Tο Doping στον Αθλητισμό
Ο πλέον διαδεδομένος τρόπος ντοπαρίσματος γίνεται με τη χρήση αναβολικών στεροειδών. Τόσο πολύ μάλιστα, που πολλοί λέγοντας ντοπάρισμα εννοούν τη χρήση των συγκεκριμένων ουσιών ή το αντίθετο, να θεωρούν αναβολικά στεροειδή όλες τις ουσίες με τις οποίες μπορεί να επιτευχθεί doping. Παρακάτω αναλύεται και ξεκαθαρίζεται ποιες είναι αυτές οι ουσίες, πως δρουν και αποδεικνύεται ότι ο μόνος τρόπος αποφυγής τους είναι η αθλητική παιδεία και η ηθική, όχι μόνο των αθλητών αλλά και όσων έμμεσα ασχολούνται με τον αθλητισμό (παράγοντες, προπονητές κλπ), ακόμη και της ίδιας της πολιτείας.
Η διαπίστωση ότι η τεστοστερόνη εκτός από τα χαρακτηριστικά του φύλου είναι υπεύθυνη κατά πολύ η για την μυϊκή ανάπτυξη οδήγησε στην χρήση της από αθλητές που ήθελαν να αναπτύξουν την μυϊκή τους μάζα και τη δύναμη τους. Στη συνέχεια, η προσπάθεια για βελτίωση της φαινοτυπικής έκφρασης των γονιδίων που διεγείρει η ορμόνη, είχε σαν αποτέλεσμα την ανεύρεση άλλων ουσιών με μικρή έως ελάχιστη ανδρογόνα δράση αλλά πολύ μεγαλύτερη αναβολική. Τα αναβολικά στεροειδή είναι πιο δραστικά όταν χορηγηθούν στην εφηβεία η σε νέους ενήλικες λόγω της ευαισθησίας των υποδοχέων των ορμονών σε αυτή την ηλικία. Επίσης έχει βρεθεί αυξημένη ανταπόκριση στις μυϊκές ομάδες της ωμικής ζώνης η τους θωρακικούς μύες και τους γλουτιαίους.
Η μυϊκή ανάπτυξη που επιτυγχάνεται με λήψη αναβολικών παραμένει και μετά από χρόνια αποχή από αυτά (όχι όμως στον βαθμό που εμφανίστηκε μετά την χορήγηση των ουσιών).
Τα αναβολικά στεροειδή κυκλοφορούν σε ενέσιμη μορφή είτε υδατοδιάλυτα είτε λιποδιαλυτά. Οι ενέσιμες μορφές χαρακτηρίζονται από διαφοροποιήσεις, κυρίως την 17η θέση του μορίου της τεστοστερόνης και δεν έχουν μεγάλη επίδραση στην ηπατική λειτουργία, ο δε χρόνος ημιζωής τους είναι μεγαλύτερος. Τα λιποδιάλυτα ενέσιμα ανιχνεύονται για μεγαλύτερο διάστημα στα ούρα. Τα υδατοδιάλυτα ενέσιμα ανιχνεύονται σε μικρότερο διάστημα και ο χρόνος ημιζωής τους ελαχιστοποιείται στα από το στόμα (p.os) λαμβανόμενα σκευάσματα . Τα τελευταία έχουν διαφοροποιήσεις στην 17η θέση του μορίου τεστοστερόνης, ώστε να αντέχουν στο γαστρικό υγρό και απορροφώνται στο έντερο, περνούν στην πυλαία κυκλοφορία και στη συνέχεια στο ήπαρ. Έτσι είναι τα πλέον επικίνδυνα για ηπατικές δυσλειτουργίες ακόμη και για καρκίνο.
