξάντλητα ,που όσο ψάχνει κανείς ,θα χάνεται μέσα στο πέλαγος της αμφιβολίας και της αμφισβήτησης, όμως , δεν θα πάψουν να υπάρχουν.
Επί των προβληματισμών αυτών νέα στοιχεία έρχονται στο φως ,και δημιουργούν νέες απορίες και ερωτήματα τα οποία μαστιγώνουν τη σκέψη του κάθε ερευνητή. Η δική μας έρευνα πάντως , με κάθε επιφύλαξη, τουλάχιστον μέχρις ότου η έρευνα – μελέτη προσκομίσει και άλλα επιπρόσθετα στοιχεία ,τείνει προς την άποψη ότι το επίγραμμα ΑΛΥ –ΑΛΥΤΤΑΙΩΝ δεν έχει σχέση με το μυθολογικό ήρωα και αδερφό της νύμφης Πηνελόπης, Αλήτη, αλλά με κάποιον βασιλιά ή αριστοκράτη «Αλήτη» προερχόμενο από τη δυναστεία του αρχηγού των Δωριέων Αλήτη, στα χρόνια της Κορινθιακής παντοδυναμίας.
Πολλοί πιστεύουν πως κάτω από τους μύθους κρύβεται πάντα η αλήθεια . Ίσως και να έχουν δίκιο. Η ιστορική αλήθεια και η αφήγησή της ίσως είναι αντικείμενο νέων ερευνητών .
****
Οι Αλύζιοι, λοιπόν μάζεψαν αμύθητα πλούτη και πολλές γενιές έψαλαν τη δόξα του βασιλιά Αλυζέα .Επειδή οι γύρω λαοί ήταν φιλοπόλεμοι και έρχονταν συχνά μαζί τους σε συμπλοκές, οι Αλύζιοι αναγκάστηκαν στα επόμενα χρόνια να οχυρωθούν με κυκλώπεια τείχη για να προστατευτούν.
Πώς μπόρεσαν όμως να ανεβάσουν τόσους ογκόλιθους σε τέτοιο ύψος και να φτιάξουν τα τείχη τους ; Τα έχτισαν πραγματικά χέρια Κυκλώπων; Χρησιμοποιήθηκαν ανυψωτικές μηχανές;…
Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως οι αρχαίοι άνθρωποι για να χτίσουν τα τείχη τους ή τα παρατηρητήρια έφτιαχναν πλαγιαστά επίπεδα από χώμα και πάνω τους κυλούσαν τους εξειργασμένους- πελεκημένους ογκόλιθους. Όταν δε τα τείχη χτίζονταν, αφαιρούσαν τα πλαγιαστά χώματα. Εάν παρατηρήσει κανείς προσεχτικά τα τείχη στην Κανδήλα ,στο Καστρί και τα γύρω παρατηρητήρια θα συμφωνήσει απόλυτα με την άποψη των ειδικών.
Τα Κυκλώπεια τείχη της Αλυζίας και τα βασιλικά ανάκτορα στο Καστρί, «από το διαφορετικό τρόπο κατασκευής τους ,συνάγεται ότι κατασκευάστηκαν κατά διάφορα χρονικά διαστήματα. Στην κορυφή των Κυκλώπειων τειχών, ο εκεί πύργος τους (Παναγία Πυργιώτισσα),βλέπουμε να είναι κατασκευασμένος από εξειργασμένα μεγάλα λιθάρια, σε σχήμα παραλληλεπιπέδου και τοποθετημένα κατά το ισοδομικό σύστημα. .Τα τείχη αυτά έφερναν και τρείς παράλληλες αντηρίδες οι οποίες μεταξύ τους ενώνονταν με 19 συνολικά πύργους τετράγωνους, κτισμένους σε κανονική μεταξύ τους απόσταση. Από τους πύργους αυτούς ,οι μεγαλύτεροι ήταν οι δύο γωνιαίοι προς την πεδιάδα και συγκεκριμένα ,ο ένας ήταν στη θέση «Καμάρες» και ο άλλος στη θέση «Γαρδί»»,γράφει ο Ν. Μόσολας .
Τα τείχη τόσο στην Κανδήλα ,όσο και στο Καστρί έχουν θαυμάσιες εισόδους-Πύλες.(ΠΥΛΕΣ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ ) Στο Καστρί στέκουν αντιμέτωπες , ως τις μέρες μας ,η μία βόρεια και η άλλη νότια .Η βόρεια πύλη ,μέχρι το 1980 ,είχε χαράγματα του ΗΡΑΚΛΗ (έμβλημα της πόλης )*ΦΩΤ. και στα κυκλώπεια τείχη της αρχαίας Αλυζίας (σημερινής Κανδήλας), η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΥΛΗ υπάρχει δίπλα από την εκκλησία της «Ζωοδόχου πηγής». Τα τείχη μαζί με τα αμυντήρια θυμίζουν τα σύμβολα της δύναμης και του πολιτισμού της ΑΛΥΖΙΑΣ εκείνης την εποχής.
Σύμβολο μεγαλείου, επίσης , για την Αλυζία ήταν και οι αγροτικοί ,μεγαλοπρεπείς ναοί που ανέγειραν στις ακτές και τα γύρω ιερά εδάφη της. Ο σπουδαιότερος απ’ τους ναούς της πόλης και της ευρύτερης περιοχής ,σύμφωνα με τον αρχαιολόγο κ. Λάζαρο Κολώνα ,ήταν ο αγροτικός ναός της θεάς Αρτέμιδας , που χτίστηκε μεταξύ του 4ου και 2ου π. χ. αιώνα , στους πρόποδες του Μέγα-όρους και στη θέση ΄΄Δρυμώνας’’.
Οι ναοί επίσης, που συμβόλιζαν όχι μόνο τη δύναμή της ,αλλά και την ευχαριστήρια προσφορά της προς το θεό Απόλλωνα και τον ήρωα ,σύμβολο της πόλης, Ηρακλή ,ήταν το περίφημο Τέμενος του Ηρακλέους, ερείπια του οποίου σώζονται στη θέση ΄΄Αγία Τριάδα’’ και ο βυθισμένος στο ΄΄Βούλκο’’, ναός του Κάρνειου Απόλλωνα.
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1.100 – 800 Π. Χ.)
Με βάση τις πληροφορίες που παίρνουμε από τις ιστορικές πηγές, οι πρώτοι Έλληνες , μαζί με τους προϊστορικούς λαούς της περιοχής , άρχισαν να προοδεύουν ύστερα από την επαφή τους με τους άλλους λαούς .
Έτσι , ένας νέος πολιτισμός άρχισε να αναπτύσσεται και στην πόλη Αλυζία της Καρνίας χώρας , 100 περίπου χρόνια μετά την ίδρυσή της .Ο πολιτισμός αυτός αρχίζει να παίρνει άλλα χαρακτηριστικά εξ’ αιτίας της καθόδου των Ακαρνάνων και των Δωριέων.
Τα πρώτα εκατόν πενήντα χρόνια (1050 – 900 π .Χ .) τα Πρωτογεωμετρικά έχουμε την εισαγωγή και την ευρεία χρησιμοποίηση του σιδήρου αντί του χαλκού,της καθιέρωσης νέου τύπου πολιτεύματος,της α ρ ι σ τ ο κ ρ α τι α ς ,της κατάταξης του πληθυσμού σε κοινωνικές τάξεις , της διανομής της γης και την εισαγωγή της τέχνης (κεραμική) Τα άλλα εκατόν πενήντα χρόνια (900 – 750 ) τα Γεωμετρικά ήταν τα χρόνια της ανοικοδόμησης της δημιουργίας και του σχεδιασμού της ανάπτυξης.
Η κάθοδος των Ακαρνάνων και η εγκατάστασή τους στην περιοχή συνέπεσε με την κυριαρχία των Κορινθίων στη θάλασσα του Ιονίου Οι Ακαρνάνες ,αφού έδιωξαν τους Ίωνες Κεφαλλήνες και αναμείχθηκαν με τους ντόπιους , προϊστορικούς λαούς δέχθηκαν τους πρώτους ,ισχυρούς επηρεασμούς από τους Δωριείς της δυναστείας του Αλήτου.
Η παλιά πόλη του Αλυζέα ,η οποία είχε υποστεί πολλές ζημιές κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις ,επισκευάστηκε και κατοικήθηκε από περισσοτέρους .Η εξαιρετική και στρατηγική,για την ασφάλεια των κατοίκων ,θέση καθώς επίσης και η δυνατότητα που της έδινε το φυσικό λιμάνι της στην ανάπτυξη του εμπορίου και ο ρόλος της ως ενδιάμεσος σταθμός μεγάλης εμπορικής οδού την έκαναν ζηλευτή και ξακουστή.
Ο πρώτος βασιλιάς της Αλυζίας στην περίοδο αυτή με βάση τα επιγράμματα ΑΛΛΥ ή ΑΛΥΤΤΑΙΩΝ που φέρουν νομίσματα της εποχής εκείνης ήταν ο Κορίνθιος Α Λ Η Τ Η Σ , προερχόμενος από τη ΔΥΝΑΣΤΕΊΑ του ΑΛΗΤΟΥ του αρχηγού των επιδρομέων Δωριέων και η οποία κυριάρχησε περίπου πέντε γενεές. Πιθανολογείται πως , και στην Αλυζία ή Αλυττία οι βασιλείς αυτής της δυναστείας υπήρξαν και οι θεμελιωτές του μεγαλείου της ιστορικής Αλυζίας.
Κατά την περίοδο αυτή επεβλήθη στην ΑΛΥΖΊΑ Ή ΑΛΥΤΤΙΑ νέος τρόπος διαβίωσης και οργάνωσης των κοινωνιών. Η πολιτική ,η κοινωνική και η οικονομική εξέλιξη άλλαζε συνεχώς.
Στην αρχή η πόλη διοικούνταν από βασιλιάδες (αχαϊκά κατάλοιπα) ύστερα ακολούθησε η κυριαρχία της αριστοκρατικής ολιγαρχίας .Στην περιοχή μας που ήταν γεωργική και κτηνοτροφική η ολιγαρχία πήρε τη μορφή της μεγάλης ιδιοκτησίας γης. Όπως και σε όλες τις αγροτικές ελληνικές πόλεις έτσι και στην Αλυζία το ολιγαρχικό αυτό καθεστώς λειτουργούσε για πολλά χρόνια.
Η κάθοδος των τελευταίων επιδρομέων στον Ελλαδικό χώρο (1.200 –1.050 π. χ. ) και κατά συνέπεια και στην ευρύτερη περιοχή της Αλυζίας ήταν ένα από τα συγκλονιστικότερα γεγονότα της ιστορίας , γιατί οι Δωριείς έδωσαν σε όλο τον ελληνικό κόσμο τη νέα μορφή ζωής και δημιουργίας .
Στη Γεωμετρική περίοδο άρχισαν να μαθαίνουν , να γράφουν , να κατασκευάζουν όπλα ,χρησιμοποιώντας το σίδερο , να κάνουν έργα με σκοπό την καλυτέρευση της ζωής τους και να ακολουθούν ένα διαφορετικό τρόπο ζωής στις καθημερινές τους ασχολίες .
Ένα από τα σημαντικότερα έργα αυτής της περιόδου που εκτελέστηκαν από τους Αλύζιους ΑΚΑΡΝΑΝΕΣ και τους Κορίνθιους Δωριείς ήταν και τα ναυπηγεία στο φυσικό λιμάνι της πόλης ,στη θέση <<Βούλκος>>.
