επιστροφή

 Ο  ΤΥΦΩΝ

Ένα μετεωρολογικό φαινόμενο ιδιαίτερα φοβερό στις τροπικές ζώνες ο τυφών, είναι πράγματι μια μηχανή ασύλληπτης δύναμης. Άν μάλιστα αναλογιστεί κανείς ότι και οι άνεμοι πού τον συνοδεύουν μπορούν να ξεπερνούν τά 300 χιλιόμετρα την ώρα, εύκολα κατανοεί το μέγεθος των δυνάμεων πού ασκεί στο διάβα του. Άλλωστε και το όνομά του «τυφών» δανεισμένο από την ελληνική μυθολογία αντικατοπτρίζει τις πέραν πάσης φαντασίας δεινές ιδιότητές του. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Τυφών, υιός της Γαίας και του Ταρτάρου και σύντροφος της Έχιδνας, ήταν τέρας με μορφή ανθρώπινη και αγρίου θηρίου. Είχε 100 κεφάλια και γλώσσες και φωτιά εκτοξευόταν απ’ τά μάτια ενώ φοβερές κραυγές εξεβάλλοντο από τους λαιμούς του.

Γιά νά επανέλθουμε στά μετεωρολογικά, ο τυφών είναι τύπος τροπικού κυκλώνα (χαμηλό βαρομετρικό), ειδικού δηλαδή καιρικού συστήματος με έντονες καταιγίδες και καλά καθορισμένη επιφανειακή κυκλοφορία, με φορά σύμφωνη με την κίνηση τών δεικτών του ρολογιού για το νότιο ημισφαίριο, πού γεννιέται συνήθως στις τροπικές περιοχές.

Οι τυφώνες ταξινομούνται σε 5 κατηγορίες, ανάλογα με τις ταχύτητες των συνοδευόντων ανέμων, με την κατηγορία 1 να έχει τους ασθενέστερους ανέμους (74-95 μίλια την ώρα) και την κατηγορία 5 τους ισχυρότερους (πάνω από 155 μίλια την ώρα). Όταν η ταχύτητα των ανέμων ξεπερνά τά 39 μίλια την ώρα στον κυκλώνα αποδίδουν ένα όνομα πού περιλαμβάνεται σε 6 καταλόγους ονομάτων πού συντάσσει διεθνές συνέδριο μετεωρολόγων. Οι 6 κατάλογοι εναλλάσσουν  θηλυκά και αρσενικά ονόματα. Παλαιότερα για την απόδοση ονόματος χρησιμοποιούσαν την ημέρα πού συνέβαινε. Π.χ. ο τυφών πού κτύπησε το Πουέρτο Ρίκο στις 13 Σεπτεμβρίου 1876 πήρε το όνομα Σαν Φελίπε. Αργότερα κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καθιερώθηκαν μόνο γυναικεία ονόματα. Από το 1978 όμως καθιερώθηκαν οι προμνημονευθέντες κατάλογοι πού περιλαμβάνουν αρσενικά και θηλυκά ονόματα.

Συνήθως οι τυφώνες γεννιόνται καλοκαίρι – φθινόπωρο για τις τροπικές περιοχές του Ατλαντικού ωκεανού με κορύφωση τά μέσα Αυγούστου έως τέλη Οκτωβρίου. Του τυφώνα προηγούνται πάντα ατμοσφαιρικές διαταραχές πάνω από θερμά νερά, πού οφείλονται σε τροπικά κύματα πού έρχονται από τις ακτές της Αφρικής και στην σύγκρουση ανέμων πού πνέουν από αντίθετες κατευθύνσεις και προσδίδουν περιστροφική και ανοδική κίνηση στον αέρα. Αλλά και ψυχρά μέτωπα υπό ορισμένες προϋποθέσεις μπορούν να προκαλέσουν τυφώνα.

