Χάρτης Ιστοτόπου

Ηπειρώτικοι Χοροί

Τσάμικος

Ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία. O τσάμικος (ή το τσάμικο) χορεύεται κυρίως στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, την Πίνδο, τη Θεσσαλία και την Ήπειρο.
O τσάμικος χορεύεται κυκλικά με 10 χορευτικά βήματα και έχει μέτρο3/4. Κατά περιοχές μπορεί να χορεύεται επίσης και με 12 ή 8 βήματα.
Είναι χορός για τους δεξιοτέχνες πρωτοχορευτές οι οποίοι μπορούν να αυτοσχεδιάσουν με βάση τους στίχους και τη μελωδία του τραγουδιού. Το κεφάλι, το βλέμμα και όλη η κίνηση του πρώτου χορευτή εκφράζει περηφάνια.

Oνοματολογία. Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο τσάμικος χορός πήρε την ονομασία του από την περιοχή Τσαμουριά της Θεσπρωτίας. Στην Ελλάδα, κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, ο τσάμικος ήταν ο χορός που εξέφραζε τους κλεφταρματολούς, γι? αυτό τον συναντάμε και με το όνομα «κλέφτικος». Σε πολλές περιπτώσεις ο χορός παραγγέλνεται στην μουσική ορχήστρα με το όνομα του τραγουδιού, όπου οι στίχοι και η μελωδία αντιπροσωπεύουν αυτόν που το παρήγγειλε (π.χ. «Ένας λεβέντης χόρευε», «Νταλιάνα», «Να ?ταν τα νιάτα δυο φορές» κλπ.).

Είναι μικτός κυκλικός χορός σε διπλοκάγκελο (άνδρες στον εξωτερικό κύκλο ? γυναίκες στον εσωτερικό), ή σε έναν κύκλο με τους άνδρες να προηγούνται των γυναικών που παρουσιάζεται ως ομοιογενής αλυσιδωτή χορευτική φόρμα ή ως διμερής διαδοχής (αλισυδωτή) με γύρισμα στο δεύτερο μέρος στα τρία γρήγορο. Χορεύουν τσάμικο σε κάθε χορευτική περίσταση, αρκετά συχνά και ακούγονται πολλά συνοδευτικά του χορού τραγούδια, ιδιαίτερα δε το «Βαρέθηκα την ξενητειά».

Επίσης : "Μπιρμπίλης", "Πρωτομαγιά", "Τα μάγια", "Ένας λεβέντης χόρευε", "Να? ταν τα νιάτα δυό φορές", "Στου παπά Λάμπρου την αυλή", "Τι με κοιτάς που γέρασα", "Αμάραντος", "Ιτιά", "Νταϊλιάνα", "Αϊτός", "Ήλιος", "Σ? αυτές τις ράχες τις ψηλές".

Λαβή: W.

Ανδρικός χορός, από τους πιο λεβέντικους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Θεωρείται όπως και ο Συρτός Καλαματιανός, πανελλήνιος χορός γιατί χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Το όνομά του το πήρε από την Τσαμουριά ή Τσάμικο της Ηπείρου. Λέγεται και «κλέφτικος» γιατί χορευόταν από τους κλέφτες την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ανάλογα με την περιοχή, συναντάμε διάφορες μορφές Τσάμικου, με 8, 12, 14 και 16 βήματα. Στα ορεινά της Ρούμελης για παράδειγμα προτιμούν τα 8 βήματα, ενώ αντίθετα στην Πελοπόννησο τον χορεύουν με τα 14. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτός που σέρνει το χορό, χορεύει στον τόπο, αυτοσχεδιάζει δηλαδή, κάνοντας πηδήματα, ψαλίδια, στροφές επιδεικνύοντας έτσι την λεβεντιά του και τις χορευτικές τους ικανότητες. Όταν ο πρώτος αυτοσχεδιάζει εκτελώντας φιγούρες, οι υπόλοιποι χορευτές ακολουθούν με τα βήματα της περιοχής ή επαναλαμβάνοντας συνέχεια τα 2 πρώτα βήματα του τσάμικου, προς τη φορά του κύκλου. Αντίθετα με την Ήπειρο, οι κινήσεις των Πελοποννήσιων χορευτών ήταν πιο απελευθερωμένες, με πηδήματα κλπ, ενώ στην Ήπειρο, κυριαρχούσε το αργό, βαρύ πάτημα. Τα βήματα του χορού είναι τα εξής:

1: Το δεξί πόδι προς τη φορά και λίγο πίσω.

