Οι προθέσεις ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί στα Νέα Ελληνικά

Οι προθέσεις στα νέα ελληνικά διακρίνονται σε κοινές και λόγιες (μπορείς να δεις τη σχετική θεωρία).

Οι προθέσεις είναι άκλιτες λέξεις, οι οποίες δε στέκονται μόνες τους στον λόγο –εκτός ορισμένων πολύ ειδικών περιπτώσεων – και χρησιμοποιούνται για την εισαγωγή ενός ονοματικού στοιχείου, π.χ.

Το σύννεφο κινήθηκε προς τα ανατολικά.

Οι προθετικές φράσεις είναι λεκτικά σύνολα που εκφράζουν διάφορες επιρρηματικές σχέσεις. Τα σύνολα αυτά αποτελούνται από μια πρόθεση και άλλα γλωσσικά στοιχεία (ονοματικές φράσεις, επίθετα, επιρρήματα κτλ.), π.χ.

Το ποδήλατο με τις τρεις ρόδες χάλασε.

Οι προθετικές φράσεις δεν εκφράζουν επιρρηματικές σχέσεις στην περίπτωση του έμμεσου αντικειμένου και του ποιητικού αιτίου, π.χ.

Έδωσα τα βιβλία στον Γιώργο (στον Γιώργο = έμμεσο αντικείμενο)

Το σπίτι χτυπήθηκε από κεραυνό (από κεραυνό = ποιητικό αίτιο)

Έτσι, οι προθετικές φράσεις δηλώνουν διάφορες επιρρηματικές σημασίες, όπως: τόπο, χρόνο, αιτία, τρόπο, προέλευση κ.ά.

Στη συνέχεια εξετάζεται η επιρρηματική σημασία όλων των προθέσεων, αλφαβητικά ταξινομημένες.

Πηγή: Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Χατζησαββίδη Σ., Χατζησαββίδου Αθ.

ανά: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	επιμερισμό, διανομή τοπική έκταση σε λ.σ.ε. χρονική έκταση σε λ.σ.ε.	Μπείτε στη γραμμή ανά εξάδες. Κυκλοφόρησε ανά τον κόσμο ο νέος δίσκος. Είναι γνωστός ανά τους αιώνες.

άνευ: λόγια πρόθεση (= δίχως, χωρίς)

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	τρόπο, αφαίρεση σε λ.σ.ε.	Κατέφτασαν άνευ συνοδών. Παραδόθηκαν άνευ όρων.

αντί (αντ'): κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική (σπάνια)	ως β' όρος σε λ.σ.ε.	Λες άλλα αντ' άλλων. Οφθαλμόν αντί οφθαλμού.
αιτιατική	αντικατάσταση, αντίθεση	Tου έδωσαν πέντε χιλιάδες αντί δέκα. Ας το 'δινες σε μένα αντί σ' αυτόν!
	με πρόταση που εισάγεται με το να, δηλώνει αντικατάσταση	Αντί να κάθεσαι μόνος, έλα από δω.
	με πρόταση που εισάγεται με το να, δηλώνει αντίθεση	Άρχισε να βρίζει αντί να παραδεχτεί το λάθος του.
	με πρόταση που εισάγεται με το να, δηλώνει σύγκριση	Καλύτερα να φύγω αντί να περιμένω άσκοπα.