Η φυσιολογική σχέση τεστοστερόνης προς την ενδογενή επιτεστοστερόνη είναι 1:1 μέχρι 3:1. Η διεθνής ολυμπιακή ομοσπονδία έχει θέση όριο το 6:1. Έτσι κάνει δεκτές σχέσεις 5:1, 4:1 ή 3:1. Παρόλα αυτά έχει αποδειχτεί ότι η χρήση τεστοστερόνης (ή ανάλογης ουσίας) με δόσεις τέτοιες που να μην ξεπερνιέται το 3:1 έχει τουλάχιστον αντικαταβολική δράση, αν όχι και αναβολική. (Ο Freidl και συνεργάτες 1989 έδωσαν σε 2 άντρες για 6 εβδομάδες 100mg τεστοστερόνη /εβδομάδα) και παρατήρησαν ότι η υψηλότερη σχέση τεστοστερόνης / επιτεστοστερόνης ήταν 4:1. Με αυτές τις δόσεις αποφεύγονται συμπτώματα overtraining. Ο αθλητής έχει ταχύτερη αποκατάσταση και αυξημένη διάθεση για προπόνηση. Η χρήση των αναβολικών βοηθά γενικά σε περιόδους αρνητικού ισοζυγίου αζώτου (αναιμίες, χρόνιες παθήσεις, προ- και μετεγχειρητικά).
Συνήθως τα αναβολικά στεροειδή δίνονται σε κύκλους των 6 εβδομάδων (ή και 12 εβδομάδων) η σε πολύ μεγάλες μονοδόσεις στη διάρκεια του έτους . Συνδυάζονται με υψηλή πρωτεϊνική πρόσληψη και με ανάλογα προπονητικά προγράμματα. Για να γίνονται το δυνατόν λιγότερο ανιχνεύσιμα την περίοδο των αγώνων, η θεραπεία ξεκινά με λιποδιάλυτα ενέσιμα ( μεγάλος χρόνος ημιζωής «Τ ½» ), συνεχίζεται με υδατοδιάλυτα ενέσιμα (μικρότερος T ½ ) και τέλος γίνεται χρήση p.οs σκευασμάτων (πολύ μικρός T ½). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο τελευταίο στάδιο χοριονική γοναδοτροπίνη (masking hormone ),.δίνοντας αρνητικά αποτελέσματα στα tests. Στη διάρκεια του ελέγχου ο αθλητής μπορεί να διαφύγει αυξάνοντας την σχέση διαλύτη / διαλύματος με διουρητικά η χρησιμοποιώντας ξένα ούρα (περνούν με καθετήρα στην ουροδόχο κύστη).
Επίσης τα tests δεν γίνονται τόσο συχνά λόγω κόστους (φτάνει τα 200$) και ο αθλητής -αν το test βγει θετικό- έχει δικαίωμα να ζητήσει άλλες 4 δοκιμασίες.
Τελευταία για την ανίχνευση χρησιμοποιείται η υψηλής πίεσης υγρή χρωμογραφία (HPLC) και η αέρια χρωμογραφία (HPAC) που ανιχνεύουν απειροελάχιστες ποσότητες συγκεκριμένης ουσίας (που πρέπει να τους έχει υποδειχθεί η να υπάρχει υπόνοια για την χρησιμοποίηση συγκεκριμένων αντιδραστηρίων).
Σε bodybuilders παρατηρήθηκε το φαινόμενο χρήσης αναβολικών σε δεκαπλάσιες ποσότητες από τα αναφερόμενα και ενδεικνυόμενα στη συνταγογραφία έως επίσης και χρήση αναβολικών της κτηνιατρικής.
Το πρώτο συνθετικό στεροειδές αναβολικό ήταν παλιότερα το DIANABOL. Το πιο δημοφιλές σήμερα είναι το ενέσιμο DECA-DURABOLIN (Organon Inc. N.Y.). Άλλα είναι τα: STANOZOLOL (Winstrol-Winthrop Pharm, N.Y.), FURAZADOL (Dai-Icchi, Tokyo), Ampules ANADUR, Ampules PRIMOBOLAN (T1/2 =3W σε 7 μήνες ανιχνεύεται το 1/1000 της ουσίας), Χάπια PRIMOBOLAN ( T1/2= 24h σε 10 μέρες το 1/1000 ανιχνεύσιμο). Επίσης: Ampules Steranabol, Ampules Μegagrisevit (υπάρχει και σε σιρόπι), Ampules Strombaject, χάπια Strompa (ευρείας χρήσης με T1/2 = 10h και ανιχνεύσιμο το 1/1000 σε 4 ημέρες).
Από τα πιο πάνω φαίνεται πόσο εύκολο είναι να διαφύγει κάποιος από τους έλεγχους που γίνονται εάν πίσω του υπάρχει ένας έμπειρος γιατρός η βιοχημικός.
