Μπαϊντούσκα

Η Μπαϊντούσκα ή Τραπανιστός Στις Τρεις είναι μικτός χορός που χορεύεται σε όλη τη Θράκη, με πολλές ποικιλίες βημάτων. Υπάρχουν πολλές εκδοχές ερμηνείας της λέξης. Αν η λέξη είναι σλάβικη, τότε η λέξη Παϊντούσκα σημαίνει "πάει ίσια", και αν η ρίζα της λέξης είναι τουρκική, τότε Μπαϊντούσκα πιθανό να σημαίνει "μπάρμπα Τούση". Ο χορός Μπαϊντούσκα με δέκα βήματα εκτελείται κυρίως στη Δυτική Θράκη και αυτή η μορφή εκτέλεσης του χορού τείνει να επισκιάσει όλους τους άλλους τύπους και να γίνει ο αντιπροσωπευτικός τρόπος εκτέλεσης του χορού σ' όλη τη Θράκη.

Οι Θρακιώτικοι Χοροί

Οι χοροί της Θράκης παρουσιάζονται πλούσιοι σε αριθμό και εντυπωσιακοί στο τρίπτυχο κίνηση, λόγος, μελωδία. Η ιδιάζουσα ακόμη συμμετρία κινήσεων του σώματος, σε συνδυασμό με συντονισμένα στην ίδια οξύτητα από τους χορευτές ζωηρά επιφωνήματα, είναι στοιχεία που προσδίδουν ξεχωριστά εντυπωσιακό χαρακτήρα στους θρακικούς χορούς.

Οι χοροί είναι κυκλικοί, αντικριστοί και μεικτοί και έχουν διάφορες ονομασίες, κυρίως από τον τρόπο ή από τις περιστάσεις που χορεύονται, από ιδιαίτερα τοπικά γεγονότα, από εναρκτήριους στίχους τραγουδιών που τους συνοδεύουν κλπ. Οι πιο συνηθισμένοι είναι:

