Ύστερα από 190 χρόνια γιορτάζουμε στου Μπέτσι (στο σημερινό
Αγιονέρι) , στο ιστορικό αλώνι του Καλλιντέρη ένα
πολυσήμαντο γεγονός, τον ξεσηκωμό των Γορτυνίων και
της ευρύτερης περιοχής.
Θα επιχειρήσω μια σύντομη αναδρομή στην προεπαναστατική
περίοδο, γιατί θεωρώ πως το γεγονός που σήμερα γιορτάζουμε
είναι καρπός μιας μεγάλης προσπάθειας του γένους μας που
αρχίζει αμέσως μετά την αποφράδα εκείνη ημέρα της άλωσης της
Πόλης και αφού διαπίστωσε ότι ιδιαίτερα μετά την αποτυχημένη
εξέγερση των Ελλήνων (Ορλωφικά) ότι η πολυπόθητη ελευθερία,
θα ήταν αποτέλεσμα μόνο της δικής μας προσπάθειας.
Κάνοντας λοιπόν μια μικρή αναδρομή, θα εξιστορήσω τους
κύριους παράγοντες που συνέβαλαν στο μεγάλο ξεσηκωμό και
στην τιτάνια προσπάθεια του λαού μας για την αποτίναξη του
οθωμανικού ζυγού.
·
Εκκλησία
Μετά την άλωση τα μικρά ξωκλήσια που κατασκευάζονται
πρόχειρα στις ορεινές κοινότητες κυρίως, σε χαλεπούς καιρούς
αποκτούν μια ιδιαίτερη σημασία και προετοιμάζουν τη
συγκρότηση της εθνικής συνείδησης. Είναι ριζωμένες στο
κοινοτικό έδαφος και κοντά στο λαό. Κατά τον ιστορικό
Δανιηλίδη «εις τον χώρον της ελληνικής κοινότητος
εξανατολίσθη το έθνος και εξελληνίσθη η εκκλησία όστις
αποφασιστικώς ηυνόησε την επιβίωσην του νέου ελληνισμού.» Ο
τοπικός κλήρος των ελληνικών κοινοτήτων αποδέχθηκε την
ταύτιση εκκλησίας και έθνους σε αντίθεση με το Πατριαρχείο
το οποίο τα πρώτα χρόνια ήταν αναγκασμένο πολλές φορές να
παίρνει θέση αμυντική και να είναι συχνά αντιδραστικότερο
από τους Φαναριώτες, που επεδίωκαν συστηματικά την
μετατροπή της βυζαντινής αυτοκρατορίας σε ελληνοοθωμανική. Ο
απλός αυτός κλήρος εκκλησίαζε και κατηχούσε τους πιστούς
κατά τη διάρκεια της δουλείας και αποσκοπούσε πέραν των
θρησκευτικών καθηκόντων να εμπεδώσει και να θερμάνει την
εθνική νοσταλγία για την απελευθέρωση του γένους.
·
Ορεινές κοινότητες και κλέφτες
Είναι αναμφίβολο ότι η τουρκοκρατία προκάλεσε μια μετατόπιση
του ελληνικού πληθυσμού. Αρκετοί βρήκαν καταφύγιο στα νησιά,
άλλοι στις βενετικές κτήσεις και άλλοι στα απρόσιτα βουνά.
Όταν οι βενετικές κτήσεις έπεσαν στα χέρια των Οθωμανών,
μεγάλο μέρος των Ελλήνων κατέφυγε στο εσωτερικό της Πελ/νήσου
και κατευθύνθηκε προς τα βόρεια. Αυτή η μετατόπιση του
πληθυσμού βοήθησε στην αναγέννηση του έθνους και στον
περιορισμό του εξισλαμισμού, κατά τον ιστορικό Βακαλόπουλο.