από (απ', αφ'): κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
ονομαστική	χρονική αφετηρία	Έτσι συμπεριφέρεται από μικρός.
	μετάπτωση ή μεταβολή	Έγινε από δήμαρχος κλητήρας.
	διανομή	Να μπαίνουν από ένας κάθε φορά
	τρόπο	Ήρθα από μόνος του.
γενική	κτήση (με παράλειψη της αιτιατικής)	Έρχομαι απ' του θείου μου (από το σπίτι του θείου μου)
	χρόνο σε λ.σ.ε.	Θα είμαι μαζί σας απ' του χρόνου.
	τρόπο σε λ.σ.ε.	Είναι έτσι από φυσικού του.
	αναφορά σε λ.σ.ε.	Έτσι έχουν τα πράγματα από φιλοσοφικής απόψεως.
	αντίθεση σε λ.σ.ε.	από τη μια-από την άλλη, αφενός-αφετέρου (αφ' ενός-αφ' ετέρου)
αιτιατική	τόπο (απομάκρυνση, χωρισμό)	Έφυγε από την πατρίδα του.
	τόπο (διέλευση)	Ο κλέφτης μπήκε από το παράθυρο.
	τόπο (σημείο όπου κρέμεται κάτι, κυριολεκτικά ή μεταφορικά)	Κρεμάστηκε από το δέντρο. Κρέμεται από μια κλωστή.
	τόπο (προέλευση)	Μήλα από το Πήλιο.
	τόπο (αφετηρία τοπική)	Πήγε από το σπίτι στο σχολείο.
	τόπο (αφετηρία χρονική)	Δούλευε από το βράδυ ως το πρωί.
	τόπο (σταθερό σημείο για μετρήσεις)	Μισή ώρα από το σπίτι μου.
	τόπο (χαμηλότερο όριο)	Η αμοιβή του κυμαίνεται από 50 ως 100 €
	τόπο (μετάπτωση)	Έγινε πάμπλουτος από πάμφτωχος που ήταν.
	τόπο (αιτία)	Τα κέρδη από τη δουλειά που κάνει είναι μεγάλα.
	ύλη (ισοδυναμεί με επίθετο)	Τραπέζι από μάρμαρο (μαρμάρινο)
	σύνολο μοιρασμένο	Οι περισσότεροι από τους φίλους μας δε θα πάνε διακοπές.
	αιτία ή αφορμή	Οι καταστροφές από τον σεισμό ήταν μεγάλες.
	ποιητικό αίτιο	Η γη θερμαίνεται από τον ήλιο.
	μέσο	Ζει την οικογένειά του από αυτό το ενοίκιο.
	διανομή	Πήραν από τρία κιλά ο καθένας.
	σύγκριση	Η Ελένη είναι μικρότερη απ' όλες.
	αναφορά	Από υγεία είμαστε μια χαρά.
	για αντικατάσταση της γενικής που δε σχηματίζεται	Πήρε τα αυγά από τις κότες (αντί: των κοτών!)
επιρρήματα	τότε, πάνω, κάτω, έξω, πριν, κρυφά, μέσα, έξω, πίσω, πάνω	Από τώρα και στο εξής εγώ είμαι το αφεντικό. Θα συναντηθούμε πίσω από το γήπεδο. Τον ξέρω απ' έξω κι από μέσα.

για (γι'): κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
ονομαστική	ως κατηγορούμενο του υπκ. α. ψεύτικη ιδιότητα β. ομοιότητα	α. Εμφανίστηκε για νοικοκύρης του σπιτιού. β. Μοιάζει για ψεύτικο.
γενική	από βραχυλογία	Ξεκίνησα για του θείου μου (για το σπίτι του θείου μου) Τα φύλαξα για του χρόνου.
αιτιατική	αιτία	Η Κάλυμνος φημίζεται για τα σφουγγάρια της.
	σκοπό (σκόπιμη κατεύθυνση) σκοπό (προορισμό) σκοπό (καταλληλότητα) σκοπό (χάρη) σκοπό (προφύλαξη)	Πήγε για ψώνια. Το αγόρασα για την κόρη μου. Δεν είναι κατάλληλο για τρόφιμα. Θυσιάστηκε για χάρη τους. Κρέμα για τα μαλλιά.
	αναφορά	Όσο για μένα μην ανησυχείς.
	αντικατάσταση	Θα πάει ο Νίκος αντί για τον Παναγιώτη.
	ανταπόδοση, αξία, εξίσωση	Πόσο θες για το ποδήλατο; Αγόρασε ζαχαρωτά για τρία ευρώ. Δουλεύει για δέκα.
	χρόνο (διάρκεια)	Θα μείνουμε για λίγες μέρες.
	επίκληση	Για όνομα του Θεού!
	ως κατηγορούμενο του αντικ. α. ψεύτικη ιδιότητα β. καταλληλότητα	α. Όλοι τον περνούσαν για πλούσιο. β. Τον προσέλαβε για βοηθό.
επιρρήματα	α. σκοπό β. χρόνο	α. Πάρε ταξί για πιο γρήγορα. β. Μιλούσαν για τότε που έπαιζε στην τηλεόραση.
σύνδεσμο	για να	Έλα από εδώ για να βλέπεις καλύτερα.

