Στο νοτιότερο άκρο της παραλίας του Μαραθώνα, μερικά μόλις μέτρα από τη θάλασσα, απλώνεται ένας από τους πιο εντυπωσιακούς και σπάνιους αρχαιολογικούς τόπους της Αττικής. Περιλαμβάνει τα ερείπια μεγάλου αιγυπτιακού ιερού και πιστά αντίγραφα των αγαλμάτων που βρέθηκαν στη διάρκεια της ανασκαφής. Η ΄Ισιδα, με τα μαγικά της τριαντάφυλλα στα χέρια, θα υποδέχεται σε λίγο καιρό «τους πιστούς» αυτού του αρχαιολογικού χώρου.

Η λατρεία της θεάς ΄Ισιδας, ήδη από την Ελληνιστική περίοδο, ξεπερνά τα όρια της Αιγύπτου και ιδιαίτερα στην εποχή της Ρωμαιοκρατίας εξαπλώνεται σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο. Πληθαίνουν τα ιερά της στα οποία λατρεύεται συνήθως μαζί με τον Σάραπη, καθώς και άλλες αιγυπτιακές θεότητες, όπως πιθανότατα συμβαίνει στο ιερό της Μπρέξιζας, σημειώνει η ανασκαφέας του χώρου κ. Ιφ. Δεκουλάκου. Η συστηματική ανασκαφική έρευνα στη περιοχή ξεκίνησε το 2001. Σε μικρή απόσταση από το Ιερό ανασκάφηκε το 1974 συγκρότημα μεγάλου βαλανείου (λουτρού) του 2^ου αιώνα μ.Χ. Η πολυτέλειά του εντυπωσιάζει. Το βαλανείο διαθέτει χώρους για ζεστό και ψυχρό μπάνιο ενώ η κεντρική του «πισίνα» είναι επενδεδυμένη με λευκό μάρμαρο.

«Η ίδρυση του ιερού και του βαλανείου στη Μπρέξιζα συμπίπτει με την εποχή της δράσης του Ηρώδη του Αττικού στο Μαραθώνα. Σύμφωνα με τον Φιλόστρατο ο Ηρώδης είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του μεγάλη κτηματική περιουσία στον Μαραθώνα, τόπο καταγωγής αλλά και αγαπημένο τόπο διαμονής του. Η ιδιοκτησία του Ηρώδη εκτεινόταν από την Οινόη και την περιοχή της Αυλώνας προς τα Ανατολικά, στην πεδιάδα του Μαραθώνα και έφτανε πιθανώς ως τη θάλασσα. Δεν αποκλείεται το συγκρότημα της Μπρέξιζας να βρισκόταν μέσα στα όρια της ιδιοκτησίας του», σημειώνει η αρχαιολόγος.

Το αιγυπτιακό ιερό της Μπρέξιζας εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα τέλη του  18^ου  αιώνα, από το Γάλλο πρόξενο L.S. Fauvel , ο οποίος εσφαλμένα θεώρησε πως οι σωροί των ερειπίων ταυτίζονται με τους τάφους των Αθηναίων Μαραθωνομάχων.

«Το 1968 κατά τις εργασίες διάνοιξης του ρέματος, το οποίο διασχίζει το έλος από τα δυτικά προς τα ανατολικά, και κατά την ανέγερση ξενοδοχειακού συγκροτήματος ήλθαν στο φως στη νότια όχθη του χειμάρρου, μετακινημένα από το μηχανικό προωθητήρα δύο αιγυπτιάζοντα αγάλματα υπερφυσικού μεγέθους με τις βάσεις τους, τα οποία σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο του Μαραθώνα», προσθέτει η αρχαιολόγος.

Από το Μάιο του 2001 που ξεκίνησε η συστηματική ανασκαφή «με σκοπό την αποκάλυψη του ιερού και τη διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου», τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Επισκεπτόμενος το χώρο δεν χορταίνεις να κοιτάζεις γύρω σου. Οι «σταρ» , βεβαίως, είναι τα αντίγραφα των αγαλμάτων που προσφέρουν μοναδική ζωντάνια στον αρχαιολογικό χώρο.

«Με την πρόοδο της ανασκαφής διαπιστώθηκε ότι το ιερό περικλείει τετράπλευρος περίβολος, με πλευρές άνισου μήκους από 60,50 έως 60,40 μέτρα στον οποίο ανοίγονται τέσσερα μεγαλοπρεπή πρόπυλα, ένα στο μέσον κάθε πλευράς του περιβόλου, προσανατολισμένα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Τα πρόπυλα αποτελούνται από δύο ορθογώνιους πύργους ανάμεσα στους οποίους διαμορφώνεται η είσοδος.»

Ανάμεσα στους πύργους των πρόπυλων οι είσοδοι είναι διαμορφωμένες με μαρμάρινα σκαλοπάτια. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο, «τα πρόπυλα δεν έχουν όλα τις ίδιες διαστάσεις, ούτε και οι πύργοι τους». Μπροστά από το βόρειο πρόπυλο είχαν βρεθεί στην ανασκαφή του 1968, τα δύο αιγυπτιάζοντα αγάλματα που φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείο Μαραθώνα. Το ένα άγαλμα, απεικονίζει ανδρική μορφή και έχει ύψος 2,40 μέτρα και το δεύτερο απεικονίζει τη θεά απεικονίζει τη θεά ΄Ισιδα και σώζεται από την οσφύ και κάτω(σωζόμενο ύψος 1,27 μ.).

