|
|
Ρατσισμός και πολιτική ορθότητα Οι καλοί τρόποι είναι απαραίτητο λιπαντικό στη μηχανή των ανθρώπινων σχέσεων του Αντώνη Κωτίδη, αναπληρωτή καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Το ΒΗΜΑ, 12/05/2002
Είναι δύσκολο να δεχτεί κανείς ότι ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα το συμπέρασμα πρόσφατης έρευνας που κατατάσσει τους Έλληνες τελευταίους μεταξύ των λαών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο βαθμό ανεκτικότητας των ξένων. Δεν είναι δυνατόν να είναι οι Έλληνες πιο ρατσιστές από άλλους λαούς οι οποίοι έχουν κόμματα με πολυάριθμο λαϊκό έρεισμα και ιδεολογική σημαία τους τον ρατσισμό, όπως οι Γάλλοι ή οι Αυστριακοί. Καθώς οι Έλληνες είναι πρωτίστως ρηχός και ευμετάβλητος στις πεποιθήσεις του λαός, αποτελούν μάλλον άγονο έδαφος για ψυχοπαθολογικές ιδεοληψίες. Ο ρατσισμός απαιτεί ένα βαθιά ριζωμένο αίσθημα φυλετικής υπεροχής που δεν είναι σύμμετρο με την παράδοσή μας ούτε με το μεσογειακό χιούμορ μας. Αλλά εδώ και μερικά χρόνια που οι συνθήκες μάς έδωσαν την ευκαιρία να ελέγξουμε τα ανακλαστικά της ανοχής μας, βρισκόμαστε σε κρίση. Ο πανικός μας έναντι του άγνωστου Αλλού μεταμφιέζεται σε ρατσισμό και είναι στα πάνω του αυτή τη στιγμή. Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι λαθρομετανάστευση δεν επιχειρούν οι πρέσβεις αλλά οι φουκαράδες και ανάμεσά τους και κακοποιοί. Όποιοι, λοιπόν, τη θεωρούν ασθένεια, ας παρηγορούνται τουλάχιστον ότι είναι από εκείνες που προκαλεί η καλοπέραση, όπως ο επίκτητος σακχαροδιαβήτης. Θα ζήσουμε μ' αυτήν ώσπου να αντιληφθούμε ότι οι πραγματικές συνέπειές της δεν αξίζει να μας στερούν την ανθρωπιά μας. Και τότε θα ξαναπέσει το θερμόμετρο του πανικού και κάτι που το λέμε φιλότιμο θα ξαναβρεί τον προσώρας χαμένο χώρο του στη συνείδησή μας. Τι συμβαίνει λοιπόν και μια έρευνα μεταξύ των πολιτών της ΕΕ μάς τοποθετεί στα πιο ανήλιαγα υπόγεια του ιδεολογικού σκοταδισμού; Συμβαίνει ότι στη χώρα μας έχουμε ένα έλλειμμα πολιτικής ορθότητας στην παιδεία και κατ' επέκτασιν στην ιδεολογία μας. Κανείς δε μας μαθαίνει τι δεν πρέπει ποτέ να περνάει από τα χείλη μας, όταν έστω και σαν αστείο προσβάλλει την αξιοπρέπεια του άλλου, ή έστω και όταν ως σημερινό στερεότυπο έχει χάσει την αρχική κυριολεκτική του σημασία. Από τα πιο γνωστά παραδείγματα κλιμάκωσης της αρνητικής και μειωτικής σημασίας στερεοτύπων που χρησιμοποιούμε χωρίς να αισθανόμαστε διόλου ρατσιστές είναι τα σχετικά με τους τσιγγάνους, στα οποία η ελληνική γλώσσα έχει παγκόσμια αποκλειστικότητα: Κάτι τρέχει στα γύφτικα = ασήμαντο, ανάξιο λόγου. Γυφτιά = μικρόψυχη, ποταπή συμπεριφορά. Γύφτος = άθλιος, τσιγκούνης, κακόγουστος. Γυφτόφατσα = παρουσιαστικό κακόμορφο, βρώμικο, περιθωριακό, σαν του Γύφτου. Τα τελευταία χρόνια το ίδιο συμβαίνει με το Αλβανός. Αλλά, αν θυμηθούμε