• Ζωναράδικος. Μεικτός χορός, από άντρες και γυναίκες, εντυπωσιακός, με μεγάλη διάδοση σ? όλη τη Θράκη. Οφείλει την ονομασία του στο γεγονός ότι οι χορευτές πιάνονται ο ένας από τον άλλο από τα ζωνάρια. Χορεύεται κυκλικά. Μπροστά μπαίνουν οι άντρες και ακολουθούν οι γυναίκες. Σύμφωνα με τα ήθη παλαιότερα, ο τελευταίος άντρας για να πιαστεί με την πρώτη χορεύτρια του γυναικείου κύκλου και ν? αποτελέσουν από κοινού έναν κύκλο, έπρεπε απαραίτητα να είχαν συγγενική σχέση μεταξύ τους. Η συνήθεια αυτή ίσχυε για το σύνολο των κυκλικών χορών, ιδιαίτερα στην περιφέρεια του Διδυμότειχου.
• Συγκαθιστός. Ιδιαίτερα σημαντικός χορός, από άντρες και γυναίκες. Χορεύεται στους γάμους, όταν πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη, επίσης σε πανηγύρια και άλλα γλέντια. Την ονομασία του οφείλει στο ότι το βήμα του χορευτή ημικάθεται μια στο δεξιό και μια στο αριστερό πόδι. Οι συγκαθιστοί σκοποί είναι πολλοί σε κλίμακες, τρόπους και αρχιτεκτονική μελωδιών. Χορεύονται κατά ζεύγη αντικριστά με μεγάλη ποικιλία χορευτικών σχημάτων και συνοδεύονται από ενθουσιώδη επιφωνήματα.
• Χασάπικος Πολιτικός ή Μακελάρης. θεωρείται πολεμικός χορός. Τη σημερινή ονομασία του έλαβε, επειδή ήταν ο χορός που συνηθιζόταν ιδιαίτερα από τη συντεχνία των μακελάρηδων (των χασάπηδων). Ο χορός αποτελείται από δυο μέρη, αργό και γρήγορο, που έχουν διάφορες ονομασίες: βαρύ χασάπικο, χασαπιά κ.ά.
• Αντικριστός ή Καρσιλαμάς. Χορός με μεγάλη διάδοση (καρσί = αντίκρυ). Συνηθίζεται ιδιαίτερα στις γαμήλιες τελετές και διασκεδάσεις. Στην παραδοσιακή εκτέλεση του χορού, οι γυναίκες κρατούν μαντήλι από δυο διαγώνιες άκρες, με τεντωμένα ή λυγισμένα τα χέρια στους αγκώνες και κινούν τα χέρια δεξιά-αριστερά ή περιστρέφουν το μαντήλι κυκλικά στη μια κατεύθυνση, ώσπου να διπλωθεί» μετά αυτό ξεδιπλώνεται στην αντίθετη κίνηση.
• Μαντηλάτος. Χορός αντικριστός, συνήθως από έναν άντρα και μια γυναίκα. Οφείλει την ονομασία του στο μαντήλι που κρατούν οι χορευτές. Συνηθιζόταν ιδιαίτερα στους γάμους, στο δρόμο, όταν πήγαιναν να πάρουν τη νύφη ή τον κουμπάρο για την εκκλησία.
  Ταπεινός. Χορός γαμήλιος, γυναικείος, απλός και αργός, με μικρά βήματα, ο πρώτος μετά τη στέψη, με τη νύφη στην κορυφή του χορού.
• Κουσευτός. Χορός που ονομάστηκε έτσι, επειδή τα βήματά του είναι τρεχάτα (κουσεύω = τρέχω).
• Χορός της παλαίστρας. Συνηθιζόταν σε γάμους και πανηγύρια, όπου απαραίτητο στοιχείο ήταν το αγώνισμα πάλης, πολλές φορές από επαγγελματίες παλαιστές. Οι σκοποί της παλαίστρας είναι πολλοί και καθένας αποτελείται από τρία μελωδικά και ρυθμικά μέρη. Το πρώτο, σε αργό ρυθμό, παίζεται στην έναρξη, το δεύτερο, σε πιο γρήγορο ρυθμό, όταν το αγώνισμα βρίσκεται στο αποκορύφωμα του και το τρίτο μέρος, σε ακόμη πιο γρήγορο και ελεύθερο ρυθμό, παίζεται όταν η πάλη φτάνει προς το τέλος και ο νικητής αρχίζει πλέον να ξεχωρίζει καθαρά.
• Γίκνα. Γαμήλιος χορός της περιοχής Ορεστιάδας. Την ονομασία του οφείλει στο χρώμα (κνα) που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες .για το βάψιμο των νυχιών τους.
• Κουτσός. Χορός επίσης της περιοχής Ορεστιάδας, από άντρες και γυναίκες.
• Τριπάτης. Μεικτός χορός της περιοχής Ορεστιάδας και αυτός.
• Σούστα. Μεικτός χορός της περιοχής Διδυμοτείχου. Το όνομά του οφείλει στο σουστάρισμα (λύγισμα) των ποδιών.
• Ζεϊμπέκικος. Αργός χορός, παρόμοιος με αντικριστό καρσιλαμά, θεωρείται χορός πολεμικής καταγωγής και χορεύεται από δύο άτομα. Οι κινήσεις γίνονται σε νοερό κύκλο. Έχει αργό και γρήγορο μέρος, χωρίς τυποποιημένα βήματα, τα οποία κατά περίσταση δίνουν στο χορευτή τη δυνατότητα να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του.
• Λαγίσιος ή Λαγίτικος. Μιμητικός και σκωπτικός χορός, που παριστάνει το κυνήγι του λαγού. Είναι κυκλικός και χορευόταν παλαιότερα στα βραδινά γλέντια του γάμου, για να δημιουργήσει ευθυμία και χαλάρωση στην υπερένταση της ημέρας.
• Πώς το τρίβουν το πιπέρι. Μιμητικός αντρικός χορός, πολύωρος. Στα λόγια που τραγουδούν οι χορευτές προσπαθούν να μιμηθούν τις αντίστοιχες κινήσεις υποθετικού τριψήματος πιπεριού με τα μέλη του σώματος (αγκώνα, γόνατα, μύτη κλπ.).
• Χορός του μαχαιριού ή Αράπικος. Χορός από δυο άντρες, που κρατούν μαχαίρια και ο ένας προσπαθεί να το ακουμπήσει στο στήθος του άλλου, οπότε αυτός πέφτει κάτω προσποιούμενος τον νεκρό και ο νικητής χορεύει γύρω του θριαμβευτικά. (Πβ. Ξενοφώντα, Κόρου Άνάβασις, Βιβλίο Στ?, κεφ. 1, 5-6: Έπεί δε σπονδαί τε εγένοντο καί έπαιάνισαν, άνέστησαν πρώτον μεν θράκες καί προς αύλόν ώρχήσαντο συν τοις όπλοις καί ήλλοντο υψηλά τε καί κούφως καί ταις μαχαίραις έχρώντο τέλος δε ό έτερος τον έτερον παίει, ως πάσιν έδόκει πεπληγέναι τον άνδρα ο δ? έπεσεν τεχνικώς πως -Αφού και το συμπόσιο έγινε και έπαιξαν τον παιάνα, σηκώθηκαν πρώτα ? πρώτα θράκες και σύμφωνα με τη μουσική χόρεψαν ένοπλοι και αναπηδούσαν ψηλά και ανάλαφρα και τα μαχαίρια χρησιμοποιούσαν. Στο τέλος ο ένας χορευτής χτύπησε τον άλλον, όπως σε όλους φάνηκε, και αυτός έπεσε στο έδαφος με κάποια τέχνη).