Η μεγαλύτερη επίδραση των Δωριέων Κορινθίων στους πρώτους λαούς της περιοχής έγινε, ίσως επί της δυναστείας των Βακχιδών. Οι βασιλείς της νέας δυναστείας υπήρξαν οι θεμελιωτές του μεγαλείου της ιστορικής Αλυζίας ,αφού επί της βασιλείας τους η Κόρινθος έγινε η μεγαλύτερη ναυτική δύναμη και η Αλυζία ένα από τα σημαντικότερα βιομηχανικά-εμπορικά κέντρα του Ιονίου.
Έτσι κατά το τέλος της Γεωμετρικής περιόδου, το 754 π . χ, και με την αρχή της Αρχαϊκής περιόδου (8ος αιώνας π. χ. ), η Κόρινθος για να προστατεύσει το στόλο της ,ναυπηγεί στα ναυπηγεία της Αλυζίας μέρος του πολεμικού της στόλου και από εκεί ,χρησιμοποιώντας την Αλυζία ως στρατηγικό κέντρο ,εξορμούσε προς τα νησιά του Ιονίου και την Κάτω Ιταλία με σκοπό την ίδρυση αποικιών. Αναγνώρισαν την κυριαρχία των Κορινθίων όλες οι πόλεις των δυτικών παράλιων, οι δε ΑΛΥΖΙΟΙ αυτή τη χρονική περίοδο είχαν αναπτύξει ιδιαίτερες εμπορικές σχέσεις και με την ακμάζουσα αποικία των Κορινθίων, τη Λευκάδα από την οποία πιθανόν και να επηρεάστηκαν για τη θεϊκή θεότητα του Ηρακλή.
Ένα αιώνα αργότερα (657 π. χ.)το πολιτικό σύστημα της πόλης αλλάζει και από ολιγαρχικό (βασιλείς) γίνεται Αριστοκρατικό (πλούσιοι)με τη βοήθεια του Κύψελου και των κατώτερων τάξεων. *(Ηρόδοτος) Σ’ αυτή τη ΧΡΟΝΙΚΉ ΠΕΡΊΟΔΟ η Αλυζία ακμάζει αφού το λιμάνι της γίνεται εμπορικό κέντρο της Ακαρνανίας και η Αλυζία κέντρο ανάπτυξης των τεχνών .Η πόλη ενισχύεται οικονομικά και στρατιωτικά από τους Κορινθίους και αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αποικιακές πόλεις των Κορινθίων στο Ιόνιο Πέλαγος.
*Εγκ.ΗΛΙΟΥ σελ 237
Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΑΛΥΖΙΩΝ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
Η σημαντικότερη επίδραση των Δωριέων προς τους Ακαρνάνες ήταν στον τομέα της θρησκευτικής λατρείας. Στην αρχή οι Αλύζιοι είχαν τους δικούς τους τοπικούς θεούς .Πίστευαν πιο πολύ στο θεό Πάνα , το θεό των βοσκών και των κοπαδιών, που είχε για κυριότερό του σύντροφο το σκύλο, μα και κάποτε και το λαγό. Ο Πάνας αγαπούσε τα πρόβατα , τα κριάρια , τις αγελάδες και φέρεται ως κάτοχος ιεράς αγέλης. Ενδιαφερόταν για τη μελισσοκομία και επιδιδόταν με πάθος στο χορό. Ο αγρονόμος ,άγριος θεός-βοσκός Πάνας σύμφωνα με τις μυθολογικές παραδόσεις ήταν γιος του Ερμή και της νύμφης Πηνελόπης , η οποία μετά μετοίκισε στους ουρανούς σαν υφάντρια , υφαίνοντας το λαμπρό ιστό. Κατά τον Παυσανία , η Πηνελόπη ήταν η Σπαρτιάτισσα κόρη του Ικάριου , πιστή σύζυγος του Οδυσσέα και αδερφή του οικιστή της πόλης ΑΛΥΖΈΑ ή κατά τον παρακάτω ομηρικό ύμνο, ήταν γιος του Ερμή και της Νύμφης Δρυόπης ή της Καλλιστούς , συνοδού της θεάς Αρτέμιδος …
Για να γνωρίσουμε καλύτερα το θεό Πάνα αξίζει να παραθέσουμε ένα απόσπασμα από τον ομηρικό ύμνο:
΄΄Πές μου, Μούσα, για τον αγαπημένο γιο του Ερμή , τον τραγοπόδαρο θεό ,με τα δυο του κέρατα *(φωτ.),για γλέντια και χορούς ξετρελαμένο, που τρέχει στα σύδεντρα και στα λιβάδια αντάμα με τις Νύμφες, που ανεβαίνουν στις απότομες και βράχινες βουνοκορφές, απ’ όπου κράζουν ΤΩΝ ΠΟΙΜΈΝΩΝ ΤΟ ΘΕΟ, τον ΠΑΝΑ, με τα υπέροχα κι ανάκατα μαλλιά που πάει εδώ κι εκεί μεσ’ σε πηχτά ρουμάνια κι όπου ρυάκι ειρηνικό , τον σταματά και τον τραβάει και πότε ανάμεσα σε βράχους άγριους ανηφορίζει και από κάποια κορυφή ορμά κι από βουνό, σε βράχο, σε βουνό ολοένα τρέχει, σε λόφους και σε λαγκαδιές περιπλανιέται, στα ριζοβούνια σκοτώνοντας αγρίμια ,που η διαπεραστική του ματιά τα ξετρυπώνει…Τι ο πόθος την ψυχή του την πλημμύρισε με τη Δρυόπη να ενωθεί τη Νύμφη. Κι έγινε ο γάμος και η νύμφη στην κατοικία της γέννησε του Ερμή το γιο το λατρεμένο, θεό πρωτόφαντο ,παράξενο, με πόδια τράγου, κέρατα ,που του άρεσαν οι χαρούμενοι χοροί. Μα σαν τον είδε η μητέρα του η Πηνελόπη ή η Δρυόπη κατατρόμαξε (την έπιασε παν-ικός ) κι έφυγε μακριά. Τότε ο καλόκαρδος Ερμής τον πήρε τον πήρε στην αγκάλη του καταχαρούμενος ,τύλιξε το νιογέννητο σε τριχωτή προβιά λαγού βουνίσιου και στην κατοικία των Ολύμπιων θεών το φέρνει. Κι εκεί ,δίπλα στον Δία ο Διόνυσος τον ονομάτισε Πάνα (=όλον),κάτι που σ’ όλους είχε αρέσει.
Ο Πάνας , μολονότι αγαπούσε τους κτηνοτρόφους, εν’ τούτοις του άρεσε επίσης και να τους τρομάζει τη νύχτα με τους κρότους του και τις άγριες φωνές του. Τους κρότους τους έκανε ως θεός όχι μόνο στα δάση και τις ερημιές, αλλά ακόμα και στον πόλεμο όταν ήθελε να πάρει το μέρος ενός στρατοπέδου , σπέρνοντας τον τρόμο (πανικό) στους αντιπάλους (Μαραθώνας , Αθηναίοι) Κατά άλλους ο Πάνας ήταν και θεός της μουσικής όπως και δάσκαλος της μαντικής και μάντις. Ο ίδιος δέχονταν ως προσφορές από τους θνητούς ,ποιμενικές ράβδους (γκλίτσες),πρόβατα ,γάλα, μέλι, ακόμα δέντρα και χωράφια
Ο Πάνας ως θεός είχε κατακτήσει, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο στη θέση Δρυμώνας, τις ψυχές των αρχαίων Αλύζιων και ιδιαίτερα των βοσκών που κατοικούσαν την ύπαιθρο οι οποίοι τον σέβονταν τόσο, που φοβόταν ακόμα και να μην του ταράξουν το μεσημβρινό του ύπνο.
Αργότερα άρχισαν να λατρεύουν κι άλλους θεούς για τους οποίους πίστευαν ότι είναι αθάνατοι, αγέραστοι και δυνατοί. Ο θεός Κάρνειος ή Κάρνειος Απόλλωνας ήταν ο ήρωας των Αλύζιων Ακαρνάνων ,Κάρνος που φονεύτηκε από τους Σπαρτιάτες. Στην αρχή λατρεύονταν ως θεός αυτοτελής προστάτης της γονιμότητας και της συγκομιδής των καρπών, ονομάζονταν δε και Κάρνος που σήμαινε κριάρι. Αργότερα ταυτίστηκε με τον Απόλλωνα το όνομα του οποίου έγινε επίθετο και λατρεύονταν ως Κάρνειος Απόλλωνας ,ταυτόσημο περίπου με το «ποίμνιος»,»νόμιος» κ.ά
Η θεά Άρτεμις (στη θέση Δρυμώνας ) η θεά Δήμητρα (στη θέση Καληβ(ιγ)ωτός)και ο θεός Κάρνειος Απόλλωνας (στη θέση Βούρκος) ήταν μερικοί απ’ τους πολλούς ναούς της αρχαίας Αλυζίας , όπου οι κάτοικοι της πόλης τους τιμούσαν με τελετές, στις οποίες πρόσφεραν καρπούς και θυσίαζαν ζώα .
ΑΡΤΕΜΙΔΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Μύθοι σχετικοί με την Άρτεμη και τον Απόλλωνα.
Η Αρτέμιδα και ο Απόλλωνας ήταν τα δίδυμα παιδιά της Λητώς και του Δία. Γεννήθηκαν κατά τον ΄΄ομηρικό ύμνο΄΄ ύστερα από το άγριο κυνηγητό της Ήρας και του Πύθωνα στο φιλόξενο νησί της Δήλου. Σύμφωνα με τον μύθο η Άρτεμη γεννήθηκε μια μέρα πριν από τον Απόλλωνα και μάλιστα βοήθησε τη μητέρα της να γεννήσει το δεύτερο παιδί της . Η Άρτεμη συμμετέχει στο φόνο του Πύθωνα και δεν εγκαταλείπει τον αδερφό της κι όταν ακόμη πηγαίνει για εξαγνισμό στην πηγή του Πηνειού. Όπως βλέπουμε ο μύθος παρουσιάζει τα δύο αδέρφια ενωμένα σε κάθε δύσκολη στιγμή που αντιμετώπιζαν. Εκδικήθηκαν τη Νιόβη που θέλησε να ταπεινώσει τη μητέρα τους, σκοτώνοντας η Άρτεμη με τα βέλη της τις έξι κόρες της και ο Απόλλωνας με τα δικά του αστόχαστα βέλη τους έξι γιους της…πήραν μέρος στη Γιγαντομαχία. Η θεά Άρτεμη έκανε συχνά ,εκδικητικές παρεμβάσεις στη ζωή των ανθρώπων. Βοήθησε τον Διόνυσο για να κλέψει την Αριάδνη ,κόρη του Μίνωα ,από τον Θησέα στο νησί της Νάξου, σκότωσε τον όμορφο νέο Άδωνη, άντρα της Αφροδίτης θυσιάστηκε προς τιμή της η Ιφιγένεια, η κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας για να ξεθυμώσει η θεά (και να τον βοηθήσει στον στρατηγικό του στόχο) ,επειδή ο βασιλιάς Αγαμέμνονας μπήκε μια μέρα στο ιερό δάσος της θεάς και σκότωσε ένα ωραίο της θεάς ελάφι…Έκανε παρέμβαση στη ζωή του Μελέαγρου ,γιου του βασιλιά των Αιτωλών Οινέα, επειδή ο Οινέας παρέλειψε τη θεά σε κάποια θυσία του. Σύμφωνα με το μύθο η θεά Άρτεμη οργισμένη έστειλε στην χώρα του , τον περίφημο Καλυδώνιο κάπρο ,ο οποίος προξένησε στην περιοχή πολλές καταστροφές. Ο Μελέαγρος κατά την διάρκεια ενός αγώνα, στον οποίο πήραν μέρος οι Διόσκουροι, ο Πηλέας, ο Θησέας… και η Αταλάντη, σκότωσε αυτό το τέρας , αφού πρώτα το είχε πληγώσει ο θείος του ,αλλά προκλήθηκε φιλονικία στη μοιρασιά του σώματος του ζώου (το δώρισε στην Αταλάντη) που κατέληξε σε συμπλοκή , όπου σκοτώθηκαν τα αδέρφια της Αλθαίας ,οι θείοι του και η μάνα του οργισμένη ,πήρε το δαυλό που απ’ αυτόν εξαρτιόταν η ζωή του γιου της και τον ρίχνει στη φωτιά κι αμέσως ξεψυχάει.. Η μητέρα και η γυναίκα του αυτοκτόνησαν ,ενώ οι αδερφές του έκλαιγαν πάνω στον τάφο του συνέχεια. Η θεά Άρτεμη τότε συγκινήθηκε από το κλάμα τους και τις συμπόνεσε μεταμορφώνοντάς τες σε πουλιά :τις μελεαγρίδες (φραγκόκοτες) που μοιάζουν σαν να πενθούν την άνοιξη το χαμό του αδερφού τους.
