επιστροφή στην προηγούμενη σελίδα
ΠΟΛΥΒΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ
ΙΣΤΟΡΙΑΙ Α΄
Τόμος 1
Στήν ιστορία αυτή ο Πολύβιος αναφέρεται στήν βαθμιαία αύξηση τής ισχύος τής Ρώμης μετά τήν αποχώρηση τού Πύρρου απ' τήν Ιταλία καί στίς πρώτες προσπάθειες τών Ρωμαίων νά καταλάβουν τήν Σικελία εμπλεκόμενοι στόν 1ο Καρχηδονιακό πόλεμο.
19 χρόνια μετά τήν ναυμαχία στούς Αιγός Ποταμούς καί 16 χρόνια πρό τής μάχης τών Λεύκτρων, οι μέν Λακεδαιμόνιοι υπέγραφαν τήν Ανταλκίδειο Ειρήνη, ο Διονύσιος ο πρεσβύτερος πολιορκούσε τό Ρήγιον, οι δέ Γαλάτες κυρίευσαν τήν Ρώμη πλήν τού Καπιτωλίου. Αλλά οι Ρωμαίοι πέτυχαν συμφωνίες μέ τούς Γαλάτες πού τούς επέτρεψαν νά γίνουν κύριοι τής πατρίδος τους καί άρχισαν πολέμους κατά τών Τυρρηνών, κατά τών Κελτών, τών Σαυνιτών, τών Ταραντίνων καί τελικά υπέταξαν όλη τήν Ιταλία.
Μαμερτίνοι: μισθοφόροι τού Αγαθοκλέους, τυράννου τών Συρακουσών. Κυρίευσαν τήν Μεσσήνη καί ίδρυσαν κράτος ληστρικό. Τό 269 π.Χ. τούς νίκησε ο Ιέρων καί πολιόρκησε τήν Μεσσήνη. Οι Μαμερτίνοι τότε κάλεσαν σέ βοήθεια τούς Καρχηδονίους καί τούς Ρωμαίους ταυτόχρονα καί έγιναν αιτία τού Α΄ Καρχηδονιακού Πολέμου (264 -221 π.Χ.)
Αννίβας: Καρχηδόνιος στρατηγός πού τό 269 π.Χ. επεχείρησε νά καταλάβει τήν Μεσσήνη. Τό 262 υπεράσπισε τόν Ακράγαντα εναντίον τών Ρωμαίων επί 8 μήνες καί κατόρθωσε νά σώσει τόν στρατό του οδηγήσας αυτόν στό Λιλύβαιο. Τό 260 ενικήθη ως ναύαρχος τού καρχηδονιακού στόλου παρά τάς Μυλάς τής Σικελίας υπό τών Ρωμαίων καί αναγκάστηκε νά τούς παραδώσει τόν στόλο του. Στό τέλος σταυρώθηκε από τούς εξοργισθέντες στρατιώτες του.
Πολίτευμα Καρχηδόνος: αριστοκρατικό. Τήν εξουσία είχε η Γερουσία, η οποία όριζε τούς στρατηγούς καί τής οποίας τά μέλη εξελέγοντο κατ' έτος υπό τού λαού. Αργότερα η Γερουσία αντικαταστάθηκε υπό Συμβουλίου 104 ανδρών καί τό πολίτευμα έγινε ολιγαρχικότερο.
Ξάνθιππος: Σπαρτιάτης στρατηγός καί αρχηγός Ελλήνων μισθοφόρων πού βοήθησε τό 255 π.Χ. τούς Καρχηδονίους νά νικήσουν τούς Ρωμαίους, τών οποίων αιχμαλωτίστηκε καί ο στρατηγός Ρήγουλος. Φθονηθείς υπό τών Καρχηδονίων στρατηγών έφυγε καί ήλθε στήν Αίγυπτο, όπου υπηρέτησε τόν Πτολεμαίο Γ΄ τόν Ευεργέτη.
Ο Α΄ Καρχηδονιακός Πόλεμος μεταξύ Ρωμαίων καί Καρχηδονίων έγινε γιά τήν κατοχή τής Σικελίας καί διήρκεσε 24 συνεχόμενα έτη. Κατ' αυτόν οι Ρωμαίοι έχασαν περί τά 700 σκάφη σέ ναυμαχίες ή τρικυμίες καί οι Καρχηδόνιοι περί τά 500. Ξεχώρισε ο Αμίλκας, ο επονομαζόμενος Βάρκας, φυσικός πατέρας τού Αννίβα, ο οποίος αργότερα πολέμησε κατά τών Ρωμαίων. Επεκράτησαν τελικά οι Ρωμαίοι, πού κατέλαβαν όλη τήν Σικελία πλήν τών πόλεων πού κατείχε ο τύραννος τών Συρακουσίων Ιέρων.
Τόμος 2
ούτως ουδέποτε δεί πρός τό παρόν μόνον, έτι δέ μάλλον πρός τό μέλλον αποβλέπειν αεί τούς ορθώς βουλευομένους.
