Eπτά βήματα για έναν καλύτερο τρόπο σκέψης

Θέλετε να σκέφτεστε σαν μεγαλοφυία; Δοκιμάστε αυτά τα . .
Επτά βήματα προς έναν καλύτερο τρόπο σκέψης


Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΝΑΜΕΣΑ στον έξυπνο και τον κουτό τρόπο σκέψης δεν εξαρτάται τόσο από τα πνευματικά μας εφόδια, όσο από το πόσο καλά τα χρησιμοποιούμε. Εφαρμόζοντας τις κατάλληλες κάθε φορά πνευματικές τους ικανότητες, άνθρωποι μέσης εξυπνάδας μπορούν καμιά φορά να ενεργούν σαν μεγαλοφυΐες. Ο Δόκτωρ ' Εντουαρντ ντε Μπόνο, ψυχολόγος και συγγραφέας, μαζί με τον Μισέλ ντε Σαιντ-Αρνώ, του βιβλίου Μέθοδος Εκμάθησης του Σκέπτεσθαι, συγκέντρωσε μια σειρά από απλές τεχνικές που βελτιώνουν τον τρόπο του σκέπτεσθαι. Το σύστημα του αυτό υιοθετήθηκε από διευθυντές μεγάλων εταιρειών, διδάχθηκε σε σχολεία και μελετήθηκε από αξιωματούχους των κυβερνήσεων πολλών χωρών. «Η μεγαλοφυΐα,» λέει ο ντε Μπόνο, «βρίσκεται στην επίλυση καθημερινών προβλημάτων - και όλοι μπορούν να βελτιωθούν σ' αυτόν τον τομέα.» Και να ποια είναι τα επτά βασικά εργαλεία του.

1. Συν, Πλην, Ενδιαφέρον. Το κρίσιμο πρώτο βήμα για να βελτιώσετε τον τρόπο σκέψης σας είναι να βλέπετε τα πράγματα χωρίς να περιορίζετε την οπτική σας. Δοκιμάστε να κάνετε αυτό το πείραμα: κοιτάξτε ολόγυρα στο δωμάτιο για κόκκινα αντικείμενα. {Μη συνεχίσετε το διάβασμα πριν το κάνετε.) Κλείστε τώρα τα μάτια σας και ρωτήστε τον εαυτό σας πόσα πράσινα αντικείμενα υπάρχουν στο δωμάτιο. Κοιτάξτε ξανά. Εκπλαγήκατε, έτσι δεν είναι; Αυτό που σας εμπόδισε να αντιληφθείτε τόσα αντικείμενα άλλου χρώματος, ήταν το ότι η προσοχή σας είχε προσηλωθεί στα κόκκινα αντικείμενα.
Το ίδιο συμβαίνει και με μια ιδέα. Οι περισσότεροι από μας, όταν ακούσουμε για πρώτη φορά μια καινούρια ιδέα ή μια καινούρια λύση σ' ένα πρόβλημα, αντιδρούμε ενστικτωδώς, αντιμετωπίζοντας την είτε με συμπάθεια είτε με αντιπάθεια. Μετά, χρησιμοποιούμε τις πνευματικές μας ικανότητες για να υπερασπιστούμε την άποψη μας αυτή. Ένας εύκολος τρόπος να αποφύγουμε αυτή την παγίδα είναι να κάνουμε ένα ΣΠΕ. Ο ντε Μπόνο εξηγεί την τεχνική του ΣΠΕ με το εξής παράδειγμα: σε μια συζήτηση για το σχεδιασμό αστικών λεωφορείων, κάποιος προτείνει να αφαιρεθούν από τα λεωφορεία όλα τα καθίσματα. Ποια είναι η αντίδραση σας σ' αυτή την πρόταση; Γιατί;
Οποία κι αν ήταν η αντίδραση σας, ας ξαναδούμε τώρα το θέμα, χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά το ΣΠΕ. Αφιερώστε τρία λεπτά και γράψτε όλα τα θετικά στοιχεία που μπορείτε να βρείτε σ' αυτή την ιδέα, όλα τα αρνητικά της, και όλα τα στοιχεία της που δεν είναι ούτε καλά ούτε κακά, αλλά ει ναι απλώς ενδιαφέροντα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι διαπιστώνουν με έκπληξη, ότι βρίσκουν οκτώ με δέκα Συν (μερικά από τα οποία δεν είναι τόσο ολοφάνερα, όπως είναι το ότι «τα λεωφορεία θα επιδιορθώνονται πιο φτηνά και πιο εύκολα»), άλλα τόσα" Πλην, και μερικά Ενδιαφέροντα (π.χ., «η άνεση μπορεί να μην έχει και τόση σημασία σ' ένα λεωφορείο»).

