Μπροστά στα Νέα Βιβλία

 

Αντώνη  Ι.  Παππού

Σχολικού  Συμβούλου

1^ης & 2^ης Περιφ. Δ.Ε. Ν. Πέλλας

 

 

     Αγαπητοί κι εκλεκτοί Συνάδελφοι – Συνεργάτες

 

     Η νέα Σχολική και Διδακτική Χρονιά που ξανοίγεται μπροστά μας, δείχνει να μη μοιάζει με τις προηγούμενες! Είναι μια χρονιά με νέο – πρωτόγνωρο άρωμα, φρεσκάδα και δροσιά που φέρνουν τα πολυαναμενόμενα νέα – σύγχρονα διδακτικά βιβλία. Τα βιβλία που μετά από 23 ολόκληρα χρόνια έρχονται να αντικαταστήσουν, επιτέλους, τους κουρασμένους και ξεπερασμένους από το χρόνο προκατόχους τους.

     Βιβλία που δικαιολογημένα τα έχουμε χρεώσει με μεγάλες προσδοκίες και έχουμε επενδύσει σ’ αυτά όλες τις προσμονές μας σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας γενικά, αλλά και της διαδικασίας της διδασκαλίας και της μαθητείας ειδικότερα! Βιβλία, στα οποία έχουμε επενδύσει την πραγμάτωση των αγώνων, της αγωνίας και των ονείρων του ιστορικού κλάδου μας για:

Ένα “βιωματικό σχολείο” – χώρο φυσικής και ουσιαστικής – και όχι τυπικής και ανούσιας – μάθησης. Ένα σχολείο “ανοιχτό στην κοινωνία και στη ζωή”. Σχολείο “αυτενέργειας και δημιουργίας” του μαθητή. Σχολείο, πεδίο άσκησης και εμπέδωσης του συλλογικού, του συνεργατικού, του συμμετοχικού και, γενικά, του δημοκρατικού πνεύματος. Φυσικό χώρο οικοδόμησης ελεύθερων, αλλά υπεύθυνων, προσώπων με κριτική – δημιουργικά σκέψη και κριτική στάση προς τη Ζωή! Σχολείο, αξιοποίησης των Νέων Τεχνολογιών για την επιτυχή διαχείριση των σύγχρονων και πολύπλοκων προβλημάτων της καθημερινότητας. Σχολείο, γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων. Αληθινό “εργαστήρι ζωής”!     

     Λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της νέας Διδακτικής Χρονιάς, τελούμε υπό την επήρεια ενός ιδιότυπου κλίματος ανάλογων προσμονών και ανάμικτων συναισθημάτων αναμονών κι ευθύνης. Έχουμε χρεώσει τα Νέα Βιβλία, και αναμένουμε, να λειτουργήσουν αυτά ως “από μηχανής Θεός” ικανοποιώντας – με τρόπο μαγικό – όλες τις σύγχρονες και πολύτροπες ανάγκες των μαθητών μας: Ψυχοπαιδαγωγικές, Διδακτικομεθοδολογικές, Διαδικαστικές, Στρατηγικές, Οργανωτικές, Κοινωνικές, Μορφωτικές, Πολιτιστικές… Θεωρώ πως έχουμε πιάσει θέση στις κερκίδες του Κολοσσαίου και αναμένουμε με αδημονία την ώρα που θα χτυπήσει το κουδούνι για να κατακλυστεί η αρένα του σταδίου από το μαθητολόι και ν’ αρχίσει ο αγώνας της σκληρής και αποφασιστικής αναμέτρησης και πάλης με τα Νέα Βιβλία! Δε φαίνεται να μάς ενδιαφέρει τόσο ο αγώνας, όσο το αποτέλεσμά του! Περιμένουμε τον αλυτάρχη να “σφυρίξει” το τέλος του αγώνα και να ανακηρύξει, τελικά, το νικητή! Αγωνιούμε να δούμε αν τα Νέα Βιβλία κερδίσουν τον αγώνα ή θα φανούν, τελικά, ανίσχυρα μπροστά στην ισοπεδωτική παρορμητικότητα της σύγχρονης παιδικότητας;