Ο μύθος του Μελέαγρου αναφέρεται διαφορετικά στην <<Ιλιάδα>>.:Δεν έφτασε η Άρτεμη που έστειλε τον κάπρο στα κτήματα του Οινέα ,αλλά η θεά αυτή υποκίνησε και μεγάλο πόλεμο ανάμεσα στους Αιτωλούς και τους Κουρήτες που διεκδικούσαν το κεφάλι και το δασύτριχο τομάρι του αγριόχοιρου. Κι όσο καιρό πολεμούσε ο Μελέαγρος ,ευνοούμενος από τον Άρη ,νικιόταν οι Κουρήτες. Όταν όμως τον κατέλαβε τον Μελέαγρο η οργή κατά της μητέρας του Αλθαίας ,που την είχε προκαλέσει η κατάρα της εναντίον του, εξαιτίας του σκοτωμού των αδερφών της, που συντριμμένη παρακαλούσε τους θεούς ,χτυπούσε με τα δυο της χέρια τη γη ,γονατιστή ,ποτίζοντας το χώμα με τα δάκρυά της και ικέτευε τον Άδη και την Περσεφόνη να θανατώσουνε το γιο που αυτή είχε γεννήσει κι έπαψε ο Μελέαγρος να πολεμάει κι έμεινε ξαπλωμένος κοντά στη γυναίκα του Κλεοπάτρα οι ΚΟΥΡΗΤΕΣ παίρνουν κουράγιο ¨κι ορμούνε να γκρεμίσουνε τα τείχη της πόλης…όσο κι αν τον παρακαλούσαν ο Μελέαγρος έμενε στο δωμάτιό του θυμωμένος.
Κάποτε οι Κουρήτες παραβιάζουνε τα τείχη και στις φλόγες την πόλη παραδίδουν. Τότε η ωραία σύζυγος του Μελέαγρου ,Κλεοπάτρα ,με δάκρυα στα μάτια ,τον παρακαλεί κι αυτή .Του περιγράφει τα δεινά μιας πολιτείας ,όταν την κυριεύει ο εχθρός , για τους σκοτωμένους άντρες ,για τα κατεστραμμένα σπίτια ,τα παιδιά …Οι φριχτές τούτες συμφορές συγκινούν του Μελέαγρου την καρδιά και βαδίζει κατά των εχθρών του …και αποτρέπει των Αιτωλών τη μοιραία μέρα»
Η ομηρική αυτή εκδοχή ,που αναφέρεται και στο βιβλίο της Γ’ τάξης του Δημοτικού δεν κάνει καθόλου αναφορά για το θάνατο του Μελέαγρου ,(γιος του Άρη και της Αλθαίας, νόμιμης συζύγου του Οινέα) ο οποίος σύμφωνα με άλλους συγγραφείς έπεσε από τα βέλη του θεού Απόλλωνα ,που πολεμούσε μαζί με τους ΚΟΥΡΗΤΕΣ. Η μάνα του και η γυναίκα του αυτοκτόνησαν σαν έμαθαν για το χαμό του και οι αδερφές του έκλαιγαν απαρηγόρητες πάνω στον τάφο του, μέρες και νύχτες ,ωσότου η θεά Άρτεμη συγκινήθηκε από τον πόνο τους και τις μεταμόρφωσε σε πουλιά, τις μελεαγρίδες (φραγκόκοτες).
Η έντονη λατρεία της Άρτεμης, τόσο στην Αλυζία, όσο και σε ολόκληρη την Αιτωλοακαρνανία ,αναφέρει ο κ. Κολώνας σε άρθρο του στην εφ.<<ΑΛΥΖΙΑ>>, ίσως σχετίζεται με τον παραπάνω μύθο της τιμωρίας του Οινέα και ενέχει το στοιχείο του εξευμενισμού της θεάς ,η οποία σύμφωνα με τον μύθο , έγινε αιτία για την πρόκληση μεγάλων καταστροφών. Η Άρτεμη τιμωρός, αλλά και προστάτης, καλείται όχι μόνο να είναι ευμενώς διακείμενη, αλλά, πολύ περισσότερο, να προστατεύει τον τόπο ,τους ανθρώπους του και κάθε είδους ζωή σ’ αυτόν.
Η θεά Άρτεμη πήρε μέρος επίσης και σε έναν από τους δώδεκα άθλους του Ηρακλή. Τον βοήθησε να πιάσει το ιερό ελάφι, που είχε κέρατα χρυσά και πόδια από χαλκό και να το μεταφέρει ζωντανό στην Τίρυνθα, όπου ο Ευρυσθέας το αφιέρωσε στην Άρτεμη και πάλι…
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΟΙΝΕΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ
( Μήτση Θεοδώρα, μέλος της ομάδας, μαθήτρια Δ΄ Δημοτικού)
Ο Οινέας ήταν κάποτε βασιλιάς της Καλιδώνας της Αιτωλίας. Ήταν καλός και πρόσφερε συχνά θυσίες στους θεούς. Μα κάποτε ξέχασε να προσφέρει θυσία στη θεά Άρτεμη. Θυμωμένη εκείνη στέλνει τον Καλυδώνιο Κάπρο. Αυτός ο κάπρος ρήμαζε τα χωράφια και τις καλλιέργειες και οι κάτοικοι της Καλυδώνας πεινούσαν. Ο Οινέας τότε είπε στο Μελέαγρο το γιο της αρραβωνιαστικιάς του Αλθαίας και του θεού Άρη:
- Μελέαγρε, πήγαινε εσύ που είσαι δυνατός και σκότωσε τον Κάπρο ,γιατί αλλιώς θα μας βρουν μεγάλες δυστυχίες.
Ο Μελέαγρος υπάκουσε στην έκκληση του πατέρα του. Κάλεσε για βοήθεια πολλούς άλλους ήρωες όπως : την Αταλάντη από την Αρκαδία , τον Άδμητο από τις Φέρες, το Θησέα από την Αθήνα, τους Διόσκουρους από τη Σπάρτη… το θείο του από την πλευρά της μητέρας του Πλήξιππο , βασιλιά της πόλης των Κουρητών Πλευρώνας που βρίσκονταν κοντά στον Εύηνο ποταμό (σημερινή θέση Γυφτόκαστρο) και άλλους θείους από τους συγγενείς Κουρήτες., αδέρφια και ξαδέρφια της μητέρας του Αλθαίας που βασίλευαν σε πόλεις δυτικά του Αχελώου ποταμού. Στη διάρκεια του «αγώνα ο Πλήξιπος ,ο αδερφός της Αλθαίας πλήγωσε τον κάπρο και ο Μελέαγρος ύστερα, τον σκότωσε. Όμως όταν ο Μελέαγρος πήρε το δέρμα του κάπρου ,σαν να ήταν αυτός ο νικητής, καβγάδισε με τον Πλήξιππο και τους άλλους θείους του για τη μοιρασιά της δόξας και πάνω στον καυγά τους θανάτωσε. Ο θάνατος του αρχηγού των Κουρητών, Πλήξιπου, αλλά και του άλλου θείου του ,που ήταν κι αυτός βασιλιάς μιας μικρότερης πόλης των Κουρητών ,ξεσήκωσε τους Κουρήτες στρατιώτες και πήγαν να κυριεύσουν την Καλυδώνα την ισχυρότερη πόλη των Αιτωλών ,του βασιλιά Οινέα. Στην αρχή οι Καλυδώνιοι αντιστάθηκαν στις συνεχείς επιθέσεις των Κουρητών με το Μελέαγρο και μάλιστα σε μία αντεπίθεσή τους ,τους έκλεισαν στο κάστρο της Πλευρώνας. Οι επιθέσεις των Κουρητών και οι αντεπιθέσεις των Αιτωλών κράτησαν πολύ καιρό. Εν τω μεταξύ η μητέρα του Μελέαγρου, Αλθαία έμαθε πως ο γιος της σκότωσε τα αδέρφια της-τους θείους του και τον καταράστηκε. Εκείνος σαν το έμαθε κλείστηκε στο δωμάτιό του και δεν ήθελε να βλέπει κανέναν. Μα ούτε και τα παρακάλια της γυναίκας του Κλεοπάτρας δεν τον συγκινούσαν! Τόσο ήταν θυμωμένος και πικραμένος! Η απόσυρση του Μελέαγρου από τις μάχες με τους Κουρήτες είχε ως αποτέλεσμα να γκρεμίσουν τα τείχη της Καλυδώνας οι Κουρήτες και να φτάσουν μέχρι το δικό του χώρο-σπίτι. Μόνο τότε βγήκε και πολέμησε ,αλλά δυστυχώς γι’ αυτόν η μητέρα του Αλθαία, που είχε κρυφακούσει τις προφητείες των Μοιρών, πήρε το κούτσουρο της ζωής του και το έριξε στο τζάκι για να καεί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χάσει τη γενναιότητα και τη δόξα που του είχαν χαρίσει οι Μοίρες και να μη μπορεί να πολεμήσει τους Κουρήτες όπως θα πολεμούσε ένας ήρωας και μάλιστα γιος θεού.(Άρη) Έτσι ένα βέλος ενός Κουρήτα, με τη βοήθεια της θεάς Άρτεμης και του θεού Απόλλωνα τον χτύπησε στην καρδιά και τον σκότωσε.
Τον άδικο χαμό του δεν τον άντεξαν ,ούτε η μητέρα του ,μα ούτε και η γυναίκα του Κλεοπάτρα και αυτοκτόνησαν.
Μέρες και νύχτες θρηνούσαν πάνω από τον τάφο του οι δύστυχες αδερφές του, που γι’ αυτή τους την απελπιστική κατάσταση τις λυπήθηκε η θεά Άρτεμη και τις μεταμόρφωσε σε Μελεαγρίδες.(φραγκόκοτες).
Όμως, ο Μελέαγρος στον κάτω κόσμο συναντήθηκε με τον Ηρακλή και συμφώνησαν να παντρευτεί την ξαν-αδερφή του Δηιάνειρα, την κόρη του Οινέα και της Αλθαίας, που εν’ τω μεταξύ την είχε αρραβωνιαστεί ο θεός –ποταμός Αχελώος. Με τη βοήθειά του ο Ηρακλής νίκησε τον Αχελώο και με τη σύμφωνη γνώμη και του Οινέα την παντρεύτηκε και έζησαν μαζί, μέχρι ,που για λόγους ζήλιας προς την Ιόλη, τον σκότωσε (τον οδήγησε στην πυρά) με τη βοήθεια του Κένταυρου Νέσσου που της είχε δώσει το βαμμένο με το δηλητηριασμένο αίμα του, για να το χρησιμοποιήσει αν κάποτε την ξεχνούσε ο Ηρακλής.
