ΟΞΕΙΔΩΣΗ-ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΣΗ

Ελευθερες Ριζες – Οξειδωση και Αντιοξειδωση

Ιστότοποι για περαιτέρω μελέτη

http://www.evitaminsformemory.net/memory-supplements/memory-supplements-how-vitamin-c-and-e-improve-memory

Βλάβες ελεύθερων ριζών στο DNA

http://www.chem.uoa.gr/courses/organiki_1/rizes/Chapter_10.pdf

Πρώτος ο Denham Harman το 1956 πρότεινε την ιδέα για την ύπαρξη της «ελεύθερης ρίζας» και αργότερα έθεσε ως αξίωμα ότι αυτά τα συστατικά έχουν ρόλο στην γήρανση μέσω των πρόκλησης διασταυρωμένων αντιδράσεων και δημιουργίας ομοιοπολικών δεσμών τροποποιώντας λιπίδια, πρωτεΐνες, κυτταρικό DNA, ιδιαίτερα το μιτοχονδριακό DNA.

Οι ελεύθερες ρίζες είναι προϊόντα του φυσιολογικού μεταβολισμού. Απελευθερώνονται φυσιολογικά στον ανθρώπινο οργανισμό από τα μιτοχόνδρια, τα οποία αποτελούν για το κύτταρο, το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας. Στα κυτταρικά αυτά οργανίδια λαμβάνει χώρα η οξείδωση των τροφών (η μετατροπή δηλαδή της τροφής σε ενέργεια).

Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου παράγονται λοιπόν ως υποπροϊόντα, κατά την διάρκεια παραγωγής ενέργειας με την χρησιμοποίηση οξυγόνου. Είναι μόρια με ένα ασύζευκτο, υψηλά ενεργό, ηλεκτρόνιο. Για να εξισορροπήσουν την δομή τους, αποσπούν ηλεκτρόνια από γειτονικά μόρια, μετατρέποντας τα μόρια αυτά σε ελεύθερες ρίζες, με αποτέλεσμα να ξεκινούν μια καταστρεπτικά ενεργή αλυσίδα και να προκαλούν έτσι βλάβη σε μεγάλης σημασίας κυτταρικές δομές (πρωτεΐνες, κυτταρική μεμβράνη, DNA).

Η πλειονότητα των ελευθέρων ριζών παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό μας:

•όταν υπάρχει αυξημένη ανάγκη για αποτοξίνωση (π.χ υπερβολική έκθεση οργανισμού σε τοξικές ουσίες)

•όταν υπάρχει αυξημένη παραγωγή ενέργειας (υπερβολική κατανάλωση θερμίδων και ιδιαίτερα λίπους και «κενών» θερμίδων)

•όταν υπάρχει παρατεταμένη ανοσολογική απάντηση

•όταν υπάρχει αυξημένη παραγωγή στεροειδών (π.χ σε καταστάσεις στρες – όπως η έντονη φυσική δραστηριότητα-, εφηβεία, διαταραχές εμμήνου ρύσεως κ.ά.)

•έπειτα από έκθεση οργανισμού σε συντηρητικά τροφίμων και μολυσματικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες (π.χ. καπνός τσιγάρου, ρύποι που μολύνουν την ατμόσφαιρα)

•κατά την έκθεση σε ακτινοβολία (π.χ. υπεριώδης ακτινοβολία UV)

•κατά την αυτοοξείδωση διαφόρων χημικών ουσιών και βιομορίων (π.χ. πολυακόρεστα λιπαρά οξέα).

•κατά τη λιπιδική υπεροξείδωση (δηλ. επίδραση ελευθέρων ριζών επί των λιπιδίων που υπάρχουν στις μεμβράνες των κυττάρων και ιδιαίτερα των πολυακόρεστων, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό υπεροξειδίων.