Ο στόχος της τεχνικής του ΣΠΕ είναι να επιτύχουμε μια διεύρυνση του τρόπου σκέψης μας, αντί να μένουμε υπάκουοι υπηρέτες των ίδιων μας των προκαταλήψεων. Μ' άλλα λόγια, το ΣΠΕ είναι ένας τρόπος διεύρυνσης της προσοχής μας? μας προστατεύει από το να βλέπουμε μόνο τα κόκκινα.

2. Συνυπολογισμός όλων των παραγόντων. Το εργαλείο αυτό συνίσταται σε μια συνειδητή προσπάθεια να βεβαιωθείτε ότι έχετε σκεφτεί όλα όσα μπορεί να έχουν σχέση με τη λήψη μιας απόφασης. Υποθέστε ότι σκαφτόσαστε να αγοράσετε ένα καινούριο σπίτι. Κάντε ένα ΣΟΠ για να βεβαιωθείτε ότι κάνετε όλες τις σωστές ερωτήσεις στο μεσίτη. Ενώ ορισμένα αυτονόητα ζητήματα, όπως είναι το μέγεθος, η τιμή και η διαρρύθμιση, είναι σίγουρο ότι θα τα σκεφτείτε, αν δεν κάνετε μια σκόπιμη προσπάθεια να "φτιάξετε ένα κατάλογο όλων των σχετικών παραγόντων, ίσως να σας διαφύγουν άλλα. Πόσο καλή είναι η λήψη τηλεοπτικής εικόνας; Πόσο συχνές είναι οι διακοπές νερού στην περιοχή; Υπάρχει περίπτωση σε πολύ δυνατή βροχή να πλημμυρίσει το υπόγειο;
Ένα ζευγάρι γνωστών μου επρόκειτο να αγοράσουν ένα σπίτι το καλοκαίρι. Τότε, ένας φίλος τους ρώτησε πώς θα είναι η περιοχή όταν θα πέσουν τα φύλλα των δέντρων. Αποδείχτηκε, λοιπόν, ότι χωρίς τα φύλλα θα ήταν υποχρεωμένοι να έχουν μπροστά στα μάτια τους ένα σωρό σαραβαλιασμένα αυτοκίνητα.

3. Συνέπειες και Επακόλουθα. Ενώ το ΣΠΕ και το ΣΟΠ αποκαλύπτουν όλες τις πιθανότητες, το Σ &Ε μας βοηθάει να κρίνουμε ποιες από αυτές είναι οι καλύτερες. Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που μας ξεχωρίζουν από τα ζώα είναι η ικανότητα μας να φανταζόμαστε το αποτέλεσμα των ενεργειών μας. Μπορούμε, όμως, να βελτιώσουμε πάρα πολύ αυτή μας την ικανότητα αν μάθουμε να τη χρησιμοποιούμε με τρόπο συστηματικό. Η τεχνική του ντε Μπόνο συνίσταται στο να φανταζόμαστε το πιθανό από μιας απόφασης σε τέσσερις διαφορετικές φάσεις στο μέλλον: άμεσα, βραχυπρόθεσμα (ένα έως πέντε χρόνια), μεσοπρόθεσμα (πέντε έως εικοσιπέντε χρόνια) και μακροπρόθεσμα (πάνω από είκοσι πέντε χρόνια). Στις τάξεις που διδάσκει, ο ντε Μπόνο θέτει ερωτήσεις του είδους: «Τι θα συμβεί αν εξαντληθούν τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου;» ή «Τι θα γίνει αν ένα καινούριο ηλεκτρονικό ρομπότ αντικαταστήσει την ανθρώπινη εργασία στα εργοστάσια; Φανταστείτε τις επιπτώσεις.» Οι σπουδαστές μένουν έκπληκτοι όταν διαπιστώνουν πόσο οι προβλέψεις τους για τις άμεσες και τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες τους οδηγούν να αντιληφτούν μακροπρόθεσμες πιθανότητες. Πριν περάσει πολύς καιρός έχουν αποκτήσει την ευχέρεια να εφαρμόζουν τη μέθοδο αυτή σε αποφάσεις που αφορούν την ίδια τη ζωή τους. Ένας φίλος μου θα ήταν σήμερα πολύ πιο ευτυχισμένος από ό,τι είναι αν είχε χρησιμοποιήσει αυτή την ικανότητα. Κάμποσα χρόνια πριν, παντρεμένος τότε και μεσήλικας, μου είχε πει ότι είχε ραντεβού με μια νεαρή κοπέλα για να πιουν ένα ποτό. Τίποτα σοβαρό, είχε πει. Αλλά δεν έβλεπε παρά μόνο τις άμεσες συνέπειες. Θα 'πρεπε να φερθεί πιο σοφά και να φανταστεί τα μελλοντικά ενδεχόμενα, ανάμεσα στα οποία και ότι μπορεί να την ερωτευόταν... ότι αυτό μπορεί να τον οδηγούσε σε ένα οδυνηρό διαζύγιο... ότι η πρώην σύζυγος του, χολωμένη, μπορεί να έστρεφε τα παιδιά του εναντίον του... και ότι είκοσι χρόνια αργότερα θα ήταν ο γεμάτος άγχος ηλικιωμένος σύζυγος μιας μεσόκοπης συζύγου, που θα τον εγκατέλειπε για κάποιον της ηλικίας της. Όλα αυτά, όπως ίσως υποψιαστήκατε, συνέβησαν.