Αυτός είναι ο μύθος του Οινέα και των άλλων μελών της οικογενείας του και νομίζω πως αξίζει κανείς να τον μάθει ,γιατί μπορεί να διδαχτεί πολλά για τις ανθρώπινες σχέσεις ,αλλά, κυρίως για τη ζωή.
Η ΑΡΤΕΜΗ θεά της Φύσης.
Η θεά Άρτεμη λατρεύονταν παντού: στους κάμπους, τα βουνά (μέσα σε δάση βελανιδιάς ,ελιάς ) και τα λαγκάδια, στις όχθες των ποταμών ,των λιμνών …κοντά στα έλη και με τον καιρό στα λιμάνια και κοντά θάλασσα. Ως θεά της Φύσης προστάτευε και τη γεωργία και οι θνητοί την τιμούσαν θυσιάζοντας ως αντάλλαγμα τους πρώτους καρπούς ,επειδή πίστευαν ότι σ’ αυτή οφείλονταν οι πλούσιοι θερισμοί. Κι όταν οι άνθρωποι ξεχνούσαν την υποχρέωση αυτή , η Άρτεμη τους εκδικούταν, στέλνοντας παγετούς και άγρια ζώα που κατέστρεφαν τα χωράφια και τα προϊόντα τους. Η Άρτεμη προστάτευε και τα ζώα, γι’ αυτό οι άνθρωποι θυσίαζαν προς τιμή της κατά προτίμηση τράγους ,κατσίκια ,λαγούς και ελάφια. Τα άγρια ζώα –θηρία ήταν υπό την προστασία της θεάς: αρκούδα, αγριογούρουνο (κάπρος),λύκος.
Η προστασία της θεάς και στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους νέους που οι εκδηλώσεις τους τη συγκινούσαν. Σε μερικά ιερά οι νέες αφιέρωναν ,κατά τη μέρα του γάμου τους, τα μαλλιά τους ή μια πλεξίδα από τα μαλλιά τους και τα παιχνίδια τους ,για να τις βοηθήσει στον τοκετό ως θεά των τοκετών ή θεά της αγνότητας και της παρθενίας .Ωστόσο ,ενώ ευνοεί τη ζωή των ανθρώπων είναι και θεά του θανάτου, με θύματα κυρίως γυναίκες που τις θανατώνει με τα βέλη της ,όπως είδαμε όταν θέλησε να εκδικηθεί τη Νιόβη που ταπείνωσε τη μητέρα της. *Ελληνική Μυθολογία –Ιστορία Γ’ Δημοτικού.
Η λατρεία της Άρτεμης
Κοντά στον όρμο της Αλυζίας, δυτικά του αρχαίου λιμανιού της ‘΄Παλιόβαρκας’’ και στη θέση ΄΄Δρυμώνας’’, υπήρχε ένα από τα διασημότερα αγροτικά ιερά όπου εκεί λατρευόταν η θεά Άρτεμης.
Η επικρατέστερη παράδοση λέει ότι τα παιδιά του Δία και της Λητώς γεννήθηκαν στη Δήλο. Όμως μέσα στο χρόνο πολλοί επιχείρησαν να πολιτογραφήσουν το σχετικό μύθο και μεταξύ αυτών και οι διάφοροι μελετητές της ιστορίας των Ακαρνάνων. Έτσι δημιουργήθηκε η λαϊκή παράδοση - εκδοχή , ότι σ’ αυτό το δύσβατο μέρος το γεμάτο, τότε βελανιδιές ,μέσα σε μια σπηλιά ,που χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως αποθήκη αφιερωμάτων και που σήμερα υπάρχει δίπλα από το οικοδομικό λείψανο του ναού , η ΛΗΤΩ είχε καταφύγει, κυνηγημένη από τον Πύθωνα ,εκεί για να γεννήσει την Άρτεμη και τον Απόλλωνα. Και κρύψανε τη γέννα με τον θόρυβο των όπλων τους οι ΚΟΥΡΗΤΕΣ ,από ψηλά, απ’ τα βουνά: Κάρνος , Μπούμιστος ,Μέγα-όρος, Καλοβούνι. (πολιτογράφηση μύθου)
Ο αρχαιολόγος κ. Λάζαρος Κολώνας για το ιερό της Άρτεμης γράφει:<<Το ιερό ήταν αφιερωμένο στην Άρτεμη. ΚΑΡΥΑ ΟΦΕΛΑΝΔΡΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΙ αναφέρει επιγραφή στη βάση αναθηματικού αγάλματος το οποίο βρέθηκε στο χώρο του ιερού. Το επίθετο Επικράτεια διαβάστηκε και σε άλλα βάθρα και εμφανίζεται εδώ απ’ όσο γνωρίζω για πρώτη φορά. Μεταξύ των θεών που λατρεύονταν την άνοιξη στην Αιτ/νία, πρωτεύουσα θέση είχε η Άρτεμη .Θεά του κυνηγιού ,πότνια θηρών, κουροτρόφος ,προστάτης της αγνότητας των κοριτσιών και αγοριών, με σεληνιακό και χθόνιο χαρακτήρα .Ο ρόλος της σε ό,τι αφορά τη μητρότητα , τη γονιμότητα και την αν γένει ανάπτυξη της ζωής στον ζωικό και το φυτικό κόσμο, μας δίνει και το μέτρο της σημασίας της λατρείας της και στην περιοχή μας.»
( Απεικονίσεις –αναπαραστάσεις της θεάς, μόνη ή σε ομάδα με τη μητέρα της και τον αδερφό της ,στις διάφορες χρονικές περιόδους ,δεν έχουμε; )
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ Ή ΚΑΡΝΕΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Κατά την αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων και που έχουμε αναφέρει ,η θεά Άρτεμη ήτανε στενά συνδεδεμένη με τον αδερφό της γι’ αυτό οι αρχαίοι τους τιμούσαν στα ίδια ιερά ή σε διαφορετικά ιερά αλλά σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Στην Αλυζία η λατρεία του Απόλλωνα γινόταν το καλοκαίρι στη σημερινή θέση Βούλκος και σε απόσταση 3 χ. μ. από τη σημερινή θέση Δρυμώνας ,όπου γινόταν την άνοιξη η λατρεία της Άρτεμης και 3 χ. μ. από την πόλη της Αλυζίας. Η χρονική τοποθέτησή του πιθανολογείται όπως και ο ναός της Αρτέμιδος στην 4η εκατονταετηρίδα π. Χ. με βάση τα ευρήματα στο ναό της Αρτέμιδος. Η λατρεία του Απόλλωνα ίσως να είναι αποτέλεσμα ευγνωμοσύνης για την βοήθειά του ,κατά την ομηρική εκδοχή, και επέμβασή του υπέρ των Κουρητών –Ακαρνάνων στα πεδία των μαχών με τους Αιτωλούς ή να είναι αποτέλεσμα πολύ πιθανόν, της άμιλλας , η οποία επικράτησε στην εποχή του Χρυσού Αιώνα μεταξύ των πόλεων που οικονομικά ήταν σε ακμάζουσα περίοδο. Και πράγματι η Αλυζία τότε τόσο λόγω θέσης , αποτελούσε αξιόλογο σταθμό διαμετακομιστικού εμπορίου με την ενδοχώρα και τα νησιά του Ιονίου, όσο και με τη βιοτεχνική και γεωργο-κτηνοτροφική ανάπτυξή της ήταν μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Ακαρνανίας.O ναός στο πέρασμα των αιώνων καταστράφηκε ,όπως και τα ναυπηγεία με τους νεόσακους ,το λιμάνι και το τέμενος του Ηρακλέους, από σεισμούς και τοπικές καθιζήσεις .Το 1919 τον αρχαιολογικό αυτό χώρο τον επισκέφτηκε ο αρχαιολόγος κ. Κ. Α. Ρωμαίος και προσπάθησε να προβεί σε ανασκαφές με σκοπό την ανεύρεση των βάσεων των «12 άθλων του Ηρακλέους » και κίονες ή άλλα ευρήματα από το ναό του Κάρνειου Απόλλωνα. Απέτυχε όμως στην προσπάθειά του αυτή γιατί όλα έχουν σκεπαστεί από τη λάσπη και τη θάλασσα και μόνο οι δύτες και οι ντόπιοι ψαράδες του Μύτικα μπορούν να δώσουν σήμερα κάποιες πληροφορίες για τα αναφερόμενα παραπάνω. Όμως ο χώρος αυτός με την πλούσια πολιτιστική ιστορία παραμένει και σήμερα το ενδιαφέρον τόσο των φορέων της τοπικής κοινωνίας του Δήμου Αλυζίας, όσο και των αρμόδιων αρχαιολογικών υπηρεσιών του ΥΠ. Πολιτισμού με σκοπό την ανεύρεση των πολύτιμων στοιχείων που θα φωτίσουν περισσότερο την ιστορία της περιοχής μας.
Κάρνειος Απόλλωνας- Τα σύμβολα και η λατρεία του.
Γνωρίζουμε από τη μυθολογία τις πολλές μορφές που παρουσιάζονταν ο αγαπημένος γιος του Δία ,Απόλλωνας. Οι συνηθισμένες του μορφές ήταν: με το βέλος και το τόξο ή με τη λύρα Έχοντας υπόψη τους μύθους : του ήρωα Κάρνου, του τοπικού ήρωα-θεού των Αλύζιων και των Ακαρνάνων, του οποίου τη θεότητα την απορρόφησε η δυνατή φυσιογνωμία του Απόλλωνα, την ομηρική εκδοχή στο μύθο του Οινέα ή και το γεγονός ότι οι Αλύζιοι Ακαρνάνες βρίσκονταν σε συνεχείς πολέμους με τους Αιτωλούς και τους Λευκάδιους, θα έλεγε κανείς ότι οι αρχαίοι Αλύζιοι λάτρευαν το θεό Κάρνειο Απόλλωνα ως θεό τιμωρό και εκδικητή του κακού ή ως προστάτη των απολαύσεων που τους πρόσφερε η ζωή. Όπως όλοι οι Έλληνες έτσι και οι Αλύζιοι απέδιδαν στον Απόλλωνα όλες τις ιδιότητες. Του ανέθεταν την προστασία των χωραφιών τους , των ζώων τους ,των παιδιών τους, (αφιέρωναν οι νέοι τα μαλλιά τους, όπως τα κορίτσια στην Άρτεμη, όταν τα πρώτο-έκοβαν ),των ταξιδιών τους , της υγείας τους, της μόρφωσης …και των πνευματικών απολαύσεών τους.
Ως πολεμιστής ήταν ασυναγώνιστος ο Απόλλωνας και ίσως από την ιδιότητα αυτή να πηγάζει η ιδιότητα του θεού του θανάτου. Συχνά ο θάνατος ,είναι μια ευεργεσία προς σ’ αυτούς που τον λάτρευαν , όπως είδαμε στο μύθο με τον θάνατο του Μελέαγρου από το αλάνθαστο βέλος του, αφού πήρε μαζί με την αδερφή του Άρτεμη το μέρος των Κουρητών και πράξη ηρωισμού ,ευλάβειας προς τα πρόσωπα που αγαπούσε ,αφού σκότωσε τον Πύθωνα που κυνηγούσε τη μητέρα του. Έργο του ήταν και ο θάνατος του Πατρόκλου , του Αχιλλέα …,αλλά και των μνηστήρων της Πηνελόπης ,αφού φονεύτηκαν κατά τη γιορτή του Απόλλωνα.
