Σταμάτης Πορτελάνος

       Δρ. Θεολογίας

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

 

 

Π Ρ Ο Τ Α Σ Η   Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η Σ

(Διαθεματικότητας – Διαπολιτισμικότητας)

ΣΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ Ε΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ:

«Οι Χριστιανοί στον αγώνα της ζωής»

 

 

Κεφάλαιο Α΄: "Οι αγώνες στη ζωή μας"

 

Διδ. Ενότητα: "Αγώνας να μοιραζόμαστε τα αγαθά μας με τους άλλους"

 

 

          1.     Διαθεματικότητα και Θρησκευτικό Μάθημα (Εισαγωγικό σχόλιο)

 

Ο σκοπός της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σύμφωνα με το Ν. 1566/85 άρθρ. 1 παρ. 1, είναι να συμβάλλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών με τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Αυτός ο σκοπός εξειδικεύεται με επί μέρους στόχους άλλων γνωστικών αντικειμένων και ενσωματώνεται στο σκοπό του μαθήματος των Θρησκευτικών που συνίσταται στην ηθική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. 

Στο πλαίσιο της λειτουργίας των νέων Προγραμμάτων Σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση χρησιμοποιούμε ως πρόταση εφαρμοσμένης διαθεματικής διδακτικής  και διαπολιτισμικής αγωγής τη διδακτική ενότητα της Ε΄ Τάξης Δημοτικού: «Αγώνας να μοιραζόμαστε τα αγαθά μας με τους άλλους». Η σύνταξη του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και των επιμέρους Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (Α.Π.Σ.) εισάγει ως καινοτομία στην εκπαίδευση τη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης. Δηλαδή, δίνει στο μαθητή τη δυνατότητα να συγκροτήσει ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων και να διαμορφώσει άποψη για θέματα των επιστημών που σχετίζονται μεταξύ τους, καθώς και ζητήματα της καθημερινής ζωής.  

Η καινοτόμος αυτή προσπάθεια, που αναπροσαρμόζει τους στόχους και τις μεθόδους της διδασκαλίας, δομεί ταυτόχρονα το περιεχόμενο των διδασκόμενων αυτοτελών μαθημάτων στη βάση μιας ισόρροπης οριζόντιας και κάθετης κατανομής της διδασκόμενης ύλης. Είναι μια νέα πρόταση για την ανάπτυξη και δομή των γνωστικών αντικειμένων της εκπαίδευσης με σκοπό το κάθε μάθημα να συμβάλλει στην ολιστική προσέγγιση της γνώσης. Η δυναμική του εκπαιδευτικού συστήματος συναρτάται από τις δυνατότητες συνεχούς προσαρμογής του και αφορά την αμφίδρομη σχέση της εκπαίδευσης και της κοινωνικής πραγματικότητας. 

Το μάθημα των Θρησκευτικών χρησιμοποιεί τις μεθόδους της Γενικής Διδακτικής και αξιοποιεί τις αρχές της, ωστόσο δημιουργεί ένα πλαίσιο ειδικής Διδακτικής με την ιδιαίτερη σκοποθεσία και στοχοθεσία του. Η επιτυχής διδακτική μεθοδολογία συμβάλλει ουσιαστικά στην επίτευξη των διδακτικών στόχων που τίθενται για κάθε γνωστικό αντικείμενο με μέσα και διαδικασίες που προάγουν, ταυτόχρονα, και τις απώτερες επιδιώξεις της σχολικής εκπαίδευσης.

     Σ’ αυτή τη διδακτική ενότητα, του μαθήματος των Θρησκευτικών, διαφαίνεται ότι οι στόχοι της έχουν άμεση σχέση με τους στόχους της πρωτοβάθμιας αγωγής και εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα στη φιλοσοφία των Γενικών Αρχών του Δ.Ε.Π.Π.Σ αναγράφεται ότι: «Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση θα σφραγισθεί η σχέση του παιδιού με τον εκπαιδευτικό θεσμό, με τη γνώση και την παιδεία, με την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων». (Φ.Ε.Κ., τ. Β΄, αρ. 303/13-3-03, σ. 3738) Ο κυρίαρχος στόχος στη βαθμίδα αυτή που είναι η οικοδόμηση βασικών εννοιών και αρχών σχετίζεται με το μάθημα των Θρησκευτικών με το οποίο αναπτύσσονται στο παιδί θετικές στάσεις για την επικοινωνία και τη συνεργασία με το συνάνθρωπο και για την υπευθυνότητα. 

Πρέπει να σημειωθεί ότι το παρακάτω υλικό παραδίδεται εκτενές, πολυεπίπεδο και πολυπρισματικό στην ανάπτυξή του ώστε να εξατομικευτεί από τον διδάσκοντα, ανάλογα με το μαθητικό επίπεδο της τάξης που θα παρουσιαστεί, επιλέγοντας και το αντίστοιχο υλικό.

 

          2.     Περιγραφή της διδακτικής ενότητας: Αγώνας να μοιραζόμαστε τα αγαθά μας με τους άλλους

 

Η Διδακτική Ενότητα προκειμένου να παρουσιαστεί, με βάση το νέο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και το βιβλίο Θρησκευτικών της Ε΄ Δημοτικού "Οι Χριστιανοί στον αγώνα της ζωής", έχει δύο κυρίαρχες υποενότητες ως κεντρικούς άξονες για την ανάπτυξή της: 

α) την παραβολή του άφρονα πλούσιου και  

β) την κοινοβιακή ζωή των πρώτων χριστιανών

Ο πρώτος άξονας, ως Θεωρία, που περιέχει τη διδασκαλία του Ιησού με την ευαγγελική περικοπή της παραβολής του άφρονα πλούσιου, δίνει τη δυνατότητα θεωρητικής θεολογικής και παιδαγωγικής προσέγγισης του θέματος. 