Μετά τόν πόλεμο γιά τήν κατοχή τής Σικελίας καί αφού έκαναν ανακωχή Καρχηδόνιοι καί Ρωμαίοι, οι πρώτοι περιήλθαν σέ δεινή θέση γιατί ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος, ο λεγόμενος Λιβυκός. Κατ' αυτόν πρωταγωνίστησαν από πλευράς Λιβύων επαναστατών οι Μάθος, Σπένδιος, ο Γαλάτης Αυτάριτος καί ο Ζάρμας, από πλευράς δέ Καρχηδονίων , αρχικά ο Άννων καί εν συνεχεία ο Αμίλκας-Βάρκας βοηθούμενος από τόν νομάδα Ναραύα. Τελικά η επανάσταση κατεπνίγη, οι Καρχηδόνιοι κυριάρχησαν πάλι στήν Λιβύη, έχασαν όμως τήν αυτομολήσασα στούς Ρωμαίους Σαρδηνία. Ο εμφύλιος διήρκησε 3 χρόνια καί 4 μήνες.
ΙΣΤΟΡΙΑΙ Β΄
Μεδιώνιοι: κάτοικοι τής Μεδιώνος, πόλεως τής Ακαρνανίας κοντά στήν σημερινή Κατούνα. Εναντίον της εξεστράτευσαν οι Αιτωλοί, χωρίς όμως επιτυχία.
Εδώ εξιστορείται η πρώτη εκστρατεία τών Ρωμαίων στήν απέναντι ακτή τής Ιλλυρίας καί ο λεγόμενος Ιλλυρικός πόλεμος, κατά τόν οποίο οι Ρωμαίοι απήλλαξαν τήν Κέρκυρα, Επίδαμνο καί άλλες πόλεις από τίς ληστρικές επιδρομές τών Ιλλυριών. Εκείνη τήν περίοδο οι Ιλλυριοί ήταν εχθροί μέ όλους τούς Έλληνες. Τότε μάλιστα καί οι Κορίνθιοι δέχτηκαν γιά πρώτη φορά τούς Ρωμαίους στά Ίσθμια. Εν τώ μεταξύ καί οι Καρχηδόνιοι μέ τόν Ασδρούβα, διάδοχο τού Αμίλκα, είχαν επιτυχίες στήν Ιβηρία, όπου μάλιστα έκτισαν καί τήν Νέα Καρχηδόνα, τήν Καρθαγένη. Μέ τούς Καρχηδονίους οι Ρωμαίοι συνήψαν συμφωνίες γιατί ήθελαν πρώτα ν' απαλλαγούν απ' τόν Κελτικό κίνδυνο στήν Ιταλία καί μετά ν' αντιμετωπίσουν τήν αυξανόμενη ισχύ τών Καρχηδονίων. Καί πράγματι μετά από πολλαπλές συγκρούσεις πολυαρίθμων στρατευμάτων (εκατοντάδων χιλιάδων) κατάφεραν νά εκδιώξουν τούς Κελτούς απ' τήν πεδιάδα τού Πάδου, απομακρύνοντας έναν σοβαρό κίνδυνο γιά τήν Ρώμη. Οι πολεμικές επιχειρήσεις κατά τών Κελτών συνιστούν τόν λεγόμενο Γαλατικό Πόλεμο.
Εν τώ μεταξύ στήν Ιβηρία, τόν Ασδρούβα, ο οποίος δολοφονήθηκε τό 220 π.Χ. από έναν Γαλάτη δούλο, τόν διαδέχτηκε ο Αννίβας, παρά τό νεαρόν τής ηλικίας του, λόγω τής οξυνοίας καί τής τόλμης πού τόν διέκριναν. Αυτός, ήτο φανερό, θά έκανε πόλεμο κατά τών Ρωμαίων. Ο Αννίβας, υιός τού Αμίλκα-Βάρκα, ο μεγαλύτερος Καρχηδόνιος στρατηγός, γεννήθηκε τό 247 π.Χ., έγινε δέ αρχιστράτηγος τών Καρχηδονίων 27 ετών, ήτοι τό 220. Τό 218 άρχισε τόν Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο (218 - 201), πού διήρκεσε περί τά 18 έτη.
Μετά τόν θάνατο τού Πυθαγόρα ηγέρθησαν διωγμοί εναντίον τών Πυθαγορείων κυρίως απ' τούς Δημοκρατικούς. Τό 440 - 430 π.Χ. επυρπολήθη η σχολή των καί άλλοι εσφάγησαν, άλλοι εκάησαν καί άλλοι κατέφυγαν στήν Ελλάδα.
Τισαμενός: υιός τού Ορέστου καί εγγονός τού Αγαμέμνονος, βασιλεύς τών ηνωμένων βασιλείων Μυκηνών καί Σπάρτης.
Κλεομένης Γ΄: υιός τού Λεωνίδου Β΄. Έγινε βασιλιάς τής Σπάρτης τό 235 π.Χ. καί θέλησε νά επαναφέρει τό παλαιό πολίτευμα. Νίκησε τούς Αχαιούς, αλλά ο αρχηγός αυτών Άρατος, ζήτησε τήν βοήθεια τών Μακεδόνων. Στήν μάχη τής Σελασίας, έξω από τήν Σπάρτη, νικήθηκε απ' τούς Μακεδόνες τού Αντιγόνου τού Δώσωνος, τό 221 π.Χ. καί κατέφυγε στόν βασιλιά τής Αιγύπτου, όπου μή δυνηθείς ν' αποσπάσει βοήθεια παρ' αυτού, αυτοκτόνησε. Ο πόλεμος μεταξύ Λακεδαιμονίων καί Αιτωλών από τήν μιά, καί Αχαιών-Μακεδόνων απ' τήν άλλη κλήθηκε Κλεομενικός Πόλεμος.