     Φαίνεται να μάς διαφεύγει – ενώ το γνωρίζουμε και το κατέχουμε πολύ καλά – πως ο ρόλος του βιβλίου στη διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης δεν είναι τίποτε περισσότερο από το ρόλο ενός εξειδικευμένου εργαλείου! Και βέβαια, το εργαλείο είναι σημαντικός παράγοντας κάθε παραγωγικής διαδικασίας, αλλά σημαντικότερος είναι ο ρόλος του μάστορα (χρήστη) και η μαστοριά (τεχνική) του! Γιατί, ένα εργαλείο από μόνο του δεν μπορεί να φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα αν δεν πέσει στα χέρια του εξειδικευμένου στη χρήση του. Τελικά, το αναμενόμενο αποτέλεσμα το φέρνει το εργαλείο ή ο χρήστης που το χρησιμοποιεί ως μέσο; Κι αν ο χρήστης κακοποιεί τη χρήση του μέσου, πόση ευθύνη φέρει η επενδυμένη τεχνογνωσία και οι δυνατότητες – αρετές του μέσου που είτε κακοποιούνται, είτε δεν αξιοποιούνται;

     Ωστόσο, με τις σκέψεις μας αυτές δεν επιχειρούμε – κι ούτε επιδιώκουμε – να αποπλαισιώσουμε εννοιολογικά, ούτε και να απαλλάξουμε, το μέσο από την προσμενόμενη ανταποκρισιμότητα και αποτελεσματικότητά του στο έργο και στο βαθμό συμβολής που έχει να επιτελέσει. Όμως, αναρωτιόμαστε, αναστοχαζόμαστε κι αναλογιζόμαστε μήπως τελικά έχουμε πετύχει το αντίθετο σχετικά με το ρόλο του χρήστη του μέσου (βιβλίου), τον εκπαιδευτικό; Ας θυμηθούμε ότι στο κλασικό “διδακτικό τρίγωνο” το βιβλίο με τα “μορφωτικά αγαθά” κατέχει τη μία κορυφή, ενώ τις άλλες δυο ο μαθητής κι ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ!    

     Βεβαίως, δικαιολογημένα μάς διακατέχει η περιέργεια και η αγωνία αν τα Νέα Βιβλία ανταποκριθούν και ικανοποιήσουν τις μεγάλες προσδοκίες μας. Αντίστοιχη, όμως, αγωνία μάς διακατέχει για το ρόλο μας, που τον εκτιμώ ότι είναι ο πρωταγωνιστικός και κυρίαρχος της όλης διαδικασίας; 

     Στο πλαίσιο αυτής της αντίληψης και στάσης επιχειρούσαμε μέχρι σήμερα μονομερώς με τα προηγούμενα βιβλία της δεκαετίας του ’80, με πολύ κόπο και μόχθο και με αμφίβολη αποτελεσματικότητα – παρά τις καλοπροαίρετες προθέσεις και τις φιλότιμες προσπάθειές μας – να τα αναπροσαρμόζουμε και να τα εναρμονίζουμε στα δεδομένα της σύγχρονης εποχής για να επιτύχουμε την ικανοποίηση των αναγκών των μαθητών μας. Κι αυτό στο πλαίσιο του γνωστού ασφυκτικά περιορισμένου διδακτικού χρόνου του ωρολογίου προγράμματος. Ωστόσο, κινούμασταν από την αυτονόητη παιδαγωγική αγωνία και πρόθεση κι επιχειρούσαμε να εξυπηρετήσουμε τις σύγχρονες ανάγκες του σύγχρονου μαθητή μας που δεν εξασφάλιζε το ξεπερασμένο από το χρόνο διαθέσιμο διδακτικό υλικό.