Και φυσικά μιας και ο ήρωάς τους Κάρνος, ήταν και από τους σημαντικότερους μάντεις (δώρο του Απόλλωνα) της αρχαίας Ελλάδας ,λατρεύονταν και ως θεός του φωτός και της μαντικής (Κάρνειος Απόλλωνας), γιατί αποκάλυπτε στους πιστούς τη θλιβερή αλήθεια λιτά, σεμνά και απέριττα (Στην Σπάρτη λατρεύονταν και ως Καρνείος Δρομέας ,γιατί κατά την παλιά ολυμπιακή παράδοση είχε νικήσει τον Ερμή σε αγώνα δρόμου και τον Άρη στην πυγμαχία.)
( Άραγε να λειτουργούσε και μαντείο στο ναό του Κάρνειου Απόλλωνα; Τις πληροφορίες θα μας τις δώσει στο μέλλον η αρχαιολογική σκαπάνη του κ. Λάζαρου Κολώνα ο οποίος προσπαθεί εδώ και χρόνια να εντάξει τον αρχαιολογικό αυτό χώρο σε πρόγραμμα ανασκαφικών δραστηριοτήτων του ΥΠ. Πολιτισμού.)
Ο Κάρνειος Απόλλωνας αργότερα λατρεύονταν και ως προστάτης των πλοίων και των ναυτικών (θαλάσσιος Απόλλωνας) όπως ακριβώς τον λάτρευαν οι Ανακτόριοι και οι Λευκάδιοι και έτσι λατρεύονταν οι περισσότερες ιδιότητές του.
Άκτιος Απόλλωνας και Λευκάτιον Απόλλωνας.
(Επίκληση του τοπικού Απόλλωνα με διαφορετικό προσωνύμιο.)
Θαλάσσιος θεός είναι και ο Άκτιος Απόλλωνας και ο Λευκάτιος Απόλλωνας. Στον πρώτο τελούνταν κάθε δύο χρόνια τα Άκτια ,αγώνες τους οποίους μετέφερε στο τέλος της πρώτης εκατονταετηρίδας στην Πρέβεζα ο Αύγουστος και καθιέρωσε αργότερα ανά πενταετία προς τιμή του Απόλλωνα στη Ρώμη. Ο δεύτερος έμεινε γνωστός ως τόπος εξιλασμού: Υήρχε δηλαδή η συνήθεια κατά τη γιορτή του Λευκατίου Απόλλωνα να εκτελείται ,πέφτοντας από το βράχο του ακρωτηρίου στη θάλασσα υπέρ της σωτηρίας των άλλων ένας οποιοσδήποτε εγκληματίας. Ακόμη και για αυτούς που αποτύγχαναν στον έρωτα ο τόπος αυτός θεωρούνταν ανώδυνος τόπος αυτοκτονίας .Στο μύθο αυτό στηρίζεται και η παράδοση του άλματος της Σαπφούς από το βράχο αυτό της Λευκάδας.
Γιορτές προς τιμήν του Κάρνειου Απόλλωνα.
Η γιορτή προς τιμή του Καρνείου Απόλλωνα ο οποίος ήταν και θεός των Δωριέων, ήταν διαδεδομένη εκτός από την Πελοπόννησο στην Κρήτη και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας. Τα Κάρνεια πολλοί θεωρούν ότι ο αρχικός τόπος λατρείας τους ήταν η Θήβα και αργότερα λατρεύτηκε στην Σπάρτη και στη συνέχεια σε άλλες πόλεις όπως και στην Αρχαία Αλυζία. Στην Σπάρτη λατρεύτηκε αρχικά ως αυτοτελής θεός και η γιορτή ορίστηκε ως γιορτή εξαγνισμού για το φόνο του Ακαρνάνα ήρωα μάντη Κάρνου ο οποίος στην προσπάθειά του να βοηθήσει στην επιστροφή των Ηρακλειδών, συνοδεύοντάς τους στην Πελοπόννησο, φονεύτηκε από έναν από αυτούς. Η γιορτή του Καρνείου Απόλλωνα γινόταν τον Καρνείο μήνα (μήνας αφιερωμένος στο μάντη Κάρνο) ,δηλαδή τον σημερινό Αύγουστο και κρατούσε εννιά ημέρες, από της 7ης μέχρι της 15ης του Καρνείου μήνα , όπου αναφέρονταν σε πολεμικές αναμνήσεις και συνοδεύονταν με μουσικούς και αθλητικούς αγώνες και κάτω από μεγάλη και θορυβώδη λαμπρότητα. Στη γιορτή του Απόλλωνα δίνονταν η ευκαιρία στους συμμετέχοντες να συναγωνιστούν –άμιλλα στην τέχνη ,την ποίηση ,τη μουσική με ένα ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Από τη Σπάρτη ο τρόπος αυτός του πανηγυρισμού διαδόθηκε και στην Αλυζία της Ακαρνανίας η οποία έγινε ένα από τα ιερότερα και σπουδαιότερα θρησκευτικά κέντρα.
Η παραγωγή του ονόματος προέρχεται από το Κάρνος που σημαίνει κριός και Καρνείος Απόλλωνας δεν είναι παρά μία παραλλαγή του «Νομίου» του θεού των ποιμνίων και των αγελών.* (ΕΓΚ.ΛΕΞ.ΗΛΙΟΥ)
ΔΙΟΔΥΣΟΣ
Τη λατρεία των προαναφερόμενων θεών στα ιερά πλαισίωναν σύμφωνα με τις αρχαιολογικές έρευνες ο θεός Διόνυσος και η θεά Δήμητρα.
Αλλά πώς να μη λατρευτεί από τους Αλύζιους παράλληλα κι ο Διόνυσος ,αφού κι αυτός ,όπως και ο Απόλλωνας, συνδέεται με τις δυνατές συγκινήσεις που προκαλούνται από τον ενθουσιασμό της τέχνης, της μουσικής , του γλεντιού και του κρασιού.
Η ΘΕΑ ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ
Μεταξύ των θεών που λάτρευαν οι κάτοικοι της Αλυζίας ήταν και η θεά Δήμητρα. Η λατρεία της θεάς γίνονταν σε ναό μακριά από την πόλη, (σημερινό,ορεινό δ/δ Αρχ/ρίου) όχι γιατί η θεά ήθελε να είναι απόμακρη από τους άλλους θεούς ,αλλά κυρίως ,γιατί ο χώρος εκείνος αντιπροσώπευε την ταυτότητά της . Ως θεά της γεωργίας βοήθησε τους ανθρώπους να δαμάσουν με το τσαπί την άγονη γύρω περιοχή και από την άγρια κατάσταση να περάσουν σε πιο πολιτισμένες μορφές διαβίωσης. Γι’ αυτό και οι κάτοικοι την τιμούσαν με γιορτές και θυσίες σφάζοντας προπάντων κριάρια στην γιορτή της άνοιξης ,όταν φύτρωνε το σιτάρι και το κριθάρι και αφιέρωναν τους πρώτους καρπούς από τη σοδειά κατά τις γιορτές του θέρους. Η γιορτή κατά την οποία τιμούσαν , όπως σε όλη την Ελλάδα, τη θεά της γονιμότητας της φύσης και του ανθρώπινου γένους, οι παντρεμένες γυναίκες, σε αντίθεση με την θεά Άρτεμη που την τιμούσαν τα ανύπαντρα κορίτσια, ήταν τα Θεσμοφόρια. Διαρκούσαν τρεις μέρες και περιελάμβανε, νηστεία ,πομπή προς το ναό και αποχή από κάθε σαρκική απόλαυση .
Σήμερα συμφωνούν οι γνώμες των αρχαιολόγων πως η λατρεία της θεάς γίνονταν σε πολλούς τόπους του Ξηρομέρου. Όμως για τα οικοδομικά λείψανα του ναού-ερείπια του ιερού της Δήμητρας ,μέχρι σήμερα ,μόνο οι λαϊκοί αρχαιολόγοι και οι βοσκοί της περιοχής γνωρίζουν και μιλούν . Κι αυτό όταν ανακάλυψαν στο κτήμα του Λιοντάκη , Β.Δ του αμυντηρίου-παρατηρητηρίου ΄΄Καληβωτός’’, μεγάλης αρχαιολογικής αξίας αγάλματά της άνθρωποι άγνωστης προέλευσης και προορισμού.
Στην Πάτρα υπάρχει αναθηματικό ανάγλυφο της θεάς Δήμητρας λέει ο αρχαιολόγος κ. Μόσχος, το οποίο βρέθηκε στο ναό της Άρτεμης, αλλά δεν γνωρίζουμε δυστυχώς ακόμα τη μορφή (τον τύπο) της θεάς που λάτρευαν οι αρχαίοι Αλύζιοι.
ΑΛΛΕΣ ΘΕΟΤΗΤΕΣ
Το λαξευτά ανάγλυφα στο Καστρί μας μαρτυρούν τη λατρεία και άλλων θεών , όπως του Άρη , της Αθηνάς, του Ασκληπιού ,της Υγείας ,του Ιερού φιδιού και του ήρωα ροπαλοφόρου Ηρακλή. Εάν δεν είναι μια εσωτερική έκφραση (αναθηματικά ανάγλυφα ) του μεγάλου γλύπτη και χαλκογράφου Λύσιππου ή των γιων του, που αποτελούσαν μέλη της ομάδας του εργαστηρίου-καλλιτεχνικής σχολής,(3ος αιώνας π.Χ) τότε βρισκόμαστε κοντά στις απόψεις του HEUZEY, που μιλά και για άλλες θεότητες που λάτρευαν οι Αλύζιοι.
Σύμφωνα με τις απόψεις αυτές οι μορφές στα συμπλέγματα που είναι λαξευμένα στο βράχο (φωτ.)είναι: στο μεν πρώτο σύμπλεγμα ο Άρης και η Αθηνά ,στο δε δεύτερο σύμπλεγμα ο Ασκληπιός και η κόρη του Υγεία. Σ’ ένα ξεχωριστό πλαίσιο υπάρχει σκαλισμένο και σε κουλουριασμένη μορφή το σύμβολο της Ιατρικής, ο Ιερός ΟΦΙΣ.
Ο ΘΕΟΣ ΑΡΗΣ ΚΑΙ Η ΘΕΑ ΑΘΗΝΑ
Ο θεός Άρης, με την άγρια προσωπικότητα ,που έβρισκε μόνο ικανοποίηση στα πεδία των μαχών και που δεν συμπαθούσε ο Δίας ,αλλά ούτε και οι άνθρωποι, ήταν ο θεός που αντιπροσώπευε τη φιλοπόλεμη πλευρά των Αλύζιων ή και την ικανότητά τους (αντρεία) να αντιστέκονται με επιτυχία σε κάθε επίθεση των εχθρών της. Η θεά Αθηνά όμως, ήταν η θεά της σοφίας ,των γραμμάτων ,της λογικής αλλά και θεά του μη άγριου πολέμου που αντιπροσώπευε ο Άρης. Γνωρίζουμε , από τη μυθολογία ,πως οι σχέσεις των δύο θεών ήταν εχθρικές (Τρωικός πόλεμος, εμπλοκή της θεάς και ήττα του Άρη στους αγώνες του με τον Ηρακλή … ) ,αλλά και πως οι σχέσεις του θεού Άρη με τον Απόλλωνα και την Άρτεμη δεν ήταν φιλικές (μύθος του Οινέα…) και γι’ αυτό μπορεί να προβληματιστεί ίσως κανείς για το διαφορετικό χρόνο της λατρείας αυτών των θεοτήτων ,αλλά και για τη σκοπιμότητα των καλλιτεχνών να τους λαξεύσουν στο ίδιο σύμπλεγμα.
