Του Τάσου Οικονόμου

Η εκπαίδευση εξ αποστάσεως αναπτύσσεται ραγδαία και μεταβάλλει την ανώτατη εκπαίδευση. Οι νέες δυνατότητες που παρέχει βασιζόμενη στο Διαδίκτυο δεν πολλαπλασιάζουν μόνο τις ευκαιρίες για σπουδές σε ανώτατο επίπεδο, αλλά ταυτόχρονα δημιουργείται και μία νέα τάξη σπουδαστών: άνω των 35, ήδη πτυχιούχοι ή μη, εργαζόμενοι εκμεταλλεύονται τον ελεύθερο χρόνο τους για να διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες και να πάρουν ένα δεύτερο ή και ένα τρίτο πτυχίο. Πλέον, δίπλα στο δρόμο που πορεύονται οι νέοι και ξεκινάει από τα μαθητικά τους χρόνια για να καταλήξει στην εργασία, δημιουργείται ένα νέο μονοπάτι, όπου η επιδίωξη είναι η γνώση καθαυτή.

Στη χώρα μας, ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως είναι το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (www.eap.gr). Σύμφωνα με τον Πρόεδρό του, κ. Σιαφαρίκα, «η μεγάλη και ειδοποιός διαφορά του, που το καθιστά μοναδικό, είναι ότι δεν εξετάζει ηλικία, παρά μόνο διάθεση για συνεχή μόρφωση. Από την επεξεργασία των στοιχείων που έχουμε προκύπτει ότι το 62% των φοιτητών μας είναι ηλικίας άνω των 35 ετών. Έχουμε επίσης φοιτητές και φοιτήτριες που είναι άτομα εξαρτημένα ή κρατούμενοι φυλακών». Ταυτόχρονα, ο κ. Σιαφαρίκας εξετάζοντας τις αλλαγές που προκαλεί στην κοινωνία η εκπαίδευση εξ αποστάσεως, διαπιστώνει: «Σε μια κοινωνία που η ανάγκη για «χρόνο» συνεχώς αυξάνει, σε μια κοινωνία που η ανάγκη για μόρφωση συνεχώς αυξάνει, σε μια κοινωνία που η ανάγκη για πληρέστερη γνώση συνεχώς αυξάνει το Ανοικτό Πανεπιστήμιο σε πλήρη συνδυασμό με το διαδίκτυο προσφέρει τη δυνατότητα κάλυψης αυτών των αναγκών.

Είναι ακόμα νωρίς, είμαστε στα πρώτα βήματα, για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε πλήρως τις λεωφόρους που έχει ήδη ανοίξει το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, είμαστε όμως στο σημείο εκείνο που μπορούμε και να βλέπουμε και να οραματιζόμαστε κυρίως, το λαμπρό του μέλλον».

Πέρα από το Ε.Α.Π. είναι αρκετά τα κολλέγια και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού που εκπροσωπούνται στην Ελλάδα και κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση. Είτε εξ ολοκλήρου μέσω διαδικτύου, είτε σε συνδυασμό με τη φυσική παρουσία, παρέχουν γνώση ανώτατου επιπέδου σε όποιον επιθυμεί και μπορεί να την αποκτήσει. Όμως, οι σημαντικότερες ευκαιρίες δεν γνωρίζουν εθνικά σύνορα. Μόνο την τέχνη της αναζήτησης, του σερφαρίσματος, της εισαγωγής μίας ηλεκτρονικής διεύθυνσης στον browser. Όμως, πρέπει να μπορεί κάποιος να ξεχωρίζει τις κακοτοπιές, τους επιτήδειους που επιχειρούν να κερδοφορήσουν παρέχοντας εικονικά-πλαστά πτυχιά σε... δύο εβδομάδές ή κάτι ανάλογο... Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Μ. Βρετανίας, της Ισπανίας, της Γερμανίας, το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, το Cambridge, το ΜΙΤ, προσφέρουν θεματικές ενότητες, πτυχία, μεταπτυχιακά, διδακτορικά μέσα από το Ίντερνετ. Άλλωστε οι σπουδαστές στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Μ. Βρετανίας είναι και στην Ελλάδα πολυάριθμοι, έχοντας δημιουργήσει τις δικές τους φοιτητικές κοινότητες. Όσο κυλάει ο χρόνος, όλο και περισσότερα κορυφαία πανεπιστήμια του πλανήτη ανοίγουν τις ψηφιακές τους πύλες για να προσφέρουν τις γνώσεις τους και τα εκπαιδευτικά πιστοποιητικά τους, πάντα με το απαιτούμενο αντίτιμο.