Επίσης βρίσκονται όλο και πιο βελτιωμένες ουσίες με λιγότερες παρενέργειες. Οι τακτικοί βιοχημικοί έλεγχοι ηπατικής λειτουργίας προστατεύουν τον χρήστη κρούοντας του τον κώδωνα του κινδύνου πριν οι διαταραχές της υγείας γίνουν μη αναστρέψιμες.
(Από τους πρώτους δείκτες ηπατικής επίδρασης είναι η αύξηση των τρανσαμινασών).
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ
- Αύξηση της LDL (κακής ) χοληστερίνης
- Αύξηση σχέσης LDL /HDL. Σε φυσιολογικά άτομα 2 - Αυξημένη κατακράτηση χλωριούχου νατρίου και νερού, με αποτέλεσμα αυξημένη αρτηριακή πίεση και αύξηση του μεταφορτίου της καρδιάς.
- Καρδιοπάθεια.
- Ηπατικές διαταραχές: Αύξηση τρανσαμινασών (SGOT, SGPT, γ-GT), δείκτες για διακοπή αναβολικών.
- Αύξηση ελευθέρων ριζών στο ήπαρ.
- Καρκίνος ήπατος.
(Τα παραπάνω εμφανίζονται κυρίως στα από το στόμα (pos) λαμβανόμενα αναβολικά που είναι αλκυλιωμένα στη θέση 17-α του μορίου).
- αύξηση μυϊκών ινών ταχείας συστολής (κυρίως οι ενδιάμεσοι τύποι ινών τείνουν προς τα ιστολογικά χαρακτηριστικά των ταχείας συστολής ινών).
- ρήξεις τενόντων λόγω δυσανάλογης αύξησης της ισχύος των μυών σε σχέση με τους τένοντες. Οι χρήστες αναβολικών πρέπει να ακολουθούν ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων (κυρίως διατακτικών) για ελάττωση πιθανοτήτων ρήξεως τενόντων.
- Υπερπλασία μέχρι και καρκίνος του προστάτη
- Ελάττωση σωματικούς λίπους, κατακράτηση H2Oκαι NACL.
- Οι έφηβοι έχουν μεγαλύτερη ανταπόκριση και καλύτερη βιοδιαθεσιμότητα των αναβολικών με αποτέλεσμα ακμή, υπερτρίχωση, αύξηση γεννητικών οργάνων και αν δεν χορηγούνται προσεκτικά, ελάττωση του αναμενόμενου ύψους σώματος.
- Ατροφία όρχεων, αζωοσπερμία (κενοτόπια στα σπερματοζωάρια), γυναικομαστία γαλακτόρροια (μετατροπή τεστοστερόνης από μια αρωματάση του μαζικού αδένα σε οιστραδιόλη), ακμή- τριχόπτωση, υπερτροφία προστάτη. Στις γυναίκες εμφανίζονται: πάχυνση φωνής, υπερτρίχωση- φαλάκρα, αμηνόρροια- αραιομηνόρροια, ατροφία μαστού.
Από τις επιπτώσεις στον ψυχικό κόσμο των αθλητών, εμφανίζονται συχνά: υπεροψία, επιθετικότητα, μανία (αγοραστομανία- επιδειξιομανία), παράνοια (όταν λαμβάνονται υψηλές δόσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα), σύνδρομο αποστέρησης με ληθαργικότητα, διαταραχές ύπνου και κατάθλιψη (συμπτώματα ανάλογα διακοπής κορτικοστεροειδών και οπιούχων)
Γίνεται φανερό ότι η λύση στο πρόβλημα του doping δεν είναι τα antidoping controls ούτε οι τιμωρίες των αθλητών. Τα antidoping controls άλλωστε εύκολα υπερπηδώνται. Για υγιή αθλητισμό απαιτείται αθλητική παιδεία, ήθος και κυρίως να παύσει ο εθνικός μεγαλοϊδεατισμός να στηρίζεται πάνω στα σώματα των αθλητών. Οι αθλητές εξυψώνουν τον άνθρωπο, είναι πολίτες της γης και δεν πρέπει να υλοποιούν ματαιοδοξίες εθνικές, να αποπροσανατολίζουν πολιτικές συνειδήσεις και να εξυπηρετούν πολιτικά συμφέροντα.