Αντίγονος ο Δώσων: επίτροπος κατ' αρχάς τού ανηλίκου Φιλίππου Ε΄ , υιού τού Δημητρίου καί κατόπιν βασιλεύς τής Μακεδονίας νυμφευθείς τήν χήρα μητέρα τού Φιλίππου. Πέθανε στήν Μακεδονία τό 221 π.Χ., μετά τήν μάχη τής Σελασίας.
Πτολεμαίος ο Φιλοπάτωρ: κληθείς ούτω κατ' ευφημισμόν, διότι δηλητηρίασε τόν πατέρα του Πτολεμαίο τόν Ευεργέτη. Ο ίδιος διέταξε καί τήν θανάτωση τού καταφυγόντος σ' αυτόν Κλεομένους.
Αντίοχος ο Μέγας: βασιλεύς τής Συρίας απ' τό 223 - 187 π.Χ., σύμμαχος τού Φιλίππου Ε΄ τής Μακεδονίας καί εχθρός τών Ρωμαίων.
ΙΣΤΟΡΙΑΙ Γ΄
Τόμος 3
Ο χρόνος μεταξύ αρχής καί τέλους τής Ιστορίας τού Πολυβίου είναι 53 έτη, δηλαδή από τό 221 π.Χ. έως τό 168 π.Χ.
ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ Β΄ ΚΑΡΧΗΔΟΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Κατ' άλλους τά αίτια αυτά ήταν α) η πολιορκία τής Ζακάνθης (Ιβηρική) υπό τών Καρχηδονίων καί β) η διάβασις υπό τών Καρχηδονίων, κατά παραβίαση τών συνθηκών, τού ποταμού Ίβηρος. Κατά τόν Πολύβιο όμως, αυτά ήσαν απλώς η αρχή τού πολέμου. Ως αιτία τού πολέμου τού Αντιόχου καί τών Ρωμαίων θεωρεί τήν οργή τών Αιτωλών, τού πολέμου μεταξύ Καρχηδονίων καί Ρωμαίων θεωρεί τήν ψυχοσύνθεση τού Αμίλκα, πατρός τού Αννίβα, αλλά καί τήν απώλεια τής Σαρδηνίας καθώς καί τήν υποχρέωση τών Καρχηδονίων νά πληρώσουν άλλα 1200 τάλαντα στούς Ρωμαίους, γιά νά μήν τούς κηρύξουν πόλεμο εκείνη τήν εποχή. Αλλά καί ως τρίτη αιτία θεωρεί τήν ευτυχή εξέλιξη τών πραγμάτων γιά τούς Καρχηδονίους στήν Ιβηρική, όπου ο Αννίβας κυρίευσε τίς διάφορες πόλεις καί τέλος καί τήν Ζάκανθο μετά πολύμηνη πολιορκία. Τόν ίδιο καιρό οι Ρωμαίοι υποτιμώντες τόν κίνδυνο τού Αννίβα, εξεστράτευσαν στήν Ιλλυρία, τήν οποία υπέταξαν μέ τόν Παύλο Αιμίλιο. Έτσι ο Αννίβας μέσα σέ διάστημα 5 μηνών έφτασε στήν πεδιάδα τού Πάδου, αφού επί 15 μέρες διέσχιζε τίς Άλπεις υφιστάμενος ποικίλες κακουχίες είτε από τό δύσβατο τών περιοχών, είτε απ' τίς παρενοχλήσεις τών διαφόρων βαρβάρων, πού κατοικούσαν τήν περιοχή. Απ' τούς 38.000 πεζούς καί τούς 8.000 ιππείς έχασε τούς μισούς . Πρός συνάντηση τού Αννίβα ήλθε ο στρατηγός τών Ρωμαίων Πόπλιος. Ο Αννίβας νίκησε στίς αρχικές συγκρούσεις μέ αποτέλεσμα νά προσέλθουν στίς τάξεις του οι Κελτοί παρασπονδώντας πρός τούς Ρωμαίους. Πρός βοήθεια τού Ποπλίου ήλθε κι άλλος Ρωμαίος στρατηγός, ο Τιβέριος. Αυτόν κατάφερε νά νικήσει ο Αννίβας μέ κατάλληλο στρατήγημα. Όταν στήν Ρώμη πληροφορήθηκαν τήν ήττα τού Τιβερίου, άρχισαν νέες ετοιμασίες καί στρατολογήσεις. Ζήτησαν δέ καί τήν βοήθεια τού Ιέρωνος, ο οποίος τούς έστειλε 500 Κρήτες καί 1.000 πελταστές. Αλλά πάλι ο Αννίβας μέ σύνεση καί στρατηγήματα αιφνιδίασε καί νίκησε στήν Τυρρηνική τόν νέο στρατηγό τών ρωμαίων Φλαμίνιο, συνέχιζε δέ τήν κάθοδό του πρός τήν Ρώμη λεηλατώντας τήν Ιταλία. Οι Ρωμαίοι γιά ν' αντιμετωπίσουν τόν κίνδυνο διόρισαν δικτάτορα τόν Κόιντο Φάβιο, τόν καλούμενο Μάξιμο, άνδρα ικανό καί συνετό. Μαζί μ' αυτόν διόρισαν αρχηγό τού ιππικού τόν Μάρκο Μινίκιο, άνδρα επιπόλαιο, πού βιαζόταν νά συγκρουστεί μέ τούς εχθρούς διαφωνώντας μέ τόν Φάβιο, πού υποστήριζε συντηρητική φθορά τών αντιπάλων. Όταν λοιπόν ο Φάβιος μετέβη στήν Ρώμη γιά κάποιο διάστημα, ο Μάρκος αποφάσισε νά συγκρουστεί μέ τόν Αννίβα, παρά τίς εντολές τού Φάβιου, νά μήν πράξει κάτι τέτοιο.
