ΑΝΑΦΟΡΑ: Πάγκαλος, Σπ. (2015) Συμμετοχικότητα και ισότητα στους εσωτερικούς κανονισμούς λειτουργίας των Λυκείων στην Ελλάδα στο Πρακτικά 3ου Συνεδρίου "Επιστήμες της εκπαίδευσης". Τόμος 4ος σσ 345-355. Διοργάνωση Ένωση Ελλήνων Φυσικών.
Εισαγωγή
Τον τελευταίο χρόνο υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον από τα σχολεία για την διαμόρφωση των Εσωτερικών Κανονισμών (Ε.Κ.) λειτουργίας τους. Το ενδιαφέρον αυτό είναι άμεσα συσχετισμένο με την προωθούμενη μέχρι πρόσφατα από την Πολιτεία αυτοαξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου, όπου ένα από τα παραδείγματα δράσεων, που είχαν προταθεί, αναφερόταν στην Αναδιαμόρφωση του Εσωτερικού Κανονισμού του σχολείου (Ι.Ε.Π., 2012). Επιπλέον, με παρέμβασή του, ο Συνήγορος του Παιδιού (2009β) αφού επεξηγεί την αναγκαιότητα και την χρησιμότητα ύπαρξης Ε.Κ. στην λειτουργία των σχολείων, διαπιστώνει παραπέρα ότι η σύνταξη και εφαρμογή των Ε.Κ. στα σχολεία γίνεται χωρίς να εμπλέκονται οι μαθητές στην διαδικασία και ότι οι περισσότεροι Ε.Κ. επικεντρώνονται στις υποχρεώσεις των μαθητών και όχι στα δικαιώματά τους. Σκοπός αυτής της μικρής έρευνας είναι η διερεύνηση της έκφρασης των παραμέτρων της συμμετοχικότητας και της ισότητας σε Εσωτερικούς Κανονισμούς Λειτουργίας Λυκείων, προκειμένου η ανάλυση των ευρημάτων να συμβάλλει σε προτάσεις εκδημοκρατισμού τους.
Βιβλιογραφική ανασκόπηση
Προϋπόθεση για την απρόσκοπτη και αποτελεσματική λειτουργία κάθε δομής που λειτουργεί μέσα στα δημοκρατικά πλαίσια είναι η ύπαρξη κοινών κανόνων και όρων οι οποίοι είναι κοινά αποδεκτοί από τους εμπλεκόμενους στην δομή. Σύμφωνα με τον Πανούση (2009) «Οι συμπεφωνημένοι κανόνες είναι απαραίτητοι. Χωρίς αυτούς δεν υπάρχει δημοκρατική λειτουργία και ανάληψη/ καταλογισμός ευθυνών. Βρίσκω τελείως αντιπαιδαγωγική και παραπλανητική την τοποθέτηση ότι «για όλα φταίει το σύστημα». Όχι μόνον απαλλάσσει όλους από τις προσωπικές τους ευθύνες αλλά παραπέμπει στο άγνωστο μέλλον την επίλυση των σημερινών προβλημάτων». Η ύπαρξη κοινών κανόνων και όρων είναι απαραίτητη για την λειτουργία και της σχολικής κοινότητας. Ο Ματσόπουλος (2009) επισημαίνει την ανάγκη ότι τα σχολεία να έχουν ξεκάθαρους κανόνες για την αποδεκτή συμπεριφορά και παραπέρα να προσδιορίζουν και τις συνέπειες για την προβληματική συμπεριφορά.
Μια διάσταση των κοινών αποδεκτών κανόνων και όρων αναφέρεται στο στόχο της επίτευξης πειθαρχίας από τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Η έννοια της πειθαρχίας γενικότερα, αλλά και στην περίπτωση λειτουργίας του σχολείου, συσχετίζεται αφενός με την πρόληψη παραπτωμάτων, άρα εμπεριέχει και την έννοια της εκπαίδευσης που αποσκοπεί στην διαμόρφωση του χαρακτήρα αφετέρου με την τιμωρία εφόσον τελεσθούν παραπτώματα.
