|
|
Αποθέωση της κοινής γνώμης Tου Νίκου Γ. Ξυδάκη
Εμβρόντητη η κοινή γνώμη παρακολουθεί το σκάνδαλο των υποκλοπών με κύριο θύμα τον ίδιο τον πρωθυπουργό – ιδού μια στερεότυπη φράση που ακούστηκε κατά κόρον τις τελευταίες ημέρες. Τυπικά σωστή. Αλλά αν την ξύσουμε λίγο, θα βρούμε τον αδύνατο κρίκο, όπου εντοπίζεται νομίζω η πολιτική ουσία: την κοινή γνώμη. Ο όρος κοινή γνώμη χρησιμοποιείται αδιαφοροποίητα, αλλά διόλου αθώα συνήθως, για να περιγραφεί ο λαός, η πολιτική κοινωνία, το πλήθος που κατοικεί τη χώρα, δηλαδή δρώντα συλλογικά υποκείμενα· αλλά και κάτι πιο αόριστο: η περιρρέουσα άποψη, η κοινή δόξα, μια αυθαιρέτως ομογενής και κοινή γνώμη. Και στις δύο περιπτώσεις, αλλά ιδίως στη δεύτερη, η αυθαιρεσία αυτού που χρησιμοποιεί τον όρο είναι προφανής. Ο πολιτικός, είτε ο δημοσιογράφος είτε ο δημοσκόπος είτε οποιοσδήποτε άλλος, πατάει πάνω στην κοινή γνώμη για να νομιμοποιηθεί ενώπιον του ακροατηρίου του και να μιλήσει εντέλει εξ ονόματός της. Η κοινή γνώμη βέβαια, όσο υπάρχει, δεν εξουσιοδοτεί κανέναν να μιλάει για λογαριασμό της, αλλά τότε, για να επιστρέψουμε στην εναρκτήρια μας πρόταση, ποιοι κρύβονται πίσω από τον όρο; Ποιος παρακολουθεί εμβρόντητος το λογισμικό Vodafone-Ericsson; Η κοινή γνώμη υπάρχει. Κάτω από αυτή την κομψή μετωνυμία, υπάρχει ο λαός, οι πολίτες, η πολιτική κοινωνία. Που όμως δεν είναι πια λαός, κυρίαρχο υποκείμενο, έλλογη κοινότητα πολιτών, που ζει βάσει συνομολογημένου κοινωνικού συμβολαίου, που πολιτεύεται εντός κοινώς αποδεκτού πλαισίου, αξιώνοντας δικαιώματα και ομολογώντας υποχρεώσεις. Αυτός ο κυρίαρχος πολίτης έχει υποχωρήσει, έχει συρρικνωθεί και εντέλει έχει μεταλλαχθεί σε αόριστη κοινή δόξα, σε ρευστό περιβάλλον, σε στατιστικό πλήθος, σε μια διάχυτη δημόσια αίσθηση, που αναλαμβάνουν να τη μεταφέρουν, διαμεσολαβημένη και ερμηνευμένη, οι επαγγελματίες της: οι δημοσιολογούντες. Στη θέση του επικίνδυνου απρόβλεπτου λαού, ή του απαιτητικού πολίτη, λάμπει πια η άσαρκη, η αφηρημένη κοινή γνώμη, μια κατασκευή, που δεν λογοδοτεί αλλά και δεν διεκδικεί. Απλώς καταγράφεται. Και διερμηνεύεται. Και διαμεσολαβείται. Και κατασκευάζεται. Και προπάντων εξοβελίζει τον λαό, το πρόσωπο, το υποκείμενο, το συγκεκριμένο· πολύ περισσότερο που ο λαός σήμερα, στο ζενίθ της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, αφαιρείται από το αποδεκτό λεξιλόγιο ως απαράδεκτο κατάλοιπο του βίαιου 20ού αιώνα και κάθε ριζοσπαστικής κληρονομιάς. Στη θέση του λαού αναδύεται η κοινή γνώμη, στη θέση των πολιτών αναδύονται οι καταναλωτές. Αν τούτη η περιδιάβαση στις