Η ιστορική αυτή αλήθεια επιβεβαιώνεται μετά τη δημοσίευση
των Οθωμανικών αρχείων και αποδεικνύεται περίτρανα ότι τα
περισσότερα χωριά κατοικούνταν από Έλληνες και λίγους
ορθόδοξους Αρβανίτες που εξελληνίστηκαν σταδιακά. Είναι
λοιπόν ανεκτίμητη η προσφορά τους πριν, κατά αλλά και μετά
την Επανάσταση γιατί όλοι αυτοί οι άνθρωποι, οι ελεύθεροι
χωρικοί ζούσαν από τις εκχερσώσεις δασικών περιοχών που
μετέτρεπαν σε καλλιεργήσιμες και την εκτροφή αιγοπροβάτων,
κατοικούσαν σε ημιμόνιμους καταυλισμούς τους θερμούς μήνες
ενώ τους κρύους νοίκιαζαν στις πεδινές περιοχές τα τσιφλίκια
των ισχυρών, που αναζητούσαν προσόδους και εργατικά χέρια.
Στους Κλεφτοκαπετάνιους και τους Κλέφτες αλλά
και στους ανώνυμους αγωνιστές ενσαρκώνεται η λευτεριά. Όσοι
δε συμφιλιώνονται με τους κατακτητές, καταφεύγουν στα βουνά
κα ζουν εκεί με τα άρματα στο χέρι. Νόμος τους ήταν το
δίκαιο του ισχυρότερου, επάγγελμα τους ο αέναος πόλεμος κατά
του κατακτητή και ο βιοπορισμός τους η λεία από τους
Οθωμανούς και τους πλούσιους Έλληνες. Κοντά τους στάθηκαν οι
αγροτοκτηνοτρόφοι, ο απλός κλήρος και οι καλόγεροι. Το ήθος
των Κλεφτώ πουν εκφράζεται καλύτερα στη μεγαλόπρεπη συλλογή
των κλέφτικων τραγουδιών έδινε έμφαση στην προσωπική τιμή,
τη γενναιότητα, την αντίσταση στην πείνα και τα
βασανιστήρια, στην μπέσα και στα σπάνια φυσικά χαρίσματα.
·
Φιλική Εταιρεία
Με αφετηρία την οργάνωση του από τη «Φιλική Εταιρεία», πήρε
ο ίδιος την πρωτοβουλία για τη απελευθέρωση της χώρας,
ασπάσθηκε τη νέα ιδεολογία, ότι ο δρόμος που οδηγεί στην
ελευθερία και την εθνική ανεξαρτησία είναι το ξεσήκωμα του
λαού, η Επανάσταση.
Για να αποδειχθεί πως κύριος δημιουργός της
ιστορίας είναι ο ίδιος ο λαός, πως η αποφασιστικότητα και η
αυτοπεποίθηση, ο μη εφησυχασμός σε ξένες προστασίες
αποτελούν την κινητήρια δύναμη για την κατάκτηση, αλλά και
τη διατήρηση της εθνικής ανεξαρτησίας που τελικά επισύρει
και τη συμπαράσταση τουλάχιστον της προοδευτικής
ανθρωπότητας.
Δεν αρκούσε στους αγωνιστές, η δημιουργία
ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους. Ήθελαν ένα κράτος
δημοκρατικό. Έτσι στην περίφημη προκήρυξη του Α. Υψηλάντη
που απέδιδε το πνεύμα της Φιλικής Εταιρείας, πνεύμα που είχε
ενστερνισθεί ο λαός, απορρίπτεται έμμεσα η αναγνώριση
οποιουδήποτε προβαδίσματος στους προκρίτους και τονίζεται
πως το «Έθνος συναθροιζόμενον θέλει εκλέξει τους
δημογέροντάς του και εις την ύψιστον ταύτην Βουλήν θέλουσιν
υπείκει όλαι μας αι πράξεις.»
·
Κοτζαμπάσηδες - Δημογέροντες
Αποτελούσαν πράγματι την προνομιούχο τάξη μεταξύ των Ελλήνων
στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Συσσώρευαν πλούτο από τα
φορολογικά και τα αστυνομικά καθήκοντα που τους είχαν
ανατεθεί. Όμως είχαν εθνική συνείδηση, παρέμειναν ορθόδοξοι,
οι δεσμοί τους με την ελληνική παράδοση ήταν ακατάλυτοι και
έβλεπαν τους Οθωμανούς ως κάτι ξένο και υποδεέστερο. Οι
κοτζαμπάσηδες της χερσαίας μάλιστα Ελλάδος, είχαν προτάξει
το εθνικό χρέος από τα ταξικά τους συμφέροντα και βρέθηκαν
συμφιλιωμένοι με την ελληνική ιστορία και τη συνέχεια του
ελληνικού πολιτισμού σε αντίθεση με τους Φαναριώτες και το
αρχοντολόι.