Ο δεύτερος άξονας, ως Πράξη, περιλαμβάνει την εφαρμογή των λόγων του Ιησού στην καθημερινή ζωή, ως μετάγνωση και εμπειρία,  και προβάλλεται ως ιστορική εμπειρία στην πορεία της Εκκλησίας (πρωτοχριστιανικές κοινότητες).

Και οι δύο άξονες, που οδηγούν στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, αντιστοιχούν στο θεωρητικό και πρακτικό χαρακτήρα της χριστιανικής άσκησης που προσιδιάζει στους στόχους της εκπαίδευσης. 

       Θεολογικοί άξονες που μπορεί να χρησιμοποιηθούν είναι: 

¾       ο Δημιουργός και η δημιουργία 

¾       η Εκκλησία και η κοινωνία 

¾       ο Χριστός ως πρότυπο της αγάπης

¾       η ευχαριστιακή σύναξη και η κατάργηση των διακρίσεων

 

3.     Στόχοι της διδακτικής ενότητας

 

Οι μαθητές:

·        Να κατανοήσουν ότι ο κάθε άνθρωπος είναι εικόνα και παιδί του Θεού και επομένως όλοι, σαν ίσοι, έχουν τα ίδια δικαιώματα στη ζωή

·        Να πληροφορηθούν ότι όλη η κτίση είναι δημιούργημα του Θεού που δωρίθηκε σε όλους τους ανθρώπους

·        Να συνειδητοποιήσουν ότι ο αγώνας να μοιραζόμαστε τα αγαθά μας με τους άλλους έχει σχέση με την αγάπη

·        Να μάθουν ότι το ατομικό συμφέρον, η πλεονεξία και η κοινωνική αδικία προέρχονται από έλλειψη κοινού αγώνα για μεγάλες αλήθειες της ζωής

·        Να συνειδητοποιήσουν ότι η αδικία δημιουργεί κοινωνικές αναταραχές και διαταράσσει την κοινωνική ειρήνη. 

·        Να γνωρίσουν χώρους που διασώζεται και σήμερα η συμμετοχή όλων στα αγαθά της ζωής χωρίς διακρίσεις

·        Να μάθουν τρόπους συμβολής στον αγώνα για ισότητα και δικαιοσύνη

 

          4.     Στόχοι κατά κατηγορίες

 

 

·        Γνωστικός: Η δημιουργία προσφέρθηκε σαν δώρο αγάπης από το Θεό στον άνθρωπο. Οι άνθρωποι είναι ισότιμοι απέναντι στο Θεό, κοινό Δημιουργό. Ο Χριστός με την παραβολή του άφρονα πλουσίου καταδικάζει την απληστία και διδάσκει την ισότητα των ανθρώπων η οποία θεμελιώνεται στην πεποίθηση για την κοινή τους καταγωγή, φύση (ομοουσιότητα) και τον προορισμό.

·        Βιωματικός: Η προσωπική εμπειρία από τη σχέση του μαθητή με την οικογένεια, το Σχολείο, την Εκκλησία και την ευρύτερη κοινωνία για την αδικία και τις προσπάθειες που γίνονται για την καταπολέμηση της φτώχειας.

·        Πολιτισμικός: Παραδόσεις, ήθη και έθιμα που αναδεικνύουν την ισότητα μεταξύ των ανθρώπων (λογοτεχνία)

·        Διαπολιτισμικός: αποδοχή κοινών αξιών, προβολή τους από Διεθνείς Οργανισμούς και κοινές προσπάθειες όλων των λαών για την αντιμετώπιση της φτώχειας – Παγκόσμιες κινήσεις και συνδιασκέψεις κατά της φτώχειας και της πείνας

·        Ιστορικός: Η ανάπτυξη και η οργάνωση των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων, φιλανθρωπικών Ιδρυμάτων, η σύγχρονη Ενοριακή δράση φιλόπτωχων ταμείων, καθώς και η λειτουργία της κοινωνικής πρόνοιας σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων. Η αντιμετώπιση της φτώχειας από Διεθνείς Οργανισμούς (UNICEF) .

·        Ψυχοκινητικός: ερεθίσματα και οργανωμένες δραστηριότητες ευαισθητοποίησης των μαθητών για συμμετοχή τους σε εκδηλώσεις αλληλεγγύης και αγάπης σε πάσχοντες συνανθρώπους ή ευπαθείς ομάδες.

 

          5.     Προηγούμενη γνώση των μαθητών – σχετικές αναφορές

 

·        Τάξη Γ΄, Κεφ. Β΄, Διδακτική Ενότητα (Δ.Ε.): «Όλα τα παιδιά του κόσμου είναι αδέλφια», με αναφορές στην Κυριακή προσευχή (που αρχίζει με τη φράση «Πάτερ ημών»), στις ομοιότητες των ανθρώπων, στην ορθόδοξη ιεραποστολή καθώς και στην παγκόσμια αποστολή διαφόρων διεθνών οργανισμών για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων (πείνα, αρρώστιες κ.ά.)

·        Τάξη Γ΄, Κεφ. Γ΄, (Δ.Ε.): «Ο άνθρωπος συνεργάτης του Θεού», με αναφορές στην δημιουργία του ανθρώπου και του παραδείσου, στην σχέση του ανθρώπου με τη δημιουργία κ.ά.

·        Τάξη Γ΄, Κεφ. Γ΄, (Δ.Ε.): «Οι σχέσεις μας με τους άλλους και με τον Θεό», με αναφορές στις Δέκα Εντολές που καταγράφουν τις σχέσεις του ανθρώπου με το Θεό και με τον πλησίον. 

·        Τάξη Γ΄, Κεφ. ΣΤ΄, (Δ.Ε): «Ο καλός Σαμαρείτης», με αναφορά και ερμηνεία στον όρο «πλησίον»

·        Τάξη Δ΄, Κεφ. Γ΄, (Δ.Ε.): «Οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες αγάπης», με αναφορές στον τρόπο ζωής των πρώτων χριστιανών. 