4. Στόχοι, Επιδιώξεις, Σκοποί. Ένα εργαλείο για καλύτερη σκέψη που συχνά μένει αχρησιμοποίητο, είναι η πρακτική του να φτιάχνετε έναν κατάλογο με όλους τους λόγους που έχετε να κάνετε ένα συγκεκριμένο πράγμα. Οι περισσότεροι υποθέτουμε ότι ξέρουμε ποιοι είναι οι στόχοι μας, αλλά, όχι σπάνια, έχουμε κάποιους κρυμμένους στόχους ή στόχους που δεν τους έχουμε σκεφτεί, και που μας γίνονται εμπόδιο. Κάποιος με τον οποίο παίζω τένις, συνήθως. χάνει τα παιχνίδια γιατί προσπαθεί να πετύχει «δολοφονικά» χτυπήματα Της μπάλας - που, κατά κανόνα, τελειώνουν άδοξα πάνα) στο δίχτυ. Παρ" όλο που πιστεύει ότι στόχος του είναι να κερδίσει, στην πραγματικότητα παρασύρεται από έναν άλλο στόχο - την επιθυμία να φαίνεται σπουδαίος. Η επιδίωξη του ενός από τους στόχους του τον εμποδίζει να πετύχει τον άλλο.
Ο σαφής καθορισμός του τι επιδιώκουμε μπορεί να μας οδηγήσει σε επινοητικές λύσεις των προβλημάτων μας. Ο ντε Μπόνο μας λέει για κάποια γιαγιά που προσπαθούσε να πλέξει αλλά ο μικρός εγγονός της μπέρδευε το νήμα. Έξω φρενών η γιαγιά, έβαλε τον μικρό μέσα στο παιδικό του πάρκο, αλλά εκείνος στρίγγλιζε τόσο δυνατά που αναγκάστηκε να τον ξαναβγάλει. Τότε κατάλαβε ότι ο σκοπός της δεν ήταν να «μαντρώσει» το παιδί, αλλά να το απομακρύνει από το νήμα της. Έτσι, έλυσε το πρόβλημα της αφήνοντας το παιδί έξω από το πάρκο και μπαίνοντας η ίδια μέσα.

5. Πρώτα οι Σημαντικές Προτεραιότητες. Το ΠΣΠ σας βοηθάει να αξιολογήσετε και να διαλέξετε ανάμεσα στις πολλές πιθανότητες που σκεφτήκατε με τη βοήθεια των άλλων μεθόδων. Ο ντε Μπόνο και ο συνεργάτης του, Μισέλ ντε Σαιντ-Αρνώ, δίνουν το παρακάτω παράδειγμα:
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος σας ζητά να του δανείσετε χρήματα. Σκεφτείτε όλους τους συντελεστές του προβλήματος και μετά διαλέξτε τους τρεις πιο σημαντικούς. Πρώτο-πρώτο στη σειρά μπορεί να είναι το «Πότε θα μου επιστραφούν τα χρήματα;» κι αμέσως μετά το «Μπορώ να έχω εμπιστοσύνη στον οφειλέτη;». Στην περίπτωση που ο δανειστής είναι ένας πατέρας και ο δανειζόμενος είναι η κόρη του, τότε πρώτο στη σειρά μπορεί να είναι το «Γιατί τα θέλει τα χρήματα;». Πάρα πολλοί από μας παίρνουμε τις αποφάσεις μας πάνω σε συναισθηματική βάση κάνουμε αυτό που νιώθουμε ότι είναι το πιο σημαντικό - αλλά το συναίσθημα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη σκέψη.