συνδηλούσες σημασίες φαίνεται υπερβολική, ας τις μεταφέρουμε στον πυρήνα της τυπικής δημοκρατίας μας: πώς συμμετέχει ο λαός στη διακυβέρνηση σήμερα; Μέσω της ψήφου· μία ανά τετραετία για το Κοινοβούλιο και την κυβέρνηση, και άλλη μία για την Αυτοδιοίκηση. Η κοινή γνώμη, αντιθέτως, δεν ψηφίζει καν· είπαμε: μόνο καταγράφεται και διερμηνεύεται κατά το δοκούν. Άρα όταν λέμε η κοινή γνώμη είναι εμβρόντητη, αναστατωμένη κ.ο.κ., περιγράφουμε μεν τη διάχυτη αίσθηση, αλλά αποκλείουμε οποιαδήποτε δυνατότητα έμπρακτης αντίδρασης. Η κοινή γνώμη δεν αντιδρά, δεν διεκδικεί. Η κοινή γνώμη καταναλώνει οικογενειακά πακέτα Vodafone, εκπλήσσεται που παρακολουθείται ο πρωθυπουργός, όπως εκπλήσσεται για τα σάπια που προωθούσε επώνυμο σούπερ -μάρκετ, αναρωτιέται για τη σοβαρότητα του κράτους, αγανακτεί για το διάτρητο σύστημα, εικοτολογεί γύρω από έναν νεκρό και τα αόρατα ίχνη αόρατων υπηρεσιών, πιθανολογεί συγκάλυψη, καταγράφεται και ερμηνεύεται... Αλλά το σύστημα, που παράγει υποκλοπές και εμπορεύεται προσωπικά δεδομένα, κανέναν κλονισμό δεν αισθάνεται από την ανησυχία της κοινής γνώμης. Της πουλάει ακόμη ένα oικογενειακό πακέτο με bonus μονάδες προς αγαπημένους προορισμούς – όπου προορισμοί ονομάζονται κατ’ ευτελισμόν οι άνθρωποι... Ο άνθρωπος - δόξα είναι ήδη ένα φάντασμα. Εκεί όπου ο πολίτης διεκδικεί μερίδιο στην κυριαρχία, ο καταναλωτής - κοινή γνώμη διεκδικεί το μερίδιό του στη φενάκη· η συμμετοχή στα δημόσια ταπεινώνεται σε συμμετοχή στην κατανάλωση· δημόσιος χώρος είναι τα χιλιάδες μαγαζιά κινητής τηλεφωνίας, είναι τα mall και τα μούλτιπλεξ, τα ATM των τραπεζών, τα αγέρωχα πάνελ των οδικών διαφημίσεων. Συμμετοχή στον δημόσιο βίο είναι πια το θέαμα της συμμετοχής· κυριολεκτικά: ο πολίτης - γνώμη είναι θεατής στη δημοκρατία των ΜΜΕ, συνεπής και ακούραστος κάθε βράδυ, στην ψηφιακή σφαίρα όπου τελούνται δίκες, στήνονται προσομοιώσεις κοινοβουλίων, ανακρίνονται αξιοθρήνητοι υπουργοί. Εκεί, στη virtual δημόσια σφαίρα αποθεώνεται η άλαλη κοινή γνώμη.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Μονάδες 25
β)Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου ποια λειτουργία της γλώσσας είναι ευδιάκριτη; Να αιτιολογήσετε τη γνώμη σας με δύο παραδείγματα. Μονάδες 10
εντάσσονται μέσα στο κατάλληλο γλωσσικό πλαίσιο: εβρόντητη, περιρρέουσα, εξοβελίζει, αναδύεται, αποθεώνεται. Μονάδες 5
παράγραφο 80 περίπου λέξεων με τον τρόπο της σύγκρισης και αντίθεσης τη θέση αυτή του συγγραφέα. Μονάδες 10
Μονάδες 50
επιμέλεια: Μακρής Κώστας Ημερομηνία τελευταίας επεξεργασίας: Πέμπτη, 03. Μαΐου 2007 |
|