     Με την ίδια αυτή αντίληψη εννοούμε να συνεχίσουμε το έργο της αγωγής και μάθησης των μαθητών μας, τώρα όμως με το εκσυγχρονισμένο και νέο διδακτικό αυτό υλικό! Την πολυπόθητη αποτελεσματικότητα δεν θα την επιφέρει και προκαλέσει το υλικό, αλλά η προβλεπόμενη διδακτική αξιοποίησή του. Αν αυτή δεν αναπλαισιωθεί, τότε δεν δικαιολογούμαστε να μεταθέτουμε την ευθύνη στο μέσο (εργαλείο).

     Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι την αλλαγή και ανατροπή του υφιστάμενου θα προκαλέσουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί μέσω του νέου υλικού. Και είχαμε χίλιους δυο λόγους να διεκδικούμε ένα εκσυγχρονισμένο και ανανεωμένο υλικό. Βιβλία που θα μάς συνδράμουν στις διεπιστημονικές εννιαιοποιήσεις και διαθεματικές προεκτάσεις των κατακερματισμένων γνώσεων που παρέχουν κι εξασφαλίζουν τα διακριτά μαθήματα του Προγράμματος Σπουδών, με στόχο την ολιστική προσέγγιση της ζωής και τη μεταμόρφωση – μετάλλαξη του σχολείου και της εκπαιδευτικής διαδικασίας από χώρο και διαδικασία “τυπικής” μάθησης, σε χώρο και διαδικασία “φυσικής” – ουσιαστικής μάθησης. Μάθησης από τα βιώματα και τις εμπειρίες της ζωής του παιδιού και των ενηλίκων, για τη μεταφορά και αξιοποίησή τους από το παιδί – μαθητή στη θεραπεία των αναγκών της καθημερινότητάς του!

     Να, λοιπόν, η πολιτεία – ανταποκρινόμενη τόσο στις επίμονες επισημάνσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας, όσο και στις αυτονόητες υποχρεώσεις της – μάς  εξασφάλισε το νέο μέσο! Μας απομένει, λοιπόν, να κατέλθουμε από τις κερκίδες της αναμονής και να εισέλθουμε, πλέον, στο στάδιο της πάλης. Να αξιοποιήσουμε το νέο υλικό και με τη χρήση του να συμπληρώσουμε τις όποιες αδυναμίες και ελλείψεις του. Πρώτα, όμως, επιβάλλεται να μελετήσουμε πολύ καλά τις οδηγίες χρήσης του για να εκμεταλλευτούμε όλες τις δυνατότητές του.    

     Προσδοκούμε ότι τα νέα βιβλία, λοιπόν, θα μάς συνδράμουν και θα αναδειχτούν σε αποτελεσματικά εργαλεία για την:

·        Άσκηση της κριτικής σκέψης του παιδιού.

·        Καλλιέργεια, ανάπτυξη και διεύρυνση των διαδικασιών και στρατηγικών της ανακαλυπτικής – διερευνητικής μάθησης.

·        Συμβολή στις διαδικασίες συλλογής, συστηματοποίησης, επεξεργασίας, συγκρότησης και οικοδόμησης της γνώσης.

·        Άσκηση των μαθητών στη χρήση, διαχείριση και αξιοποίηση της επιστημονικής μεθόδου εργασίας.

·        Μεταφορά και μεταβίβαση γνώσεων και δεξιοτήτων σ’ άλλους συναφείς τομείς της ζωής.

·        Εξοικείωση και άσκηση των μεταγνωστικών δεξιοτήτων των μαθητών. 

·        Συμβολή στην καλλιέργεια δεξιοτήτων πρόσβασης στις σύγχρονες και πολύτροπες πηγές πληροφοριών και δεδομένων (Βιβλιογραφία, ΜΜΕ, Διαδίκτυο…).

·        Διαχείριση, οργάνωση και συστηματοποίηση των πληροφοριών για τη συγκρότηση της γνώσης και την αξιοποίησή της ζωή.

·        Ανάπτυξη και προαγωγή του δημιουργικού και πρωτοβουλιακού πνεύματος.