Η «συγκομιδή» αγαλμάτων από το ιερό συνεχίστηκε στη διάρκεια των ανασκαφών που ξεκίνησαν το 2001. Στο εσωτερικό του νότιου πρόπυλου, δεξιά και αριστερά από την είσοδο, βρέθηκαν δύο υπερφυσικού μεγέθους μαρμάρινα αγάλματα ακέραια. ΄Ένα αιγυπτιάζον ανδρικό, ύψους 2,09 μ. και ένα άγαλμα ΄Ισιδας. Η θεά προβάλλει το αριστερό πόδι, φέρει πτυχωτό χιτώνα και ιμάτιο. Κάτω από την ενδυμασία διαγράφεται το σώμα της. Στο κεφάλι φέρει διάδημα με τον ηλιακό δίσκο και στο δεξί χέρι κρατά στάχυα.

Στο ανατολικό πρόπυλο βρέθηκε, εκτός των άλλων, μαρμάρινο ακέφαλο άγαλμα ιερέα με χιτώνα και κροσσωτό ιμάτιο.

Δύο ακόμη αιγυπτιάζοντα αγάλματα βρέθηκαν πεσμένα με το πλευρό, δεξιά και αριστερά από την είσοδο του δυτικού πρόπυλου. Στο ένα από τα αγάλματα απεικονίζεται η ΄Ισιδα η οποία κρατεί σε κάθε χέρι από τρία μικρά τριαντάφυλλα. Τα τριαντάφυλλα θεωρούνταν άνθος της Αφροδίτης και το ιερό φυτό της ΄Ισιδας στην Αίγυπτο., όπου η Αφροδίτη ταυτίστηκε με την Αιγύπτια θεά. Σύμφωνα με το φιλόσοφο και ποιητή Λούκιο Απουλήιο, τα ατριαντάφυλλα της ΄Ισιδας είχαν μαγική δύναμη. Το εύρημα θεωρείται σπάνιο καθώς παραστάσεις της ΄Ισιδας να κρατεί τριαντάφυλλα δεν είναι γνωστές. Η θεά παριστάνεται με άνθη στο κεφάλι ή με πλόκαμο από τριαντάφυλλα λοξά στο στήθος.

Από τα τέσσερα πρόπυλα του ναού, πλακόστρωτες οδοί οδηγούν σε βαθμιδωτή κατασκευή γύρω από την οποία υπάρχουν διάφορα δωμάτια. Στη βάση της θεμελίωσης της βαθμιδωτής κατασκευής σχηματίζεται μια μορφή ανδήρου, το οποίο περιβάλλεται από διάδρομο. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα ο διάδρομος ήταν καλυμμένος.

Σε δωμάτιο που βρίσκεται ανατολικά του διαδρόμου ήρθαν στο φως σημαντικά ευρήματα: μαρμάρινη αιγυπτιάζουσα σφίγγα και δίπλα της μαρμάρινο άγαλμα ΄Ισιδας.

Δίπλα από το άγαλμα βρέθηκαν περίπου 70 σπασμένα λυχνάρια της ρωμαϊκής εποχής. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα από την ανασκαφή τα λυχνάρια είναι εξαιρετικά μεγάλων διαστάσεων, μήκους από 0,40 ως 0,42 μ. και είχαν χρησιμοποιηθεί, όπως δείχνουν τα ίχνη αιθάλης που είχαν διατηρηθεί στο μυκτήρα. Οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι οι λύχνοι αποθηκεύονταν σε αυτό το δωμάτιο για να χρησιμοποιηθούν στις λατρευτικές τελετουργίες του ιερού και ενδεχομένως ήταν τοποθετημένοι σε ξύλινα ράφια τα οποία κατέρρευσαν. Τα λυχνάρια φέρουν ανάγλυφες τις προτομές του Σάραπη και της ΄Ισιδας και είναι πιθανόν να προορίζονταν για τη Λυχνοκαΐα, για την οποία αναφέρι ο Ηρόδοτος ότι γιορταζόταν σε όλη την Αίγυπτο και φαίνεται ότι συνδεόταν με τις τελετές της αναζήτησης και της ανεύρεσης του νεκρού σώματος του ΄Οσιρη από την αδελφή του Ίσιδα.

Η ανασκαφική έρευνα πιθανώς δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Προς Νότο, μεταξύ του ιερού και του βαλανείου, έχει εντοπιστεί κτίριο που σχετίζεται με το ιερό αλλά δεν ανασκάφηκε καθώς αυτή τη στιγμή προέχει το έργο της διαμόρφωσης του αρχαιολογικού χώρου. Υπάρχουν δωμάτια που δεν έχουν ακόμη ανασκαφεί και η συνέχιση της ανασκαφής θα δώσει ολοκληρωμένη εικόνα της αρχιτεκτονικής του ιερού και θα δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με τη λατρεία που αναπτύχθηκε στο τόπο.

Πάντως ο επισκέπτης της Μπρέξιζας θα έρθει σε επαφή με μια ιδιαίτερα ελκυστική και «ζωντανή ανασκαφή».

Και μερικές φωτογραφίες από τον αρχαιολογικό χώρο

Φωτό-1

Φωτό-2

Φωτό-3

Φωτό-4

Φωτό-5

Φωτό-6

Φωτό-7