Πίσαι (Πίζα): πόλις τής ΒΔ Ιταλίας επί τού ποταμού Άρνου. Ήταν μία από τίς 11 πόλεις τής Ετρουρίας, αποικία τών Πισανών τής Ηλείας. Ρωμαϊκή έγινε τό 180 π.Χ. Ο λιμήν της εθεωρείτο ένας εκ τών αρίστων λιμένων τής Ιταλίας.
Τόμος 4
Εν τώ μεταξύ ο Γνάιος, Ρωμαίος στρατηγός, νίκησε σέ ναυμαχία τούς Καρχηδονίους καί οι Ρωμαίοι θέλοντας νά συνεχίσουν τόν πόλεμο στήν Ιβηρία, έστειλαν καί τόν αδελφό τού Γνάιου, Πόπλιο Σκιπίωνα μέ 20 πλοία, γιά νά συμπράξει εκεί. Γιά πρώτη φορά μάλιστα τότε οι Ρωμαίοι διάβηκαν τόν Ίβηρα ποταμό. Ο Μάρκος δέ ανεκηρύχθη στήν Ιταλία συνδικτάτωρ μέ τόν Φάβιο, επειδή είχε μερικές επιτυχίες κατά τού Αννίβα, πού όμως είχαν διογκωθεί στήν Ρώμη. Επειδή πάντως διαφωνούσαν πάντα ως πρός τήν τακτική πού θάπρεπε ν' ακολουθήσουν κατά τού Αννίβα, συμφώνησαν νά χωρίσουν τό στράτευμα διοικώντας ο καθένας από ένα τμήμα. Σύντομα πάντως ο Αννίβας μέ στρατήγημα κατάφερε νά εξουδετερώσει τόν ορμητικό αλλ' επιπόλαιο Μάρκο, οι στρατιώτες τού οποίου σώθηκαν απ' τόν Φάβιο καί στόν οποίο τελικά πειθαρχούσαν. Αφού διαχείμασαν μέ μικροσυμπλοκές, οι δύο στρατοί συγκρούστηκαν αποφασιστικά στήν μάχη τών Καννών τό 216 π.Χ. Στήν μάχη αυτή εκ παρατάξεως νίκησαν οι Καρχηδόνιοι χάρις στό ιππικό τους καί περί τίς 70.000 Ρωμαίοι έπεσαν στήν μάχη, ανάμεσά τους δέ ο νέος αρχηγός τους ύπατος Λεύκιος Αιμίλιος καί οι ύπατοι τού προηγουμένου έτους Μάρκος καί Γνάιος. Οι Κάννες ή Κάννη ήταν πόλις τής Απουλίας επί τής δεξιάς όχθης τού ποταμού Αυφίδου (Οτράντο), πού χύνεται στήν Αδριατική.
ΙΣΤΟΡΙΑΙ Δ΄
Περίπου τήν ίδια εποχή συνέβησαν τά εξής γεγονότα:
1. ο Φίλιππος Ε΄, υιός τού Δημητρίου, γίνεται βασιλιάς στήν Μακεδονία, παιδί ακόμα.
2. ο Αχαιός διορίστηκε δυνάστης καί βασιλεύς τής πέραν τού Ταύρου Ασίας, από τόν Αντίοχο Γ΄. Εφονεύθη όμως τό 214 π.Χ. κατ' εντολήν τού Αντιόχου τού οποίου τόν θρόνο επεβουλεύθη.
3. ο Αντίοχος (ο Μέγας) μετά τόν θάνατο τού αδελφού του Σελεύκου γίνεται βασιλιάς τής Συρίας. Ταυτόχρονα ο Αριαράτης παίρνει τήν εξουσία τών Καπαδοκών.
4. ο Πτολεμαίος ο Φιλοπάτωρ γίνεται κύριος τής Αιγύπτου.
5. οι Καρχηδόνιοι εκλέγουν στρατηγό τόν Αννίβα.