2: Το αριστερό προς τη φορά, τα δάχτυλα προς το κέντρο.

3: Το δεξί προεκβολή στο κέντρο ελαφρά στα δάχτυλα.

4: Το δεξί σε προεκβολή πίσω και λίγο δεξιά.

5: Το αριστ. προεκβολή στο κέντρο, ελαφρά στα δάχτυλα.

6: Το αριστερό βήμα δεξιά.

7: Το δεξιό βήμα δεξιά και τα δάχτυλα προς το κέντρο

8: Πήδημα στο δεξιό - Άρση του αριστ. λυγισμένου πίσω.

9: Το αριστερό πόδι αριστερά (αντίστροφα στη φορά)

10: Το δεξί πόδι αριστερά.

11: Το αριστερό πόδι αριστερά.

12: Πήδημα στο αριστερό και άρση του δεξιού προς τα

αριστερά και πάνω

13: Το δεξιό πόδι βήμα δεξιά, (μέτωπο προς τη φορά.)

14: Το αριστερό βήμα δεξιά με τα δάχτυλα προς το κέντρο.

15: Το δεξί βήμα δεξιά, στα δάχτυλα, που στρέφουν προς το κέντρο.

16: Το δεξί χιαστί μπροστά από το αριστερό, στην άκρη των δαχτύλων.

Αν παραληφθούν τα βήματα 13-16, τότε προκύπτει ο τσάμικος των 12 βημάτων.

Ο τσάμικος των οκτώ βημάτων χορεύεται ως εξής:

1: Το δεξί προς τη φορά και λίγο πίσω

2: Το αριστερό μπροστά από το δεξί προς τη φορά,

3: Το δεξί προς τη φορά.

4 : Το αριστερό σε άρση μπροστά από το δεξί.

5 : Το αριστερό, αριστερά, στη διάσταση

6 : Το δεξί προς τα αριστερά.

7 : Το αριστερό προς τα αριστερά, στη διάσταση.

8 : Το δεξί σε άρση μπροστά από το αριστερό.

Συρτός στα τρία

Μικτός κυκλικός χορός σε διπλοκάγκελο (άνδρες στον εξωτερικό κύκλο-γυναίκες στον εσωτερικό) ή σε έναν κύκλο με τους άνδρες να προηγούνται των γυναικών που παρουσιάζεται ως ομοιογενής αλυσιδωτή χορευτική φόρμα (αυτόνομος χορός) ή ως δεύτερο μέρος (στα τρια γρήγορο) σε άλλους χορούς όπως στον «Τσάμικο» .

Είναι ο χορός που πρωτομάθαιναν όλοι σε μικρή ηλικία γιατί έχει αργό τέμπο και απλά βήματα. Χορευόταν, όπως και σήμερα και σ? άλλες περιοχές της Ελλάδας, τη Θεσσαλία, τη Δυτ. Μακεδονία τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Μπορεί να χορευτεί και μόνο με τραγούδι, χωρίς την συνοδεία μουσικών οργάνων. Τα πιο συνηθισμένα τραγούδια που χρησιμοποιούσαν ήταν τα «Παιδιά της Σαμαρίνας», το «Γιάννη μου το μαντήλι σου» κλπ. Η λαβή των χεριών γίνεται από τις παλάμες και με λυγισμένους τους αγκώνες για τους δύο πρώτους χορευτές και κάτω χαμηλά για τους υπόλοιπους. Σήμερα ο χορός εξακολουθεί να χορεύεται, με πιο γρήγορο όμως ρυθμό και με περισσότερο απελευθερωμένες κινήσεις τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όσους άλλους παραδοσιακούς χορούς εξακολουθούν να επιβιώνουν.