Ο σκοπός της πειθαρχίας στο σχολείο διαφοροποιείται ανάλογα με το θεωρητικό πλαίσιο που την προσεγγίζουμε. Οι δομολειτουργιστές θεωρούν ότι η πειθαρχία είναι απαραίτητη γιατί μέσω αυτής αφενός επιτυγχάνεται η σύνδεση της κοινωνίας με τα άτομα και αφετέρου αποσκοπεί στην αποδοχή, συμμόρφωση και εσωτερίκευση κοινωνικών κανόνων και αξιών που αποβλέπουν στην διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και σταθερότητας. Οι θεωρητικοί της αναπαραγωγής υποστηρίζουν ότι η σχολική πειθαρχία συμβάλλει με ειδικό τρόπο στην διατήρηση της ταξικής δομής της κοινωνίας. Στις ερμηνευτικές θεωρίες η σχολική πειθαρχία είναι προϊόν όχι τόσο «έξωθεν» επεμβάσεων αλλά προϊόν νοηματοδότησής της από τα υποκείμενα (εκπαιδευτικούς και μαθητές), η οποία νοηματοδότηση καθορίζεται από το διαρκώς μεταβαλλόμενο πλαίσιο ρόλων, ορισμών, προσδοκιών, στρατηγικών και αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους (Μαυρογιώργου, 2006).
Η τιμωρητική διάσταση της σχολικής πειθαρχίας έχει δημιουργήσει πολλαπλές ενστάσεις για τον τρόπο εφαρμογής της. Μια συνήθης τακτική στα σχολεία είναι η αποβολή μαθητών οι οποίοι τέλεσαν κάποιο πειθαρχικό παράπτωμα. Οι αποβολές όμως έχει αποδειχτεί ότι δεν οδηγούν σε βελτίωση της συμπεριφοράς του μαθητή που αποβλήθηκε και ότι επηρεάζουν αρνητικά το σχολικό κλίμα (Skiba & Peterson, 2003). Έρευνες σε σχολεία των ΗΠΑ αποδεικνύουν ότι αποβολές δίνονται για τα ίδιο παράπτωμα πιο εύκολα σε μαθητές με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά πχ μαύροι, λατίνοι σε σχέση με τους λευκούς μαθητές (Barton & Nishioka, 2014). O Coodman (2006), τέλος διαπιστώνει ότι δημιουργούνται παρανοήσεις στους μαθητές, όταν απλές παραβιάσεις εσωτερικών κανόνων λειτουργίας (πχ παραβίαση κανόνων ένδυσης, καθυστερημένη προσέλευση κλπ) εξομοιώνονται ως προς την βαρύτητα των ποινών με καθαρά ηθικές παραβιάσεις (πχ βία, βανδαλισμός, εξαπατήσεις).
Αναγνωρίζοντας το ρόλο της πειθαρχίας στο σχολικό περιβάλλον οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν ότι το έργο που απαιτείται για την θεραπεία μιας διαταραχής είναι πολλαπλάσιο του έργου που θα απαιτούσε μια διαδικασία πρόληψης της. Οι περισσότεροι ερευνητές συγκλίνουν, παρά τις μικρές διαφοροποιήσεις τους, στην άποψη ότι η πειθαρχία στην τάξη είναι η επιχείρηση για την επιβολή απλών κανόνων, που διευκολύνουν τη μάθηση και ελαχιστοποιούν τις διαταραχές (Cotton, 1990).