6. ενώ οι Ρωμαίοι πολεμούν μέ τούς Καρχηδονίους τού Αννίβα, ο Αντίοχος καί ο Πτολεμαίος πολεμούν γιά τήν κατάκτηση τής Κοίλης Συρίας, οι Αχαιοί δέ καί ο Φίλιππος πολεμούν κατά τών Αιτωλών καί Λακεδαιμονίων.
Συμμαχικός Πόλεμος (220 - 217 π.Χ.): Μεταξύ τής Αχαϊκής Συμπολιτείας (καί τών συμμάχων της Φιλίππου Ε΄, Φωκέων, Ακαρνάνων καί Θεσσαλών) καί τής Αιτωλικής Συμπολιτείας (καί τών συμμάχων της Ηλείων καί Σπαρτιατών). Ο πόλεμος άρχισε μέ τήν εισβολή τών Αιτωλών στήν Μεσσηνία παρά τήν μεταξύ τους φιλία καί συμφωνίες. Οι μετέχοντες τής Αχαϊκής Συμπολιτείας, αφού συνεδρίασαν στό Αίγιο, αποφάσισαν νά ανταποκριθούν στό αίτημα τών Μεσσηνίων γιά βοήθεια καί άρχισαν πολεμικές προετοιμασίες μέ τόν Άρατο. Αυτός παρήγγειλε στούς Αιτωλούς νά εγκαταλείψουν τήν Πελοπόννησο καί επειδή εφάνη οτι αυτοί θά πειθαρχούσαν, έδιωξε τούς συμμάχους του καί παρακολουθούσε μέ λίγο στρατό τούς Αιτωλούς. Στίς Καφυές όμως δόθηκη μάχη πού νίκησαν οι Αιτωλοί, οι οποίοι στήν συνέχεια μέ πλούσια λάφυρα απ' τίς λεηλασίες πού είχαν κάνει, ήλθαν στόν Ισθμό όπου καί διαλύθηκαν. Μετά ταύτα, κατά τό πρώτο έτος τής 104ης Ολυμπιάδας, συνήλθαν οι σύμμαχοι στήν Κόρινθο, κατόπιν προτάσεως τού Φιλίππου, καί έλαβαν τήν απόφαση τού πολέμου. Εν τώ μεταξύ οι Αιτωλοί, όπως συνήθιζαν, χωρίς νά κηρύξουν δηλαδή πόλεμο, εισέβαλαν ξανά στήν Πελοπόννησο συνεργαζόμενοι μέ Ιλλυριούς καί κυρίευσαν τήν Κύναιθα στήν Αρκαδία. Καί πάλι κατάφεραν νά επιστρέψουν αβλαβώς στήν πατρίδα τους. Όλα αυτά συνέβαιναν κατά τήν εποχή πού ο Αννίβας εξόρμησε κατά τής πόλεως τών Ζακανθαίων. Οι πρώτοι πού επικύρωσαν τήν απόφαση κήρυξης τού πολέμου ήταν οι Ακαρνάνες, μολονότι συνόρευαν μέ τούς Αιτωλούς καί οι ίδιοι ήταν αδύναμοι στρατιωτικά.Οι Ακαρνάνες όμως καί στίς δημόσιες καί στίς ιδιωτικές τους σχέσεις έχουν σταθερότητα καί φιλελευθερισμό καί πάνω απ' όλα βάζουν τό καθήκον. Αντίθετα οι Μεσσήνιοι, άν καί γιά χάρι τους άρχισε ο πόλεμος, δέν επικύρωναν τήν απόφαση, εφ' όσον η Φιγάλεια πού βρίσκεται στά συνορά τους παραμένει υπό τήν εξουσία τών Αιτωλών.
εγώ γάρ φοβερόν μέν είναι φημί τόν πόλεμον, ού μήν ούτω γε φοβερόν, ώστε πάν υπομένειν χάριν τού μή προσδέξασθαι πόλεμον.
Μεσσηνιακοί Πόλεμοι
Α΄ : 743 - 726, Β΄ : 660 - 645, Γ΄ : 464 - 455 π.Χ. Οι Μεσσήνιοι νικήθηκαν από τούς Λακεδαιμονίους καί πολλοί κατέφυγαν στήν Σικελία καί κατέλαβαν τό Ρήγιον καί τήν Ζάγκλην. Μετά τόν Γ΄ Μεσσηνιακό πόλεμο κατέφυγαν στήν Ναύπακτο, πού τούς παραχωρήθηκε από τούς Αθηναίους. Όσοι έμειναν έγιναν δούλοι τών Σπαρτιατών. Επανήλθαν στόν τόπο τους μετά τήν ήττα τών Σπαρτιατών στά Λεύκτρα τό 371 π.Χ. υπό τών Θηβαίων.
Οι Σπαρτιάτες, ενώ στήν αρχή τάχθηκαν στό πλευρό τών Αχαιών, στήν συνέχεια, μετά από σφαγή τών Εφόρων από στασιαστές, μετέβαλαν στάση καί συντάχθηκαν μέ τούς Αιτωλούς. Άρχισαν μάλιστα καί εισβολή στήν Αργολίδα.