·        Προαγωγή της συλλογικής – ομαδικής και υπεύθυνης δράσης.

·        Εξοικείωση των μαθητών με τη διαδικασία προγραμματισμού – σχεδιασμού, υλοποίησης, αξιολόγησης και αξιοποίησης των Σχεδίων Εργασίας (Project). 

·        Πρόληψη της ξενοφοβίας και αξιοποίηση των πολυπολιτισμικών ευκαιριών της σύγχρονης κοινωνίας.

·        Ευαισθητοποίηση του σύγχρονου μαθητή στην ενσυναίσθηση του “άλλου”, καθώς και για την εξασφάλιση και αξιοποίηση των ευκαιριών ανάληψης δράσεων για την έμπρακτη έκφρασή της στο πλαίσιο των υφιστάμενων κοινωνικών πλαισίων.

·        Ευαισθητοποίηση του μαθητή και εκπαίδευσή του σε ζητήματα και πρωτοβουλίες που οικοδομούν την προσωπικότητα του “ενεργού πολίτη” της σύγχρονης κοινωνίας μας.

·        Εξοικείωση του μαθητή με τις όλο και πιο “χαοτικά” εξελισσόμενες κοινωνικές συνθήκες στο πλαίσιο της δυναμικής των ακαθόριστων και ευμετάβολων κανόνων που επιβάλλει η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης σ’ όλους τους κοινωνικούς τομείς. 

     Με την εισαγωγή, λοιπόν, των Νέων Βιβλίων ανοίγεται μπροστά μας το καινούργιο “στάδιο” της νέας χρονιάς, μαζί και το νέο αυτό πεδίο που αναμένει τη δράση μας! Πραγματικά, πρόκειται για ένα πέρα για πέρα ανανεωμένο παιδαγωγικό κι εκπαιδευτικό περιβάλλον. Η οριοθέτηση των πλαισίων του, καθώς και το περιεχόμενό του, έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια και εκπληκτική σαφήνεια από το Νέο Διαθεματικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΔΕΠΠΣ & ΑΠΣ, τόμ. Α΄ & Β΄).

     Νιώθουμε να μάς περιμένουν τα νέα ΠΣ να αναλάβουμε την υλοποίησή τους με τα αντίστοιχα νέα βιβλία και το άλλο υποστηρικτικό διδακτικό υλικό. Νιώθουμε την αγωνία, αλλά και τη χαρά των μαθητών μας να πάρουν στα χέρια τους τα νέα βιβλία και να τα απολαύσουν. Συνάμα, όμως, γνωρίζουμε ότι από εμάς περιμένουν να τα καθοδηγήσουμε, να τα εμπνεύσουμε και να τα υποστηρίξουμε Νιώθουμε κι αφουγκραζόμαστε τις προσδοκίες και τις αγωνίες των γονέων και της τοπικής κοινωνίας που περιμένουν από εμάς, από τον καθένα μας, να δώσουμε σάρκα και οστά στα νέα ΠΣ. Νιώθουμε την πολιτεία να αναμένει και να καρτερεί από εμάς την παραγωγή κι εξασφάλιση των προσδοκόμενων  προϊόντων και αποτελεσμάτων.

     Όλα αυτά τα νιώθουμε σαν ένα μεγάλο βάρος κι ευθύνη που φορτωνόμαστε στους ώμους και στις πλάτες μας, που ίσως τώρα στην αναμονή της πρεμιέρας της νέας Σχολικής Χρονιάς να φαντάζει ασήκωτο! Έτσι, ίσως είναι! Είναι χαρακτηριστικό κάθε μεταβατικής εποχής και περιόδου, όπως και της παρούσας. Είναι δικαιολογημένη η αγωνία επικοινωνίας και αποκατάστασης σχέσεων συνεργασίας και επικοινωνίας με το άγνωστο! Είναι φυσικό αναμενόμενο.