Ο Mayer (2007) συσχετίζει τη σχολική πειθαρχία με την σχολική ασφάλεια και θεωρεί ότι οι κανόνες πρέπει να είναι διατυπωμένοι με απλότητα. Διαχωρίζει επιπλέον τους κανόνες σε: α) καθολικούς, οι οποίοι ισχύουν δηλαδή σε όλα τα σχολεία και β) εξειδικευμένους για κάθε σχολείο οι οποίοι καθορίζονται από ιδιαιτερότητες του ίδιου σχολείου και της τοπικής κοινωνίας στην οποία αυτό ανήκει. Η σαφής δήλωση των κανόνων επισημαίνεται και από την Cotton (όπως αναφ. στο Karadinos, 2005), η οποία σημειώνει την αναγκαιότητα οι κανόνες αυτοί να γνωστοποιούνται σε όλους τους συμμετέχοντες στη λειτουργία του σχολείου μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς ακόμα και στο βοηθητικό προσωπικό. Η Butler (1988) επεκτείνεται περισσότερο προτείνοντας σαφή συσχέτιση παραπτωμάτων και ποινών καθώς και την οργάνωση συστήματος καταγραφής των παραπτωμάτων και ποινών των μαθητών.
Φυσικά η ύπαρξη και μόνο των κανόνων δεν επιλύει το πρόβλημα της πειθαρχίας στο σχολείο, αλλά μπορεί να αποτελέσει ένα καλό εργαλείο για την επίτευξη της. Η αποτελεσματικότητα του σχολείου στην μείωση στο ελάχιστο των προβλημάτων συμπεριφοράς, και της παραβατικότητας των μαθητών θα γίνει εφικτή κύρια με καλά εκπαιδευμένους εκπαιδευτικούς, με αποτελεσματική ηγεσία, με υψηλού επιπέδου διδασκαλία, με οργανωμένη συστηματική εμπλοκή των γονέων και με γενικότερη ύπαρξη κουλτούρας αλλαγής του σχολείου και του κλίματος που επικρατεί σε αυτό (Ματσόπουλος, 2009). Οι θετικές διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών, οι οποίες είναι κυρίως μέριμνα του εκπαιδευτικού, βελτιώνουν επίσης το μαθησιακό κλίμα και τη συμπεριφορά των μαθητών (Μπαραλός & Φωτοπούλου, 2010).
Μια κωδικοποίηση των αρχών και κανόνων λειτουργίας και πειθαρχίας γίνεται μέσα από την σύνταξη στο κάθε σχολείο ενός Εσωτερικού Κανονισμού (Ε.Κ.). Στην Ελλάδα η σύνταξη Ε.Κ. είναι υποχρεωτική για τα ιδιωτικά σχολεία (Νόμος 682, 1977) προαιρετική όμως για τα δημόσια. Το Υπουργείο Παιδείας έχει εκδώσει κείμενο ως υπόδειγμα με γενικές αρχές σχολικού Κανονισμού, (ΥΠΕΠΘ, 2002) το οποίο δεν προωθήθηκε προς ψήφιση, ώστε να καταστεί νόμος του κράτους. Ο Συνήγορος του Παιδιού (2009β) ερευνώντας το ισχύον νομικό πλαίσιο δηλαδή α) το Σύνταγμα, β) τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, γ) το Νόμο 1566/1985 (Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις) και δ) τον Κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων, διαπιστώνει ότι υπάρχει το θεωρητικό και νομικό υπόβαθρο για νομοθετική ρύθμιση που να προβλέπει την σύνταξη Ε.Κ. στα σχολεία «που θα προκύπτει μέσα από δημοκρατικές, συμμετοχικές διαδικασίες και θα διασφαλίζει, επομένως, τη δέσμευση όλων των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας σε σαφείς και οριοθετημένους εξαρχής κανόνες ρύθμισης της καθημερινότητας και των επιμέρους θεμάτων του σχολείου»(ό.π., 2009β). Οι ίδιοι μαθητές καταθέτουν την ανάγκη να ακουστούν οι απόψεις τους στην διαμόρφωση και εφαρμογή των Ε.Κ. (Συνήγορος του Παιδιού, 2009α).