Κομοντόριος: ο μετά τόν φονευθέντα στούς Δελφούς Βρέννον (280 - 278 π.Χ.) αρχηγός τών Γαλατών. Ίδρυσε βασίλειο στήν Τύλη τού Ευξείνου Πόντου, πλησίον τού Βυζαντίου.
Προυσίας: βασιλεύς τής Βιθυνίας.
Πόλεμος Ροδίων καί Βυζαντίων : Επειδή οι τελευταίοι επέβαλαν φόρους στά διερχόμενα απ' τά στενά τού Βοσπόρου πλοία. Στό πλευρό τών Ροδίων ήταν ο Προυσίας, καθώς καί ο Αχαιός καί ο Άτταλος. Τελικώς επεκράτησε ειρήνη, αφού οι Βυζάντιοι δέν θά φορολογούσαν πλέον τούς Ροδίους καί ο Προυσίας θά επέστρεφε στούς Βυζαντίους ότι μέ εχθροπραξίες είχε κυριεύσει.
Κατάστασις στήν Κρήτη: Εμαίνετο πόλεμος μεταξύ τών κυριοτέρων πόλεων τής νήσου, Κνωσσού, Λύττου κ.α. , στόν οποίο ενεπλάκησαν Αιτωλοί-Αχαιοί καί Μακεδόνες. Κατ' αυτόν κατεστράφη η Λύττος, η αρχαιότερη πόλη τής νήσου, αποικία μέν τών Λακεδαιμονίων, συγγενής δέ τών Αθηναίων. Κατά τούς ιδίους χρόνους καί ο Μιθριδάτης κήρυξε τόν πόλεμο κατά τής Σινώπης , η οποία ζήτησε τήν βοήθεια τών Ροδίων.
Ενώ ο Φίλιππος εξορμούσε πρός Θεσσαλία καί Ήπειρο, οι Αιτωλοί κυρίευσαν τήν Αίγειρα, αλλά σύντομα οι Αιγειράτες ανακατέλαβαν τήν πόλη τους. Ο Φίλιππος εν τώ μεταξύ πολιορκούσε τόν Άμβρακο (φρούριο), πεισθείς από τούς Ηπειρώτες, ενώ οι Αιτωλοί μέ τόν Σκόπα εισέβαλαν στήν Μακεδονία. Αφού λεηλάτησαν τήν Πιερία επέστρεψαν πρός τό Δίον, τό οποίο κατέσκαψαν. Όταν μάλιστα επέστρεψε στήν Αιτωλία, εθαυμάζετο από τούς Αιτωλούς, οι οποίοι πίστευαν ότι αφ' ενός ουδείς θά τολμήσει νά εισβάλει στήν Αιτωλία, οι ίδιοι δέ θά λεηλατούσαν όχι μόνο τήν Πελοπόννησο, όπως συνήθιζαν, αλλά ακόμη τήν Θεσσαλία καί τήν Μακεδονία. Ο Φίλιππος όμως εξεπόρθησε εντός 40 ημερών τόν Άμβρακο, τόν οποίο παρέδωσε στούς Ηπειρώτες καί στήν συνέχεια διασχίζοντας τήν χώρα τών Αιτωλών κυρίευσε τίς Φοιτείες καί από κεί προχώρησε πρός τήν Στρατική. Εστρατοπέδευσε κοντά στόν Αχελώο, απ' όπου εξορμούσε σέ ληστρικές επιδρομές στήν χώρα καί κανείς δέν τολμούσε νά τόν αντιμετωπίσει. Εν συνεχεία κατέβηκε νοτιότερα καί αφού εκυρίευσε τίς πόλεις Μητρόπολι (Αετός), Κωνώπη (Αγγελόκαστρο) καί Ιθωρία (Σταμνά) κατά τό 219 π.Χ. ήλθε καί στούς Οινιάδες, τούς οποίους καί αυτούς απέσπασε απ' τούς Αιτωλούς. Αφού προχώρησε καί λεηλάτησε τήν περιοχή τής Καλυδωνίας, επανήλθε στούς Οινιάδες, τούς οποίους οχύρωσε αναγνωρίζοντας τήν στρατηγική τους θέση. Καί ενώ κατευθυνόταν ολοένα νοτιότερα, πληροφορήθηκε ότι οι Δάρδανοι απειλούσαν τήν Μακεδονία καί έτσι αναγκάστηκε νά επιστρέψει. Καθ' οδόν συναντήθηκε μέ τόν Δημήτριο τόν Φάριο, ο οποίος είχε διωχτεί από τήν Ιλλυρία υπό τών Ρωμαίων, καί τόν οποίο δέχτηκε φιλικά. Οι Δαρδάνιοι, όταν έμαθαν ότι ο Φίλιππος επιστρέφει, διέλυσαν τόν στρατό τους καί ησύχαζαν. Έτσι καί ο Φίλιππος άφησε τούς Μακεδόνες νά μαζέψουν τούς καρπούς καί παρέμεινε τόν υπόλοιπο χρόνο τού θέρους στήν Λάρισα (1ο έτος Ολυμπιάδας). Τόν ίδιο καιρό ο Αιμίλιος επανελθών απ' τήν εκστρατεία τής Ιλλυρίας, τελούσε θρίαμβο στήν Ρώμη καί ο Αννίβας μετά πού κατέλαβε τήν Ζάκανθα, διέλυσε τόν στρατό του καί παραχείμαζε. Σύντομα οι Αιτωλοί μέ νέο αρχηγό τόν Δωρίμαχο εισέβαλαν στήν ήπειρο καί κατέσκαψαν ακόμα καί τό ιερό τής Δωδώνης. Αλλά καί ο Φίλιππος μέσα στόν χειμώνα ήλθε στήν Κόρινθο, όπου συναντήθηκε μέ τόν Άρατο, τόν πρεσβύτερο, καί έδωσε οδηγίες στούς άλλους συμμάχους , ενώ ο ίδιος στρατοπέδευσε στό Διοσκούριο τής Φλιασίας.