Στην παραπάνω εικόνα εμφαίνονται οι προϋποθέσεις δημιουργίας τροπικού κυκλώνα. Τά θερμά επιφανειακά νερά του ωκεανού (τουλάχιστον 26 βαθμοί Κελσίου μέχρι βάθους 50 μέτρων) τροφοδοτούν με θερμότητα και υγρασία τόν αέρα της ασταθούς και χαμηλών πιέσεων περιοχή, ο οποίος και  αρχίζει να ανεβαίνει. Καθώς μάλιστα η υγρασία συμπυκνώνεται σε σταγόνες, πρόσθετη ενέργεια εκλύεται, πού ενισχύει την ανάπτυξη κατακορύφου αναπτύξεως νεφών. Οι κορυφές των καταιγιδοφόρων αυτών νεφών ανυψούνται έτι περαιτέρω στην ατμόσφαιρα με αυξανόμενη ταχύτητα Η ανοδική αυτή κίνηση του αέρα μοιάζει με καμινάδα πού «ρουφά» τον αέρα στο εσωτερικό της και τον σπρώχνει προς τά πάνω. Οι ασθενείς άνεμοι μάλιστα πού επικρατούν ψηλά δεν διαλύουν τις καταιγίδες αλλά διευκολύνουν την ενίσχυσή τους. Οι άνεμοι κοντά στην επιφάνεια συνεπικουρούμενοι από την περιστροφή της Γής παίρνουν μορφή έλικας και όπως στις τουρμπίνες η στροβίλωση του αέρα επιταχύνει την κίνησή του, έτσι και στο εσωτερικό της «καμινάδας» επιταχύνεται η ανοδική κίνηση. Έτσι περισσότεροι υδρατμοί προσρροφούνται  και ωθούνται προς τά πάνω με νέα έκλυση θερμικής ενέργειας και περαιτέρω ενίσχυση της βιαιότητας των ανέμων. Δηλαδή καθώς εξελίσσεται το φαινόμενο, η δύναμή του αυξάνει ραγδαία, καθώς τροφοδοτείται συνεχώς με υδρατμούς ενώ η εξασθένησή του αρχίζει, όταν πάψει αυτή η τροφοδοσία και αυτό συμβαίνει, καθώς ο τυφών μετακινείται σε ψυχρά νερά ή εγκαταλείπει την θάλασσα και διέρχεται ηπειρωτικές περιοχές. Η ξηρά, εκτός από την στέρηση του τυφώνα από τά καύσιμά του δηλαδή τους υδρατμούς, επί πλέον του περιορίζει την επιφανειακή κυκλοφορία διά της τριβής. Στην εικόνα πού ακολουθεί φαίνονται τρία στάδια στην εξέλιξη του φαινομένου από το χαμηλό βαρομετρικό (tropical depression) σε τροπική θύελλα (tropical Storm Fran) και εν συνεχεία σε τυφώνα (Hurricane).

Η θύελλα γίνεται τυφώνας όταν οι συνοδοί άνεμοι ξεπεράσουν τά 74 μίλια την ώρα. Σ’ αυτή τη φάση σχηματίζεται και το περίφημο «μάτι του κυκλώνα», επειδή στο κέντρο του συστήματος ο αέρας βυθίζεται γρήγορα στεγνώνει από τους συμπυκνωμένους υδρατμούς, ξηραίνεται και θερμαίνει την περιοχή. Έτσι όλως παραδόξως ενώ η ευρύτερη περιοχή μαίνεται κυριολεκτικά από λυσσώδεις ανέμους πού μπορούν να ξεπερνούν τά 360 χιλιόμετρα την ώρα ξεσηκώνοντας γιγαντιαία κύματα και φοβερή βροχόπτωση ραπίζει την αγριεμένη θάλασσα με φρενήρεις ρυθμούς, στο κέντρο αυτής της «κόλασης» μια μικρή ζώνη απολαμβάνει την ηρεμία της χωρίς συννεφάκια και υπό το φύσημα μιάς μικρής αύρας. Είναι το «μάτι του κυκλώνα» διαμέτρου 35 – 75 χιλιόμετρα.

Επεκτείνοντας την ανατομία ενός τυφώνα, εκτός από το μάτι διακρίνουμε τις ζώνες βροχόπτωσης (rainbands) και την περιοχή-τοίχο (eyewall) μεταξύ ματιού και ζωνών βροχόπτωσης. Ο αέρας κινείται ελικοειδώς χαμηλά αριστερόστροφα ενώ στις πάνω περιοχές δεξιόστροφα, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. Στο καθεαυτό κέντρο βέβαια, όπως ήδη αναφέραμε ο αέρας βυθίζεται σχηματίζοντας το μάτι. Η περιοχή πού περιβάλλει το μάτι εν είδει πυκνού τοίχου (Eyewall) απαρτίζεται από πυκνά νέφη καί  έχει τους ισχυρότερους ανέμους του όλου συστήματος. Οι ζώνες βροχόπτωσης εκτείνονται σε εκατοντάδες χιλιόμετρα από το κέντρο. Στον τυφώνα  Andrew's π.χ. το 1992 έφτασε μόνο τά 185 χιλιόμετρα ενώ στον τυφώνα Gilbert το 1988 ξεπέρασε τά  900 χιλιόμετρα. Δηλαδή ένας τυφώνας μπορεί να εκτείνεται σε περιοχή πού φτάνει ή ξεπερνά τά 1000 χιλιόμετρα, ενώ η ζωή του διαρκεί περισσότερο από δύο εβδομάδες πάνω απ’ τον ωκεανό και μπορεί να ταξιδέψει σε ολόκληρη την ακτή του Ατλαντικού. Πάντως η έκταση πού καταλαμβάνει δεν είναι ασφαλές κριτήριο για την ένταση ενός τυφώνα. Έτσι ο τυφώνας Andrew , πού ήταν ο καταστρεπτικότερος  τυφώνας του αιώνα πού πέρασε, καταλάμβανε μικρή σχετικά έκταση.