Μεθοδολογία έρευνας
Τα ερευνητικά ερωτήματα της έρευνας είναι: α) Εκφράζονται οι βασικές δημοκρατικές αρχές της συμμετοχής στις αποφάσεις και της ισότητας στην δημιουργία και εφαρμογή των Ε.Κ. των Λυκείων; β) Εμφανίζονται διαφορές ως προς τις παραπάνω παραμέτρους μεταξύ των Ε.Κ. δημόσιων και ιδιωτικών Λυκείων;
Αντικείμενο της έρευνας θα είναι ένας αριθμός εσωτερικών κανονισμών (Ε.Κ.) λειτουργίας Λυκείων που έχουν δημοσιευθεί στο διαδίκτυο. Αναλύονται οι Ε.Κ. 16 δημόσιων (ΔΗ1 έως ΔΗ16) και 16 ιδιωτικών σχολείων (ΙΔ1 έως ΙΔ16). Οι ερευνούμενοι δείκτες είναι οι εννέα και παρατίθενται στη παρακάτω παρουσίαση αποτελεσμάτων. Τέσσερεις δείκτες (α, δ, ε και ζ) διερευνούν αν διαφοροποιούνται οι γενικές διαπιστώσεις του Συνηγόρου του Παιδιού (2009β), ως προς την τήρηση των κανόνων στα Ελληνικά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, πέντε χρόνια μετά την δημοσίευσή τους. Οι υπόλοιποι δείκτες διερευνούν επιπλέον ζητήματα δημοκρατικής λειτουργίας όπως η συσχέτιση παραβάσεων και ποινών, η συμμετοχή των εκλεγμένων οργάνων των μαθητών κλπ.
Οι Ε.Κ. που εξετάστηκαν είχαν διαφορετική οργάνωση, διαφορετική έκταση και σαφώς διαφορετική διάρθρωση. Έγινε προσπάθεια μέσα από τα κείμενα να γίνει προσδιορισμός πώς ο καθένας απαντά στους δείκτες της ανάλυσής μας. Η ανάλυση περιορίζεται μόνο στα κείμενα και φυσικά οι χαρακτηρισμοί και οι ελλείψεις των Ε.Κ. δεν γενικεύονται και στο τρόπο δράσης των σχολείων, όπου είναι πιθανόν άγραφοι κανονισμοί λειτουργίας να διαφοροποιούν την τελική εικόνα του σχολείου, ως προς τους δείκτες που εξετάζονται.
Παρουσίαση αποτελεσμάτων
Οι δείκτες που διερευνήθηκαν και τα αποτελέσματα της διερεύνησης κατά δείκτη είναι τα παρακάτω:
α) Αποτύπωση της συμμετοχής των μαθητών στην σύνταξη του Ε.Κ.: Μόνο σε ένα ποσοστό (6 στα 17) των Ε.Κ. των δημόσιων σχολείων ανάφερε την συμμετοχή των μαθητών στη σύνταξή του. Σε ένα σχολείο (ΔΗ6) περιγράφεται η διαδικασία συμμετοχής των μαθητών μέσα από ενημερώσεις ανά τμήματα, και τη καταγραφή των απόψεών τους μέσα από ερωτηματολόγια. Σε ένα άλλο σχολείο (ΔΗ4) η εμπλοκή των μαθητών έγινε δια μέσω της συμμετοχής του 15μελούς στην σύνταξη του Ε.Κ. Αντίθετα σε κανένα από τα Ιδιωτικά Λύκεια των οποίων εξετάστηκαν οι Ε.Κ. δεν αναφέρει συμμετοχή των μαθητών στην διαμόρφωσή του.
β) Αναφορές στις δημοκρατικές αξίες μέσα στο Ε.Κ.: Περίπου τα μισά από τα σχολεία δεν έχουν αναφορές για την συσχέτιση του Ε.Κ. με την διάχυση δημοκρατικών αντιλήψεων σε όσους ζουν στο σχολείο. Στον Ε.Κ. του ΙΔ15 η αναφορά αυτή διατυπώνεται ως εξής: «Επομένως και η εσωτερική οργάνωση της σχολικής ζωής πρέπει να στοχεύει στην εκπαίδευση και την διαπαιδαγώγηση των νέων κατά τα πρότυπα και τις ανάγκες μιας φιλελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας».
