Γράψε κι εσύ μια εγκυκλοπαίδεια


Ολοι έχουν δικαίωμα στη γνώση. Αλλά και στη σύνταξή της;
Απ' όλες τις παλαβές ιδέες που κυκλοφορούν στο Ιντερνετ, και είναι πολλές, καμία δεν είναι τόσο εξωφρενική όσο αυτή της εγκυκλοπαίδειας Wikipedia. Στη θεωρία θα έπρεπε να αποτύχει παταγωδώς, να γίνει ο περίγελος του κυβερνοκόσμου όλου και ντροπιασμένη να χαθεί για πάντα στη μαύρη τρύπα του Ιντερνετ.


Η «Wikipedia» γραμμένη για μας... από μας
Και αυτό γιατί η Wikipedia πατάει σε ένα ιδεαλιστικό όνειρο, υποστηρίζοντας πως η γνώση είναι θέμα όλων μας και πως μπορούμε μαζί να συντάξουμε μια εγκυκλοπαίδεια που θα είναι άρτια, καλά και σωστά ενημερωμένη και θα συμπεριλαμβάνει γνώση γύρω από τον κόσμο. Μια εγκυκλοπαίδεια που θα είναι γραμμένη από μας για μας. Και αυτό το ουτοπικό εγχείρημα, αντί να γκρεμοτσακιστεί δέχεται πάνω από 2,5 δισεκατομμύρια επισκέψεις το μήνα και είναι η πιο δημοφιλής εγκυκλοπαίδεια του Ιντερνετ.

Συγκεκριμένα, η Wikipedia, παιδί της μη κερδοσκοπικής Wikipedia Foundation, είναι μια δωρεάν εγκυκλοπαίδεια που συντάσσεται εξ ολοκλήρου από χρήστες του Ιντερνετ σε πάνω από 82 γλώσσες. Οποιος θέλει μπορεί να συντάξει κάποιο κείμενο, αλλά και να συμπληρώσει και να διορθώσει το υλικό που υπάρχει ήδη καταχωρισμένο.

Επιπλέον, οποιοσδήποτε μπορεί να διαβάσει, να αντιγράψει και να αναπαραγάγει το υλικό της. Το μότο της Wikipedia είναι να διαδοθεί και να μοιραστεί η όποια γνώση υπάρχει δωρεάν (δεν υπάρχουν διαφημίσεις τουλάχιστον προς το παρόν) και δημοκρατικά.

Κατ' αυτόν τον τρόπο δεν υπάρχει μια αρχή η οποία καθορίζει τι πρέπει να μαθευτεί (για παράδειγμα όλες οι ιστορίες που αφορούν σπουδαίους λευκούς άνδρες) και με πόση λεπτομέρεια. Ολα αυτά εξαρτώνται από τους χρήστες που διαλέγουν να δημιουργήσουν ή να διορθώσουν μια καταχώριση.

Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα η Wikipedia θα έπρεπε να είχε αποτύχει ως εγκυκλοπαίδεια. Θεωρητικά, θα έπρεπε η Wikipedia να είναι ό,τι πιο παραπλανητικό υπάρχει, καθώς οποιοσδήποτε χρήστης του Ιντερνετ μπορεί να γράψει ό,τι του κατέβει. Αλλά χάρη στην κοινωνία που έχει δημιουργηθεί γύρω από την Wikipedia (από τους χρήστες που ενδιαφέρονται και εθελοντικά τη στηρίζουν) σπάνια υπάρχει κάποιος βανδαλισμός στις σελίδες της.

Μάλιστα, θεωρείται πως όποιοι βανδαλισμοί συμβούν (δηλ. ψευδείς ή ανακριβείς πληροφορίες) διορθώνονται μέσα σε πέντε λεπτά. Για παράδειγμα, όταν μια μέρα το 2004, στις 23.23 ένας χρήστης με το ψευδώνυμο «Χίτλερ» σπίλωσε την καταχώριση για τον ιουδαϊσμό, μέχρι τις 23.29 αυτή είχε επιδιορθωθεί από κάποιον άλλο χρήστη και στις 23.44 ο «Χίτλερ» είχε απαγορευτεί από το να καταχωρίζει ή να επιδιορθώνει σελίδες της Wikipedia.

 

‘Αμεση ανανέωση
Ετσι, δηλαδή, μέσω της κινητοποίησης των χρηστών, η Wikipedia αποδεικνύεται τουλάχιστον τόσο αξιόπιστη όσο και οι άλλες εγκυκλοπαίδειες. Ερευνα του περιοδικού Nature έδειξε πως η Wikipedia έχει κατά μέσο όρο τέσσερα λάθη στην καταχώριση, ενώ μεγαθήρια όπως η Μπριτάνικα τρία. Παράλληλα, η Wikipedia έχει και τη δυνατότητα άμεσης ανανέωσης, επιδιόρθωσης και συμπλήρωσης, ειδικά σε θέματα που αφορούν την τεχνολογία και την πρόοδό της.

Φυσικά δεν είναι όλα ρόδινα για τη Wikipedia. Εχουν υπάρξει λανθασμένες καταχωρίσεις (όπως μια βιογραφία του Νορβηγού πρωθυπουργού Jens Stoltenberg αλλά και του Αμερικανού δημοσιογράφου John Seigenthaler) που πέρασε πολύς καιρός μέχρι να διορθωθούν. Αλλά υπάρχουν και άρθρα που έχουν προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις και χιλιάδες επιδιορθώσεις. Για παράδειγμα, η σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης διορθώνεται πάνω από 250 φορές τον χρόνο. Αλλά ίσως έτσι θα έπρεπε. Ποια άλλη εγκυκλοπαίδεια έχει την πολυτέλεια να ανανεώνει το υλικό της σύμφωνα με τις τρέχουσες εξελίξεις; Σε ανάλογη μοίρα είναι και η καταχώριση του προέδρου Μπους που το 2004 υπέστη πάνω από 500 διορθώσεις, έγινε αφορμή για χιλιάδες σελίδες συζήτησης και καβγάδων και χρειάστηκε να την «παγώσουν» για κάποιο καιρό (ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των εκλογών) μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγματα.

Στη Wikipedia υπάρχει μια διαρκής και μόνιμη κινητικότητα. Η κοινότητα που την πλαισιώνει είναι σε μια διαρκή αναζήτηση για το πώς οφείλει μια εγκυκλοπαίδεια να είναι, υποστηρίζοντας και αποδεικνύοντας πως η γνώση οφείλει (και μπορεί) να είναι υποχρέωση και δικαίωμα όλων μας.