·        Τάξη Ε΄, Κεφ. Α΄, (Δ.Ε.): «Αγώνας με τη δύναμη της αγάπης», με αναφορές στο βασικό στοιχείο και σκοπό της άσκησης που είναι η αγάπη και προς τον εχθρό. 

 

6.     Θεμελιώδεις έννοιες στην διδακτική ενότητα

 

Ισότητα, ανισότητα, δικαιοσύνη, άτομο – κοινωνία - κοινότητα, οργάνωση, συλλογικότητα, παράδοση, πολιτισμός, διακρίσεις, αντιθέσεις

 

          7.     Μεθοδολογία

 

Οι μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν είναι δύο:

Α)      Η παραγωγική που προσιδιάζει στο περιεχόμενο αυτής της ενότητας εξατομικεύοντάς την στα παιδιά αυτής της ηλικίας. Από τις καθολικές αλήθειες – έννοιες - Θεός και δημιουργία μπορούμε να φθάσουμε στην επιμέρους θεματική ακολουθία που αναφέρεται στις κοινωνικές αξίες και αρετές της αγάπης, της ισότητας, της δικαιοσύνης και στον αγώνα για την απόκτησή τους.

Β)      Η ερμηνευτική: με την ανάγνωση του κειμένου της παραβολής του άφρονα πλούσιου και την επισήμανση των κυρίαρχων εννοιών και στοιχείων με βάση τη σκοποθεσία και στοχοθεσία, όπως έχουν παραπάνω προσδιοριστεί.

♦ Μπορούμε να ακολουθήσουμε την τριμερή πορεία διδασκαλίας εφαρμόζοντας με την παραγωγική ή την ερμηνευτική μέθοδο τη δομική παρουσίαση του γνωστικού αντικειμένου.

 

8.    Σχέδιο Μαθήματος

 

Α.    Εισαγωγή – αφόρμηση

 

·        Στόχοι της διδακτικής ενότητας

·        Σύνδεση με τα προηγούμενα - Προπαρασκευή - 

·        Αφόρμηση: από στατιστικές ή από πληροφορίες για τη φτώχεια ή με αναφορά στην κοινοκτημοσύνη των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων 

 

Β.    Επεξεργασία - Προσφορά

 

·        Ανάγνωση, από μετάφραση, της παραβολής του άφρονα πλουσίου 

·        Θεολογικές προϋποθέσεις για την ισότητα των ανθρώπων από την ανθρωπολογία και τη Χριστολογία (ο άνθρωπος εικόνα του Θεού, ο Χριστός σαρκώθηκε για τον κάθε άνθρωπο χωρίς διακρίσεις)

·        Ο άνθρωπος και η σχέση του με τον Θεό, το συνάνθρωπο και τη Δημιουργία

·        Ταύτιση ευτυχίας με πλούτο

·        Η κοινοκτημοσύνη: αληθινή έκφραση της πίστης και της αγάπης

·        Ανάλυση των εννοιών «πλούσιος» και «πτωχός» και οι προεκτάσεις τους. Ο χαρακτηρισμός «άφρων» και η ερμηνεία του

·        Διάκριση κτήσης και διαχείρισης

·        Οι αιτίες που προκαλούν τις κοινωνικές ανισότητες και αντιθέσεις 

·        Ο χαρακτήρας του αγώνα των χριστιανών

·        Ο Χριστός ως πρότυπο αγάπης 

·        Οι καρποί του αγώνα (αγάπη, δικαιοσύνη, ισότητα)

·        Μορφές συμμετοχής στα κοινά αγαθά. Εμπειρίες από την ιστορία και το σύγχρονο κόσμο.

 

Γ.    Εφαρμογή – Συμπεράσματα – Αξιολόγηση

 

·        Δυνατότητες εμπέδωσης  θεμάτων της "επεξεργασίας" στην καθημερινή ζωή. 

·        Επίδειξη σχετικών εικόνων ή στοιχείων που αναφέρονται στο στάδιο της Επεξεργασίας. 

·        Διαθεματικές δραστηριότητες για τον αγώνα και την άσκηση με ίσους όρους (ισονομία). 

·        Δραστηριότητες (έρευνα από δημοσιεύματα, περιοδικά) για την πρόσληψη και αφομοίωση του αγώνα - προσωπικού και συλλογικού - για την αγάπη, την ισότητα, τη δικαιοσύνη σε αντίθεση με τον ατομισμό, την ανισότητα και την πλεονεξία. Η υποκρισία των χριστιανών.

·        Βιωματική προσέγγιση της διδακτικής ενότητας με επισκέψεις μαθητών σε ενοριακές δραστηριότητες ή συμμετοχή σε φιλανθρωπικές πράξεις. 

·        Ερωτηματολόγιο – εργασίες

 

 

 

 

          9.     Δομική παρουσίαση

            

          9.1   Εισαγωγή – αφόρμηση

 

Εναλλακτικές προτάσεις αφόρμησης:

·        Αφορμή από απόσπασμα εφημερίδας ή περιοδικού για τη φτώχεια και τα παιδιά του "τρίτου κόσμου" που πεθαίνουν κατά χιλιάδες από πείνα.

·        Ο Θεός δημιούργησε την κτίση και τον άνθρωπο από αγάπη. Όλοι άνθρωποι είναι ίσοι σαν δημιουργήματά του (κατ' εικόνα), αφού πλάστηκαν από τον ίδιο Δημιουργό με το ίδιο υλικό και έχουν κοινή καταγωγή και τον ίδιο προορισμό. 

·        Η αγάπη έκανε τους πρώτους χριστιανούς να έχουν όλα κοινά (κοινοκτημοσύνη) και να χαίρονται όλοι.  Για τον άφρονα πλούσιο δεν υπήρχαν φτωχοί και ορφανά, ασθενείς, ανήμποροι, γέροντες με ανέχεια και εγκαταλειμμένοι συνάνθρωποι. Ζούσε μόνο για τον εαυτό του και στήριζε την πρόοδο και την ευτυχία του στην αφθονία των υλικών αγαθών.