Αξιοσημείωτο ότι μικρός αριθμός ιδιωτικών σχολείων από αυτά που δεν έχουν αναφορές στην προώθηση των δημοκρατικών αξιών αναφέρουν διάφορους άλλους πυλώνες στους οποίους στηρίζουν το έργο τους. Πχ ο ΙΔ5 θεωρεί ως πυλώνες κατά σειρά: (α) τη χριστιανική διδασκαλία και τις χριστιανικές αξίες, (β) την καλλιέργεια του υγιούς πατριωτισμού, (γ) την επιδίωξη της αριστείας, (δ) το σεβασμό στον όλον άνθρωπο και (ε) τη διαμόρφωση διαπαιδαγωγούσας ατμόσφαιρας. Σε σχολεία που ανήκουν σε θρησκευτικούς οργανισμούς (ΙΔ10, ΙΔ13) η προώθηση της χριστιανικής πίστης αποτελεί επίσης βασική αρχή τους.
γ) Το ύφος του κειμένου του Ε.Κ.: Οι περισσότεροι Ε.Κ. είναι γραμμένοι με διατακτικό ύφος. Είναι δηλαδή μια σειρά κανόνων που πρέπει να εφαρμόζονται, χωρίς να αιτιολογείται για ποιο λόγο πρέπει να γίνει αυτό. Λίγα σχολεία κυρίως δημόσια πολλές φορές αιτιολογούν κάποιες διατάξεις του Ε.Κ. Για παράδειγμα το ΔΗ5 αναφέρει:
«Η τάξη, η ησυχία και το ήρεμο κλίμα μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας είναι προϋποθέσεις αρμονικής συνεργασίας όλων των μελών της ομάδας. Αν δεν εξασφαλιστούν τέτοιες συνθήκες, δεν είναι δυνατόν να παραχθεί σοβαρό σχολικό έργο ούτε στο γνωστικό ούτε στο συναισθηματικό ούτε στον ψυχοκινητικό τομέα της μάθησης».
δ) Αναφορά δικαιωμάτων των μαθητών πέρα από τις υποχρεώσεις τους: Οι περισσότεροι Ε.Κ. αποφεύγουν να αναφέρουν δικαιώματα μαθητών στα κείμενά τους. Μόνο τρεις Ε.Κ. (ΔΗ2, ΔΗ12 και ΙΔ12) αναφέρουν σε συγκεκριμένες ενότητες δικαιώματα μαθητών και άλλοι τρεις (ΔΗ7, ΔΗ9 και ΙΔ1) κάνουν κάποιες νύξεις για αυτά.
ε) Αναφορά του Ε.Κ. τόσο στους μαθητές όσο και στους καθηγητές; Λιγότεροι από τους μισούς Ε.Κ. των δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων αναφέρονται εκτός από τις υποχρεώσεις μαθητών έστω και μερικά στις υποχρεώσεις των διδασκόντων. Η πλειοψηφία των Ε.Κ. είναι κανονισμοί υποχρεώσεων αποκλειστικά των μαθητών.
στ) Αναγνώριση ρόλου των μαθητικών κοινοτήτων: Πολύ μικρό ποσοστό από τους Ε.Κ. αναφέρονται στις μαθητικές κοινότητες και στα εκλεγμένα μέλη τους (πενταμελή τμημάτων και δεκαπενταμελές). Ακόμα λιγότεροι αναγνωρίζουν κάποιο ρόλο στην εφαρμογή των Ε.Κ. Ο ΔΗ7, ο πιο δημοκρατικός κατά την γνώμη μας Ε.Κ. έχει μόνο δύο δευτερεύουσες αναφορές στο δεκαπενταμελές. Η μία αναφέρει «Αν αυτή η παιδαγωγική παρέμβαση δεν αποδώσει (ΣΣ. παρέμβαση για μη ευπρεπή ενδυμασία), η ευθύνη μεταφέρεται στο 15μελές…» και η άλλη «Πρόσθετες διακρίσεις (ΣΣ τιμητικές) μπορούν να συναποφασίζονται με το 15μελές μαθητικό συμβούλιο…».