     Όμως, αγαπητοί κι εκλεκτοί συνάδελφοι και συνεργάτες μου, θέλω να σάς υπενθυμίσω και να σάς διαβεβαιώσω ότι δεν είναι κανένας μόνος του απέναντι σ’ αυτό το κεφαλαιώδους σημασίας εκπαιδευτικό έργο! Είμαστε όλοι μαζί, Δάσκαλοι και Σχολικός Σύμβουλος, μια δυναμική, έμπειρη και κατάλληλα καταρτισμένη επιστημονική ομάδα που και διαθέτουμε τις αναγκαίες και σχετικές γνώσεις, δεξιότητες, τεχνικές να υποδεχτούμε και να αξιοποιήσουμε το σύγχρονο διδακτικό υλικό, και επιδιώκουμε και κάνουμε πράξη τη συνεχή και “δια βίου” ενημέρωσή μας, αλλά και μπορούμε! Εξάλλου, πάντα ο ιστορικός κλάδος μας στην Ιστορία του Έθνους μας πρωτοστάτησε, πρωτοστατούσε και, θέλω να πιστεύω, θα συνεχίσει να πρωτοστατεί σε όλους τους αγώνες! Πόσο μάλλον στις εκπαιδευτικές αλλαγές και καινοτομίες, όπως κι αυτή!

     Εξάλλου, τα νέα ΠΣ και τα νέα Βιβλία δεν προέκυψαν από το πουθενά! Μια δεκαετία τουλάχιστον πριν ο κλάδος μας, ο κλάδος των μαχόμενων Δασκάλων, συμπεριλάμβανε στο διεκδικητικό πλαίσιό του την ανάγκη για νέα ΠΣ και για συγγραφή νέων βιβλίων. Και μέλη του κλάδου μας, συνάδελφοί μας είναι όλοι αυτοί που κάτω από την ομπρέλα του Παιδαγ. Ινστιτούτου από το 1996 ως σήμερα έφεραν σε πέρας και ολοκληρώνουν την επόμενη χρονιά το πραγματικά τιτάνιο αυτό έργο!

     Δικαιολογημένα, συνάδελφοι, μπορεί την πρώτη χρονιά να υπάρξουν και κάποιες υπηρεσιακές παραλείψεις ή αστοχίες, οι οποίες – θέλω να πιστεύω – ότι σε καμιά περίπτωση δεν είναι σκόπιμες, αλλά επισυμβαίνουν στο πλαίσιο του μεγέθους του επιτελούμενου και πρωτόγνωρου σε ποσότητα και ποιότητα αυτού έργου. Του έργου της αναμόρφωσης των ΠΣ και της συγγραφής και παραγωγής του νέου διδακτικού υλικού!

     Συνάδελφοι, σάς καλώ όλοι μαζί κι από κοινού να συμπληρώσουμε και να υπερβούμε τις όποιες ελλείψεις και παραλείψεις τυχόν υπάρξουν και συνεργαζόμενοι να αναδείξουμε και να καταδείξουμε τις καινοτομίες και τις αρετές του Νέου Εκπαιδευτικού Πλαισίου. Μην ξεχνάμε τη σημασία του εννιαίου χαρακτήρα των νέων ΠΣ για την Υποχρεωτική Εκπαίδευση και την αυτονόητη συνέχειά της (Δημοτικό και Γυμνάσιο)! Επιτέλους, φαίνεται να παίρνει τέλος η απόσταση ή το χάσμα που υπήρχε μεταξύ Δημοτικού – Γυμνασίου, πράγμα που ακύρωνε σε μεγάλο βαθμό την προσφορά του Δημοτικού Σχολείου! Δικαιολογημένα μάς προβλημάτιζε και μάς ανησυχούσε δεκαετίες τώρα – χωρίς να μπορούμε να κάνουμε τίποτε, αλλά το κόστος του χάσματος μέσα στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση το πλήρωναν κυρίως οι μαθητές μας και οι οικογένειές τους, που δεν έφταιγαν σε τίποτε!

