ΜΝΗΜΗ  ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

 

Απαιτείται συνεργασία καθηγητών ειδικότητας φιλολόγου, μουσικής, ίσως επιπλέον πληροφορικής,  καλλιτεχνικών.

Γενική σκηνοθετική οδηγία: Η σκηνή είναι μία τάξη. Οι μαθητές είναι έτοιμοι για το μάθημα της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας. Στον πίνακα είναι γραμμένη η ημερομηνία: 16 Νοεμβρίου 2003. Σε χαρτόνια, κολλημένα στους τοίχους, είναι γραμμένοι στίχοι – συνθήματα:

 

«ΑΥΤΑ τα κόκκινα σημάδια στους τοίχους

μπορεί νάναι κι από αίμα

όλο το κόκκινο στις μέρες μας είναι αίμα»

                        (ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, καπνισμένο τσουκάλι)

 

«Δεν χρειάζονται δάκρυα

αλλά μόνο αγώνες

για να στήσουμε τρόπαιο

ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ στους αγώνες»

                        (21.11.74. Ι. Μ.)

 

«Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ

μέσα στης Τέχνης το ιερό

σκοτώνει η βία τα παιδιά

που τραγουδάν τη Λευτεριά»                                          

(Βασίλης Ρώτας)

 

«Λίγο ακόμα

θα ιδούμε τις αμυγδαλιές ν’ ανθίζουν

τα μάρμαρα να λάμπουν στον ήλιο

τη θάλασσα να κυματίζει

 

λίγο ακόμα

να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα»

(Γιώργος Σεφέρης)

 

(Ο καθηγητής μπαίνει στην τάξη και λέει στους μαθητές ότι το μάθημα θα είναι ένα αφιέρωμα στον αγώνα του ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ, αφού πλησιάζει η 17^η  Νοέμβρη).

Καθηγητής: Σήμερα θα κάνουμε μάθημα ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ και ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ μέσα από κείμενα, πεζά και ποιητικά. Στόχος μας, όχι να μισήσουμε αυτούς που έπραξαν το κακό, αλλά να αγαπήσουμε τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ, ΤΑ ΙΔΑΝΙΚΑ ΤΟΥΣ, ΤΙΣ ΑΞΙΕΣ ΤΟΥΣ. (μοιράζει φωτοτυπίες με κείμενα)

Ας θυμηθούμε τα γεγονότα που σημάδεψαν εκείνες τις μέρες.

         

(Μαθητές, ντυμένοι με μαύρα ρούχα, από διάφορες θέσεις ανάμεσα στους θεατές, αφηγούνται τα γεγονότα, άλλοτε σε τριτοπρόσωπη και άλλοτε σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Τα λόγια τους συνοδεύονται με προβολή εικόνων, σε διαφάνειες, των γεγονότων που σημάδεψαν την ιστορία μας. Εικονογραφικό υλικό: μπορούμε να φωτογραφίσουμε με θετικό φιλμ από το Λεύκωμα για το Πολυτεχνείο των εκδόσεων Ερμείας· βλ. Βιβλιογραφία)

 

Μαθητής Α΄: Απρίλιος του 1967 ¾ Μια ΧΟΥΝΤΑ σφετεριστών της εξουσίας επέβαλε στη χώρα μας την τυραννία. Αξιωματικοί του στρατού καταπάτησαν τους όρκους τους προς την πατρίδα και, καταργώντας τις ελευθερίες του λαού μας, προχώρησαν σε συλλήψεις, διώξεις, εξορίες όλων όσους θεωρούσαν εχθρούς του καθεστώτος τους.  

   Μαθητής Β΄: Ο ελληνικός λαός αντιστάθηκε με διάφορους τρόπους και μέσα. Ψυχή του αγώνα ενάντια στην τυραννία οι φοιτητές, οι οποίοι θα αποτελέσουν την αιχμή του δόρατος της αντίστασης του λαού μας. Πάντα οι νέοι θυσιάζονταν για τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ....

 

Καθηγητής: O ΟΡΚΟΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΕΦΗΒΩΝ είναι ένα κείμενο που δείχνει τις αξίες και τα ιδανικά των νέων της πατρίδας μας από τα αρχαία χρόνια. Διάβασε, Νίκο.....

(Το κείμενο προβάλλεται, έτσι ώστε όλοι οι θεατές να μπορούν να το διαβάζουν).