ζ) Αναφορά σε παραβατικές συμπεριφορές. Όλοι οι Ε.Κ. αναφέρουν, σε διαφορετικό βαθμό βέβαια, σύνολα συμπεριφορών στο σχολείο οι οποίοι θεωρούνται παραβατικές. Σε πολύ λίγους Ε.Κ. γίνεται διάκριση των μη ηθικών συμπεριφορών (βία, τραμπουκισμοί, καταστροφές κλπ) από συμπεριφορές καθαρά κανονιστικού χαρακτήρα. Ο ΔΗ8 προσδιορίζει ποια θεωρούνται πολύ σοβαρά παραπτώματα αναφέροντας την χειροδικία, την άσκηση ψυχολογικής βίας, την πρόκληση ζημιών και φθορών, το κάπνισμα, την κατοχή ή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών.
η). Συσχετίσεις παραβατικών συμπεριφορών και επιβαλλόμενων ποινών. Οι περισσότεροι Ε.Κ των δημόσιων σχολείων δεν αναφέρουν καθόλου ή αναφέρουν ελάχιστα τις διάφορες ποινές που επιβάλλονται σε περιπτώσεις παραβατικών συμπεριφορών. Αντίθετα οι Ε.Κ των ιδιωτικών σχολείων σχεδόν όλοι αναφέρουν τα διάφορα είδη ποινών που επιβάλλονται. Σχεδόν κανένας Ε.Κ. δεν συσχετίζει ποινές με τις παραβάσεις. Μόνο ο ΙΔ11 εξηγεί με λεπτομέρεια ποιες ποινές επιβάλλονται στους μαθητές για την χρήση του κινητού στο σχολείο και ο ΙΔ12 εξηγεί τις ποινές για περιπτώσεις απόπειρας αντιγραφής στις εξετάσεις
θ) Εκδίκαση παραβατικών ενεργειών. Σε κανένα Ε.Κ. δεν περιγράφεται διαδικασία εξέτασης παραβατικών ενεργειών από αυτούς που επιβάλλουν ποινές Διευθυντές και Σύλλογο διδασκόντων. Δεν περιγράφεται ούτε το δικαίωμα απολογίας ούτε το δικαίωμα παρουσίας εκλεγμένων μελών των μαθητικών κοινοτήτων. Μόλις ένα κανονισμός, ο ΙΔ1, προβλέπει πολιτική παραπόνων γράφοντας: «Μαθητές και γονείς διατηρούν το δικαίωμα να εκφράσουν παράπονο, απόψεις ή γνώμη σε σχέση με την καθημερινότητα στο σχολείο».
Συμπεράσματα και προτάσεις
Γενική εικόνα από τους Ε.Κ. που εξετάσθηκαν είναι ότι βασικές αρχές δημοκρατικής λειτουργίας δεν εφαρμόστηκαν στους περισσότερους από αυτούς. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι ισχύουν οι γενικές διαπιστώσεις του Συνηγόρου του Παιδιού ως προς το ότι οι Ε.Κ. είναι κυρίως παράθεση εντολών οι οποίες δημιουργήθηκαν απόντων των μαθητών και τις οποίες συνήθως καλούνται να εφαρμόσουν μόνο οι μαθητές και ότι οι περισσότεροι Ε.Κ. αγνοούν το λόγο των μαθητών και στην εφαρμογή του Ε.Κ. Επιπλέον η έρευνα διαπιστώνει ότι ελάχιστοι Ε.Κ. αναγνωρίζουν κάποιο λόγο ή ρόλο στα θεσμοθετημένα μαθητικά συμβούλια (δεκαπενταμελές σχολείου και πενταμελή τμημάτων). Πιστεύουμε ότι ο Ε.Κ. του σχολείου είναι αναγκαίο να αναφέρεται σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στην λειτουργία του σχολείου κύρια εκπαιδευτικούς, μαθητές και κηδεμόνες και να είναι προϊόν συστηματικής διαβούλευσης όλων των μελών και των φορέων τους.