 

          9.2   Επεξεργασία

 

Α.    Θεματική υποενοτήτων

 

·        Προϋποθέσεις ισότητας:

 

¾       Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο και τον κόσμο από αγάπη 

¾       Εφόσον πλαστήκαμε από τον ίδιο Θεό και με τα ίδια πρωταρχικά χαρίσματα (σώμα, λογική, ελευθερία, συνείδηση και θεϊκή πνοή) είμαστε όλοι αδέλφια, απόγονοι ενός Πατέρα.

¾       Όλα τα αγαθά του κόσμου, οι καρποί της γης έχουν αποδέκτες όλους τους ανθρώπους, όπως ακριβώς το φως και ο αέρας που αναπνέουμε.

¾       Διάκριση κτήσης και διαχείρισης. 

¾       Ότι ο Χριστός ήλθε στον κόσμο και θυσιάστηκε από αγάπη για όλους τους ανθρώπους δυναμώνει την πίστη στην ισότητα μεταξύ μας. 

¾       Η Δημιουργία προσφέρεται σε όλους χωρίς καμιά διάκριση εθνικότητας, φυλής ή χρώματος.

 

·        Ατομισμός και πλεονεξία αίτια της ανισότητας:

           

¾       Η ιδιοκτησία είναι φαινόμενο που δημιουργήθηκε από τον ατομισμό και την πλεονεξία. 

¾       Είναι αδικία όταν περισσεύουν τα αγαθά του πλούσιου, που πολλές φορές πετάει, ενώ ο πεινασμένος κινδυνεύει να αρρωστήσει ή να πεθάνει από την πείνα.

¾       Ο υπερκαταναλωτισμός, η απληστία: τα περιττά υλικά αγαθά που πετάγονται από κάθε σπίτι, επειδή μούχλιασαν ενώ θα μπορούσαν να καλύψουν ανάγκες των πτωχών.

¾       Η συμμετοχή μας στη διαδικασία της οργανωμένης ανακύκλωσης από Δήμους ή από άλλους φορείς

 

·        Ο χαρακτηρισμός του άφρονα πλουσίου:

           

¾       Ο άφρων είναι ο άμυαλος, ο ανόητος γιατί σκέπτεται μόνο τον εαυτό του, δεν συναισθάνεται ότι είναι μέλος της κοινωνίας, δεν πιστεύει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι παιδιά του Θεού. Γι’ αυτό γκρεμίζει τις αποθήκες του, χωρίς να γκρεμίζει την αδικία. 

¾       Ο άφρων πλούσιος της παραβολής ήταν απαίδευτος, ήταν ένας πλεονέκτης, αχόρταγος. Διαρκώς ζητούσε να κατέχει όσο το δυνατόν πιο πολλά. Δεν του αρκούσαν όσα είχε. Λησμονούσε ότι δεν θα έπαιρνε κάτι απ’ αυτά όταν θα έφευγε από τη ζωή.

¾       Ο πλεονέκτης δεν φοβάται το χρόνο, δεν ορίζει όρια, δεν καταλαβαίνει τι πρόκειται να του συμβεί, αλλά μιμείται την καταστροφική ορμή της φωτιάς. Μοιάζει με τους ποταμούς που όταν αυξάνεται η ορμή τους με βία παρασύρουν ό,τι βρίσκουν μπροστά τους. (Μ. Βασιλείου, Προς τους πλουτούντας, P.G. 31, 292B) Δηλαδή, η πλεονεξία καταστρέφει ό,τι ωραίο μπορεί να έχει ο άνθρωπος μέσα του (αγάπη, ειρήνη, αλληλεγγύη).

¾       Αφροσύνη είναι όταν μετατρέπεται ο πλούτος σε όπλα αντί σε ψωμί ή όταν δεν μετατρέπεται σε σχολεία ή σε νοσοκομεία. 

¾       Η αγωνία και το άγχος για τη συντήρηση του πλούτου και την αύξησή του δεν άφηναν στον πλούσιο διάθεση και χρόνο για να κοιτάξει και το συνάνθρωπό του που είχε ανάγκη.

¾       Ένας άφρων πλούσιος δεν υπολογίζει ότι με τη συμπεριφορά του και την αυθαιρεσία του μπορεί να καταστρέψει το περιβάλλον που είναι κοινό αγαθό. 

¾       Ένας άφρων πλούσιος μπορεί να είναι σκληρός και εκμεταλλευτής στο προσωπικό που εργάζεται για λογαριασμό του, εφόσον μοναδικός σκοπός είναι η αύξηση των κερδών του.

 

·        Ο χαρακτήρας του αγώνα:

           

¾       Ο αγώνας του ανθρώπου έχει σκοπό να κάνει έργα αγάπης για τον πλησίον, που είναι αδελφός του.

¾       Ο αγώνας εναντίον της υπερηφάνειας και του ατομισμού καλλιεργεί την αλληλεγγύη και την ελεημοσύνη. Για να είναι ειλικρινής η ελεημοσύνη δεν πρέπει να είναι ευκαιριακή και να συνοδεύεται από σκοπιμότητα. Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης σημειώνει: Ποιο το όφελος αν δημιουργείς πολλούς φτωχούς με την εκμετάλλευση και κατόπιν ανακουφίζεις έναν με την ελεημοσύνη;» (P.G. 46, 445 AB).

¾       Πολιτισμός είναι να αγωνίζεται κάθε άνθρωπος ώστε όλοι σε μια κοινωνία να απολαμβάνουν τα αγαθά της ζωής. Να σημειωθεί ότι ο αγώνας και ο σκοπός των μαθητών στο σχολείο είναι κοινός. 

¾       Συνηθίζουμε να συμμετέχουμε ισότιμα στον αγώνα της ζωής όταν μετέχουμε σε κοινές προσπάθειες της τοπικής κοινωνίας για το περιβάλλον, για την προαγωγή της τέχνης και του πολιτισμού, για συμπαράσταση σε πάσχοντες συνανθρώπους μας, σε καταστροφές που συμβαίνουν σε άλλους λαούς κ.ά.