Ο σπόρος του εθνεγέρτη Ρήγα Φεραίου αλλά
ιδιαίτερα η ίδρυση και η οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας, η
διανόηση των Ελλήνων στη Δύση έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στα
προεπαναστατικά εκείνα χρόνια. Από τα Επτάνησα, όπου είχαν
καταφύγει πολλοί από τους κλεφτοκαπετάνιους της χώρας και
είχαν καταταγεί στα γάλλο-βρετανικά-ρώσικα στρατεύματα,
αποκτώντας εμπειρία από τον τακτικό στρατό, μυημένοι στη ΦΕ,
ειδοποιούνται και επιστρέφουν στη χερσαία Ελλάδα. Πρώτος και
καλύτερος, ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης που αποβιβάζεται στη Μάνη
και απευθύνεται στους παλαιούς συναγωνιστές του ότι η ώρα
της εξέγερσης πλησιάζει. Ο Πλαπούτας είχε επιστρέψει το 1818
και είχε οριστεί κάπος των Δεληγιανναίων. Οι Οθωμανοί από
τα τέλη του 1820 υποψιάζονται πως οι Έλληνες
κινητοποιούνται. Τη θέση του έμπειρου Χουρσίτ Πασά, που
είναι στα Γιάννενα, προσπαθώντας να καταστείλει την ανταρσία
του Αλή Πασά, αναλαμβάνει ο Μεχμέτ Σαλήχ ο οποίος καλεί
προκρίτους και αρχιερείς να μεταβούν στην Τρίπολη. Παρά το
γεγονός ότι στη μυστική συνέλευση της Βοστίτσας περί τα τέλη
του Γενάρη του 1821 αποφασίσθηκε να μην μεταβούν στην
Τρίπολη εάν κληθούν, ορισμένοι αρχιερείς και πρόκριτοι για
να αποφευχθούν οι σφαγές που οι Οθωμανοί απειλούσαν, δεν
υπάκουσαν. Εκεί όμως φυλακίστηκαν γι’αυτό και η Επανάσταση
επισπεύστηκε. Στα μέσα Μαρτίου στην περιοχή γίνονται και
άλλα γεγονότα, στη Χελονοφωλιά οι Χονδρογιανναίοι στήνουν
ενέδρα στον τραπεζίτη Ταμπακόπουλο και του αρπάζουν τα
χρήματα, ενώ οι Καλαβρυτινοί επιτίθενται κατά της ακολουθίας
του Βοεβόδα Ιμπραήμ Αρναούτογλου που πηγαίνει στην Τρίπολη
με αποτέλεσμα να τον αναγκάσουν να επιστρέψει στον πύργο του
και τελικά να παραδοθεί. Το μυστικό της έναρξης της
Επανάστασης κινδυνεύει να αποκαλυφθεί, ενώ οι μπαρουτόμυλοι
στη Δημητσάνα δουλεύουν νυχθημερόν, τη στιγμή που ο
Παπαφλέσσας διέρχεται σαν αστραπή τον ορεινό όγκο της Πελ/νήσου
μεταφέροντας το μήνυμα της ΦΕ για την έναρξη του αγώνα.
Ο Κολοκοτρώνης, αφού απελευθερώνεται η Καλαμάτα και παρά την
αντίδραση των άλλων οπλαρχηγών που ήθελαν να πολεμήσουν τον
εχθρό στον τόπο τους καταστρώνει και επιβάλλει το
μεγαλεπήβολο και ιδιοφυές σχέδιο να πολιορκήσει την
Τριπολιτσά που ήταν το κέντρο δύναμης των Τούρκων. Για να
προχωρήσει όμως αυτό ήταν αναγκαία η στρατολόγηση άτακτων
και η οργάνωση στρατοπέδων. Πρώτη και καλύτερη έσπευσε να
ανταποκριθεί στο κάλεσμά του η μεγάλη οικογένεια των
Δεληγιάννηδων, προκρίτων των Λαγκαδίων, η δικαιοδοσία των
οποίων έφτανε και πέραν της Καρύταινας και η θρυλική
οικογένεια των Πλαπουταίων από το Παλούμπα Ηραίας.
