Θανόγιαννη Χαρά
Σχ. έτος 2017-18
Κυκλαδικός Πολιτισμός – Ασκήσεις
1.Τοιχογραφία της Άνοιξης
Τοιχογραφία της Άνοιξης.Πρόκειται για τη μοναδική τοιχογραφία του Ακρωτηρίου Θήρας που βρέθηκε ολόκληρη στη θέση της να κοσμεί τρεις τοίχους του ίδιου δωματίου.Δωμάτιο Δ2,Συγκρότημα Δ.Ακρωτήρι Θήρας,16ος αι.π.Χ.
Εικονίζεται βραχώδες τοπίο της Θήρας πριν από την έκρηξη του ηφαιστείου.Οι κορυφές και οι πλαγιές των βράχων καλύπτονται από ερυθρούς,ανθισμένους ή μισανοιγμένους,κρίνους με κίτρινους στήμονες.Οι κρίνοι φύονται ανά τρεις από τα κόκκινα ή γκρίζα ηφαιστειογενή βράχια.Παιχνιδιάρικα,γεμάτα ζωή χελιδόνια μόνα ή σε ζεύγη,δίνουν κίνηση στο τοπίο και απεικονίζουν συμβολικά την αναγέννηση της φύσης.
Λέξεις-κλειδιά : βραχώδες τοπίο,ερυθροί κρίνοι,κίτρινοι στήμονες,κόκκινα ή γκρίζα ηφαιστειογενή βράχια,χελιδόνια.
Άσκηση: Να περιγράψετε την τοιχογραφία της Άνοιξης.Να υποθέσετε ότι η περιγραφή σας μαζί με τη φωτογραφία του έργου πρόκειται να δημοσιευθεί σε μαθητικό περιοδικό.
2.Τοιχογραφία των αντιλοπών
Τοιχογραφία των αντιλοπών.Ζεύγος αντιλοπών αποδίδεται σε περίγραμμα,με δυνατές μαύρες γραμμές,πάνω στο λευκό βάθος του κονιάματος.Δωμάτιο Β1,κτίριο Β.Ακρωτήρι Θήρας,16ος αι.π.Χ.
Η λυγερή,ευκίνητη μορφή τους αποδίδεται με απλότητα και οι κινήσεις τους είναι συγκρατημένες αλλά εκφραστικές.Η τοιχογραφία κοσμούσε το ίδιο δωμάτιο με αυτήν των «πυγμάχων»,σε μια συμβολική ίσως σύνθεση εικόνων ανθρώπων και νεαρών ζώων.Ζεύγος αντιλοπών ή μεμονωμένες αντιλόπες κοσμούσαν και τους άλλους τοίχους του δωματίου.Το άνω τμήμα του περιέτρεχε διακοσμητική ζώνη με κλάδο και φύλλα κισσού.
Άσκηση: Να περιγράψετε την τοιχογραφία των αντιλοπών.Να υποθέσετε ότι η περιγραφή σας μαζί με τη φωτογραφία του έργου πρόκειται να δημοσιευθεί σε μαθητικό περιοδικό.
3.Χρώμα ειδωλίων
«Παρά το γεγονός ότι τα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια και αγγεία εντυπωσιάζουν σήμερα με τη σχεδόν διάφανη λευκότητα του υλικού τους,γνωρίζουμε ότι οι Κυκλαδίτες αγαπούσαν το χρώμα και το χρησιμοποιούσαν εκτενώς στις δημιουργίες τους είτε για πρακτικούς είτε για συμβολικούς λόγους.Ίχνη χρωστικών ουσιών διατηρούνται σήμερα τόσο σε μαρμάρινα αντικείμενα όσο και σε πήλινα αγγεία και οστέινα εργαλεία και η μελέτη τους γίνεται με μακροσκοπικές μεθόδους,χημικές αναλύσεις και φωτογραφικές αποτυπώσεις με υπεριώδη ακτινοβολία.
Τα χρώματα που χρησιμοποιούσαν οι Κυκλαδίτες ήταν κυρίως το κόκκινο και το γαλάζιο και,σπανιότερα,το πράσινο και το μαύρο.Τα χρώματα ήταν ορυκτά και προέρχονταν:
– το κόκκινο από οξείδια του σιδήρου (αιματίτη),ερυθρή ώχρα ή κιννάβαρι (θειούχο υδράργυρο),υλικό που δεν εντοπίζεται στο Αιγαίο και πιθανότατα εισαγόταν από τα Βαλκάνια ή την Μικρά Ασία
– το γαλάζιο από αζουρίτη (ανθρακικό χαλκό)
– το πράσινο από μαλαχίτη ή υδροξείδιο του αζουρίτη
– το μαύρο συναντάται σπάνια και πιθανόν προέρχεται από οξείδωση κάποια άλλης χρωστικής,ίσως του αζουρίτη.
Με μελανό ή βαθυγάλαζο χρώμα δηλώνονταν τα μάτια,τα φρύδια και τα μαλλιά.Με κόκκινο χρώμα τονίζονταν οι εγχάρακτες λεπτομέρειες (π.χ.τα δάκτυλα των χεριών) και αποδίδονταν κοσμήματα (περιδέραια,βραχιόλια),αντικείμενα που μπορούν να ερμηνευθούν ως εμβλήματα εξουσίας (διαδήματα,ταινίες) και διακοσμητικά μοτίβα του προσώπου και του σώματος,ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις δηλώνονταν τα αυτιά,τα ρουθούνια και το στόμα.»
Άσκηση: Αφού μελετήσετε το παραπάνω κείμενο,προσπαθήστε να αποκαταστήσετε ένα κυκλαδικό ειδώλιο στην αρχική του μορφή ζωγραφίζοντάς το.
4.«Ὁ ἐγείρων πρόποσιν»
Η σημασία και η χρήση των κυκλαδικών ειδωλίων εξακολουθούν να προβληματίζουν τους αρχαιολόγους. Και αυτό, γιατί οι Κυκλαδίτες δεν άφησαν γραπτά τεκμήρια, ενώ ελλιπείς είναι και οι ανασκαφικές μαρτυρίες, αφού η μεγάλη αξία των ειδωλίων στις διεθνείς αγορές αρχαιοτήτων προκάλεσε κύμα αρχαιοκαπηλίας στις Κυκλάδες τις δεκαετίες 1950 και 1960.
«Τα κυκλαδικά ειδώλια στέκουν ως σιωπηλοί μάρτυρες και βοηθούν στην ανάγνωση μιας γραφής που δεν υπάρχει, για την κοινωνία. Είναι παρεξηγημένα, καθώς πολλά δεν είναι ανασκαφικά ευρήματα και δεν γνωρίζουμε τη χρήση τους. Εχουν συνδεθεί περισσότερο με τη σύγχρονη τέχνη κατά τον 20ό αιώνα από τον Πικάσο, τον Ματίς, τον Μπρανκούζι», λέει ο Νίκος Σταμπολίδης.
Άσκηση:Αφού παρατηρήσετε το ειδώλιο ανδρικής μορφής (2800-2300 π.Χ.), γνωστό και ως «ὁ ἐγείρων πρόποσιν» αφηγηθείτε σε α΄ πρόσωπο την ιστορία του δίνοντας φωνή σ’ αυτόν τον «σιωπηλό μάρτυρα» της κυκλαδικής κοινωνίας.