 

·        Ο αγώνας καταλήγει σε επιτυχία:

           

¾       Με τις αρετές της αγάπης, της ελεημοσύνης, της δικαιοσύνης, της ελπίδας, ιδανικά και αξίες που διδάσκει το ευαγγέλιο, ο χριστιανός κάνει «τη ζωή πιο ανθρώπινη». Όταν ο άνθρωπος αγαπά, όπως αγαπούσε και ο Χριστός, τότε ελεύθερα μοιράζεται τα αγαθά της ζωής με τους άλλους, χωρίς διακρίσεις και η χαρά γίνεται κοινή. Δεν έχει σημασία πόσα υλικά αγαθά κατέχει κάποιος αλλά το τι συναισθήματα και προθέσεις έχει για το συνάνθρωπό του.

¾       Με εμπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού και με ελπίδα για ένα κόσμο καλύτερο.

¾       Με ενεργό συμμετοχή σε προσπάθειες και εκδηλώσεις φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης.

¾       Δίνει δύναμη στον αγώνα η συμμετοχή στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, όπου οι άνθρωποι που μεταλαμβάνουν από το ίδιο Σώμα και Αίμα του Χριστού γίνονται ισότιμα μέλη της Εκκλησίας.

¾       Παραδείγματα στην ιστορία υπάρχουν πολλά. Ο Μ. Βασίλειος ανήγειρε μεγάλα συγκροτήματα για να φιλοξενήσει ανθρώπους φτωχούς, ανήμπορους και αρρώστους. Ο Ραούλ Φολερώ, πλούσιος Γαλλικής καταγωγής, ήταν ο ευεργέτης των λεπρών όλου του κόσμου. Διέθεσε όλη του την περιουσία για να βοηθήσει στη θεραπεία τους. Έχει μείνει η ποιητική του φράση: «αληθινή χαρά γεύεται ο άνθρωπος όταν δίνει στο συνάνθρωπο και όχι όταν παίρνει».

 

·        Μορφές συμμετοχής στα κοινά αγαθά:

 

¾       Η οικογένεια, συσσίτια ενοριών, τα Μοναστήρια, τοπικές εορταστικές εκδηλώσεις, τοπικά έθιμα που απαιτούν συμμετοχή, είναι μορφές κοινού αγώνα για συλλογικότητα, συμμετοχή στα κοινά αγαθά.

¾       Το σχολείο αποτελεί μια συλλογική μονάδα με ίσες ευκαιρίες για συμμετοχή σε δραστηριότητες και κοινό αγώνα για απόκτηση γνώσης και παιδείας. 

 

Β.    Προεκτάσεις – Διασυνδέσεις (Διαθεματικότητα – Διαπολιτισμικότητα)

 

Η «προέκταση των ναών»: Οι ναοί μετά τους διωγμούς των χριστιανών στους πρώτους αιώνες μ.Χ. άρχισαν να εξελίσσονται σε σπουδαία κέντρα, όχι μόνο θρησκευτικής λατρείας, αλλά και σε κέντρα κοινωνικής δραστηριότητας. Η Εκκλησία, όπως μας πληροφορεί ο ιστορικός Ευσέβιος για να πραγματοποιήσει τους σκοπούς της ανήγειρε και οργάνωσε πλησίον των ναών οικοδομήματα που χρησιμοποιούσε για εγκατάσταση επιτελείων πνευματικής και φιλανθρωπικής δράσης.

Τα αγαθά και το «παγκόσμιο χωριό»: Σήμερα με την εξέλιξη των μέσων μεταφοράς όλοι βρισκόμαστε σ’ ένα παγκόσμιο χωριό που διακινούνται όλα τα αγαθά απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Και επειδή είμαστε από το ίδιο υλικό και όλα είναι για όλους, γι’ αυτό υπάρχει η δυνατότητα με το διεθνές εμπόριο και τις διεθνείς συναλλαγές όλοι να μετέχουν των αγαθών της ζωής. Τα φάρμακα απευθύνονται σε όλους τους ανθρώπους που έχουν την ίδια πάθηση. Τα κύρια αγαθά της γης, όπως νερό, ψωμί, λάδι, κρασί κ.ά. διακινούνται προς κάθε κατεύθυνση και κάθε άνθρωπο, χωρίς διάκριση. Πόσοι άνθρωποι αδιαφορώντας για την εθνική και θρησκευτική ταυτότητα του εξειδικευμένου ιατρού προστρέχουν και παραδίδονται χωρίς ιδεολογικές ή άλλες προϋποθέσεις στα χέρια του για θεραπεία;

Συμπεριφορές ισότητας: Είμαστε ίσοι, όμοιοι, απέναντι στην ανάγκη για επιβίωση και τον πόθο για ευτυχία. Ο Αριστοτέλης σημείωνε ότι ο σκοπός του ανθρώπου είναι η κοινωνική ευδαιμονία (ευτυχία). Οι σεισμοί που συνέβησαν στην Τουρκία και η δεινή κατάσταση που βρέθηκαν οι σεισμόπληκτοι δεν εμπόδισαν την Ελλάδα, με διαφορετική κουλτούρα και Θρησκεία, να συμπαρασταθεί ενεργά και να στείλει υλική βοήθεια.

Η προέκταση των εννοιών «πλούσιος» και «πτωχός»: Εκτός από την φτώχεια, ως στέρηση των υλικών αγαθών, υπάρχει και η άλλη φτώχεια. Η φτώχεια ως έλλειψη της ενάρετης ζωής, της καλοσύνης, της δικαιοσύνης, της φιλανθρωπίας, της πίστης στο Θεό, της ελπίδας. Ο δυστυχής, ο φτωχός, ο άρρωστος δεν χρειάζεται να έχουν επώνυμο ή άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (εθνικότητα, Θρησκεία, καταγωγή κ.ά) για να δεχθούν τη φροντίδα και την αγάπη του άλλου, είναι άνθρωποι, πλάσματα του Θεού. Ο Αρχιεπίσκοπος της Αλβανίας Αναστάσιος, στη χώρα αυτή που είναι θρησκευτικός ηγέτης, βοηθά κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα ποια πίστη έχει και ποια είναι η εθνικότητά του.