Τον συναντάμε με τις παρακάτω μελωδίες: "Γάιτα Πυρσογιαννίτικη", "Παπάς βαρεί τα σήμαντρα", "Αφήνω γειά στις όμορφες", "Στου παπά τα παραθύρια", "Σαν πάπια χήνα περπατείς", "Δελή παππά λεβέντη", "Γιάννη μου το μαντήλι σου", "Πάλι τα? βαλες πάλι τα? βαλες", "Δόντια πυκνά", "Αυτού ψηλά που περπατείς τρυγώνα, τρυγώνα", "Παιδιά της Σαμαρίνας", "Γιόσμε και Βασιλικέ".

ΑΝΑΛΥΣΗ ΒΗΜΑΤΩΝ

1: Δεξί : Βήμα Δεξιά

2: Αριστ: Βήμα Δεξιά

3: Δεξί : Βήμα Δεξιά

4: Αριστ: Σταύρωμα πάνω από το δεξί γόνατο

Δεξί: 1 αργή ή 2 γρήγορες αναπάλσεις

5: Αριστ: Επιστροφή από άρση, αριστερά, αντίθετα προς τη φορά του χορού

6. Δεξί: Σταυρώνει πάνω από το αρ. γόνατο ενώ το αριστερό εκτελεί 1 αργή ή 2 γρήγορες αναπάλσεις.

Πωγωνίσιος

1: α. Το δεξί σηκώνεται στον αέρα, το ίδιο και η φτέρνα του αριστερού

β. Το δεξί πατάει στη φορά και κατεβαίνει η φτέρνα

2: Το αριστ. πατάει πίσω από το δεξί σταυρωτά

3: Το δεξί πατάει στη φορά του κύκλου

ΑΝΑΛΥΣΗ ΒΗΜΑΤΩΝ

4: α. Το αριστερό σταυρώνει πάνω από το δεξί σε άρση και σηκώνεται η φτέρνα του δεξιού

β. Το αριστερό πατά στη φορά και κατεβαίνει η φτέρνα του δεξιού.

5: Το δεξί πατάει στη φορά του κύκλου

6: Το αριστερό πατάει στη φορά, σταυρωτά πάνω από το δεξί

Ο χορός αυτός χορευόταν σε ανοιχτό κύκλο, διπλοκάγκελο, τριπλοκάγκελο ή τετραπλοκάγκελο, ανάλογα με την περιοχή, από χορευτές που έκαναν την ίδια κίνηση. Ήταν ο πιο διαδεδομένος χορός αφού οι περισσότεροι χοροί της Ηπείρου κατέληγαν σ? αυτόν. Ονομάζεται και Πωγωνίσιος. Με το χορευτικό του μοτίβο χορεύονται κι άλλοι χοροί, όπως η «Γενοβέφα», τα «Κλάματα», ο «Χειμαριώτικος», το «Γιάννη μου το μαντήλι σου» κλπ. Η θέση των χορευτών στο διπλοκάγκελο ή τριπλοκάγκελο (δύο εσωτερικοί κύκλοι γυναικών και ένας εξωτερικός ανδρών) δεν εξαρτιόταν από την ηλικία ούτε την κοινωνική τους τάξη και είναι ένας τρόπος χορού που συναντιέται και στην ευρύτερη Βαλκανική περιοχή.

Συρτός στα δύο

Μικτός κυκλικός χορός που συναντάμε σε ολόκληρη την Ήπειρο. Χορεύεται σε διπλοκάγκελο σχήμα (άνδρες στον εξωτερικό κύκλο - γυναίκες στον εσωτερικό), ή σε έναν κύκλο με τους άνδρες να προηγούνται και τις γυναίκες να ακολουθούν. Παρουσιάζεται ως ομοιογενής αλισυδωτή χορευτική φόρμα. Η λαβή των χεριών είναι με λυγισμένους τους αγκώνες. Παλαιότερα η λαβή στις γυναίκες ήταν και με τα χέρια κάτω. Σήμερα το βλέπουμε μόνο στις ηλικιωμένες.