 Μαθητής:

Δε θα ντροπιάσω τα όπλα τα ιερά ούτε θ’ αφήσω

μέσα στη μάχη μοναχό το συμπολεμιστή μου

μ’ όποιον  βρεθώ. Και μόνος και με πολλούς αντάμα

για τ’ άγια και για τα ιερά θα πολεμώ γενναία.

Και την πατρίδα πιο ισχυρή, πιο ωραία και πιο μεγάλη

απ’ ό,τι παίρνω σήμερα θα τηνε παραδώσω.

Και θα υπακούω στους άρχοντες, θα πειθαρχώ στους νόμους

σ’ αυτούς κι όσους ομόφωνα ο λαός θε να ψηφίσει.

Κι ούτε θ’ αφήσω τους θεσμούς κανένας να χαλάσει,

μα θα τους υπερασπιστώ και μόνος μου και μ’ άλλους.

Κι ό,τι ιερό και πατρικό περίσσια θα τιμήσω.

Ας μου είναι μάρτυρες γι’ αυτά η Άγλαυρος κι ο Δίας,

ο Ενυάλιος κι η Θαλλώ, η Αυξώ κι η Ηγεμόνη.

(Λυκούργου, Κατά Λεωκράτους, μετάφραση Χάρη Σακελλαρίου)   

Μαθητής Α΄: Βράδυ Παρασκευής, 16 Νοεμβρίου. Από νωρίς το απόγευμα επικρατεί ένας ηλεκτρισμένος διάχυτος πανικός στους δρόμους... Μισόλογα και γρήγορες κοφτές κινήσεις. Αποφάσεις που παίρνονται σε μια μόνο στιγμή μέσα...  Οι φοιτητές είναι κλεισμένοι στο χώρο του Πολυτεχνείου. Τα συνθήματά τους είναι πια αιτήματα του ελληνικού λαού: Να φύγει η δικτατορία. ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ,

 

(Προβάλλονται τα συνθήματα)

 Μαθητής Β΄: «ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ... ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ.... Σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων.... Όλοι εδώ στον αγώνα ενάντια στη Χούντα... Ελληνικέ λαέ, έχουμε την ανάγκη σου. Όλοι ενωμένοι. Κάτω η Χούντα».

 

  Καθηγητής: Ο σταθμός των φοιτητών αποτελούσε σάλπισμα αγωνιστικό για τους Έλληνες, όπως ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ του Άγγελου Σικελιανού καλούσε σε άλλες εποχές τους Έλληνες να σπεύσουν να ανορθώσουν τη χώρα, να σηκώσουνε τον ήλιο πάνω απ’ την Ελλάδα. Ας το ακούσουμε...

(Ακούγεται μελοποιημένο το ποίημα από το δίσκο  και ένας μαθητής στα διαστήματα της μουσικής απαγγέλλει. Προβάλλονται εικόνες, σε διαφάνειες ή με βιντεοπροβολέα σε power point, από πορείες εκείνων των ημερών, στις οποίες οι νέοι αγωνίζονταν «με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από τ΄ ανοιχτό πουκάμισο, με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του ήλιου. Όπου είχε κράτος και εξουσία η Άνοιξη». Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί  : στις διαφάνειες προβάλλεται και το απόσπασμα του Ελύτη)

 

Μαθητής Α΄:

Ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ’ την Ελλάδα.                          

Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!                       

Μαθήτρια Α΄:

Ομπρός, παιδιά, και δε βολεί  μονάχος του ν’ ανέβει ο ήλιος.

Μαθητής Β΄: 

σπρώχτε με  γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ’ τη λάσπη,

σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα.

Μαθήτρια Β΄:

Ομπρός οι δημιουργοί!... Την αχθοφόρα ορμή Σας                            

στυλώστε με κεφάλια και με πόδια, μη βουλιάξει ο ήλιος!                            

Βοηθάτε με κι εμένανε, αδερφοί, να μη βουλιάξω αντάμα...

Μαθητής Γ΄:

Σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ’ τη λάσπη.

σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα.

σπρώχτε με χέρια και κεφάλια, για ν’ αστράψει ο ήλιος Πνέμα!

Μαθητής Α΄: Οι συγκρούσεις αρχίζουν. Πέφτουν οι πρώτοι νεκροί!