Πάντως, τόσο το λαξευτό ανάγλυφο ,όσο και τα αρχαία νομίσματα της πόλης του 4ου π. Χ. αιώνα ,όπου φέρουν, άλλα από την μια πλευρά το κεφάλι της θεάς με περικεφαλαία και από την άλλη τον Ηρακλή με την επιγραφή ΑΛΥ (χάλκινα) και άλλα που φέρουν από τη μια πλευρά το φτερωτό ΠΗΓΑΣΟ και από την άλλη το κεφάλι της Αθηνάς (αργυροί στατήρες) και που βρίσκονται σε ξένα Μουσεία , μαρτυρούν την ύπαρξη της θεάς ως λατρευτικής θεότητας.( στοιχεία από τη μελέτη του Β. ΛΙΑΓΚΟΥ-ΑΛΥΖΙΑ)
Στην καλλιτεχνική παράσταση-απεικόνιση των θεών πάνω σε βράχο, όπου παρουσιάζει το θεό Άρη στηριζόμενο πάνω στο δόρυ του ,τη δε θεά Αθηνά να κρατά στο αριστερό της χέρι το δόρυ ,φέροντας μακρύ ένδυμα και έχοντας ύφος υπερήφανο και άκαμπτο, απολαμβάνουμε την επιρροή του Λύσιππου στα φιλοτεχνήματά του (αγάλματα ,χάλκινα έργα, συμπλέγματα) και τις μεγάλες καλλιτεχνικές ικανότητες.
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΊΑ και ΙΕΡΟΣ ΟΦΙΣ
Στο δεύτερο σύμπλεγμά του ο Λύσιππος μας απεικονίζει τις μορφές του ήρωα-θεού Ασκληπιού και της κόρης του Υγείας, ενώ στην τρίτη αναπαράσταση μας παρουσιάζει το καθαυτό σύμβολο του θεού της Ιατρικής, το φίδι τυλιγμένο γύρω από το σώμα του και δίπλα από τις θεότητες.
Ασκληπιός μυθολογικά ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κορων.ίδας. Κι όταν τα φοβερά βέλη της Άρτεμης ,ύστερα από προτροπή του αδερφού της, θανάτωσαν την Κορωνίδα για την απιστία της ,τότε ο Απόλλωνας μετέφερε το γιο του στον Κένταυρο της Μαγνησίας για να του μάθει να γιατρεύει τις χίλιες δυο αρρώστιες που έχουν οι άνθρωποι. Ο Ασκληπιός κοντά στον Κένταυρο Χείρωνα ,έμαθε την τέχνη της ιατρικής ,ιδιαίτερα τη χειρουργική και έμαθε όχι μόνο να σώζει ζωές ,αλλά και να ξαναζωντανεύει και νεκρούς.
Απόγονοι του Ασκληπιού από την Αγλαϊα ή την Ξάνθη ήταν η κόρη του Υγεία και οι γιοι του Μοχάων , Αετός, Αλεξήνωρ…και Ποδαλείριος. Όμως αυτή που παίζει το σημαντικότερο ρόλο μεταξύ των παιδιών του ήταν η Υγεία, η θεά της υγείας, ρόλο που κατείχε και η θεά Αθηνά. Φαίνεται από το ανάγλυφο στο βράχο-καλλιτεχνική παράσταση, πως η λατρεία της είχε πάντα σχέση με τη λατρεία του Ασκληπιού και του ιερού συμβόλου του και η οποία λατρεία διαδόθηκε περισσότερο σε όλη την Ελλάδα μετά τον 5ο αι. π. Χ. κατά την οποία η θεά απόχτησε κι αυτή το ίδιο σύμβολο, δηλαδή το φίδι.
Ερείπια ιερών αυτών των θεών δεν έχουν βρεθεί ακόμη. Ίσως, όμως ο Ασκληπιός ,ως γιος του Απόλλωνα, να λατρεύονταν στον Κάρνειο Απόλλωνα που είχε και μαντικές ιδιότητες, απ’ όπου οι άρρωστοι θα έπαιρναν τις ιατρικές συμβουλές από τους ιερείς-μάντεις ή ιέριες –Ασκληπιάδες του ναού .Γνωρίζουμε από τη μυθολογία επίσης, πως πολλά από τα ιερά του Ασκληπιού ήτανε χτισμένα, σε αρκετά ψηλές κορφές, μέσα σε δάση (ίσως να χτίστηκε πάνω στα ερείπιά του στην κορυφή του Μπούμιστου ο παλιός προφήτης Ηλίας ) και θα μπορούσε να ΄λεγε κανένας πως ήταν κάτι σαν τα σημερινά σενατόρια η υγιεινή και η σωματική άσκηση του αρρώστου που πρότειναν σαν θεραπευτική μέθοδο .
ΗΡΑΚΛΗΣ
Κατά τα Γεωμετρικά χρόνια, η πόλη συνδέθηκε στενά με τον μύθο των Ηρακλειδών. Οι Ηρακλειδείς σύμφωνα με το μύθο επέστρεψαν με τη βοήθειά των Δωριέων και κάτω από την καθοδήγηση του ήρωα-μάντη Κάρνου ,αφού είχαν εκδιωχθεί από την Πελοπόννησο ύστερα από εντολή του Ευρυσθέα. Η θρυλική κάθοδος των Ηρακλειδών ,αυτός ο υποτιθέμενος δωρικός Μεσαίωνας ,που ακολουθεί την εποχή του Χαλκού, δεν είναι τίποτα άλλο από το δυναμικό γυρισμό των βοσκών στην καλλιέργεια της γης, κάτι που είχαν απαγορεύσει οι μυκηναϊκές μοναρχίες για οικονομικούς και θρησκευτικούς λόγους. (χρειάζονταν ζώα για θυσίες γι’ αυτό ευνοούσαν την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας σε βάρος της γεωργίας)
Η ταύτιση των κατοίκων , αργότερα ,αν και δεν ήταν δωρικής προέλευσης , με τον μυθικό ήρωα των Δωριέων , ΗΡΑΚΛΗ ήταν μεγάλη. Ο ΗΡΑΚΛΗΣ θα γίνει το σύμβολο της πόλης και ο άγγελος φύλακας της περιοχής. Το τέμενος του Ηρακλέους και το ονομαζόμενο προς τιμή του, λιμάνι του Ηρακλέους, όπως αναφέρει ο Κικέρων, <<Από δε της Λευκάδος εξής: Πάλαιρος και Αλυζία της Ακαρνανίας…εισί πόλις ων η Αλυζία…καθ’ ην έστι λιμήν Ηρακλέους ιερός και τέμενος εξ’ ου τους Ηρακλέους άθλους, έργου Λυσίππου,…τα λαξευτό ανάγλυφο-η απεικόνιση του φρουρού, ροπαλοφόρου, ήρωα Ηρακλή, στη μεγαλοπρεπή πύλη των τειχών στο Καστρί, η μορφή του Ηρακλή στα νομίσματα της πόλης ,αλλά και στα χάλκινα αγάλματα του Λυσίππου…είναι μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν την πίστη και τη λατρεία των Αλύζιων προς το πρόσωπο του μυθικού ήρωα Ηρακλή.
Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ
Οι Έλληνες ήρωες υπήρξαν αντικείμενο λατρείας, αλλά λιγότερο φανταχτερής απ’ τη λατρεία των θεών ,οι οποίοι πολλές φορές τους επισκίαζαν.(Κάρνειος ή Άκτιος Απόλλωνας) Ο Ηρακλής, όντας ήρωας και συνάμα θεός λατρευόταν πότε με την πρώτη και πότε με την δεύτερη ιδιότητά του. Ο Γάλλος Ζαν Ρισπέν, στην Ελληνική Μυθολογία «εκδ.Αργώ» γράφει πως<< η λατρεία του ΗΡΑΚΛΗ δεν ήταν μόνο διαδεδομένη στην Αρκαδία απ’ όπου καταγόταν ,αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα. Διαπιστώθηκε λατρεία του Ηρακλή και στην Ακαρνανία…Και για την πόλη της ΑΛΥΖΙΑΣ, της Ακαρνανίας, ,είχε ο ΛΥΣΙΠΠΟΣ απεικονίσει τους δώδεκα άθλους του ήρωα. Το ίδιο θέμα το χειρίστηκε και ο Πραξιτέλης στο Ηράκλειο της Θήβας (σελ,687και694).
Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΛΥΣΙΠΠΟΥ
Όπως οι θεοί έτσι και οι ήρωες αποτέλεσαν αντικείμενο καλλιτεχνικών παραστάσεων. Μεγάλοι καλλιτέχνες συνέδεσαν το όνομά τους με έργα αφιερωμένα στους θεούς και τους ήρωες που λάτρευαν οι άνθρωποι. Ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 4ου αιώνα π. Χ. ο Λύσιππος, ο προσωπικός γλύπτης του Μ .Αλεξάνδρου, αφιέρωσε το 320 π.Χ. περίπου, την τέχνη του ,δημιουργώντας μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας έργα ,με τους άθλους του Ηρακλή για λογαριασμό της πόλης της Αρχαίας Αλυζίας.
Ο τύπος της καλλιτεχνικής αναπαράστασης του Ηρακλή στην Αλυζία είναι εκείνος που βλέπουμε συχνά στα έντυπα και την εφημερίδα του Συλλόγου της ΄΄Ένωσης Αλυζίων Αιτ/νίας’’(σφραγίδα) που δείχνει τον ήρωα γυμνό, να κρατά στο δεξί του χέρι το ρόπαλο (ροπαλοφόρος ,προστάτης –φρουρός της πόλης),ενώ κρατάει με το αριστερό του το τόξο και τη λεοντή, που την έχει ριγμένη στον ώμο του.
Το γλυπτικό του ταλέντο, με το οποίο δόξασε τον Ηρακλή ,αλλά και τον ίδιο ήταν ο τύπος του χάλκινου αγάλματος του Ηρακλή ,ο οποίος βρίσκεται στο Ελληνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και η απεικόνιση σε συμπλέγματα των δώδεκα άθλων του Ηρακλέους, οι οποίοι κατά τους αρχαιολόγους κ. κ Λ Κολώνα και Ι. Μόσχου ίσως είναι θαμμένοι στο αρχαίο λιμάνι του Ηρακλέους ,αφού δεν έχουν βρεθεί ακόμα σε καμιά ξένη χώρα (ΡΩΜΗ),όπως πιστεύαμε έως σήμερα.
Ο ΛΥΣΙΠΠΟΣ ΣΤΗΝ ΑΛΥΖΙΑ ΤΗΣ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ
Όπως γνωρίζουμε από την ιστορία ,ο Λύσιππος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους γλύπτες και χαλκοπλάστες της αρχαιότητας. Έδρασε περίπου στα μέσα του 4ου αι.π.Χ. μέχρι το 316,όπου ίδρυσε την πόλη Κασάνδρεια. Στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του ήταν ο επίσημος γλύπτης ,ο ευνοούμενος ανδριαντοποιός του Μ. Αλεξάνδρου, για να πλάθει τις εικόνες του . Στα χρόνια εκείνα ,345 π. Χ. περίπου, στην αυλή του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου του Β’, βρίσκονταν ως παιδαγωγός του νεαρού Αλεξάνδρου ο Λυσίμαχος ο Ακαρνάν (ο οποίος έμπνευσε στον Αλέξανδρο την αγάπη του προς τα Ομηρικά έπη) και μετά το θάνατο του γιατρού της οικογένειας ,πατέρας του Αριστοτέλη, ήρθε στην αυλή ,μαζί με τον Αριστοτέλη και ο γιατρός ΦΙΛΙΠΠΟΣ ο Ακαρνάν.
