H Χημεία αποτελεί ένα δημιούργημα του ανθρώπου στην προσπάθειά του για την κατανόηση και ερμηνεία του φυσικού κόσμου. Συνδυάζει αρμονικά την πρακτική με τη θεωρία. Η πρακτική σαφώς αρχαιότερη από τη θεωρία έχει τις ρίζες της στη Βαβυλώνα, καθώς οι πρώτοι επώνυμοι χημικοί στην ιστορία ήταν δύο γυναίκες, η Ταπούτι και η Μπελιτεκαλίν, όπως μνημονεύονται σε μια πινακίδα εγχάρακτη με σφηνοειδή γραφή από το 12ο αιώνα π.Χ. στη Μεσοποταμία. Οι γυναίκες αρωματοποιοί της Βαβυλώνας χρησιμοποιούσαν τους παλαιότερους γνωστούς αποστακτήρες για την παραγωγή των εμπορευμάτων τους. Στην Αίγυπτο αναπτύσσεται η «χυμευτική», η τέχνη της μεταλλευτικής και η λέξη «χυμεία» εμφανίζεται σε πάμπολλα αρχαία ιερογλυφικά σε σχέση με την ταρίχευση των νεκρών….
Η θεωρία έχει τις ρίζες της στη Μίλητο τον 6ο αιώνα π.Χ., καθώς η πρώτη γνήσια επιστημονική σκέψη αποδίδεται στον Θαλή το Μιλήσιο. Ο Θαλής εισήγαγε την έννοια του στοιχειώδους υλικού από το οποίο είναι φτιαγμένος ο κόσμος, και πρότεινε το νερό ως τέτοιο. Αργότερα προτάθηκε ο αέρας, η φωτιά, τα τέσσερα «στοιχεία»: γη, αέρας, νερό και φωτιά, και τέλος ο αιθέρας από τον Αριστοτέλη. Την ίδια περίπου εποχή ο Δημόκριτος στα Άβδηρα αναπτύσσει την πρώτη ατομική θεωρία, ότι ο κόσμος απαρτίζεται από αδιαίρετες οντότητες, τα άτομα.
Από τη συνάντηση της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης με την αιγυπτιακή τέχνη ή «χυμεία», από το πάντρεμα δηλαδή της θεωρίας με την πρακτική, γεννήθηκε η Αλχημεία, η οποία ταξίδευσε για αιώνες από την Αλεξάνδρεια, στις περιοχές που κυριάρχησαν οι Άραβες, στο Βυζάντιο και στην Μεσαιωνική Ευρώπη αναπτύσσοντας και εξελίσσοντας κυρίως τις πρακτικές της ανάλυσης (διαχωρισμός-απομόνωση), της σύνθεσης και της ταξινόμησης των υλικών.
Ο επόμενος μεγάλος σταθμός το Παρίσι του 18ου αιώνα όταν ο Lavoisier θεμελιώνει τη σύγχρονη Χημεία προσφέροντας εξήγηση στους μετασχηματισμούς των υλικών, διατυπώνοντας την αρχή διατήρησης της μάζας και θεμελιώνοντας τη νέα χημική γλώσσα (σύνδεση ονόματος- χημικής σύστασης). Από την εποχή εκείνη η Χημεία καθιερώνεται ως σημαντικό τμήμα της επιστημονικής γνώσης για τον κόσμο.
Με την αυγή του 19ου αιώνα, διατυπώνεται η ατομική θεωρία από τον Dalton, η οποία υπό το φως των μετέπειτα ανακαλύψεων βελτιώθηκε αλλά η βασική της προϋπόθεση, ότι τα στοιχεία αποτελούνται από μικροσκοπικά, άτμητα και άφθαρτα σωματίδια, τα άτομα, συνδυασμοί των οποίων δημιουργούν τις διάφορες ουσίες, παραμένει θεμελιώδης στην σύγχρονή επιστημονική μας γνώση. Και ακολουθούν οι Avogadro, Berzelius, Mendeleev, W?hler, Faraday, Kekul?, van?t Hoff, Ostwald, Arrhenius, Gibbs, Le Chatelier, και πλήθος άλλα ονόματα. Μάλλον, ο πιο ξεχωριστός σταθμός του 19ου αιώνα υπήρξε ο Περιοδικός Πίνακας του Mendeleev. Το πέρασμα στον 20ο αιώνα συνδέεται με την αποκρυπτογράφηση της δομής του ατόμου και τη θεμελίωση της κβαντομηχανικής θεωρίας. Thompson, Curie, Rutherford, Moseley, Bohr, de Broglie, Heisenberg, Schr?dinger, Chadwick συνέβαλαν σε αυτήν. Πλήθος ονομάτων, με τους Sorensen, Haber, Bosh, Bragg, Debye, Lewis, Pauling μεταξύ αυτών, συνδέθηκαν με την ανάπτυξη της Χημείας τον 20ο αιώνα.
Στον αρμονικό συνδυασμό θεωρίας και πρακτικής οφείλονται τα επιτεύγματα της Χημείας σήμερα: νέα υλικά με ποικίλες εφαρμογές, νέες μέθοδοι ανάλυσης, θεωρητική βάση για την εξερεύνηση της ζωής και του σύμπαντος, για την ερμηνεία του φυσικού κόσμου. Η σύγχρονη Χημεία περιλαμβάνει κλάδους όπως η Ανόργανη Χημεία, η Οργανική Χημεία, η Φυσικοχημεία, η Βιοχημεία, η Αναλυτική Χημεία, η Περιβαλλοντική Χημεία, κ.α. Στο τέλος του 20ου αιώνα αρχίζει να αναπτύσσεται και η Διδακτική της Χημείας, ως ο κλάδος της Χημείας που ασχολείται με το μετασχηματισμό της χημικής γνώσης σε διδακτική ύλη. Η Διδακτική της Χημείας ερευνά τη Χημεία ως εν δυνάμει ύλη διδασκαλίας, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι διδασκόμενοι με τη μάθηση της Χημείας, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι διδάσκοντες με τη διδασκαλία της Χημείας και γενικά τους παράγοντες που βελτιώνουν τη χημική εκπαίδευση.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
- Lafont, O. (2005). Από την Αλχημεία στη Χημεία. Αλεξάνδρεια, Αθήνα.
- Leicester, H.M., (1993). Ιστορία της Χημείας. Τροχαλία, Αθήνα
- Strathern, P. (2004). Το όνειρο του Μεντελέγιεφ. Τραυλός, Αθήνα.