 

Γ.    Οριζόντια διασύνδεση της διδακτικής ενότητας μέσω διαθεματικών             εννοιών και προσεγγίσεων από άλλα μαθήματα 

 

Οι παρακάτω εννοιολογικές αναφορές των αντίστοιχων μαθημάτων της Ε΄ Δημοτικού, που συνδέονται με τις σημαντικότερες έννοιες της παραπάνω διδακτικής ενότητας των Θρησκευτικών, λήφθηκαν είτε από τους στόχους είτε από τις θεματικές ενότητες των διδακτικών ενοτήτων άλλων μαθημάτων.

Κοινωνική και πολιτική αγωγή: Η αξία του ανθρώπινου προσώπου σε όλες τις κοινωνίες. «Η σημασία για το άτομο και την κοινωνία της οργάνωσης σε κοινότητες, μέσα από στοιχεία αγωγής του καταναλωτή, αγωγής με πολιτικό περιεχόμενο και διαπολιτισμικής αγωγής». 

Εικαστικά: «Θέματα από γιορτές, εμπειρίες, ιδέες ιδανικά»

Ελληνική Γλώσσα: «Αναγνωρίζει και ερμηνεύει διαθέσεις, προθέσεις, συναισθήματα κ.τ.ό…».

Λογοτεχνία: προβάλλονται εναλλακτικές ή συμπληρωματικές ερμηνείες λέξεων, φράσεων και γίνεται προσέγγιση του μεταφορικού λόγου, όπως «της φτώχειας το ένδυμα», «χρεωμένος», «στερημένος», «του’ πα τον πόνο μου». 

Αγωγή Υγείας: «Ο καθένας είναι μοναδικός ως προσωπικότητα αλλά και όμοιος με τους άλλους ως μέλος μιας ομάδας (π.χ. οικογένεια, ομάδα συνομηλίκων, σχολική τάξη)"

Ερευνώ το φυσικό κόσμο: Η συνείδηση της φθαρτότητας: Μεταβολές από την καθημερινή ζωή και σύνδεσή τους με τα χημικά φαινόμενα (σάπισμα τροφών κ.α.)

Φυσική Αγωγή: «Καλλιέργεια πνεύματος ομαδικότητας, συνεργασίας και επικοινωνίας», «Ανάπτυξη αρετών όπως: τιμιότητα, δικαιοσύνη…" 

Γεωγραφία: Για την ανθρώπινη ευθύνη απέναντι στον κόσμο που δημιούργησε ο Θεός: «Σύνδεση φυσικών καταστροφών με φυσικά και ανθρωπογενή αίτια». Αλόγιστη χρήση της δημιουργίας από τις πλούσιες χώρες.

 

9.3   Εφαρμογή - Συμπεράσματα – Αξιολόγηση

 

Α.    Σύνθεση γνώσης και εμπειρίας

 

·        Το άνοιγμα του σχολείου στη ζωή και στην κοινωνία μέσα από τη θεματική ενότητα. Η έμπρακτη εκδήλωση αγάπης των μαθητών του σχολείου σε περιστάσεις ανάγκης.

·        Η καταγραφή των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και εμπέδωση της έννοιας «ισότητα» στο ευρύτερο περιβάλλον.

·        Η συμμετοχή των αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες γίνεται με τις ίδιες συνθήκες για όλους και με αποδοχή κοινών κανόνων.

·        Η καλλιέργεια της ευαισθησίας των μαθητών και συμμετοχή τους απέναντι σε καταστάσεις φτώχειας και δυστυχίας (π.χ. οικονομική συνδρομή ή συμμετοχή σε φιλανθρωπική εκδήλωση για τα παιδιά του τρίτου κόσμου που πεθαίνουν από την πείνα).

·        Η ανάδειξη της συνεργασίας των ανθρώπων με σκοπό ένα κοινό καλό και η ανεύρεση προτύπων αγάπης και αλληλεγγύης.

 

Β.    Συμπεράσματα

 

·        Ο αγώνας για συνειδητοποίηση της αξίας ότι όλοι είναι παιδιά του Θεού χωρίς διακρίσεις. Αυτό σημαίνει ότι:

α) κάθε άνθρωπος ανεξάρτητα από την εθνικότητα, την καταγωγή έχει τα ίδια δικαιώματα στη ζωή και στην κοινωνία 

β) όλη η κτίση είναι δημιούργημα του Θεού και όχι ιδιοκτησία ανθρώπινη. 

·        Η αγάπη είναι μια αρετή που ο ίδιος ο Χριστός πρότεινε στους ανθρώπους με το παράδειγμά του και τη σταύρωσή του.

·        Οποιοσδήποτε χώρος και σε οποιοδήποτε χρόνο ο άνθρωπος μπορεί να αγωνίζεται για απόκτηση κοινωνικής συνείδησης. Η οικογένεια, το σχολείο, η ενορία, κάθε χώρος συνάντησης των ανθρώπων είναι και χώρος άσκησης των αρετών 

·        Είναι κοινές υποχρεώσεις των πολιτών για τη συμμετοχή τους σε μια κοινωνία με κοινή νομοθεσία. Όλοι απέναντι στο νόμο είναι ίσοι (ισονομία).

·        Η ευθύνη για την ανισότητα που επικρατεί στον κόσμο είναι συλλογική. Η απληστία η δική μας γίνεται αιτία της φτώχειας του άλλου.

·        Η ανθρώπινη ιστορία και η Εκκλησία στην πορεία της έχουν να επιδείξουν αγωνιστικά πρότυπα αγάπης και θυσίας για το συνάνθρωπο.  