Η προσωπική σχέση των ανθρώπων του πνεύματος και των γραμμάτων της αυλής του Μακεδόνα βασιλιά και του στρατηλάτη Αλέξανδρου ,ίσως είναι και οι λόγοι παρουσίας του Λύσιππου και των μαθητών γιων του, Ευθυκράτη, (κληρονόμου του εργαστηρίου του Λύσιππου), Δάϊπου και Βόϊδα ή Βοέδα, στην οικονομικά ,πολιτικά και πολιτιστικά ισχυρή τότε Αλυζία.
Ο αρχαιολόγος κ. Ι Μόσχος πιθανολογεί την ύπαρξη εργαστηρίου ή σχολής όπου εφαρμόζονταν ο Λυσίππειος χαρακτήρας στα έργα τους.(κίνηση σε όλες τις διαστάσεις του χώρου…)
Ο Ακαρνάν και ο Αμφίλοχος ,όπως αναφέρει ο Γ. Κατωπόδης στο βιβλίο του <<Αρχαία Ακαρνανία>>), υποστηρίζουν πως η κάθοδος των Δωριέων δεν επηρέασε ουσιωδώς τη φυλετική σύσταση των κατοίκων της Αρχαίας Ακαρνανίας .Οι κάτοικοί της οι οποίοι προέρχονταν από ανάμιξη των παλαιοτάτων αυτόχθονων (Πελασγοί ,Κάρες…Λέλελες)και των προηγηθέντων των Δωριέων λαών –επιδρομέων (Κουρήτες ,Τηλεβόες ,Τάφιοι …Αχαιοί ) μέχρι την έλευση στην περιοχή των Ακαρνάνων (11ο με 10ο αιώνα π. Χ.), έμειναν οι ίδιοι. Λένε ,μάλιστα ,ότι οι Έλληνες των ιστορικών χρόνων της αρχαίας Ελλάδας δεν προσδιόριζαν την Ακαρνανία ως Δωρικό Κέντρο ,αλλά και ούτε αναπτύχθηκε ποτέ η δωρική θρησκεία ; και η δωρική γλώσσα.
Είναι δε βέβαιον ότι στις πόλεις της Ακαρνανίας με την έλευση των Ακαρνάνων και το πέρασμα των Δωριέων ένα νέο αίμα αναμίχθηκε με το προϋπάρχον, αυτό των Πελασγών και των άλλων αυτόχθονων , προϊστορικών λαών. Με τον καιρό όλοι οι λαοί άρχισαν να διαμορφώνουν κοινές συνήθειες και να νιώθουν υπερήφανοι για την κοινή καταγωγή τους. Όλοι δε λάτρευαν τους ίδιους θεούς .
* Με την κάθοδο των Ακαρνάνων και το πέρασμα των Δωριέων στην Αλυζία και την ευρύτερη περιοχή έχουμε και τις πρώτες μεγάλες μετακινήσεις λαών (αποικίες) ανατολικότερα και ειδικότερα σε τόπους γύρω από το Αιγαίο. Οι ΙΩΝΕΣ από το όνομα των οποίων η θάλασσα , από την Πελοπόννησο μέχρι την Κέρκυρα , ονομάστηκε Ιόνιο Πέλαγος , πιεζόμενοι από τα νέα φύλα μετακινήθηκαν προς τη Μικρά Ασία και νοτιότερα οι Αιολείς. Αργότερα ,φεύγοντας από τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο οι Δωριείς ,πιεζόμενοι κι αυτοί από τους νέα φύλα ,έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στο νότιο Αιγαίο, (Κρήτη Ρόδο ) και τη Μικρά Ασία ...και τη νότια Πελοπόννησο.
ΑΚΑΡΝΑΝΕΣ-ΑΚΑΡΝΑΝΙΑ
Ποιοι ήταν οι Ακαρνάνες και από πού ήρθαν ; Ποια ήταν η σχέση τους με την αρχαία Αλυζία.; Πολλά έχουν γραφτεί τόσο από τους αρχαίους συγγραφείς όσο και από τους σύγχρονους ιστορικούς-ερευνητές.
Ο Θουκυδίδης μας λέει , πως , οι Ακαρνάνες έφτασαν στην ευρύτερη περιοχή μας ,σημερινό Ξηρόμερο και την κοιλάδα του Αχελώου ,από το Βορρά και την πλευρά της Ηπείρου , σαν άγριοι … και με τα όπλα έδιωξαν τους Κεφαλλήνες και τα άλλα ελληνικά φύλα (Ίωνες ,Αιολείς , Δωριείς ) και πως εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή χτίζοντας μικρά ατείχιστα χωριά. Μετακινήθηκαν διαδοχικά ,μαζί με άλλα ελληνικά φύλα (όπως οι Ηπειρώτες , οι Μακεδόνες ,οι Θεσσαλοί),πιθανόν ,μετά την κάθοδο των Δωριέων και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή που από τότε πήρε το όνομά τους.
Η περιοχή γύρω από την Αλυζία προϊστορικά έφερε το όνομα ΚΑΡΝΙΑ χώρα ,από τον προϊστορικό λαό στην περιοχή, τους ΚΑΡΕΣ οι οποίοι υπηρετούσαν , με βάση τις μυθολογικές παραδόσεις τον πρώτο προϊστορικό λαό στην περιοχή ,τους Λέλεγες. Αργότερα η περιοχή μετονομάστηκε προς δε το ανατολικό και βόρειο μέρος της Κουρήτις ,από τον προϊστορικό λαό Κουρήτας και προς νότια και ανατολικά της ,Τηλεβοϊδα ή Ταφία περιοχή ,από τους προϊστορικούς λαούς ,Τηλεβόες και Τάφιους . Ο Όμηρος όταν ήθελε να αναφερθεί στην ΑΚΑΡΝΑΝΊΑ , χρησιμοποιούσε τη φράση <<Ακτή Ηπείροιο>> δηλαδή Ακτή της ( απέναντι νήσων) Στερεάς.
Ο Γ .Α.Φερεντίνος στην εφημ.<<Κατούνα>> γράφει τα παρακάτω :<<Τρεις τουλάχιστον εκ των μυθολογικών παραλλαγών αναφέρονται εις τον εποικισμόν της μετέπειτα ονομασθείσης <<Ακαρνανίας>> από μυθολογικά πρόσωπα άλλων περιοχών και έχουν ως σημείον χρονολογικής αναφοράς την Τρωϊκήν εκστρατείαν. Η πρώτη εξ αυτών αναφέρεται από τον Όμηρο, ο οποίος γράφει ,ότι οι Κεφαλλήνες κατέχοντας τα Επτάνησα κατέλαβον κάποτε και τα απέναντι παράλια της Ακαρνανίας, η οποία τότε ονομάζετο κατά το μεγαλύτερο μέρος της Κουρήτις, ενώ ένα μικρόν τμήμα της εις τα παράλια έφερε το όνομα Τηλεβοϊς. Οι Κεφαλλήνες πάντως κατά την διάρκειαν της απουσίας του βασιλέως των Οδυσσέως εις την εκστρατείαν κατά της Τροίας είχον ήδη εκδιωχθεί από τα παράλια της Ακαρνανίας (από ποιους; Ποιος λαός τους εκδίωξε και εγκαταστάθηκε στην ευρύτερη περιοχή ;),φαίνεται όμως ,κατάλοιπο της εγκαταστάσεών τους εκεί είναι το όνομα της πόλεως Αλυζήα (ολίγον έξω από τον σημερινόν Μύτικα),η οποία εκτίσθη από τον γυναικάδελφον του Οδυσσέως Αλύζηον ή Αλυζέα,του οποίου έλαβεν και το όνομα
* Ο Θουκυδίδης μας λέει , πως , έφτασαν στην περιοχή από Βορρά , από την πλευρά της Ηπείρου , σαν άγριοι και με τα όπλα έδιωξαν τους Κεφαλλήνες και πως εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή χτίζοντας μικρά ατείχιστα χωριά.
Ο Αισχύλος αποδίδει την ονομασία Ακαρνάνες -Ακαρνανία , στο γεγονός ότι οι κάτοικοι της περιοχής δεν έκειρον ,την κώμη τους , δηλαδή δεν κούρευαν τα μαλλιά τους , Α-ΚΑΡΑ = κεφάλι , ήταν δηλαδή μακρυμάλληδες , ακούρευτοι. Κατά τον αρχαιολόγο Κ. Ρωμαίο ο οποίος ετυμολογώντας τη λέξη Ακαρνάν με τη λέξη κάρα (=κεφαλή) κατέληξε ότι οι Κουρήτες ονόμασαν τους αυτό -χθονους πληθυσμούς Ακαρνάνες γιατί ,αυτοί , ερχόμενοι στην περιοχή είχαν κουρεμένη την κώμη τους .
Την αντίθετη περιγραφή , όμως, έχουμε από τον Θουκυδίδη και άλλους συγγραφείς οι οποίοι ταύτιζαν τον προϊστορικό λαό Κουρήτες με τους ΑΚΑΡΝΑΝΕΣ, αναφέροντας , πως , ο προϊστορικός λαός ΚΟΥΡΉΤΕΣ ερχόμενος στην περιοχή από την Εύβοια , έφεραν μακρυμάλλικη εμφάνιση και οι οποίοι αναγκάστηκαν λόγω των πολλών πολέμων με τους γειτονικούς λαούς (τους έπιαναν από τα μαλλιά και τους έσφαζαν) να κόψουν το μπροστινό μέρος των μαλλιών τους και να αφήσουν το πίσω μέρος και γι’ αυτό ονομάστηκαν Κουρήτες ,δηλαδή ήταν κουρεμένοι.