Τέλος, ιδιότυποι και ιδιόμορφοι χοροί συνδέονται με ορισμένες εθιμικές εκδηλώσεις. Απ? αυτούς ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χοροί των Αναστεναρίων, οι οποίοι έχουν πρωτεύοντα ρόλο στην όλη τελετουργία και αποτελούν από τα βασικά στοιχεία του εκστασιασμού των τελεστών. Οι βηματισμοί στους χορούς αυτούς είναι απλοί, με στατικότητα και αυτοσχεδιασμούς και με ανάλογες κινήσεις των χεριών, που εκφράζουν την ψυχοσύνθεση και τα συναισθήματα των οιστρόπληκτων χορευτών.

Πηγή:   http://www.thrakiotikos-luedenscheid.de/wbboard/thraki.php#3

Γίκνα

Γαμήλιος χορός που χορεύεται στη Θράκη, κύρια στην περιοχή της Ορεστιάδας, από άνδρες και γυναίκες. Την ονομασία του οφείλει στην μπογιά «κνα» με την οποία βάφουν οι γυναίκες τα νύχια τους. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες, τεντωμένα κάτω και εκτελούν κινήσεις μπρος ? πίσω. Τα βήματα του χορού είναι 8, αλλά χορεύεται και με 12. Ο χορός χορεύεται και με διάφορους τρόπους εκτός από αυτόν που παρουσιάζεται εδώ.

1α: Το δεξί πατάει προς τη φορά και συγχρόνως τα χέρια κινούνται τεντωμένα προς τα πίσω. 1β: Το αριστερό πόδι έρχεται και πατάει κοντα΄στη φτέρνα του δεξιού, ενώ τα χέρια κινούνται τεντωμένα προς τα εμπρός. 2: Το δεξί πόδι πατάει προς τη φορά και τα χέρια κινούνται τεντωμένα προς τα πίσω. 3α: Το αριστερό πόδι περνά μπροστά από το δεξί και πατάει προς τη φορά. 3β: Το δεξί πόδι έρχεται και πατάει κοντά στη φτέρνα του αριστερού. 4: Το αριστερό πόδι πατάει προς τη φορά και τα χέρια κινούνται τεντωμένα προς τα πίσω.

5α: Με ένα πηδηματάκι πατάμε το δεξί πόδι δεξιά με μέτωπο προς το κέντρο του κύκλου και τα χέρια έρχονται μπροστά με λαβή από τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Με τη λαβή αυτή θα εκτελέσουμε τα υπόλοιπα βήματα. 5β: Το αριστερό πόδι πατάει κοντά στο δεξί, ενώ το δεξί σηκώνεται λίγο από το έδαφος. 6 Το δεξί πατάει πάλι στη θέση του. 7α: Το αριστερό πόδι πατάει αριστερά σε μικρή διάσταση μετά από ένα πηδηματάκι. 7β: Το δεξί πόδι πατάει κοντά στο αριστερό, ενώ το αριστερό, σηκώνεται λίγο από το εδαφος. 8:   Το αριστερό πόδι πατάει πάλι στη θέση του.