Δαρδανείς: ισχυροτάτη ιλλυρική φυλή στόν Άνω Αξιό καί Λευκό Δρίνο. Λαός άγριος καί ακάθαρτος, αλλά γεναίος, πολεμικός καί φιλόμουσος. Τά Σκόπια καί η Ναϊσός (πατρίδα τού Μ. Κωνσταντίνου) ήσαν πόλεις δαρδανικές.
Κύνος: οχυρός λιμήν τών Οπουντίων Λοκρών επί τού Ευβοϊκού κόλπου. Εκεί κατά τήν μυθολογία έζησαν ο Δευκαλίων καί η Πύρρα. Ερείπια υπάρχουν στή θέση Παλιόπυργος.
Ο Φίλιππος κατευθυνόμενος εν συνεχεία πρός τίς Καφύες, συγκρούστηκε τυχαία μέ Ηλείους, πού είχαν βγεί γιά λεηλασίες, καί τούς διέλυσε. Ακολούθως, αφού διέσχισε υπό αντίξοες συνθήκες τήν Αρκαδία, ήλθε καί κυρίευσε τήν Ψωφίδα, οχυροτάτη πόλη συνορεύουσα μέ τήν Ηλεία. Μετά εισήλθε στήν Ηλεία λεηλατώντας τη καί τέλος αφού κατέλαβε ή καλύτερα απελευθέρωσε πολλές πόλεις τής Πελοποννήσου καί τίς απήλλαξε από Αιτωλούς ή Ηλείους, ήλθε καί διαχείμασε στό Άργος, αφού καί τούς στρατιώτες του έστειλε στήν Μακεδονία.
Τόμος 5
Κατά τήν εποχή αυτή τήν αρχχηγία τών Αχαιών παρελάμβανε ο Επήρατος, στρατηγός δέ τών Αιτωλών ήτο ο Δωρίμαχος. Μέ τήν έναρξη τού θέρους ο Αννίβας εκήρυξε πλέον φανερά τόν πόλεμο κατά τών Ρωμαίων καί ξεκίνησε απ' τίς Καινές. Οι Ρωμαίοι έστειλαν τόν Τιβέριο Σεμπρώνιο στήν Λιβύη καί τόν Πόπλιο Κορνήλιο στήν Ιβηρία. Οι δέ Αντίοχος καί Πτολεμαίος άρχισαν πόλεμο μεταξύ των. Εξ άλλου ο Φίλιππος εξασκούσε τούς Μακεδόνες στή ναυτική τέχνη. Ακολούθησε ο Συμμαχικός Πόλεμος, κατά τόν οποίο ο Φίλιππος κατέστρεψε τό Θέρμο τών Αιτωλών, σέ αντίποινα τών καταστροφών τών τελευταίων. Ο Φίλιππος, παρά τό νεαρόν τής ηλικίας του, αντιμετώπισε τά γεγονότα μέ ωριμότητα καί σύνεση ικανού βασιλιά.
ΑΣΙΑΤΙΚΑ ΚΑΊ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΑ
Ο Κλεομένης αποτυγχάνει νά ανατρέψει τόν Πτολεμαίο τόν Ευεργέτη, αφού ο τελευταίος δέν τού επέτρεπε τήν επάδοδό του στήν Σπάρτη, καί αυτοκτονεί.
Βερενίκη: κόρη τού Βάγα καί τής Αρσινόης, εγγονή τού Φιλίππου. Τόν μνηστήρα της Δημήτριο τόν πήρε η μητέρα της. Διά τούτο η Βερενίκη τόν δολοφόνησε καί παντρεύτηκε τόν Πτολεμαίο τόν Ευεργέτη. Δολοφονήθηκε όμως καί αυτή τό 220 π.Χ. υπό τού Σωσίβιου κατ' εντολήν τού υιού της Πτολεμαίου τού Φιλοπάτορος. Τήν ωραία της κόμη απαθανάτισε ο αστρονόμος Κόνων, ονομάσας έναν αστερισμό "Βερενίκης Πρόκαμον"
ΣΥΡΙΑΚΑ
Ο Αντίοχος κατέλαβε τήν Σελεύκεια, πού ήταν υπό τήν κυριαρχία τού Πτολεμαίου, καθώς καί τήν Κοίλη Συρία μέ τήν βοήθεια τού Αιτωλού Θεοδότου. Η κατάληψη τών πόλεων τής τελευταίας όμως δέν κράτησε πολύ, αφού στήν αποφασιστική μάχη τής Ραφίας, όπου συγκρούστηκαν οι δύο βασιλείς, ο Πτολεμαίος νίκησε καί όλη η Κοίλη Συρία προσχώρησε σ' αυτόν. Στήν μάχη πολέμησαν περίπου 76.000 υπό τόν Αντίοχο καί 68.000 υπό τόν Πτολεμαίο. Μετά τήν μάχη συνομολογήθη συνθήκη ενός έτους καί ο Αντίοχος γύρισε στήν Αντιόχεια κι ετοιμαζόταν κατά τού Αχαιού.
