Το Ισλάμ και η Δύση
Tου Θανου Bερεμη
Η σχέση των χριστιανών με το Ισλάμ δεν ήταν πάντοτε αρνητική στην Ιστορία. Στα πρώτα χρόνια της παρουσίας της νέας θρησκείας διανοητές, όπως ο Αγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός (680-754 μ.Χ.) θεωρούσε ότι οι μουσουλμάνοι δεν ήταν παρά μια ακόμα εκδήλωση του μονοφυσιτισμού. Το 649 ένας Νεστοριανός επίσκοπος έγραφε: «Αυτοί οι Αραβες δεν πολεμούν τη χριστιανική θρησκεία, αλλά την υπερασπίζονται, σέβονται τους ιερείς μας και κάνουν δώρα στις εκκλησίες μας» (Margaret Smith, Studies in Early Mysticism in the Near & Middle East, Oneworld 1995, p. 120). To 949 η αυλή των Ουμαγιάδων στην Κόρδοβα ζήτησε από την Κωνσταντινούπολη να στείλει στην Ισπανία έναν Ελληνα λόγιο για να διαβάσει στους Αραβες την ιατρική του Διοσκουρίδη. Την αποστολή εξετέλεσε ο μοναχός Νικόλαος το 951 μ.Χ. με τη βοήθεια ενός μουσουλμάνου λογίου από τη Σικελία, ο οποίος γνώριζε Ελληνικά. Πολλά χρόνια αργότερα ο Γουλιέλμος από την Τρίπολη έγραφε από την Ακρα (1272 μ.Χ.) «Μολονότι οι πεποιθήσεις τους περιλαμβάνουν πολλά ψέματα, ωστόσο (οι μουσουλμάνοι) βρίσκονται κοντά στον Χριστιανισμό και όχι μακριά από τη σωτηρία» (ο.π.). Ακόμα και κατά την περίοδο των Σταυροφοριών οι καλές σχέσεις ανάμεσα στους αντιπάλους δεν έλειψαν. Ο περίφημος Κούρδος κατακτητής της Ιερουσαλήμ, Σαλαχεδίν ή Σαλαδίνος, έγινε διάσημος στον δυτικό κόσμο για τη γενναιοψυχία και την ανοχή του προς τους αλλόθρησκους.
Αν και στο πιστεύω των χριστιανών δεν περιλαμβάνεται κείμενο που να τους προτρέπει σε πόλεμο κατά των απίστων, οι πράξεις μισαλλοδοξίας αφθονούν στον χριστιανικό κόσμο. Η έξωση των μουσουλμάνων και των Εβραίων μετά την επανακατάκτηση της Ιβηρικής Χερσονήσου και οι κατοπινοί διωγμοί της Ιεράς Εξέτασης εις βάρος των προσήλυτων, καθιστούν το Ισλάμ στην Ισπανία θύμα των χριστιανών.
Ο Βρετανός ισλαμολόγος, Bernard Lewis, υπήρξε ένας από τους πολέμιους του αντικειμένου των ενδιαφερόντων του. Το διάσημο πλέον άρθρο του με τίτλο, «Οι ρίζες του ισλαμικού μένους» διαβάστηκε περισσότερο από κάθε άλλη ανάλυση του είδους στην Washington. Οι νεοσυντηρητικοί Pearl, Krystol και Wolfowitz, θεώρησαν αμέσως τον Lewis δάσκαλό τους επειδή αποκάλυψε τις σκοτεινές προθέσεις των Αράβων. «Ο αγώνας ανάμεσα στα δύο αντίπαλα συστήματα έχει διαρκέσει δεκατέσσερις αιώνες?» κατά τον Lewis. Aυτή η συνοπτική αποτίμηση των σχέσεων Ισλάμ και δυτικού κόσμου ώθησε έναν χριστιανό Αραβα, τον Edward Said, να αντεπιτεθεί με το γνωστό βιβλίο του, «Orientalism», όπου επιχειρεί να ερμηνεύσει τη δαιμονοποίηση του Ισλάμ από Δυτικούς αναλυτές. Ο εξωτισμός, τον οποίο καλλιεργεί, κατά τον Said, ο Lewis και οι neocons, υπηρετούν προσωπικές ημερήσιες διατάξεις μάλλον παρά επιστημονικούς στόχους. Ο Said ωστόσο δεν κατάφερε να εμποδίσει τη διάδοση της απαισιόδοξης δοξασίας του Lewis και σε άλλους καθηγητές που δεν είχαν αναγκαστικά σχέση με τη Μέση Ανατολή ή το Ισλάμ. O Samuel Huntington είναι ίσως το γνωστότερο προϊόν της σχολής Lewis, χωρίς όμως να διαθέτει την ευρυμάθεια εκείνου. Σταδιακά η ανάλυση του ισλαμικού φαινομένου πέρασε από τους ειδικούς στους δημοσιογράφους.
Διαβάστε περισσότερα: Ισλάμ και Δύση
Αρχαία ελληνική σκέψη, χριστιανισμός και ισλαμική φιλοσοφία |
|
|
|
Ένα άλλο κατ? εξοχήν σπουδαίο κεφάλαιο της ιστορίας της ελληνικής σκέψης είναι η εξάπλωσή της στην Ανατολή, και ιδίως στην αραβική και ισλαμική παράδοση. Είναι γνωστό ότι από τα μέσα του 8ου έως τα τέλη του 12ου αιώνα σημειώθηκε στον αραβο-ισλαμικό κόσμο μεγάλη μεταφραστική δραστηριότητα, στη διάρκεια της οποίας μεταφράστηκαν στα αραβικά πολυάριθμα έργα αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και ελληνιστών λογίων. Οι λόγιοι του Ισλάμ επέδειξαν γενικά μιαν εξαιρετική θεωρητική οξύνοια και μια σπάνια ικανότητα για σύνθεση.