Τραγούδια που χορεύονται στα δυό είναι: " Πήραν την πόλη πήρανε" , "Μια χρυσή λαμπάδα", "Κίνησαν το δρόμο δρόμο", "Νίτσα Νίτσα περβολίτσα", "Από μικρός στα γράμματα", "Μάγια μου? χεις καμωμένα", "Δέλβινο και Τσαμουριά", "Στης πικροδάφνης τον ανθό", "Δεν ξαναπερνώ από τούτο το στενό", "Δεροπολίτισσα", "Βασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σου", "Αυτά τα μαύρα μάτια που με κοιτάζουνε", "Για πάρε με για πάρε με", "Α μωρέ σεβντά", "Μαύρο μου χελιδόνι".

Χοροί τύπου στα δυο με «θληκωτή» λαβή και ιδιαίτερη τοπική απόδοση είναι οι: "Δυο-δυο κι άλλα δυο", "Είμαι μικρό το μαύρο", "Αι φεγγάρι μου", "Τα μάρμαρα", "Της γαλανής το φόρεμα της ρούσας το φουστάνι". Χορεύονται με 5 κινήσεις ξεκινώντας με το αριστερό.

Τα βήματα του χορού είναι :

1: α. Το δεξί σηκώνεται στον αέρα, το ίδιο και η φτέρνα του αριστερού

β. Το δεξί πατάει στη φορά και κατεβαίνει η φτέρνα

2: Το αριστ. πατάει πίσω από το δεξί σταυρωτά

3: Το δεξί πατάει στη φορά του κύκλου

ΑΝΑΛΥΣΗ ΒΗΜΑΤΩΝ

4: α. Το αριστερό σταυρώνει πάνω από το δεξί σε άρση και σηκώνεται η φτέρνα του δεξιού

β. Το αριστερό πατά στη φορά και κατεβαίνει η φτέρνα του δεξιού.

5: Το δεξί πατάει στη φορά του κύκλου

6: Το αριστερό πατάει στη φορά, σταυρωτά πάνω από το δεξί

Κλέφτες

Κυκλικός χορός που χορευόταν κυρίως στην περιοχή του Σουλίου και των Αγράφων. Είναι λεβέντικος αντρικός χορός σε τέσσερα επαναλαμβανόμενα χορευτικά μοτίβα των έξι κινήσεων το καθένα. Το τραγούδι του χορού αναφέρεται στην προσπάθεια του Αλή Πασά να εξαγοράσει τους κλέφτες δίνοντάς τους ανταλλάγματα.

Κλέφτες παλιοί

Είναι παλιότερη εκδοχή του προηγούμενου χορού, ο οποίος χορευόταν κυρίως με αυτοσχεδιασμούς, με στροφές, καθίσματα και γονατίσματα. Ενώ είναι κυρίως αντρικός χορός, στην περιοχή Ελεούσα των Ιωαννίνων χορευόταν και από γυναίκες και τότε το χορευτικό του μοτίβο περιελάμβανε επτά κινήσεις με φορά προς τα δεξιά και επαναλαμβανόταν το ίδιο με φορά προς τ? αριστερά.

Κλέφτες (παλιοί)

Κυκλικός αργός χορός της περιοχής των Ιωαννίνων, του Ζαγοριού και των Τζουμέρκων, κυρίως αντρικός. Χορεύονταν με κινητικά μοτίβα που διέφεραν όχι μόνο από χωριό σε χωριό αλλά και από χορευτή σε χορευτή. Χόρευαν δηλαδή με ελεύθερα κινητικά μοτίβα πάνω στον ρυθμό του τραγουδιού, όπως στροφές, καθίσματα και γονατίσματα, χωρίς ν? ακολουθούν ορισμένη σειρά, ενώ οι υπόλοιποι χορευτές ακολουθούσαν με αργά περπατητά βήματα, ή στέκονταν κατά την ώρα που ο πρώτος χορευτής αυτοσχεδίαζε στον τόπο.