 

Χορωδία: Οι Πρώτοι Νεκροί (ποίημα του Αλέκου Παναγούλη - μουσική Μίκη Θεοδωράκη) 

 

Μαθητής Α΄:  ....Ώρα 12 τα μεσάνυχτα. Ο λαός στέλνει όπως μπορεί τη συμπαράστασή του. Η Ελλάδα τραγουδά, ενώνονται οι φωνές στους 1.050 χιλιόκυκλους. Ώρα 12.55΄. Η είδηση: «Τα τανκς κατευθύνονται μέσα στη νύχτα με προορισμό το χώρο συγκεντρώσεως των φοιτητών». Με προορισμό το τραγούδι. Με σκοπό να πολτοποιήσουν το τραγούδι.... Το τραγούδι γίνεται πανικός. .... Τώρα οι δρόμοι στενεύουν......

Καθηγητής: Η Ρωμιοσύνη αγρυπνά. Ο Γιάννης Ρίτσος στη Ρωμιοσύνη εκφράζει το αντιστασιακό πνεύμα της ελληνικής γης, όπου άνθρωποι και φύση αγρυπνούν και δε συμβιβάζονται. Ασυμβίβαστη φύση, ασυμβίβαστοι άνθρωποι, ειδικά όταν πεινάνε, ειδικά  όταν στερούνται την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ  τους!

Θα ακούσουμε ένα απόσπασμα από τη Ρωμιοσύνη μελοποιημένο.

(Ακούγεται από τη Χορωδία το ποίημα μελοποιημένο, ενώ  μαθητές και μαθήτριες το απαγγέλλουν. Το κείμενο προβάλλεται στους θεατές. Ταυτόχρονα προβάλλονται εικόνες με τοπία της Ελληνικής γης. Τοπία γυμνά από πράσινο, αλλά αδάμαστα και αδούλωτα στο χρόνο με μόνο αφέντη τον ΗΛΙΟ).

Μαθητής Α΄:

Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,

αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ’ τα ξένα βήματα,

αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο

αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο

Μαθητής Β΄:

Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,

σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια

σφίγγει στο φως τις ορφανές ελιές του και τ’ αμπέλια του,

σφίγγει τα δόντια. Δεν υπάρχει νερό. Μονάχα φως.

Ο δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο.

Μαθήτρια Α΄:

Όταν σφίγγουν το χέρι ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο,

όταν χαμογελάνε ένα μικρό χελιδόνι φεύγει μες απ’ τ’ άγρια γένεια

         τους

όταν κοιμούνται δώδεκα άστρα πέφτουν απ’ τις άδειες τσέπες τους,

όταν σκοτώνονται η ζωή τραβάει την ανηφόρα

με σημαίες και με ταμπούρλα

Μαθήτρια Β΄:

Σώπα όπου να ’ναι θα σημάνουν οι καμπάνες.

Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας.

Κάτου απ’ το χώμα, μες στα σταυρωμένα χέρια τους

κρατάνε της καμπάνας το σκοινί - προσμένουνε την ώρα,

             δεν κοιμούνται, δεν πεθαίνουν,

προσμένουν να σημάνουν την ανάσταση. Τούτο το χώμα

είναι δικό τους και δικό μας δε μπορεί κανείς να μας το πάρει.

Μαθητής Β΄: Τρία τανκς ορμάνε μαζί. Το πρώτο, που φαίνεται παράλογα πιο μεγάλο, ρίχνει τη μεγάλη πόρτα με τα κάγκελα. Οι άνθρωποι αραιώνουν. Οι άνθρωποι πάντα σε τέτοιες στιγμές ή χάνονται ή μένουν και πολτοποιούνται.

Τα παιδιά τραγουδάνε τον Εθνικό Ύμνο.

Καθηγητής: Οι φοιτητές άοπλοι υποδέχονται τα τανκς με χειροκροτήματα. Το  ποίημα της Κωστούλας Μητροπούλου, από το χρονικό των τριών ημερών, εκφράζει τα συναισθήματα των ηρωικών νέων εκείνες τις στιγμές και τα συναισθήματα τα δικά μας για εκείνα τα ηρωικά νιάτα....

 

Μαθητής Α΄:

«Χειροκροτήστε δεν θα μας χτυπήσουν φίλοι!»

Κόντρα στα πρόσωπα οι μπούκες σιωπηλές,

Χειροκροτήστε, είμαστε άοπλοι και χίλιοι,

Κόντρα σε κείνη τη φωνή κάννες στητές.

Μαθητής Β΄:

Χειροκροτήστε! Θάχουμε τραγούδια όπλα!

Πρόχειρα μετρηθήκαν κι ήτανε πολλοί.

Το χειροκρότημα έμοιαζε με χίλια όπλα,

Πρόχειρα μετρηθήκαν κι έμειναν μισοί.