ΡΟΔΙΑΚΑ
Οι Ρόδιοι ασχολούνταν μέ επισκευές ζημιών προηγηθέντος σεισμού, ο οποίος γκρέμισε καί τόν κολοσσό. Ο τελευταίος ήταν άγαλμα τού θεού Ηλίου κατασκευασθέν ορειχάλκινον από τά λάφυρα πού εγκατέλειψε ο Δημήτριος ο Πολιορκητής, όταν έλυσε τήν πολιορκία τής Ρόδου. Είχε ύψος 34 μέτρα. Κατεστράφη από τόν σεισμό τό 224 π.Χ., ενώ τά συντρίμμια του παρέμειναν επί τόπου επί 1000 έτη.
Τόμος 6
Ο Φίλιππος κυριεύει τάς Φθιώτιδας Θήβας, πού κατείχαν οι Αιτωλοί (50 χιλιόμετρα απ' τήν Λάρισα), ενώ ταυτοχρόνως οι Ρωμαίοι ηττώνται στήν Τυρρηνία απ' τόν Αννίβα. Έτσι ο Φίλιππος επιζητεί τέλος τού πολέμου μέ τούς Αιτωλούς, γιά νά στραφεί πρός τήν Ιταλία. Καί πράγματι επετεύχθη ειρήνη χάρις καί στόν μνημειώδη λόγο τού Αγελάου τού Ναυπακτίου, ο οποίος έγινε εν συνεχεία αρχηγός τών Αιτωλών.
Δημάρατος: Κορίνθιος διωκόμενος υπό τού Κυψέλου τυράννου τής Κορίνθου, κατέφυγε τό 657 π.Χ. εις Ταρκυνίους τής Ετρουρίας, όπου καί έγινε βασιλιάς. Ο υιός του έγινε αργότερα βασιλιάς τής Ρώμης καί είναι γνωστός μέ τό όνομα Ταρκύνιος ο υπερήφανος.
ΙΣΤΟΡΙΑΙ ΣΤ΄
Βασιλεία: πρέπει νά ονομάζουμε εκείνη τήν Μοναρχία, στήν οποία παραχωρείται τό δικαίωμα τής εξουσίας μέ τήν θέληση τών πολιτών, η δέ εξουσία ασκείται από καλή διάθεση παρά από φόβο ή βία.
Αριστοκρατία: πρέπει νά ονομάζουμε εκείνη τήν ολιγαρχία, η οποία εκλεκτικώς βραβεύεται από τούς δικαιοτάτους καί φρονιμοτάτους άνδρας.
Δημοκρατία: δέν ονομάζουμε τό πολίτευμα στό οποίο κάθε όχλος έχει τό δικαίωμα νά κάνει οτιδήποτε θελήσει καί σκεφτεί, αλλ' εκείνο, στό οποίο πατροπαράδοτο καί συνηθισμένο είναι στούς πολίτες νά σέβονται τούς θεούς, νά περιποιούνται τούς γονείς, νά ντρέπονται τούς μεγαλυτέρους, νά υπακούουν στούς νόμους, εκείνο δηλαδή τό πολίτευμα, στό οποίο υπερισχύει η γνώμη τής πλειοψηφίας.
Τό κάθε πολίτευμα φυσικώς τό ακολουθεί κάποια κακία. Τήν βασιλεία ακολουθεί καί συνυπάρχει η μοναρχία, τό αριστοκρατικό η ολιγαρχία ενώ τήν δημοκρατία ακολουθεί η θηριώδης ολιγαρχία. Αυτά έχοντας υπ' όψιν ο Λυκούργος δέν κατασκεύασε πολίτευμα απλούν καί μονοειδές, αλλά συγκέντρωσε καί συνήνωσε όλες τίς αρετές καί τίς ιδιότητες τών αρίστων πολιτευμάτων, διά νά μή αυξηθεί υπέρ τό δέον καμμιά μορφή καί μεταπέσει στίς σύμφυτες μέ αυτήν κακίες. Μέ αυτό τό πολίτευμα διαφύλαξε τήν ελευθερία τών Λακεδαιμονίων περισσότερο χρόνο.
Τόμος 7
ο Αχαιός ούκ ανωφελές υπόδειγμα γενόμενος τοίς επεσομένοις, καθ' ένα μέν πρός τό μηδενί πιστεύειν ραδίως, καθ' έτερον δέ πρός τό μή μεγαλαυχείν εν ταίς ευπραγίαις, πάν δέ προσδοκάν ανθρώπους όντας.