Οι ελεύθερες ρίζες δεν είναι πάντα βλαβερές

Τα αντιοξειδωτικά πολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες είναι ασταθή μόρια στο σώμα μας που μπορούν να δημιουργήσουν μετάλλαξη στο DNA. Παρόλο που έχουν συνδεθεί με διάφορες σοβαρές ασθένειες, όπως καρδιακές παθήσεις, καρκίνο και Πάρκινσον, δεν είναι απαραίτητα οι «κακοί», απλώς αποτελούν υποπροϊόντα μιας βασικής μεταβολικής διαδικασίας που ονομάζεται οξείδωση και είναι απόλυτα απαραίτητες στη ζωή μας, όπως εξηγεί ο Τζέφρι Μπλάμπεργκ, Ph.D. και διευθυντής του εργαστηρίου αντιοξειδωτικών στο Πανεπιστήμιο Ταφτς. Για παράδειγμα, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος στέλνουν ελεύθερες ρίζες στα βακτήρια που εισχωρούν στο σώμα μας, με σκοπό να τα εξολοθρεύσουν, αποτελώντας έτσι μέρος της άμυνας του σώματός μας.

Οι πολλές ελεύθερες ρίζες, όμως, είναι όντως βλαβερές. Η μολυσμένη ατμόσφαιρα, ο καπνός των τσιγάρων και η έκθεση στον ήλιο οδηγούν στη δημιουργία περισσότερων ελεύθερων ριζών, με αποτέλεσμα να «πέφτουν» οι αντιοξειδωτικές μας άμυνες και να γινόμαστε ευάλωτοι στην καταστροφή των κυττάρων και τις ασθένειες, ενώ αρκετοί ειδικοί συνδέουν την πληθώρα ελευθέρων ριζών με τη γήρανση – και τότε είναι που τα αντιοξειδωτικά μας χρησιμεύουν, για να καταστρέψουν τις πλεονάζουσες ελεύθερες ρίζες.

Πηγή: http://www.madata.gr/diafora/health/189264.html

Η δύναμη των αντιοξειδωτικών

Πως μας επηρεάζουν οι βλάβες που προκαλούνται από τις ελεύθερες ρίζες;

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ένα 80% ή παραπάνω, από όλες τις ασθένειες χρόνιας φθοράς, σχετίζονται με τις βλάβες που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες.

Αυτές περιλαμβάνουν :

· Πρόωρη γήρανση και γρήγορη εξέλιξη ασθενειών.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι ελεύθερες ρίζες επιταχύνουν τη φθορά των οργάνων, του δέρματος, των συνδέσμων, των αρθρώσεων, των αρτηριών, οδηγώντας σε πρόωρη γήρανση και άρα σε σταδιακή μείωση της ικανότητας τους να λειτουργούν σωστά.

· Η αύξηση της LDL χοληστερόλης, η οποία επιβαρύνει την λειτουργία της καρδιάς και προκαλείται από την αυξημένη οξείδωση των μορίων της χοληστερόλης.

· Βλάβη της δομής του DNA των κυττάρων, η οποία θεωρείται ότι σχετίζεται με την ανάπτυξη του καρκίνου.

· Προβλήματα με το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως είναι ρευματοειδής αρθρίτιδα, όπου το αμυντικό σύστημα του οργανισμού μας επιτίθεται στα ίδια του τα κύτταρα, τα οποία λόγω της τροποποίησης τους από τις ελεύθερες ρίζες, μετατρέπονται σε κύτταρα μη αναγνωρίσιμα από το αμυντικό σύστημα και άρα καταστρέφονται.

Τι είναι τα αντιοξειδωτικά;

Τα αντιοξειδωτικά είναι ουσίες, οι οποίες βοηθούν στην μείωση των βλαβών που προέρχονται από τις ελεύθερες ρίζες.

Πριν εισχωρήσουμε σε βάθος στο θέμα των αντιοξειδωτικών, ας αναφερθούμε πρώτα τι είναι οι ελεύθερες ρίζες.

Τι είναι οι ελεύθερες ρίζες και ποιες βλάβες μπορούν να προκαλέσουν;

Ο όρος «ελεύθερες ρίζες» για να περιγράψει την κατάσταση των ατόμων ή μορίων, τα οποία είναι ασταθή εξαιτίας της απώλειας ενός από τα ηλεκτρόνια τους.