και άλλα, παλαιότερα του προσφάτως εκδηλωθέντος ρατσισμού μας, πάλι θα βρούμε το έλλειμμα της πολιτικής ορθότητας: χωριάτης, χωριατιά, καράβλαχος, βλαχαδερό, δεν είσαι άντρας ρε, αυτά τα κάνουν οι γυναικούλες (αντρούληδες όμως δεν υπάρχουν, σε ανάλογα μειωτική χρήση του υποκοριστικού), σκουπιδιάρης, αρκουδιάρης (κατά το βρομιάρης - ποτέ όμως γιατρειάρης, αρχιτεκτονιάρης, πανεπιστημιάρης). Θα πρότεινα να είμαστε λιγότερο υπεροπτικοί απέναντι στην πολιτική ορθότητα και μεγαθύμως να παραβλέπουμε τον υποκριτικό της καθωσπρεπισμό, ακόμη και όταν είναι εξόφθαλμος. Δεν με ενδιαφέρουν καθόλου τα πραγματικά αισθήματα που δημιουργώ στον δημόσιο ή ιδιωτικό υπάλληλο, στον γιατρό, στον κάθε επαγγελματία με τον οποίο συναλλάσσομαι. Με ενδιαφέρει όμως να εκπληρωθεί ο στόχος της συναλλαγής χωρίς κανείς από τους δύο να μειώσει με απρεπή συμπεριφορά τον άλλο. Οι καλοί τρόποι είναι απαραίτητο λιπαντικό στη μηχανή των ανθρώπινων σχέσεων. (…) Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι ο φόβος του ξένου και οι ρατσιστικές συμπεριφορές που τον παρακολουθούν είναι βαθιά ριζωμένος στο νοητικό υπόβαθρο. (…)Αλλά υποτίθεται ότι αυτά τα πράγματα προλαβαίνει η παιδεία και λειαίνει ο πολιτισμός: δεν το λέμε φωναχτά και κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποδείξουμε στον εαυτό μας ότι αυτές οι αταβιστικές αναπηρίες δεν επηρεάζουν τη στάση μας απέναντι σε κανέναν. Επιτέλους δεν είναι σπουδαίο κατόρθωμα να είμαστε ανεκτικοί με αυτούς και με αυτά που δεχόμαστε και ταυτιζόμαστε μαζί τους - ο πολιτισμός μας δικαιώνεται με τη στάση μας απέναντι σε αυτούς και σε αυτά που δεν μας αρέσουν ή, απλώς, μας είναι ξένα. Σύμφωνοι, ο πολιτισμός είναι κατά κύριο λόγο μια κατασταλτική οργάνωση του βίου και γι' αυτό ενοχοποιείται για ποικίλες διαταραχές της ψυχικής υγείας. Ζούμε όμως στο πλαίσιό του και κατά συνέπειαν με τους όρους του. Η πολιτική ορθότητα είναι ένας από αυτούς και είναι επείγον να τον αξιοποιήσουμε.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ:
1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100 λέξεις περ.) (μον. 25) 2. Να δώσετε έναν αντιπροσωπευτικό τίτλο στο κείμενο. (μον. 5) 3. Να βρείτε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: άγονα, έλλειμμα, υποκριτικά, απρεπή, ενοχοποιείται (μον. 5) 4. Να γράψετε πέντε προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις: ανεκτικότητα, σκοταδισμός, στερεότυπο, υπεροπτικός, εξόφθαλμος (μον. 5) 5. Με αφορμή τα συχνά φαινόμενα ρατσισμού που έρχονται στη δημοσιότητα, και τις σχετικές για το θέμα συζητήσεις, να γράψετε ένα κείμενο για τον ημερήσιο τύπο, στο οποίο θα προτείνετε τρόπους για την αντιμετώπιση του φαινομένου, σε 400 λέξεις. (μον. 50) επιμέλεια: Μαργαρίτα Χίσσα Ημερομηνία τελευταίας επεξεργασίας: Δευτέρα, 07. Μαΐου 2007 |
|