Προϋπόθεση όμως της πολιορκίας της Τριπολιτσάς ήταν η
προώθηση και η διασφάλιση των στρατευμάτων που θα προωθούντο
στο κέντρο της Πελοποννήσου. Εμπόδιο στα σχέδια τους ήταν οι
σκληροτράχηλοι πολεμιστές Τουρκαλβανοί του Λάλα και οι
Τούρκοι της Φιγαλίας (Φανάρι, Ανδρίτσαινα, Ζούρτσα), οι
οποίοι μετά τα πρώτα επαναστατικά γεγονότα προετοιμάζονταν
να εγκαταλείψουν την περιοχή τους και να καταφύγουν στο
ισχυρό κάστρο της Καρύταινας το οποίο είχε ενισχυθεί με 500ους
Οθωμανούς και Αρβανίτες ενόπλους από το Λεοντάρι Αρκαδίας.
Είχε αποφασισθεί από τους οπλαρχηγούς και
τους προκρίτους η ίδρυση ενός στρατοπέδου στου Μπέτσι, την
οργάνωση του οποίου, ανέλαβαν τα παιδιά του γερο Πλαπούτα (κλεφτοκαπετάνιου
της περιοχής και κάπου των Δεληγιανναίων), Δημήτρης και
Γιώργος. Ο Δημήτρης Πλαπούτας, ένδοξος στρατηγός του
αγώνα,που αργότερα ήταν συγκατηγορούμενος στη δίκη του
Κολοκοτρώνη επί αντιβασιλείας του Όθωνος ενώ ο Γιώργος
Πλαπούτας έπεσε ηρωικά μαχόμενος κατά τη διάρκεια της
πολιορκίας στη μάχη του Λάλα. Η οργάνωση τόσο αυτού του
στρατοπέδου, όσο και αυτή στο Ρένεσι (Κόκλα) που ανατέθηκε
στους Δεληγιανναίους στη μεγάλη και ένδοξη αυτή οικογένεια
των προκρίτων των Λαγκαδίων και της Καρύταινας, αποσκοπούσε
στην προστασία από τους Τουρκαλβανούς του Λάλα.Η σημασία των
2 στρατοπέδων, Μπέτσι και Ρένεσι, συνέβαλε αποφασιστικά στις
πρώτες αψιμαχίες που σημειώθηκαν. Ιδιαίτερη είναι η συμβολή
τους στην πρώτη εκ του συστάδην μάχη, στα στενά του Αγίου
Αθανασίου στον Αλφειό ποταμό, μεταξύ Δραγουμάνου και
Καρύταινας. Ο Πλαπούτας, οι Δεληγιανναίοι και οι άλλοι
κλεφτοκαπετάνιοι της περιοχής που παρακολουθούσαν την πορεία
των Τούρκων από την αντίπερα όχθη τους πρόφτασαν όταν αυτοί
έσπασαν τον ελληνικό κλοιό, ο οποίος απαρτιζόταν από
ολιγάριθμο σώμα που είχε στρατολογήσει ο Κολοκοτρώνης,
αποδεκάτισαν τους Οθωμανούς ενώ πολλοί από αυτούς πνίγηκαν
στα ορμητικά νερά του Αλφειού όταν προσπάθησαν να τον
διασχίσουν. Ελάχιστοι από αυτούς κατάφεραν να καταφύγουν στο
κάστρο της Καρύταινας το οποίο πολιορκήθηκε από τους
Έλληνες, πολιορκία η οποία έσπασε όταν κατέφθασε ο τουρκικός
στρατός και τους απεγκλώβισε οδηγώντας τους στην Τρίπολη.