Μαθήτρια Α΄:

Χειροκροτήστε! Περνάει μπροστά τούτη η γενιά

παιδιά στητά, παιδιά μισά, παιδιά νεκρά.

Μαθήτρια Β΄:

Φίλοι ακούστε! Μη χειροκροτάτε πια,

μαζί με τα νεκρά παιδιά, πεθαίνει η λευτεριά. 

 

Καθηγητής:

Αυτοί μας έδειξαν το δρόμο.....  Ο δρόμος του ΑΓΩΝΑ, ο δρόμος της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ο δρόμος της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ είναι δύσκολος δρόμος.

Μένει σε μας η απόφαση αν θα τον ακολουθήσουμε. Ο Γιάννης Ρίτσος μας θυμίζει αυτή την κληρονομιά - χρέος…

(Ακούγεται η φωνή του ποιητή από το δίσκο «καπνισμένο τσουκάλι».    Προβάλλονται τα λόγια και φωτογραφία του Γιάννη Ρίτσου)

.....Ήταν μακρύς ο δρόμος ως εδώ - δύσκολος

 δρόμος.

Τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος. Τον

κρατάς

όπως κρατάς το χέρι του φίλου σου και

μετράς το σφυγμό του

πόνου σε τούτο το σημάδι που άφησαν οι

χειροπέδες.

Κανονικός σφυγμός. Σίγουρο χέρι.

Κανονικός σφυγμός. Σίγουρος δρόμος.

Τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος.

Χορωδία: ΄Ενα το χελιδόνι (ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, μουσική Μίκη Θεοδωράκη)

(Προβάλλονται εικονιστικές συνθέσεις του Οδυσσέα Ελύτη)

 

 

(Οι μαθητές καλούν τους θεατές, να εκφράσουν τη γνώμη τους ή μια ανάμνηση των γεγονότων. Καθηγητές και μαθητές από τους θεατές ανοίγουν διάλογο με την τάξη..............)

 

Η εορτή για την 17^η Νοέμβρη κλείνει με τον Εθνικό Ύμνο από τη Χορωδία.

 

Βιβλιογραφία:

¨      Γιάννης Φάτσης, Σήμερα πεθαίνει ο φασισμός: Πολυτεχνείο: από την κατάληψη στην εισβολή, ΕΡΜΕΙΑΣ, Αθήνα 1974

¨      Γιάννη Γιάννου, Πολυτεχνείο ΄73 Εορταστική Ανθολογία, GUTENBERG, Αθήνα 2002

¨      Κωστούλας Μητροπούλου, το χρονικό των τριών ημερών, ΚΕΔΡΟΣ, Αθήνα 1982

¨      ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΑ ΄67-΄74 (Αφιέρωμα στην αντιστασιακή Λογοτεχνία και στο Πολυτεχνείο), ΓΡΑΜΜΗ, ΑΘΗΝΑ 1984

¨      Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη, ΚΕΔΡΟΣ

¨      Γιάννης Ρίτσος, Καπνισμένο τσουκάλι, ΚΕΔΡΟΣ

¨      Άγγελος Σικελιανός, Λυρικός Βίος, τόμος Δ΄, ΚΕΔΡΟΣ

¨      Οδυσσέας Ελύτης, Το ΄Αξιον Εστί, ΙΚΑΡΟΣ

¨      Οδυσσέας Ελύτης, Το δωμάτιο με τις εικόνες, ΙΚΑΡΟΣ

¨      Τάσος Λιγνάδης, Το Άξιον Εστί του Ελύτη. Αθήνα 1989

 

Δισκογραφία:

¨      Χρηστος Λεοντης-Γιαννης Ριτσος, Καπνισμένο τσουκάλι (ΜΙΝΟΣ ΕΜΙ)

¨      Μίκης Θεοδωράκης, Τα Τραγούδια του Αγώνα (PolyGram)

¨      Μίκης Θεοδωράκης, Ρωμιοσύνη (ΜΙΝΩΣ)

¨      Μίκης Θεοδωράκης, Πνευματικό Εμβατήριο (UNIVERSAL)

¨      Μίκης Θεοδωράκης, Το ΄Αξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη (ΕΜΙ)

 

Διαδικτυακοί τόποι:

http://www.apn.gr/enathines56.htm

http://img.pathfinder.gr/clubs/files/155/259.html

http://www.asda.gr/g14per/14thdigital/14thdm00/14thdm00-5.htm

http://www.pe.sch.gr/paidiki-pinakothiki/polytexneio/poiimata.htm