Ως προς την ταχύτητα και την διαδρομή πού ακολουθεί ο τυφώνας εξαρτάται από τις περίπλοκες αλληλεπιδράσεις του ωκεανού με την ατμόσφαιρα καθώς και τις αλληλεπιδράσεις με άλλα καιρικά συστήματα πού υπάρχουν στην περιοχή. Αυτή η περιπλοκότητα καθιστά δύσκολη την πρόβλεψη των δύο αυτών παραμέτρων. Η ταχύτητα μετακινήσεώς του πάντως είναι της τάξεως των πολλών δεκάδων χιλιομέτρων την ώρα. Αξίζει να αναφερθεί πάντως ότι η δεξιά πλευρά του τυφώνα καθώς αυτός κινείται, είναι η πλέον επικίνδυνη λόγω της ενίσχυσης των ανέμων από την ατμοσφαιρική κυκλοφορία. Αυτό φαίνεται και στην εικόνα πού ακολουθεί.

Στην δεξιά πλευρά του τυφώνα καθώς αυτός κινείται βόρεια, οι άνεμοι έχουν σχεδόν διπλάσια ταχύτητα.

Οι τυφώνες παρακολουθούνται με διάφορα μέσα, όπως μέ γεωστατικούς δορυφόρους, πλοία, αεροπλάνα, ραδιοβολίδες, ραντάρ και με επίγειους σταθμούς παρατήρησης. Όλες οι πληροφορίες πού συλλέγονται με αυτά τά μέσα οδηγούνται σε μεγάλους υπολογιστές και κατασκευάζονται μαθηματικά μοντέλα εξομοίωσης του τυφώνα, για περαιτέρω μελέτη αυτών με σκοπό, όχι μόνο την αύξηση των επιστημονικών γνώσεων, αλλά και για πρακτικότερους σκοπούς, όπως η πρόβλεψη της γέννησης και της πορείας αυτών. Με τις μελέτες αυτές δεν έχει διαπιστωθεί τυχόν περιοδικότητα των τυφώνων, ούτε έχουν επινοηθεί τρόποι μακροχρόνιας πρόβλεψης πού και πότε θα κτυπήσει ένας τυφώνας. Επομένως οι περιοχές πού πλήττονται από τυφώνες θα εξακολουθούν να υφίστανται τις συνέπειες της δράσης αυτών πού εκδηλώνεται με θύελλες, ισχυρούς ανέμους, χειμαρρώδεις βροχοπτώσεις με πλημμύρες και ανεμοστροβίλους. Τά αποτελέσματα βέβαια είναι εκτεταμένες καταστροφές σε περιουσιακά στοιχεία αλλά και ανθρώπινες απώλειες ανάλογα με την κατηγορία του τυφώνα αλλά και με την περιοχή πού τον υφίσταται, αφού ελευθερώνεται ενέργεια ισοδύναμη με την έκρηξη πολλών ατομικών βομβών. Οι περισσότερες ανθρώπινες απώλειες οφείλονται στην τεράστια ποσότητα υδάτων πού επιπίπτουν στις παράκτιες περιοχές ωθούμενες από τους ανέμους. Ο φονικότερος τυφώνας ήταν αυτός του 1970 στο δέλτα του Γάγγη στο Μπαγκλαντές πού 1.000.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η ίδια περιοχή επλήγη ξανά το 1991 με 138.000 νεκρούς.

Ακολουθεί πίνακας μέ τήν ταξινόμηση των τυφώνων σύμφωνα με την κλίμακα Saffir/Simpson.

Κλίμαξ Τυφώνων κατά Saffir/Simpson

επιστροφή