δια (δι'): λόγια πρόθεση, χρησιμοποιείται σε εκφράσεις ή φράσεις

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	τρόπο	Τον υποδέχτηκε διά χειραψίας.
γενική	χρόνο	Διά βίου εκπαίδευση.
αιτιατική	αιτία	Διά τον φόβο των Ιουδαίων.
αιτιατική	συμπέρασμα	Η Πυροσβεστική βρίσκεται σε ετοιμότητα διά παν ενδεχόμενο.

δίχως / χωρίς: κοινή πρόθεση, χρησιμοποιείται σε εκφράσεις ή φράσεις

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	έλλειψη, στέρηση, απουσία	Πώς να πάμε διακοπές δίχως / χωρίς λεφτά;
αιτιατική	εξαίρεση	Δίχως / Χωρίς τα παιδιά ήμασταν δέκα άτομα.
με βουλητική πρόταση	εξαίρεση, παραχώρηση ή εναντίωση	Παντρεύτηκε δίχως / χωρίς να το μάθει κανείς.

εις: λόγια πρόθεση, χρησιμοποιείται σε εκφράσεις ή φράσεις.

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	τρόπο	Εις υγείαν.
αιτιατική	σκοπό	Όλα έγιναν εις βάρος της υγείας του.

εκ (εξ, όταν ακολουθεί φωνήεν): λόγια πρόθεση, χρησιμοποιείται σε εκφράσεις ή φράσεις.

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	τόπο	Εμφανίστηκε εκ δεξιών / εξ αριστερών.
	προέλευση	Κατάγεται εκ Λαρίσης.
	τρόπο	Οι πληροφορίες μου είναι εξ ακοής.
	χρόνο	Είχε το πρόβλημα εκ γενετής. Τον γνωρίζει εξ απαλών ονύχων (από μωρό)
	αιτία	Ευτυχώς ο φόνος θεωρήθηκε εξ αμελείας.
	μέρος ενός συνόλου	Έχουν ένα σπίτι εξ ημισείας (εξ αδιαιρέτου)

εκτός: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	τόπο	Βρίσκεται πάντα εκτός Ελλάδος.
	αφαίρεση	Από την τρίτη μέρα ο ασθενής ήταν εκτός κινδύνου.
	εξαίρεση	Ήρθαν όλοι εκτός του Γιάννη.
με την από	εξαίρεση	Εκτός από αυτό δεν έχω τίποτ' άλλο.

εν: λόγια πρόθεση, χρησιμοποιείται σε εκφράσεις ή φράσεις της αρχαίας ελληνικής σε δοτική.

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
δοτική	τρόπο	Μας τα είπε εν συντομία.
δοτική	χρόνο	Παραγωγή οξυγόνου εν τω γεννάσθαι.

εναντίον: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	εναντίωση	Πολέμησε εναντίον των εχθρών. Όλοι στράφηκαν εναντίον του.

εναντίον: λόγια πρόθεση, χρησιμοποιείται σε εκφράσεις

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	αιτία	Αθωώθηκε ένεκα πολλών αμφιβολιών. Με ξεγέλασαν ένεκα η καλοσύνη μου.

εντός: λόγια πρόθεση, χρησιμοποιείται σε εκφράσεις

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	τόπο	Ο νόμος ισχύει εντός των ορίων της επικράτειας.
γενική	χρόνο	Θα επιστρέψω εντός δέκα ημερών.

εξαιτίας: κοινή πρόθεση, χρησιμοποιείται σε εκφράσεις

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	αιτία	Πέθαναν εξαιτίας της έλλειψης φαρμάκων. Εξαιτίας μου δε θα πάμε εκδρομή.

επί: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	αιτία	Σπούδαζε επί δώδεκα χρόνια συνεχώς.
	τόπο	Πήρε τη βαλίτσα του επ' ώμου.
	σκοπό	Κυρία επί των τιμών.
αιτιατική	χρόνο	Παρέμεινε στην ίδια θέση επί σειρά ετών.
	προσέγγιση	Ως επί το πλείστον.
	κατεύθυνση	Κλίνατε επί δεξιά.
δοτική	χρησιμοποιείται σε εκφράσεις	Δεν πουλάει πλέον επί πιστώσει. Τον έπιασαν επ' αυτοφώρω.