Η ύπαρξη άνισης αντιμετώπισης των διάφορων εμπλεκομένων στην σχολική ζωή είναι από τα μεγάλα προβλήματα των περισσότερων Ε.Κ. που αναλύθηκαν. Η αναφορά σε πολλούς Ε.Κ. μόνο στις υποχρεώσεις των μαθητών και όχι στις υποχρεώσεις όλων των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία προωθεί την ανισότητα πχ μεταξύ μαθητών – εκπαιδευτικών. Επίσης η μη κατηγοριοποίηση των παραβάσεων όπως και η μη συσχέτιση παραβάσεων με ποινές δημιουργεί πεδία αυθαιρεσίας για αυτούς που επιβάλλουν ποινές (διευθυντές, σύλλογος καθηγητών κλπ). Τέλος η μη πρόβλεψη διαδικασιών συμμετοχής στις «εκδικάσεις των υποθέσεων παράβασης» των εκλεγμένων μελών του τμήματος και του σχολείου μπορεί να οδηγήσει σε υπόνοιες αυθαιρεσιών με αποτέλεσμα την διαταραχή του σχολικού κλίματος. Πιστεύουμε ότι ο Ε.Κ. είναι αναγκαίο να αναφέρεται ιδεολογικά και να εφαρμόζει στην πράξη τις δημοκρατικές αξίες της ισότητας, του δημοκρατικού διαλόγου, του αμοιβαίου σεβασμού και του σεβασμού της διαφορετικότητας, της αλληλεγγύης, της υπευθυνότητας και της συμμετοχής. Ο Ε.Κ πρέπει να είναι κατά το δυνατόν αιτιολογικός στα άρθρα του να μην είναι κείμενο μόνο υποχρεώσεων αλλά και κείμενο δικαιωμάτων.. Επίσης ο Ε.Κ. χρειάζεται να αξιολογεί και να συσχετίζει κατά το δυνατόν παραβάσεις με ποινές και να αναγνωρίζει δικαιώματα υπεράσπισης με την εμπλοκή και εκλεγμένων οργάνων των μαθητών.
Μέσα από την ανάλυση των Ε.Κ. εμφανίζονται διακριτές διαφορές ανάμεσα στα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία. Κανένα ιδιωτικό σχολείο δεν εμπλέκει στην δημιουργία του Ε.Κ. τους μαθητές του. Ένας λόγος που δικαιολογεί εν μέρει αυτό το γεγονός είναι ότι τα ιδιωτικά σχολεία υποχρεώνονται από τον Νόμο 682 (1977) να καταθέσουν εκ των προτέρων το Ε.Κ. τους ώστε να λάβουν άδειας λειτουργίας. Όμως οι μετέπειτα αναθεωρήσεις που καταθέτουν στις Διευθύνσεις που ανήκουν, δεν εμφανίζουν διαδικασίες ενσωμάτωσης των απόψεων των μαθητών τους. Χαρακτηριστικό επίσης των κανονισμών των ιδιωτικών σχολείων είναι οι προβολές αρχών και υπηρεσιών που στοχεύουν μάλλον στον γονέα – πελάτη. Είναι συχνή η προβολή ιδιαίτερων αρχών, όπως πχ η προώθηση χριστιανικής πίστης, η επιδίωξη αριστείας κλπ, ή οι επιπλέον προσφορές όπως πχ ξένες γλώσσες, αθλήματα κλπ. Η προώθηση γίνεται μέσα από επιμελημένες εκδόσεις των Ε.Κ. που αποδίδονται στον γονέα με την εγγραφή του παιδιού του στο σχολείο. Ο Ε.Κ. σε αυτή την περίπτωση σε ένα βαθμό αποτελεί διαφημιστικό υλικό, όπου ο γονέας διαβάζει αυτά που υποσυνείδητα επιθυμεί από το σχολείο και δικαιολογεί το κόστος των διδάκτρων που κατέβαλε.
