Πολλές φορές ακούμε  τη φράση " αἰδώς Ἀργεῖοι "      που σε απλά ελληνικά σημαίνει "ντροπή Αργείοι!" Με τη φράση αυτή επιπλήττουμε συνήθως κάποιες ομάδες ή σύνολα ανθρώπων, όταν η συμπεριφορά ή η στάση τους δε συνάδει  με την ενδεδειγμένη ή την αναμενόμενη. Σπάνια μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για ατομική επίπληξη.

Πότε όμως ειπώθηκε για πρώτη φορά  και  σε ποια συγκυρία ;

Με τη φράση αυτή επέπληξε ο Αίαντας τους  Αργείους όταν φοβισμένοι είχαν καταπτοηθεί και ανέχονταν τους Τρώες να απειλούν με κάψιμο τα πλοία τους. Ακολουθεί το απόσπασμα από την Ιλιάδα που περιέχει την προτροπή του Έκτορα προς τους Τρώες και την  προτροπή του Αίαντα προς τους Ελληνες. Το απόσπασμα  αυτό επικαλέστηκε και ο ρήτορας  Λυκούργος, στον "Κατά Λεωκράτους λόγο  του προκειμένου οι δικαστές να συγκρίνουν τα λόγια του Εκτορα και του Αίαντα με τη φυγομαχία-λιποταξία του Λεωκράτη.

Η μετάφραση των 20 περίπου στίχων είναι δική μου.

ἀλλά μάχεσθ' ἐπί νηυσίν ἀολλέες· ὅς δέ κεν ὕμεων

Αλλά να πολεμάτε πυκνά συγκεντρωμένοι γύρω από τα πλοία. Κι αν τύχει κάποιος από σας

βλήμενος ἠέ τυπείς  θάνατον καί πότμον ἐπίσπῃ

χτυπημένος ή τραυματισμένος να συναντήσει πρόωρα το θάνατο και τη μοίρα

τεθνάτω· οὔ οἱ ἀεικές ἀμυνομένῳ περί πάτρης

ας πεθάνει·  Όμως ο θάνατος για  κείνον που την πατρίδα υπερασπίζεται δεν είναι επονείδιστος.

τεθνάμεν·  ἀλλ' ἄλοχός τε σόη καί παῖδες ὀπίσσω,

Θα μείνει ζωντανή η γυναίκα του και τα παιδιά του τα   ανήλικα να συνεχίσουν τη γεννιά

καί οἶκος καί κλῆρος ἀκήρατος, εἴ κεν Ἀχαιοί

κι απείραχτο το σπίτι και το βιος του, σαν θα

οἴχωνται σύν νηυσίν φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν.

σαλπάρουν οι Αχαιοί για τη γλυκιά πατρίδα».

Ὥς εἰπών ὄτρυνε μένος καί θυμόν ἑκάστου.

Ετσι είπε και ξεσήκωσε το πάθος και το θάρρος  στον καθένα.

Αἴας δ' ἑτέρωθεν ἐκέκλετο οἷς ἑτάροισιν.

Κι ο Αίαντας  απέναντι έλεγε στους δικούς του:

αἰδώς Ἀργεῖοι· νῦν ἄρκιον ἤ ἀπολέσθαι

«Ντροπή Αργείοι! Το μόνο βέβαιο που τώρα μας περιμένει είναι να χαθούμε

ἠέ σαωθῆναι καί ἀπώσασθαι κακά νηῶν

ή να σωθούμε και να διώξουμε τη συμφορά απ’ τα πλοία.

ἦ ἔλπεσθ'  ἤν νῆας ἕλῃ κορυθαίολος Ἕκτωρ

Αλήθεια, ελπίζετε πως, αν κυριεύσει τα πλοία ο Έκτορας  με την κυματιστή τη χαίτη

ἐμβαδόν ἵξεσθαι ἥν πατρίδα γαῖαν ἕκαστος;

στην περικεφαλαία, θα γυρίσετε με τα πόδια στην πατρίδα του ο καθένας;

ἦ οὐκ ὀτρύνοντος ἀκούετε λαόν ἅπαντα

Αλήθεια   δεν τον ακούτε που ξεσηκώνει ολόκληρο το λαό του,

Ἕκτορος, ὅς δή νῆας ἐνιπρῆσαι μενεαίνει;

τον Εκτορα που οργισμένος λαχταρά τα πλοία μας να κάψει;

οὐ μάν ἔς γε γε χορόν κέλετ΄ἐλθέμεν, ἀλλά μάχεσθαι.

Και , βέβαια,  δεν μας προσκαλεί σε χορό, αλλά σε μάχη.

ἡμῖν δ' οὔ τις τοῦδε νόος καί μῆτις ἀμείνων

Κι όσο για μας, καμιά σκέψη ή ιδέα δεν είναι καλύτερη από τούτη,

 ἤ αὐτοσχεδίῃ μῖξαι χεῖράς τε μένος τε.

από το να ενώσουμε δηλαδή τα χέρια με την ψυχή μας  σε μάχη σώμα με σώμα.

βέλτερον ἤ ἀπολέσθαι ἕνα χρόνον ἠέ βιῶναι

Γιατί είναι προτιμότερο την ίδια χρονική στιγμή να σκοτωθείς ή να σωθείς

ἤ δηθά στρεύγεσθαι ἐν αἰνῇ δηϊοτῆτι

στην πεισματώδη μάχη, παρά να βασανίζεσαι  μια ζωή

ὧδ' αὔτως παρά νηυσίν υπ' ἀνδράσι χειροτέροισιν.

εδώ κοντά  στα πλοία από κατώτερους άντρες.

Ὥς εἰπών ὄτρυνε μένος καί θυμόν ἑκάστου.

Ετσι είπε και ξεσήκωσε το πάθος και το θάρρος  στον καθένα.

                                                                          Ιλιάδα    Ο  494 -  514