ίσαμε: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	χρόνο	Να περιμένεις ίσαμε τη λήξη.
	τοπικό όριο, τέρμα	Θα προχωρήσεις ίσαμε το τέλος του δρόμου και μετά θα στρίψεις.
	ποσότητα, αξία	Θέλω ένα ψάρι ίσαμε μισό κιλό. Θέλω σαρδέλες ίσαμε 10 ευρώ.
προτάσεις (με να)	χρόνο	Θα τον περιμένει ίσαμε να έρθει.
επιρρήματα	τόπο χρόνο	Πήγαινε ίσαμε εκεί. Περίμενε ίσαμε αύριο και μετά έλα.
προσ. αντων.	σύγκριση	Είναι ψηλός ίσαμε με μένα.

κατά: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	κατεύθυνση	Πάει κατά διαόλου.
αιτιατική	τόπο: α. κατεύθυνση β. προσέγγιση γ. έκταση (λόγια)	Πάει κατά το ποτάμι. Tον ρωτούσε κατά πού πέρασε τη ζωή του. Tοποθετούνται ελάσματα κατά το ύψος.
	χρόνο: α. προσέγγιση β. διάρκεια γ. χρονική στιγμή δ. επανάληψη	Θα ιδωθούμε κατά το βραδάκι. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας. Κατά τη σύγκρουση τραυματίστηκαν και οι δύο. Κατά καιρούς συμβαίνουν ανεξήγητα πράγματα.
	συμφωνία, σχέση	Κατά τον νόμο δε δικαιούται άδεια.
	αναλογία	Tα λόγια έχουν αξία κατά τους ανθρώπους που τα λένε.
	ομοιότητα (Παρ. φρ.)	Κατά μάνα και πατέρα.
	τρόπο	Tο πρόβλημα μπορεί να λυθεί κατά τρεις τρόπους.
	επιμερισμό	Παρατάχτηκαν κατά εξάδες.
	αναφορά	Διαφέρουν κατά το μέγεθος.
	μέτρο διαφοράς	Είμαι κατά πέντε χρόνια μικρότερή του.

λόγω: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	αιτία	Τα σχολεία έκλεισαν λόγω της κακοκαιρίας.

με: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	συνύπαρξη-συνένωση: συνοδεία κτητική σημασία	Μένει με τους γονείς του. Πήγε βόλτα με τη φίλη της. Αγόρασε ένα σπίτι με τρία δωμάτια.
	χρόνο	Κοιμάται με τις κότες. Ξεκίνησαν με το χάραμα.
	χρονικό διάστημα	Πηγαίνω κολυμβητήριο έξι με οκτώ.
	τρόπο	Την χτύπησε με μίσος.
	μέσο ή όργανο	Ήρθε με το λεωφορείο.
	όρο, συμφωνία, αντιστάθμισμα	Διορίστηκε με μισθό πρωτοδιοριζόμενου.
	ποσό	Τον βοήθησε με το παραπάνω.
	περιεχόμενο	Φέρε το μπουκάλι με το τσίπουρο.
	αιτία	Εσύ φταις με τις βλακείες σου!
	αναφορά	Έχει μανία με τα λουλούδια.
	αντίθεση - εναντίωση	Με τόσα διαβάσματα βρίσκει χρόνο και για βόλτες.
	απέναντι - κοντά	Πρόσωπο με πρόσωπο
	ομοιότητα	Μοιάζεις με τη μάνα σου.
	σκοπό	Έφυγε με στόχο να σπουδάσει.
	προϋπόθεση	Δέχεται να εργαστεί με τους δικούς του όρους.
βουλητική πρ.		Με το να κλαις τώρα δεν αλλάζει τίποτε.
στη θέση χρονικού συνδ.		Με το που το είπε, έγινε.

μετά: κοινή πρόθεση (μετ' ή μεθ')

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	μαζί με	Μας υποδέχτηκε μετά χαράς. Δρόμος μετ' εμποδίων.
αιτιατική	χρόνο	Μετά το μάθημα θα πάμε βόλτα. Έζησε τον 5^ο αι. μετά Χριστό (μ.Χ.)
	τόπο	Θα προχωράτε ο ένας μετά τον άλλο.
	αιτία ή συνέπεια	Τον ανέχεσαι μετά από αυτήν τη συμπεριφορά;

μεταξύ: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	ομοιότητα	Μοιάζουν μεταξύ τους σαν δυο σταγόνες νερό.
	διαφορά	Διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους σαν να μην είναι αδέρφια.
	σχέση	Δε σημειώθηκαν τέρματα μεταξύ των ομάδων.
	ανάμεσα	Ήμουν κι εγώ μεταξύ των επιτυχόντων.
	κατά προσέγγιση	Η θερμοκρασία θα κυμανθεί μεταξύ των 20 και 32 βαθμών Κελσίου. Μένω στην Αγ. Δημητρίου μεταξύ των οδών Αισχύλου και Ευριπίδου.
	τόπο	Ο ανελκυστήρας σταμάτησε μεταξύ δύο ορόφων.
	διανομή - διαίρεση	Μοίρασαν τα κέρδη μεταξύ τους.
	επιλογή - εκλογή	Μεταξύ των δύο προτάσεων προτιμώ την πρώτη.
στο μεταξύ	χρονικό επίρρημα	Στο μεταξύ πήγαν ως το σπίτι.