Παραδείγματα βλαβών από ελεύθερες ρίζες (γνωστές σαν οξείδωση), που συναντάμε συχνά στην καθημερινή μας ζωή, περιλαμβάνουν:

Ø Ένα φρεσκοκομμένο μήλο του το χρώμα μετατρέπεται σε καφέ.

Ø Σκουριασμένο μέταλλο

πηγή: http://www.voreini.gr/?p=29858

Ø Τα καφέ σημάδια στα χέρια μας, τα οποία είναι μια μορφή βλάβης που προκαλείται από τον ήλιο.

Ø Τα λάδια και τα λιπαρά φαγητά, όπως είναι τα φιστίκια, όταν παίρνουν δυσάρεστη οσμή και γεύση.

πηγή: http://diatrofikaiygeia.blogspot.com/2010/07/o-o.html

Ελεύθερη ρίζα

1. Ένα φυσιολογικό άτομο έχει ηλεκτρόνια σε ζευγάρια. Οι φυσιολογικές μεταβολικές διαδικασίες του σώματος μας, μπορούν να προκαλέσουν την απώλεια κάποιου ηλεκτρονίου μετατρέποντάς το σε ασταθή ρίζα.

2. Η ασταθής ελεύθερη ρίζα θα ψάξει επιθετικά να βρει ένα ηλεκτρόνιο από οποιοδήποτε μόριο για να αντικαταστήσει το ηλεκτρόνιο που έχει χάσει.

3. Όταν η ελεύθερη ρίζα κλέψει ένα ηλεκτρόνιο από ένα δεύτερο μόριο, αυτό το μόριο θα μετατραπεί σε ελεύθερη ρίζα και με την σειρά του θα κλέψει ένα ηλεκτρόνιο από ένα άλλο, τρίτο σε σειρά μόριο. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται και οδηγεί σε μια σειρά βλαβερών αλυσιδωτών αντιδράσεων.

4. Λόγω της μοριακής τους δομής τα αντιοξειδωτικά δωρίζουν ηλεκτρόνια στις ελεύθερες ρίζες, για να τις κάνουν ουδέτερες και τις αποτρέπουν από τις βλάβες που προκαλούν στα κύτταρα μας.

Ελεύθερες ρίζες και αντιοξειδωτικά

Αν και δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις ελεύθερες ρίζες που παράγονται μέσα στο σώμα μας, ο οργανισμός μας διαθέτει ένα εσωτερικό αντιοξειδωτικό σύστημα, π.χ. αντιοξειδωτικά ένζυμα, τα οποία καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες. Τα αντιοξειδωτικά είναι ουσίες, οι οποίες μπορούν να εξουδετερώσουν τις ελεύθερες ρίζες και να μειώσουν τις αρνητικές τους επιδράσεις.

Δυστυχώς, το αντιοξειδωτικό «σύστημά μας» γίνεται όλο και πιο αδύναμο όσο μεγαλώνουμε. Λέγεται γενικά μέχρι την ηλικία των 25, η παραγωγή των αντιοξειδωτικών από το σώμα μας θα σταματήσει να αυξάνεται σε σχέση με την παραγωγή των ελεύθερων ριζών, οδηγώντας στην μείωση της σωματικής και ψυχικής λειτουργίας.

Ευτυχώς για εμάς, μπορούμε να αυξήσουμε το επίπεδο των αντιοξειδωτικών στο σώμα μας, καταναλώνοντας αντιοξειδωτικές τροφές. Υπάρχουν πολλά αντιοξειδωτικά στοιχεία σε τροφές που περιλαμβάνουν βιταμίνες, ένζυμα, μέταλλα και αμινοξέα.

Μέτρηση της ισχύος των αντιοξειδωτικών

Η αντιοξειδωτική δύναμη των τροφών μετριέται από την ικανότητα τους να μειώσουν την δράση ενός οξειδωτικού παράγοντα, ή από την τιμή της ικανότητας Απορρόφησης Ριζών οξυγόνου. Όσο πιο υψηλή είναι η τιμή αυτή, τόσο πιο μεγάλη είναι η δύναμη της αντίστοιχης τροφής να περιορίσει τη βλαβερή δράση των ελευθερων ριζών.

ικανοτητα απορροφησης ριζων οξυγόνου.jpg