     Για την υποστήριξή σας στη διδακτική χρήση των νέων βιβλίων έχουμε προγραμματίσει μια σειρά Καθοδηγητικών – Επιμορφωτικών πρωτοβουλιών που ευελπιστούμε να υλοποιήσουμε στην πορεία της νέας Διδακτικής Χρονιάς: Παιδαγωγικές συναντήσεις κατά τάξη και κατά αντικείμενο, Εργαστήρια διδακτικής αξιοποίησης των νέων βιβλίων (Σχεδιασμός διδασκαλιών, Οργάνωση μικροδιδασκαλιών, κλπ), Προγραμματισμός κύκλου παραδειγματικών διδασκαλιών ανά μικρές ομάδες εκπαιδευτικών όμορων Σχολικών Μονάδων, Διοργάνωση επιμορφωτικών ημερίδων με εισηγητές Συμβούλους του ΠΙ, Πανεπιστημιακούς δασκάλους και ερευνητές, Συγγραφείς των νέων βιβλίων κ.λ.π.

     Η χρονιά αυτή, όπως θέλω να εκτιμώ και η επόμενη (αφού θα διατεθούν και τα υπόλοιπα νέα βιβλία, αλλά και το πολυτροπικό υποστηρικτικό διδακτικό υλικό), είναι πρωτίστως χρονιές εκπαίδευσης, επιμόρφωσης κι εξοικείωσης των εκπαιδευτικών με τη διδακτική χρήση και αξιοποίηση του νέου διδακτικού υλικού! Δεν δικαιολογείται κανένας μας να αγχώνεται πέρα του δημιουργικού και παραδεκτού ορίου! Είναι περίοδος σταδιακής και δημιουργικής προσαρμογής και των εκπαιδευτικών, και των μαθητών, αλλά και των γονιών στο νέο ΠΣ και το αντίστοιχο διδακτικό υλικό. Σταδιακά και με το χρόνο, με την παράλληλη υποστήριξή σας από το Σχολικό σας Σύμβουλο και τη δική σας δημιουργική συνεργασία σας, όλα πιστεύω ότι εξελικτικά θα κυλήσουν ομαλά και στο τέλος και αυτής, αλλά και της επόμενης Σχολικής Χρονιάς θα είμαστε στην ευχάριστη θέση να έχουμε γίνει σοφότεροι και να καμαρώνουμε για την αποτελεσματικότητα της προσπάθειάς μας.

     Βέβαια, η αποτελεσματικότητα ενός έργου είναι γνωστό σ’ όλους μας ότι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον προγραμματισμό, την προετοιμασία, τη μεθοδικότητα και την οργάνωση. Στον τομέα αυτό σάς καλώ να ξεπεράσετε τους εαυτούς σας, γιατί το καινούργιο ως άγνωστο απαιτεί περισσότερη προετοιμασία, η οποία οσονούπω θα τείνει φθίνουσα με την εξοικείωση με τις νέες διαδικασίες, τη γνώση και την εμπειρία που θα αποκτηθεί.   

     Θεωρώ ότι η συγκυρία αυτή αποτελεί μοναδική ευκαιρία – πρόκληση για την εκπαιδευτική μας κοινότητα να αποδείξει στη σύγχρονη κοινωνία τον επιστημονικό δυναμισμό της, την αποτελεσματικότητα των δράσεών της, αλλά και την προσφορά στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι! Είναι ευκαιρία να αναδείξει και να επιβεβαιώσει, για μια ακόμη φορά, το μετασχηματιστικό ρόλο της εκπαίδευσης στην εξέλιξη της κοινωνίας.

     Διατελώ στη διάθεση κάθε συναδέλφου για την οποιαδήποτε συνεργασία. Το κινητό μου τηλέφωνο μια οκταετία τώρα παραμένει ανοικτό όλο το 24ωρο για τους συνεργάτες μου.

 

                                                                  

                                 Καλή  και Δημιουργική Διδακτική Χρονιά,

 

                                                                                      Καλή δύναμη και

 

                                                                                                             Καλές αντοχές!