μέχρι: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
ονομαστική	όριο	Έφτασε μέχρι διευθυντής.
γενική σε εκφράσεις ή λ.φρ.	όριο	Έφαγε μέχρι σκασμού.
αιτιατική	τόπο	Πήγαινε μέχρι την άκρη του δρόμου.
αιτιατική	χρόνο	Θα σε περιμένω μέχρι το βράδυ.
αριθμητικό	ποσό - όριο	Η απόσταση είναι μέχρι 100 μέτρα. Θέλω μια μπλούζα μέχρι 30 ευρώ.
επίρρημα τοπικό	τόπο	Πήγαινε μέχρι εκεί.
επίρρημα χρονικό	χρόνο	Σε περίμενε μέχρι χθες.
προτάσεις	χρόνο	Μη φύγει κανείς μέχρι να γυρίσω.

παρά: κοινή πρόθεση (παρ')

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	αντίθεση	Το έκανα παρά τη θέλησή μου.
	χρόνο	Έρχεται μέρα παρά μέρα.
	διαφορά	Κέρδισε ένα εκατομμύριο παρά 500 ευρώ.
	σε λ.φρ. κοντά	Έβαλε το όπλο παρά πόδα.
δοτική	σε λ.φρ. κοντά	Δικηγόρος παρ΄ Aρείω Πάγω

περί: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	αναφορά (εκφρ.)	Μίλησε γενικά περί ανέμων και υδάτων. Περί τίνος πρόκειται;
αιτιατική	χρόνο	Περί τα μεσάνυχτα ακούστηκε ένας ισχυρός θόρυβος.
αριθμ. + αιτιατική	περίπου	Κατασκεύασε περί τα εκατό κομμάτια.

πλην: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	αφαίρεση	Ήρθαν όλοι πλην του Γιάννη.
αιτιατική	αφαίρεση	Το ταξίδι κόστισε 1000 ευρώ πλην τα εισιτήρια.
αριθμητικό	αφαίρεση	Οχτώ πλην τρία ίσον πέντε.

πριν: κοινή πρόθεση (συνήθως με την από)

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	χρόνο	Έφυγε πριν το μεσημέρι. Θα έρθουμε λίγο πριν από το Πάσχα.
	τόπο	Στρίψε στον πρώτο δρόμο πριν από το φανάρι.
	τόπο (με πρόταση)	Πριν να φτάσεις στο τέρμα του δρόμου, στρίψε δεξιά.

προ: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	τόπο	Σταμάτησε προ της ωραίας πύλης του ναού.
γενική	χρόνο	Έζησε τον 5^ο αι. προ Χριστού (π.Χ.)

προς: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	τόπο (κατεύθυνση)	Κατευθύνθηκε προς το σπίτι.
	τόπο (θέση, κοντά)	Μένει προς το λιμάνι.
	χρόνο	Προς το βράδυ θα έρθω να σε δω.
	σκοπό	Ενεργεί προς όφελός του.
	τρόπο, ανάμεσα σε τύπους της ίδιας λέξης	Μας χαιρέτησε έναν προς έναν. Έψαξε το σπίτι σπιθαμή προς σπιθαμή.
	αξία	Πήρε τρία καρπούζια προς δύο ευρώ το ένα.
	αναλογία	Αντιστοιχούν οκτώ υποψήφιοι προς μία θέση.

σαν: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
ονομαστική	παρομοίωση	Σου μιλώ σαν φίλος.
αιτιατική	παρομοίωση	Λάμπει σαν τον ήλιο.
αιτιατική	αντικατάσταση	Το χρησιμοποίησε σαν μαχαίρι.
πρόταση (με να)	μετριάζει τη βεβαιότητα ή το νόημά της	Σαν να σε ξέρω από κάπου. Σαν πολλά δε μας τα λες;
επίρρημα χρονικό	χρόνο	Σαν σήμερα παντρευτήκαμε πριν από δέκα χρόνια.