Ταυτόχρονα, εμφανίζονται στον εκπαιδευτικό χώρο και νέοι «παίκτες» που βλέπουν τις ευκαιρίες που δημιουργεί η νέα τεχνολογία σε συνδυασμό με την επιθυμία για μόρφωση. Ο δικτυακός τόπος http://www.philosophypathways.com/ αναλαμβάνει να ξεναγήσει τους 100 περίπου μαθητές του ετησίως στον κόσμο της Σοφίας, και να τους δώσει τη δυνατότητα να φτάσουν μέχρι και το Bachelor. Ο ιδρυτής του, Διδάκτορας Φιλοσοφίας, Geoffrey Klempner, στην ερώτηση τι ήταν αυτό που τον ώθησε στη δημιουργία του, είπε στο Kathimerini.gr: «Δύο εμπειρίες που είχα με οδήγησαν στο να δημιουργήσω αυτήν τη σχολή. Η πρώτη ήταν η ανάγνωση του μυθιστορήματος του Γιόστιν Γκάαρντερ, στο οποίο ένα μικρό κορίτσι αρχίζει και λαμβάνει ανώνυμες επιστολές με μαθήματα φιλοσοφίας. Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι ήταν θαυμάσιο. Το άλλο ήταν μία βρετανική κωμωδία που είδα και στην οποία ένας μικροκαμωμένος νεαρός αναπτύσσει το μυϊκό του σύστημα, ακολουθώντας ένα προπονητικό πρόγραμμα που του στέλνουν ταχυδρομικά και στο τέλος φτάνει να συμμετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στο μυαλό μου, λοιπόν, έκανα τον εξής παραλληλισμό: η φιλοσοφία είναι σαν τη γυμναστική. Ασκείς το μυαλό σου μέσα από την ανάπτυξη των ιδεών και της επιχειρηματολογίας. Εκείνη την εποχή που το ξεκίνησα μόλις είχα τελειώσει το βιβλίο μου «Naive Metaphysics» και έψαχνα να ασχοληθώ με κάτι ενδιαφέρον. Δεν ήθελα να συνεχίσω να διδάσκω σε πανεπιστήμιο και αυτά τα δύο πράγματα με οδήγησαν στο να κάνω αυτό το πράγμα».

Ο κ. Klempner σχολιάζοντας το ρόλο της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως και τη συμβολή του Ίντερνετ σε αυτή, υποστήριξε: «Το πιο σημαντικό ζήτημα που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι βρισκόμαστε σε μία εποχή συνεχόμενης εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει ότι μαθαίνουμε για όλη μας τη ζωή. Τα επαγγέλματα του σήμερα είναι πολύ πιο απαιτητικά από ότι ήταν στο παρελθόν, επειδή οι συνθήκες αλλάζουν πολύ γρήγορα. Ακόμη και μέσα στις επιχειρήσεις, η εκπαίδευση των εργαζομένων είναι συνεχής. Εκτός από αυτό, όμως, παρουσιάζεται η επιθυμία στους ανθρώπους μέσα από τη γνώση να βελτιωθούν ως άτομα, να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και να μην ταυτίζονται με την επαγγελματική τους ενασχόληση. Αυτό, πλέον, αρχίζει και γίνεται φυσιολογικό».

«Πριν από το Διαδίκτυο, ο μόνος τρόπος για να παίρνεις μαθήματα από απόσταση ήταν μέσω προσωπικής αλληλογραφίας. Το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου είχε οργανώσει πολύ καλά ένα τμήμα εκπαίδευσης εξ αποστάσεως μέσω αλληλογραφίας που ξεκίνησε να λειτουργεί το 19ο αιώνα. Υπάρχουν, όμως, σημαντικοί περιορισμοί σε αυτήν τη μέθοδο. Η πρόσβαση στο Ίντερνετ έφερε μεγάλες αλλαγές. Τώρα είναι δυνατό να παρακολουθήσεις μαθήματα ενός πανεπιστημίου ή ενός κολλεγίου από οποιοδήποτε σημείο στον κόσμο και να συμμετέχεις σε αυτό μέσω email ή online. Οι δυνατότητες είναι απεριόριστες».

Η τελευταία του φράση έρχεται κατά κάποιο τρόπο σε ρήξη με την κραταία αντίληψη για τις πανελλήνιες εξετάσεις και το μονόδρομο που επιβάλλουν μέσα από την εκπαιδευτική διαστρωμάτωση, τα φροντιστήρια, τα αρνητικά συναισθήματα που δημιουργούνται σε αυτή τη διαδικασία και καταγράφονται και η ολοκλήρωση της πορείας με την σχετική ή όχι με το αντικείμενο της γνώσης επαγγελματική αποκατάσταση. Παράλληλα, ο ρόλος του Ίντερνετ στη εκπαίδευση εξ αποστάσεως είναι παρόμοιος με αυτόν που ούτως ή άλλως βρίσκεται στον πυρήνα της δημιουργίας του: η διάχυση της πληροφορίας και η ανάπτυξη της γνώσης. Για αυτόν το λόγο πρέπει να επαναληφθεί, έτσι όπως ειπώθηκε, και να αφήσει μία ζεστή αίσθηση στη σκέψη του αναγνώστη: Οι δυνατότητες είναι απεριόριστες!