Η μεγάλη αυτή εστία αντιπερισπασμού είχε εξουδετερωθεί, ενώ
οι επικίνδυνοι για τις επιδρομές τους Τουρκολαλαίοι δεν
μπορούσαν πια να εισχωρήσουν στη γεμάτη φαράγγια κακοτράχαλη
Γορτυνία και να δημιουργήσουν προβλήματα στα γορτυνιακά
στρατεύματα αλλά και εκείνα από τα χωριά του ορεινού όγκου
του Ερυμάνθου και του Μαινάλου που είχαν προελάσει
ενισχύοντας τα στρατόπεδα που σαν ασφυκτικό κλοιό είχε
οργανώσει ο Γέρος του Μοριά γύρω από την Τρίπολη.
Στις 20 Μαρτίου τα παιδιά του Κόλλια Πλαπούτα, του περίφημου
αυτού κλεφτοκαπετάνιου και κάπου της περιοχής μετά τη
λειτουργεία που έγινε στην εκκλησία του αγίου Γεωργίου στου
Παλούμπα και αφού άκουσαν τις συμβουλες και τις ευχές του
πατέρα τους ξεκίνησαν για το Μπέτσι το σημερινό Αγιονέρι
έχοντας ανεπεπταμένη τη σημαία του Δ. Πλαπούτα, λευκή με
κυανό σταυρό στα τέσσερα άκρα της έφερε τα γράμματα Ι.Χ.Ν.Κ.,
δημοσιεύεται στο ΙΚ Μαζαράκης – Αιννιάν, σημαίες Ελευθερίας,
Αθήνα, εκδόσεις Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της
Ελλάδος.
Τα δύο αδέρφια με το γραμματικό τους και δεξί
τους χέρι Φ. Δάρρα (από του Σέρβου) και τους άλλους
επιτελείς τους απευθύνθηκαν στις περιοχές της Γορτυνίας και
καλούσαν σε επιστράτευση εκείνους που μπορούσαν να φέρουν
όπλα. Στο στρατόπεδο έσπευσαν και εντάχθηκαν δημογέροντες
και κληρικοί πέραν της Ηραίας όπως από τη Δημητσάνα τα
Μαγούλιανα, τη Στεμνίτσα το Βαλτεσινίκο και από άλλα μικρά ή
μεγάλα χωριά. Δε θα αναφερθώ στα χωριά και τους
αντιπροσώπους τους τα οποία έχουν καταγραφεί τόσο από τον Σ.
Μάσσια όσο και από το Γιαννικόπουλο που έχουν εκφωνηθεί σε
προγενέστερους πανηγυρικούς τους λόγους.
Τελειώνοντας θα ήθελα να επαναλάβω ότι τα
διδάγματα του ’21 είναι πάντα χρήσιμα και επίκαιρα. Ο λαός
τότε, αγωνιζόταν με τα όπλα του πρώτα από όλα για την
ελεύθερη πατρίδα. Σήμερα, αγωνίζετα, για κοινωνική πρόοδο
και δικαιοσύνη, για εμπέδωση της ειρήνης. Από τη δικαίωση
του αγώνα εκείνου με την εθνική απελευθέρωση ας αντλήσουμε
το δίδαγμα πως αξίζει να αγωνιζόμαστε. Ο μόχθος των
αγωνιστών και οι θυσίες τους δεν πάνε ποτέ χαμένες. Κι αν
ακόμα δεν οδηγούν σε άμεσα αποτελέσματα, μένουν τουλάχιστον
σα μήνυμα στους επερχόμενους. Και όταν τυχόν αυτό το μήνυμα
προσωρινά καταπνίγεται, κάποτε πάλι ξαναζωντανεύει και
οδηγεί τις νεότερες γενιές προς τα εμπρός, γεμίζοντας τες
παράλληλα με ευγνωμοσύνη γι ‘αυτούς που προηγήθηκαν και
χάραξαν το δρόμο, κι ας μην ξεχνάμε πως τα λόγια του μεγάλου
μας ποιητή, Κωστή Παλαμά: «Χρωστάμε σε όσους ήρθανε, θα
ρθούνε, θα περάσουν, κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι
νεκροί».
O
ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΤΟΥ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΥ – ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ
«Η ΓΚΟΥΡΑ» ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ
ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
Αναρτήθηκε