Ζωναράδικος

Θρακιώτικος χορός, που χορεύεται με διάφορες μορφές, σε όλη τη Θράκη αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας όπου έχουν εγκατασταθεί πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία. Οφείλει την ονομασία του στη λαβή που χρησιμοποιούν οι χορευτές. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες· οι άνδρες πιάνονται στην αρχή ο ένας μετά τον άλλον και ακολουθούν οι γυναίκες.

Ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία. O ζωναράδικος (ή το ζωναράδικο) είναι ένας χορός που χορεύεται σ? όλη τη Θράκη με διάφορες παραλλαγές.
O χορός χορεύεται κυκλικά σε ρυθμό 2/4 κι έχει συνολικά 6 χορευτικά βήματα. Είναι χορός γρήγορος και ζωηρός.
Oνοματολογία. O χορός ονομάστηκε ζωναράδικος και ζναράδ?κους (τοπικός γλωσσικός ιδιωματισμός) διότι οι χορευτές χρησιμοποιούν ως λαβή το πιάσιμο από τα ζωνάρια. Η λαβή στη συνέχεια μπορεί να αλλάζει σύμφωνα με τα μελωδικά γυρίσματα. Σε πολλές περιπτώσεις η παραγγελία του χορού στη λαϊκή ορχήστρα γίνεται με το όνομα του τραγουδιού, όπου στίχοι και μελωδία εκφράζουν το συγκεκριμένο χορευτή που το παραγγέλνει (π.χ. «Δώ στα λιανουχουρταρούδια», «Στέργιους ξιπισμάνιψι» κλπ.).

1^η Μορφή.

1: Το δεξί πατάει με όλο το πέλμα στη φορά.

2:  Το αριστερό σταυρώνει πάνω από το δεξί και πατάει στη φορά.

3: Το δεξί πατάει με όλο το πέλμα στη φορά, σε διάσταση

4α: Το δεξί λυγίζει και σηκώνεται η φτέρνα του απ? το έδαφος, ενώ ταυτόχρονα το αριστερό έρχεται ελαφρά λυγισμένο, σε άρση, διαγώνια αριστερά. 

4β: Το δεξί πατάει σε όλο το πέλμα στη θέση του, ενώ το αριστερό παραμένει σε άρση στη θέση του.

5: Το αριστερό πατάει λίγο πίσω από τη φτέρνα του δεξιού.

6α:Το αριστερό λυγίζει και σηκώνεται η φτέρνα του από το έδαφος, ενώ το δεξί έρχεται ελαφρά λυγισμένο σε άρση διαγώνια δεξιά. 

6β: Το αριστερό πατάει σε όλο το πέλμα στη θέση του, ενώ το δεξί παραμένει ε άρση στη θέση του.

2^η Μορφή

1^ο εξάρι

1: Το δεξί πατάει με όλο το πέλμα στη φορά και λίγο προς το κέντρο του κύκλου.

2: Το αριστερό πατάει με όλο το πέλμα στη φορά και λίγο προς το κέντρο του κύκλου.

3: Το δεξί πατάει με όλο το πέλμα προς το κέντρο του κύκλου.

4α: Το δεξί λυγίζει και σηκώνεται η φτέρνα του, ενώ το αριστερό έρχεται ελαφρά λυγισμένο σε άρση.

4β: Το δεξί πατάει σ? όλο το πέλμα στη θέση του, ενώ το αριστερό παραμένει σε άρση στη θέση του.

5: Το αριστερό πατάει αριστερά στη διάσταση.

6α: Το αριστερό λυγίζει και σηκώνεται η φτέρνα του, ενώ ταυτόχρονα το δεξί έρχεται ελαφρά λυγισμένο σε άρση.

6β: Στο αριστερό πατάει σ? όλο το πέλμα στη θέση του, ενώ το δεξί παραμένει σε άρση στη θέση του.

2^ο εξάρι

1: Το δεξί που βρίσκεται σε άρση από το 1^ο εξάρι, πατάει με όλο το πέλμα πίσω και δεξιά. Ο κορμός στρέφεται διαγώνια αριστερά.

2: Το αριστερό πατάει με όλο το πέλμα σταυρωτά και πίσω από το δεξί.

Τα υπόλοιπα βήματα γίνονται όπως τα αντίστοιχα του 1^ου εξαριού.