·        Η ευθύνη της κοινωνίας και η στάση της Εκκλησίας στην καταπολέμηση της ανισότητας. 

 

Γ.    Σύνδεση της Διδακτικής Ενότητας με το Λογισμικό των Θρησκευτικών Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεων Δημοτικού

 

·        Στο Λογισμικό της Ε΄ και ΣΤ΄  τάξεων Δημοτικού υπάρχουν δύο ενότητες όπου υπάρχει βιωματική προσέγγιση του μαθήματος με τις εξής ενότητες:

α)   "Ο αγώνας για την αλλαγή του εαυτού μας"^.  Πρόκειται για τον καθημερινό αγώνα για να αγαπήσουμε τον διπλανό μας, όπως αγαπάμε τους γονείς και τα αδέλφια μας.

β)   "Ζώντας μαζί την αλήθεια" με ειδική υποενότητα "Η ενορία μας - Η ενορία σου". Σ' αυτήν γίνεται ξενάγηση για τον τρόπο λειτουργίας της Ενορίας, αρχίζοντας από το μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας. Με εικονιστικό υλικό προβάλλονται οι συναντήσεις μετά τη Θεία Λειτουργία, οι νεανικές συντροφιές, το φιλανθρωπικό έργο, τα πανηγύρια και οι γιορτές που αποτελούν γεγονότα αδελφικής σύναξης.

·        Παρατίθεται σχηματικός πίνακας από το Λογισμικό ( Θρησκευτικών Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού) της Ενότητας: "Ζώντας μαζί την Αλήθεια"

 

"Ζώντας μαζί την Αλήθεια"

               

Η Ενορία

             

·        Γινόμαστε Όλοι Ένα

·        Η Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία: Καρδιά της Ενοριακής μας Ζωής

·        Οι συναντήσεις μετά την Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία

·        Οι Νεανικές Συντροφιές και η Ψυχαγωγία

·        Το Φιλανθρωπικό Έργο των Ενοριών και η Συμμετοχή μας

·        Πανηγύρια, Γιορτές και  Κατασκηνώσεις των Ενοριών 

·        Ο Κόσμος Όλος μια Ενορία 

·        Ασκήσεις - Δραστηριότητες

·        Πηγές Ευχαριστίες - Βιβλιογραφία

 

 

Δ.    Σύνδεση με το Λογισμικό της Γ΄-Δ΄ τάξης Δημοτικού.

 

Χρησιμοποιώντας το Λογισμικό της Γ΄-Δ΄ τάξης του Δημοτικού μπορούμε με τη διαγνωστική μέθοδο να βοηθήσουμε στη σύνδεση με το Λογισμικό της Ε΄ - ΣΤ΄ τάξης. Συγκεκριμένα στο Λογισμικό της Γ΄- Δ΄ τάξης συγγενείς προς το θέμα ενότητες είναι η "Κοινότητα της Εκκλησίας"  και η "Ιεραποστολή" οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη της διαπολιτισμικής διάστασης του Χριστιανισμού. "Η χριστιανική αγάπη ενώνει όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από το χρώμα και τη φυλή στην οποία ανήκουν. Κάποιοι άνθρωποι προσφέρουν με αυτοθυσία ακόμη και τον ίδιο τους τον εαυτό στους συνανθρώπους τους που αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες και δοκιμασίες".

 

Ε.   Διαθεματικές – διαπολιτισμικές δραστηριότητες – Ασκήσεις –                       Αξιολόγηση μαθητών

 

·        Συγκέντρωση στοιχείων για τα ενοριακά συσσίτια ή άλλη εκκλησιαστική δράση κατά της φτώχειας

·        Συγκέντρωση εικαστικού υλικού από κοινοβιακά Μοναστήρια 

·        Συγκέντρωση υλικού (φωτογραφικού κ.ά.) για τις αντιθέσεις και τις κοινωνικές ανισότητες

·        Συνέντευξη από τον εφημέριο της ενορίας  για ζητήματα χριστιανικής αλληλεγγύης

·        Ο αγώνας κατά της απληστίας και πλεονεξίας συνδέεται με τη συνειδητοποίηση ότι με τις αρετές γινόμαστε αληθινά μέλη της κοινωνίας. 

·        Επισημάνσεις για τον αγώνα του σημερινού ανθρώπου εναντίον της φτώχειας και της εκμετάλλευσης 

·        Συνειδητοποίηση της αξιοποίησης των περιττών πραγμάτων με την ανακύκλωση (Αναζήτηση τρόπου συμμετοχής του Σχολείου σε πρόγραμμα ανακύκλωσης διάφορων υλικών)

·        Συγκέντρωση υλικού από αγώνες λαών για τις πανανθρώπινες αξίες και τα ιδανικά της ισότητας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης (διαπολιτισμική προσέγγιση)

·        Συγκέντρωση υλικού για διεθνείς Οργανισμούς ή φιλανθρωπικά και κοινωφελή Ιδρύματα που φροντίζουν τους άστεγους και τους φτωχούς

·        Αναζήτηση στοιχείων για τους κοινούς κανόνες που ισχύουν για τον αθλητισμό ώστε να συνειδητοποιηθεί η έννοια της ισότητας

 

 

ΣΤ. ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 

1.      Επιλογή σχετικού θέματος  με τη Διδακτική Ενότητα: "Η φτώχεια στο σημερινό κόσμο"

2.      Καθορισμός των στόχων του σχεδίου εργασίας (Αίτια της φτώχειας, των διακρίσεων, προβληματισμός, ευθύνες, πανανθρώπινες αξίες, τρόποι συμμετοχής όλων στα αγαθά της ζωής)

3.      Χωρισμός σε ομάδες και ανάληψη εργασιών από κάθε ομάδα: (Ανάληψη έρευνας μιας περιοχής που υπάρχει φτώχεια) 

4.      Συλλογή στοιχείων / επιλογή των καταλλήλων στοιχείων (Ο βαθμός της φτώχειας, τα αίτια της φτώχειας, η εκμετάλλευση, η επίδρασή της σε άλλους τομείς πολιτισμού (παιδεία, συνθήκες διαβίωσης κ.ά.), η συμβολή για την αντιμετώπισή της από φορείς ή Διεθνείς Οργανισμούς)

5.      Ταξινόμηση του υλικού και δημιουργία πρωτότυπου υλικού από τους μαθητές των αντίστοιχων ομάδων

6.      Παρουσίαση της εργασίας στους μαθητές και στη σχολική κοινότητα

 

Αξιολόγηση:

 

·        Ο εκπαιδευτικός ελέγχει εάν οι στόχοι της Διδακτικής Ενότητας επιτεύχθηκαν με ελεύθερη συζήτηση και ερωτηματολόγιο.