Η αραβική φιλοσοφική σκέψη έχει πολλές και ποικίλες πηγές. Την κύρια όμως και εξέχουσα θέση μέσα στην αραβική παράδοση την κατέχει ο Αριστοτέλης, που θεωρείται από τους περισσότερους Άραβες λογίους ως ο εξοχώτερος εκπρόσωπος της φιλοσοφίας, ο κατ? εξοχήν φιλόσοφος και ?ο πρώτος διδάσκαλος? (αλ-μου?άλλιμ αλ-άουαλ). Με την είσοδο της ελληνικής και αριστοτελικής σκέψης στον αραβικό, ισλαμικό κόσμο, άρχισε ένα ευσυνείδητο και φιλόπονο έργο δημιουργικής καλλιέργειας. Ολόκληρος ο πνευματικός βίος του Ισλάμ, η αραβική φιλοσοφία και οι φυσικές επιστήμες, διαποτίστηκαν λίγο ή πολύ, από τις αρχές του αριστοτελικού λόγου και της ελληνικής διανόησης. Η επίδραση της ελληνικής και αριστοτελικής σκέψης είναι σημαντική και πέρα από το χώρο της φιλοσοφίας. Τόσο τα γνήσια έργα των ελλήνων φιλοσόφων όσο και εκείνα της γνωμολογικής και απόκρυφης φιλολογίας, έθεσαν τη σφραγίδα τους όχι μόνο στις φυσικές επιστήμες του Ισλάμ, όπως είναι η ιατρική, η ζωολογία, η βοτανική, η γεωργία και τα μαθηματικά, αλλά και στις απόκρυφες επιστήμες, όπως είναι η αραβική αλχημεία, η αστρολογία και η μαγεία. Η ελληνική παιδεία, η οποία από την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου και των διαδόχων του είχε διαδοθεί στην Ανατολή, βρήκε με την εξάπλωση του Χριστιανισμού ισχυρό στήριγμα. Από τα μέσα του 5ου αιώνα και ύστερα ο συριακός χριστιανισμός μετέφρασε στα συριακά και είχε στη διάθεσή του πολλά ελληνικά έργα, και μάλιστα αριστοτελικά και νεοπλατωνικά. Αυτόν τον πλούτο της ελληνικής παιδείας βρήκαν οι Άραβες μουσουλμάνοι της Μ. Ανατολής όπου εξαπλώθηκαν, αλλά έλειπαν οι ειδήμονες και οι ικανοί για να μεταφράσουν τα ελληνικά έργα στην αραβική. Χείρα βοηθείας έτεινε πάλι ο Χριστιανισμός. Οι περισσότεροι από τους μεταφραστές είναι χριστιανοί της Συρίας, κληρικοί ή ιατροί.
Διαβάστε περισσότερα: Ισλάμ και φιλοσοφία
Το Ισλάμ και η Δύση
Tου Ηλια Μαγκλινη
Οταν το 1989 το Ιράν επικήρυξε τον Σάλμαν Ρούσντι επειδή ένα μυθιστόρημά του συνιστούσε προσβολή προς τον Προφήτη, η δυτική κοινή γνώμη αντέδρασε μάλλον αψήφιστα, σαν να αντιμετώπιζε μια γραφικότητα. Οσοι ανατραφήκαμε μέσα σε ένα περιβάλλον που πολιτισμικά καθορίστηκε από τον χριστιανισμό, ελάχιστα συνειδητοποιήσαμε πόσο πολύπλοκο θέμα ήταν και σε ποιο βαθμό θα το βρίσκαμε μπροστά μας, ειδικά μετά το 2001. Οπωσδήποτε δεν υπήρχε τίποτα το γραφικό: το θεοκρατικό Ιράν καταδίκασε σε θάνατο έναν άνθρωπο που, ας το θυμόμαστε αυτό, δεν ζούσε και δεν έγραφε εντός της ιρανικής επικράτειας, αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία: για τους φονταμενταλιστές δεν υπάρχουν σύνορα. Η υπόθεση Ρούσντι δεν ήταν λοιπόν αποκλειστικότητα των Ιρανών «αγιοταλάδων». Και άλλοι μουσουλμάνοι, σε άλλες χώρες, έπαιρναν και παίρνουν κάτι τέτοιες εντολές στα σοβαρά. Ο γράφων θυμάται τα φοιτητικά του χρόνια στη Βρετανία, το 1992, λίγα χρόνια μετά την επικήρυξη του συγγραφέα των «Σατανικών Στίχων», τον Πακιστανό φίλο Ζαχίντ, έναν πράο, χαμογελαστό γίγαντα, να μεταμορφώνεται όταν η κουβέντα πήγαινε στον Ρούσντι. «Αν τον έπιανα, θα τον έπνιγα με τα ίδια μου τα χέρια!», έλεγε πολύ σοβαρά, κάνοντας τη χαρακτηριστική κίνηση με τα χέρια του.
Διαβάστε περισσότερα: Το Ισλάμ και η Δύση
| | | |