Βιβλιογραφία
Barton R, &, Nishioka V. (2014). Discipline Disparities: Implications for SchoolPractice and Policy στο Principal’s Research Review vol. 9, issue 4. Ανακτήθηκε από: http://educationnorthwest.org/sites/default/files/resources/prr-discipline-disparities.pdf(20-01-2015)
Butler , J. (1988) Clear, Consistent Discipline Centennial High School διαθέσιμο στο: http://educationnorthwest.org/sites/default/files/ClearConsistentDiscipline.pdf (20-01-2015)
Cotton, K. (1990). Schoolwide and Classroom Discipline. Ανακτήθηκε από: http://www.nwrel.org/scpd/sirs/5/cu9.html (20-1-2015)
Goodman J. (2006). School Discipline in Moral Disarray The Journal of Moral Education, Volume 35, Issue 2, pp 213-230. GSE Publication
Mayer, J. (2007). Creating a safe and welcoming school. Educational practice series. No 16. UNESCO
Skiba, R. & Peterson R. (2003). Teaching the social curriculum: School discipline as instruction. Preventing School Failure; Winter 2003; 47, 2; Research Library
Varnham, S.(2005). Seeing things differently: restorative justice and school discipline Education and the Law, Vol. 17, No. 3, pp. 87-104
Ι.Ε.Π. (2012). Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία αυτοαξιολόγησης στη σχολική μονάδα. Τόμος IV. Αθήνα. Ι.Ε.Π.
Ματσόπουλος, Α. (2009) Επιθετικότητα και βία στα σχολεία: στρατηγικές αντιμετώπισης. Στο ηλεκτρονικό περιοδικό «The art of crime». Τεύχος 11. . Ανακτήθηκε από: http://www.theartofcrime.gr/index.php?pgtp=1&aid=1247494497 (20-1-2015)
Μαυρογιώργου, Α. (2006) Σχολικοί κανόνες και σχολική πειθαρχία: Θεωρητικές αναζητήσεις, Σύγχρονη Εκπαίδευση, τεύχ. 148, σελ. 153 – 168
Μπαραλός, Γ. & Φωτοπούλου, Χ. (2010). Οι διαπροσωπικές σχέσεις εκπαιδευτικών-μαθητών στη σχολική τάξη και ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διαμόρφωσή τους. Στο Ν. Γεωργιάδης, Κ. Σαραφίδου, & Π. Δεμίρογλου (Επιμ.), Ο Εκπαιδευτικός και το Έργο του: Παρελθόν – Παρόν – Μέλλον, Πρακτικά 3ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΕΤΕΑΔ (σ.669-684). Δράμα: Εταιρεία Επιστημών Αγωγής.
Νόμος 682/1977 (ΦΕΚ Α' 244) Περί Ιδιωτικών σχολείων Γενικής Εκπαίδευσης και Σχολικών Οικοτροφείων.
Πανούσης, Ι (2009) (Ενδο)σχολική βία: Χωρίς όρια και χωρίς ορίζοντα; στο «Παιδική παραβατικότητα και σχολείο» Πρακτικά επιστημονικής ημερίδας. Εκδ Τόπος. Αθήνα
Συνήγορος του παιδιού (2009α). Ο ρόλος των μαθητών στη σύνταξη και εφαρμογή Σχολικών Κανονισμών, Ανοιχτή Συζήτηση. Ανακτήθηκε από: http://www.0-18.gr/downloads/protaseis-mathiton-stin-anoichti-syzitisi-sti-thes-ki-martis-2009 (20-1-2015)
Συνήγορος του παιδιού (2009β). Σχολικοί Κανονισμοί και Δημοκρατική Διοίκηση στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Α.Π. 266/20-10-2009. Ανακτήθηκε από: http://www.0-18.gr/downloads/keimeno-paratiriseon-gia-scholikoys-kanonismoys-pros-ypoyrgeio-paideias (20-1-2015)
ΥΠΕΠΘ (2002). Βασικές αρχές εσωτερικής λειτουργίας των σχολείων. Ανακτήθηκε στο: http://www.fa3.gr/nomothesia_2/nomoth_education/body.htm(20-1-2015)