·        Ο εκπαιδευτικός αξιολογεί την ικανότητα του μαθητή να αντιστοιχεί τις έννοιες πλούσιος - εύπορος, άπορος - φτωχός στη σύγχρονη πραγματικότητα και βοηθά στη  συνειδητοποίηση της ευθύνης του ανθρώπου για τις διακρίσεις αυτές.

·        Ο εκπαιδευτικός ελέγχει εάν κατανοήθηκε η διδασκαλία της Εκκλησίας για τον πλούτο και τα αγαθά της γης. 

·        Να εντοπιστούν από τους μαθητές οι αξίες που προβάλλει η ζωή της Εκκλησίας και οι εμπειρίες της για τη διαχείριση του πλούτου και των αγαθών. 

·        Βιωματική προσέγγιση για πράξεις αλτρουισμού και αλληλεγγύης 

 

Ασκήσεις από Λογισμικό:

 

·        Η γνώση του Φιλανθρωπικού έργου των Ενοριών και η συμμετοχή μας

·        Προτείνεται στους μαθητές να επισκεφθούν μέσω του διαδικτύου Μητροπόλεις και ενορίες απ' όλη την Ελλάδα και να πληροφορηθούν τους τομείς του κοινωνικού τους έργου

·        Η εμπειρία από το πνευματικό, μορφωτικό, πολιτιστικό και κοινωνικό έργο μιας ενορίας

 

          10.   Παράλληλα κείμενα – Παραθέματα

 

Ø     «…Εσείς να επιτρέπετε στον πλούτο να διασχίζει από διάφορους δρόμους τα σπίτια των πτωχών. Τα πηγάδια όταν αντλούνται, δίνουν πιο άφθονο νερό, όταν όμως εγκαταλείπονται σαπίζουν και στειρεύουν. Έτσι και ο πλούτος όταν στέκεται είναι άχρηστος, όταν όμως κινείται και μεταδίδεται, γίνεται και κοινωφελής και καρποφόρος. Ώ πόσο μεγάλος είναι ο έπαινος που προέρχεται από αυτούς που ευεργετούνται! ….Αυτό που αύριο σαπίζει, δώσε το σήμερα σ’ αυτόν που το έχει ανάγκη…Ποια είναι τα δικά σου; Από πού τα έλαβες, τα έφερες στη ζωή; Όπως όταν κάποιος, αφού πιάσει στο θέατρο θέση, εμποδίζει έπειτα όσους μπαίνουν μετά απ’ αυτόν. Δηλαδή, νομίζει δικό του αυτό που είναι κοινό για όλους, τέτοιοι είναι και οι πλούσιοι…» (Μ. Βασιλείου, Εις το «καθελώ μου τας αποθήκας»,  P.G. 31, 272A, 276Β, Πρβλ. Ε.Π.Ε. 6, σ. 338, 344)

 

Ø     «Ήταν κάποιος από τους αγίους, που τον έλεγαν Φιλάγριο και έμενε στην έρημο των Ιεροσολύμων. Εργαζόταν με κόπο για να έχει το ψωμί του. Και καθώς στεκόταν στην αγορά, πουλώντας το εργόχειρό του, πέφτει από κάποιον ένα πουγγί με χίλια νομίσματα. Το βρήκε ο άγιος γέροντας και έμεινε εκεί, λέγοντας: «Αυτός που το έχασε, θα έλθει οπωσδήποτε». Και να εκείνος έρχεται κλαίγοντας. Και παίρνοντάς τον παράμερα ο γέρων, του το δίνει. Αλλά εκείνος τον κρατούσε, θέλοντας να του δώσει ένα μέρος από το ποσό. Ο γέροντας όμως δεν ήθελε. Τότε, άρχισε να φωνάζει: «Ελάτε να δείτε πως συμπεριφέρθηκε ένας άνθρωπος του Θεού». Αλλά ο γέροντας έφυγε κρυφά και βγήκε από την πόλη, για να μη δοξασθεί». (Είπε Γέρων, εκδ. Αστήρ, Αθήνα 1988, σ. 274-275)

 

Ø     «…Της φτώχειας το ένδυμα κοσμούσε πάντοτε το τίμιο πρόσωπό του (Παπαδιαμάντη). Ζητούσε για τα απαραίτητα, πότε από τον πατέρα του, πότε από φίλους του, αργότερα, αλλά δεν γόγγυζε ποτέ. Πάντοτε σχεδόν χρεωμένος και πάντοτε στερημένος, ήταν σαν άρχοντας και σαν πλούσιος ανάμεσα στους φτωχούς, στους οποίους έδινε και τον τελευταίο οβολό του. «Του’ πα τον πόνο μου – αφηγείται κάποιος – κι αυτός έβγαλε και μου ΄δωκε ένα εικοσπεντάρικο!». Ό,τι έρχεται, είτε σαν αμοιβή για την εργασία του είτε σαν διακριτική βοήθεια εκ μέρους των φίλων του, διοχετεύεται όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη…». (Π. Β. Πάσχου, Παπαδιαμάντης, εκδ. Αρμός, Αθήνα 1991, σ. 47)