σε: κοινή πρόθεση (σ') (χάνει σχεδόν πάντοτε το -ε πριν από το τ- του άρθρου και γράφεται μαζί με αυτό ως μία λέξη π.χ. στου, στο(ν), στων, στους, στης, στη(ν), στις, στο, στα)

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	τόπο	Mένει στο κέντρο της πόλης.
	χρόνο	Έχουμε ραντεβού στις επτά το απόγευμα.
	αναφορά	Είναι πολύ καλός στα μαθηματικά.
	κατάσταση	Σήμερα είσαι στις ομορφιές σου.
	αποτέλεσμα	Τους μεταμόρφωσε σε χοίρους.
	τρόπο	Στοιχηθείτε σε τριάδες.
	μέσο ή όργανο	Πληρώθηκε σε δολάρια. Πιάστηκαν στα χέρια.
	αιτία	Πέθανε στην κούραση.
	σκοπό	Πίνουμε στην υγειά σας.
	ποιητικό αίτιο, συνήθ. με ρηματικά επίθετα σε -τος	Είναι αγαπητός σε όλους.
	αναλογία	Πέντε αγγούρια στο ευρώ.
	υπολογισμό κατά προσέγγιση	Υπολόγισαν τους θεατές στους σαράντα χιλιάδες.
έμμεσο αντικείμενο		Δώσε το βιβλίο στον Κώστα.

συν: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	ποσό	Θα στοιχίσει 300 ευρώ συν τον Φ.Π.Α.
αριθμητικό	πρόσθεση	Πέντε συν τρία μας κάνει οκτώ.
λέξεις της αρχαίας ελληνικής σε δοτική	πρόσθεση	Πήγανε συν γυναιξί και τέκνοις.

υπέρ: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	υπεράσπιση, υποστήριξη	Είμαι υπέρ της καθαρής δημοτικής.
γενική	ωφέλεια	Ο αγώνας έληξε υπέρ της εθνικής Ολλανδίας.
αιτιατική	υπεράσπιση, υποστήριξη	Ο εισαγγελέας τάχθηκε υπέρ του κατηγορουμένου.

υπό: λόγια πρόθεση (υπ', υφ')

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	συνθήκη, κάτω	Η θερμοκρασία θα κυμανθεί μεταξύ 3 και 5 βαθμούς υπό το μηδέν.
	προστασία, επίβλεψη	Ο ασθενής βρίσκεται υπό συνεχή παρακολούθηση.
	καταναγκασμό	Βρίσκεται υπό συνεχή πίεση.
	κατάσταση	Είναι υπό κράτηση.
	προϋπόθεση	Θα παραδοθούμε υπό τον όρο ότι δε θα μας πειράξετε.

χάριν: λόγια πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	σκοπό	Το έκανε χάριν αστεϊσμού.

χωρίς: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
αιτιατική	έλλειψη, στέρηση, απουσία εξαίρεση	Έμεινε χωρίς φίλους. Θα ήθελα ένα καφέ χωρίς ζάχαρη. Θύμωσε χωρίς αιτία. Μαζευτήκαμε περίπου τριάντα άτομα χωρίς εμένα.
με βουλητική πρ.	εξαίρεση παραχώρηση ή εναντίωση	Ξόδεψα 120 € χωρίς τα εισιτήρια. Πέρασε η ώρα χωρίς να το καταλάβω

ως - έως: κοινή πρόθεση

συντάσσεται με:	δηλώνει	παραδείγματα
γενική	σε στερεότυπες εκφράσεις	Να είμαστε γεροί ως του χρόνου.
αιτιατική	το τέρμα μιας κίνησης / ενέργειας το τέρμα μιας έκτασης κατεύθυνση χρόνο	Περπάτησα από το σπίτι ως το γραφείο. Με φτάνει ως τους ώμους. Θα πάμε ως το σπίτι. Το γραφείο είναι ανοιχτό από τις 8.00 ως τις 2.00
με επίρρημα: τοπικό χρονικό	τόπο χρόνο	Έλα ως εδώ. Θα σε περιμένω ως αργά.

	Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
	Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
	Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
	Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
	Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
	Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
	Δικτυακή έκδοση του Λεξικού της Νέας Ελληνικής, του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (εδώ).