Μερικοί άλλοι δεν προσπαθούν να προσεγγίσουν την ονομασία Ακαρνάνες – Ακαρνανία από το αν ήταν κουρεμένοι ή ακούρευτοι αλλά στέκονται στη ρίζα Garn (Γερμανός Γλωσσολόγος ) που τη θεωρούν αλβανικής προέλευσης και σημαίνει ,βράχος ,πέτρα συνδέοντας την Ακαρνανία με την Ιλλυρία . (Είναι γνωστό πως πολλά Ελληνικά φύλα , στην κάθοδό τους νότια προς την Ελλάδα ,παρέμειναν για πολλά χρόνια στην Ιλλυρία , άρα οι φυλετικές προσμίξεις ήταν φυσιολογική εξέλιξη και οι όποιες επιρροές από τις φυλές του γειτονικού κράτους στο γλωσσικό μέρος ήταν αναμενόμενο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι καθόρισαν και τη γλώσσα τους.) Στην Ακαρνανία ,με τέτοια ρίζα είναι στη λέξη Κάρνος (σημερινός Κάλαμος ) που βρίσκεται απέναντι από την αρχαία Αλυζία . Αν δεχτούμε αυτή την άποψη , Α-(προσθετικό) καρ –(ρίζα) αν (πρόσφυμα) έχουμε το Α-καρ-νάν, που σημαίνει βραχώδης τόπος που συνεπάγεται ,ορεινή περιοχή. και κατά τον Γερμανό Γλωσσολόγο σημαίνει λαός ορεσείβιος. Άρα με βάση αυτή τη θεωρία ο ΑΚΑΡΝΑΝΑΣ ΚΑΙ Η ΑΚΑΡΝΑΝΙΑ έχουν πάρει το όνομά τους από το όρος ΚΑΡΝΟΣ .(Έτσι αναφέρεται από το Σκύλακα του Καρυανδέως , τον Αρτεμίδωρο και τον Βυζάντιο Στέφανο το σημερινό νησί του Ιονίου, Κάλαμος.<< Εγκ. Λεξ. ΗΛΙΟΥ»)
Αξιοσημείωτο είναι ότι, μια πανάρχαια γιορτή στην Αλυζία ονομάζονταν Καρνεία προς τιμή του θεού Κάρνειου. Αρχικά ο Κάρνειος λατρεύτηκε ως θεός αυτοτελής, προστάτης της γονιμότητας και της συγκομιδής των καρπών, ονομάζονταν μάλιστα και Κάρνος (=κριός). Σ’αυτή τη γιορτή γινόταν ο εξαγνισμός για το φόνο του μάντη-ήρωα της ΑΛΥΖΊΑΣ , Κάρνου από τους Σπαρτιάτες . Αργότερα ο θεός Κάρνειος ταυτίστηκε με τον Απόλλωνα και λατρεύονταν ως ο θεός Κάρνειος Απόλλωνας.* στοιχεία ,εφ<< Κατούνα >> 2.004. Βέβαια κέντρα λατρείας του ήταν οι Δωρικές πόλεις, (Στη Σπάρτη υπήρχαν ναοί όπου τελούνταν τα Κάρνεια )όμως , η λατρεία του μεταδόθηκε και σε άλλες πόλεις μη Δωρικές. Στην Αλυζία ,ο ναός του Κάρνειου Απόλλωνα (ο γιος του Δία και της Λητώς και ο δίδυμος αδερφός της θεάς Αρτέμιδας) ήταν αντικείμενο μεγάλων αρχαιολογικών ανασκαφών το 1919,1921 και 1922 (και για την ανακάλυψη των βάσεων των «12 άθλων του Ηρακλέους ) από τον αρχαιολόγο Κ Ρωμαίο ,στη θέση Βούρκος αλλά και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον σήμερα του Δ/ντή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του ΥΠ.ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ κ.κ. Λάζαρου Κολώνα.
Την προσέγγιση αυτή την αντικρούει ο ερευνητής-φιλόλογος Γ.Φερεντίνος *εφ<< ΞΗΡΌΜΕΡΟ >> ΔΕΚ 2.005 ΣΕΛ 4, γράφοντας ότι <<το α προ της ρίζας δεν τίθεται χάριν ευφωνίας αλλά έχει στερητικό χαρακτήρα στην πρώτη υπόθεση για ετυμολόγηση της λέξης. Δηλαδή τιθέμενου προ του καρν σημαίνει το αντίθετο από το αρχικά ετυμολογούμενο. Υποδηλώνει δηλαδή τον κατοικούντα όχι επί ορεινού και βραχώδους εδάφους Α-καρ (=όχι σε ορεινό)αλλά επί πεδινής περιοχής. .
Μια άλλη εκδοχή περί της προέλευσης της ονομασίας της Ακαρνανίας καταθέτει ο Θουκυδίδης ο οποίος δέχεται ότι το όνομα Ακαρνανία στην περιοχή δόθηκε από τον Αμφίλοχο ο οποίος μετά τον Τρωικό πόλεμο για όσα συνέβηκαν στο Άργος ,έφυγε και πήγε στην περιοχή του Αμβρακικού κόλπου όπου ίδρυσε το Αμφιλοχικό Άργος και την ευρύτερη περιοχή την ονόμασε Ακαρνανία.
Όπως όλοι οι αρχαίοι λαοί έτσι και οι Έλληνες Ακαρνάνες για να εξηγήσουν την εγκατάστασή τους, δημιούργησαν διάφορα γεγονότα ,μύθους και τοπικές παραδόσεις και ήρωες που τους τιμούσαν κι αυτούς. Έτσι ,σύμφωνα με την παράδοση , διαβάζουμε στις εγκυκλοπαίδειες ,ΔΟΜΗ και ΗΛΙΟΥ μετά την κάθοδο των Δωριέων, ένας κλάδος των Αργείων, με επικεφαλής τον Αλκμέωνα, εγκαταστάθηκε κοντά στον Αχελώο .Ο Αλκμέωνας εγκατέλειψε το Άργος κυνηγημένος από τις Ερινύες για το φόνο της μητέρας του, κατέφυγε στην Ψωφίδα όπου παντρεύτηκε την ΑΡΣΙΝΌΗ. Εκδιώχθηκε από εκεί γιατί θεωρήθηκε υπεύθυνος για την αφορία των αγρών της χώρας Κατέληξε στην περιοχή του Αχελώου ύστερα από τον χρησμό του Απόλλωνα που έλεγε ότι <<για να απαλλαγεί από τις Ερινύες έπρεπε να κατοικήσει σε χώρα ,που προηγουμένως δεν θα υπήρχε. .Σαν τέτοια, ύστερα από περιπλανήσεις βρήκε το χώρο που είχε δημιουργηθεί από τις προσχώσεις του Αχελώου ποταμού. Εκεί παντρεύτηκε την κόρη του ΚΑΛΛΙΡΟΗ και εγκαταστάθηκε μόνιμα. Και απέκτησε δύο γιους τον Αμφότερο και τον Ακαρνάνα .Μετά τον γάμο η Καλλιρόη του ζήτησε τα στολίδια και τον πέπλο της Αρμονίας, τα οποία είχε πάρει από τη μητέρα του και είχε αφήσει στην πρώτη του γυναίκα την Αρσινόη. Όταν εκείνος επέστρεψε στο βασιλιά Φηγέα για να ζητήσει από την κόρη του ,την πρώτη του γυναίκα Αρσινόη τα στολίδια , τα παιδιά του τον σκότωσαν και τότε ,μετά από παράκληση της Καλλιρόης ,ο Δίας επέσπευσε την ενηλικίωση των δύο μικρών γιών του, Ακαρνάνα και Αμφότερου, οι οποίοι εκδικήθηκαν το θάνατο του πατέρα τους .Στη συνέχεια αφιέρωσαν τα στολίδια και το πέπλο στους Δελφούς στο θεό Απόλλωνα και επέστρεψαν στην πατρίδα τους όπου ο Ακαρνάνας, ίδρυσε την πόλη Ακαρνανία, ονομασία την οποία απέκτησε αργότερα ολόκληρη η περιοχή .
Σημαντικότερα κέντρα της ,κατά την ιστορική αρχαιότητα ήταν το Αμφιλοχικό ΑΡΓΟΣ, το Ανακτόριο, το Άκτιο ,το Σόλιο ,το Θύριον οι Αινιάδες ,οι Φυτίες ,ο Εχίνος ,η Μυδεών, η Μητρόπολις (κοντά στο Στράτο) η Λιμναία , ο Αστακός και η ΑΛΥΖΙΑ .
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη στην περιοχή κυριαρχούσε για πολλούς αιώνες η ληστεία και η οπλοφορία που είχε ως αποτέλεσμα την αποδιοργάνωση της ζωής των κατοίκων της περιοχής. Στην ευρύτερη περιοχή της Αλυζίας περιορίζονταν να λεηλατούν τα ναυάγια . Άλλοι καταγίνονταν ξεκάθαρα και απλά με την πειρατεία. Άλλωστε το επάγγελμα του πειρατή δεν είχε τίποτα το ατιμωτικό! Οι ίδιοι άνθρωποι γίνονταν διαδοχικά αγρότες κωπηλάτες ,ψαράδες έμποροι και πειρατές .Ο Θουκυδίδης (Ιστορία ,Α,5) μας εγγυάται τον έντιμο χαρακτήρα της πειρατείας ως τον 5ο αιώνα στους Αιτωλούς και Ακαρνάνες ,υποτελείς του Οδυσσέα ενώ αυτός φημίζονταν για τις απάτες του .(δόλους ειδώς,δόλων άτος =άπληστος)
Ο Θουκυδίδης (Α,5) λέει ότι <<οι Έλληνες του παλιού καιρού και οι βάρβαροι των παραλίων της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών είχαν επιδοθεί στην πειρατεία από τότε που άρχισε η ναυσιπλοϊα ανάμεσα στις διάφορες χώρες. Επικεφαλής τους βρίσκονταν άτομα, που δεν ήταν άνθρωποι της χαμηλότερης κοινωνικής τάξης. Γύρευαν εκτός από το προσωπικό τους κέρδος τα μέσα ,για να εξασφαλίσουν τη συντήρηση των αδυνάτων. Έπεφταν πάνω σε πληθυσμούς ,που δεν είχαν τείχη και ζούσαν σε χωριάτικες κοινότητες, τους ρήμαζαν και αντλούσαν από κει τα πιο φανερά μέσα της συντήρησής τους. Οι δραστηριότητες αυτές δεν είχαν ακόμη τίποτα το ατιμωτικό ~και κάτι παραπάνω: τους έφεραν μάλιστα και κάποια δόξα. Ως τις μέρες μας (410 π.Χ.) σε μεγάλο μέρος της Ελλάδος έχουν διατηρήσει τα παλιά αυτά ήθη ¨ οι Οζόλες Λοκροί ,οι Αιτωλοί ,οι Ακαρνάνες >>
Το εμπόριο σταμάτησε και η ζωή των κατοίκων καλύπτονταν από τη γεωργο-κτηνοτροφική παραγωγή. Το ψάρεμα στους παράκτιους οικισμούς ,η καλλιέργεια του σιταριού στις πλαγιές των γύρω βουνών, η εκτροφή ζώων ( μαζί με τη ληστεία ) ήταν οι βασικές ασχολίες των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.
Οι Αλύζιοι ψαράδες ,σεβόντουσαν και τιμούσαν το παιχνιδιάρικο θηλαστικό, δελφίνι που το έπαιρναν σαν να ήταν η μετενσάρκωση του θεού Απόλλωνα. Φαντάζονταν ,πως τα δελφίνια έκλειναν θεληματικά τους ορμίσκους της για να εξασφαλίζουν στους ψαράδες της μεγαλύτερη ψαριά με το καμάκι.
Ταυτόχρονα στους οικισμούς της πόλης-κράτος ενισχύθηκαν τα οχυρωματικά έργα, όπως τα τείχη της Αλυζίας, κάτι που σημαίνει ότι μετακινούμενες ανθρώπινες ομάδες που δεν διέθεταν τα αγαθά των μόνιμων κατοίκων (όπως ζώα ή σιτάρι) άρχιζαν να επιτίθενται για να τα αρπάξουν. Οπότε οι κάτοικοί της φρόντιζαν να τα προστατεύουν. Εξ’ αιτίας αυτών των καταστάσεων έχουμε στην περιοχή την εμφάνιση των ληστειών ,αλλά και την εμφάνιση ειδικευμένων πολεμιστών που αναλάμβαναν όχι μόνο την προστασία των οχυρώσεων αλλά και την εκδούλευση σε άλλες πόλεις -κράτη. Τέτοιοι ήταν και οι περίφημοι ΑΚΑΡΝΑΝΕΣ ΣΦΕΝΔΟΝΙΤΕΣ .
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ: Μυθολογία είναι οι μύθοι που παραδόθηκαν από τους πρώτους συγγραφείς, αλλά δεν είναι καθόλου ιστορία. Αναφέρονται συμβολικά σε πρόσωπα και γεγονότα ως παραδείγματα συμπεριφοράς στις νεότερες γενιές .Διασώθηκαν σε έρρυθμη μορφή ,γιατί ήταν τραγούδια ομαδικής έμπνευσης.