6. Εναλλακτικές Λύσεις, Πιθανότητες, Επιλογές.
Μπορεί, ακόμα και αφού χρησιμοποιήσατε τα παραπάνω εργαλεία σκέψης, να μην έχετε-βρει μια ικανοποιητική λύση του προβλήματος σας. Το κλειδί για να βρίσκετε εναλλακτικές λύσεις είναι να αναζητάτε πιθανότητες έξω από τα συνηθισμένα νοητικά σας πρότυπα. Ο ' Εντισον, προσπαθώντας να βρει ένα νήμα για τον ηλεκτρικό λαμπτήρα, δοκίμασε χιλιάδες διαφορετικά υλικά, μέχρι φελλό, πετονιά του ψαρέματος και πίσσα, πριν το πετύχει με μια λωρίδα απανθρακωμένου χαρτονιού. Μάθετε να σκέφτεστε «χωρίς περιορισμούς... Αφήστε τον εαυτό σας ελεύθερο να σκεφθεί όλων των ειδών τις πιθανότητες, ακόμα κι αυτές που κανονικά θεωρείτε μη πρακτικές ή και γελοίες. Αφήστε το μυαλό σας να κινηθεί ελεύθερο και να πάρει ό,τι προσφέρεται. Χρησιμοποιήστε τη λογική και την ορθή κρίση αργότερα, για να ξεκαθαρίσετε ό,τι είναι ανεφάρμοστο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ψάξετε για πρωτότυπες εναλλακτικές λύσεις. Ένας είναι να σκεφθείτε το τελείως αντίθετο από αυτό που σας έρχεται κανονικά στο μυαλό. Ένας άλλος είναι να ελέγξετε τις προϋποθέσεις από τις οποίες ξεκινάτε, μπορεί να μην έχετε βρει μια καλή εναλλακτική λύση επειδή περιορίσατε την ερευνά σας, χωρίς να υπάρχει λόγος. Το κλασικό πρόβλημα με τα έξι σπίρτα είναι μια τέτοια περίπτωση. Απλώστε έξι σπίρτα πάνω σ' ένα τραπέζι. Τοποθετήστε τα με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματιστούν τέσσερα ισόπλευρα τρίγωνα. Αν δεν ξέρετε την απάντηση, μάλλον θα καταλήξετε ότι είναι αδύνατο να φτιαχτούν πάνω από δύο τρίγωνα με. εξ ι σπίρτα. Αλλά ποιος είπε ότι ήσασταν υποχρεωμένοι να λύσετε το πρόβλημα στις δύο διαστάσεις; Αν θέσετε στον εαυτό σας αυτή την ερώτηση, η λύση ξαφνικά προβάλλει ολοφάνερη: -μπορείτε να φτιάξετε ένα τετράεδρο (μια πυραμίδα με τέσσερις πλευρές), που κάθε του πλευρά είναι ένα ισοσκελές τρίγωνο.

7. Άλλη Οπτική Γωνία.
Συχνά το πρόβλημα είναι η σύγκρουση με κάποιον, π.χ. με τη σύζυγο σας, με τον εργοδότη σας ή μι; το γείτονα σας. Θα μπορέσετε πολύ καλύτερα να βρείτε μια λύση, αν δοκιμάσετε να δείτε την κατάσταση από τη σκοπιά του άλλου.
Για να δείτε πώς μπορεί να βοηθήσει τη σκέψη σας το ΛΟΓ, γράψτε σε ένα χαρτί τις απόψεις που πιθανόν έχει ο άλλος σχετικά με τη διαφωνία σας. Να είσαστε βέβαιοι πως όχι μόνο θα προκύψουν σκέψεις που θα σας εκπλήξουν, αλλά και ότι μπορεί κάλλιστα να βρείτε λύσεις του προβλήματος. Πριν λίγο καιρό αγόρασα ένα καινούριο ραδιόφωνο για το αυτοκίνητο μου από έναν έμπορο που μου το παίνεσε πάρα πολύ. Τελικά, αποδείχτηκε το ίδιο σε απόδοση με το παλιό. Ήμουνα έτοιμος να εισβάλω στο μαγαζί του και να ζητήσω τα λεφτά μου πίσω, αλλά σκέφτηκα να βάλω τον εαυτό μου στη θέση του. Όταν το έκανα, κατάλαβα πόσο προσβεβλημένος θα ένιωθε αν αμφισβητείτο η ορθότητα της κρίσης του. Ακολούθησα, λοιπόν, διαφορετική τακτική και επικαλέστηκα τα αισθήματα αυτοσεβασμού του. Άλλαξε το ραδιόφωνο με ένα άλλο πολύ καλύτερο, χωρίς να μου χρεώσει καθόλου τη διαφορά στην τιμή. Όπως συνήθιζε να λέει η γιαγιά μου, «πιο πολλές μύγες πιάνεις με το μέλι παρά με το ξίδι». Η γιαγιά μου δεν μπορεί να είχε ακούσει για τις τεχνικές του ντε Μπόνο? απλώς, ήταν από φυσικού της άνθρωπος που ήξερε να σκέφτεται.