86 87 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


86

Κύπρος Χρυσάνθης

17 του Νοέμβρη 1973
(Χαράματα)

Το ποίημα δημοσιεύτηκε στον τόμο Αντιφασιστικά ’67-’74 (1984) και αναφέρεται στην εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, στις 17 Νοεμβρίου 1973, και στην καταστολή της από το δικτατορικό καθεστώς. Μεταφέρει την εικόνα που εμφανίζει ο χώρος γύρω από το Πολυτεχνείο λίγες ώρες ύστερα από την είσοδο των τανκς και την καταστολή της εξέγερσης, αλλά και τα συναισθήματα που γέννησε στους πολίτες η θυσία των νέων παιδιών.

Αφίσα του Γιώργου Βακιρτζή
Αφίσα του Γιώργου Βακιρτζή

Πέρα στην πλατιά λεωφόρο
με τα γυμνά δέντρα,
τα φυλλώματα,
προβάλλουν τώρα οι χώροι αδειανοί.
Λιγοστά είναι τα βήματα,
ξέπνοοι οι λογής ήχοι,
αραιοί.

Στάζει τ’ αγιάζι μέσα μας.
Συχάζει η τυραγνοπατημένη πόλη,
η βουερή.

Πέρα απ’ τη μακρινή λεωφόρο
με τα γυμνά δέντρα,
τα φυλλώματα,
πεθαίνει η νύχτα, η φονική.
Αλυχτούνε οι θεριεμένοι σκύλοι
στα περάσματα, όξω απ’ τις κλειστές πόρτες,
καθώς στους τοίχους πληθαίνουν οι σκιές
κι απλώνονται τα γράμματα,
αιμάτινα, θαμπωτικά:
«για τον αγώνα και τη λευτεριά»
«για την πολύπαθη πατρίδα»!
Πίσω απ’ τις μανταλωμένες πόρτες,
βαριανασαίνουν οι καρδιές
π’ ανασηκώσαν τη μεγάλη μέρα!
Ω, Θε μου, κάμε πριν χαράξει
87 ν’ αστράψουν οι ουρανοί,
χρυσό φως ολούθε ν’ απλωθεί
κάμε, Μεγαλοδύναμε, να ξεχυθεί
ποτάμι ξέφρενο η πνοή,
να λυτρωθεί, η τυραγνοπατημένη πόλη!

Το μελάνι φωνάζει. Η 17η Νοέμβρη 1973 στη λογοτεχνία,
εισαγωγή-ανθολόγηση Η. Γκρης, Μεταίχμιο

Παράλληλα Κείμενα
Θαν. Ε. Μαρκόπουλος, [Συλλέγω...] Θαν. Ε. Μαρκόπουλος, [Συλλέγω...]
Δ. Ραβάνης-Ρεντής, «Ένα παιδί αφηγείται»
Δ. Ραβάνης-Ρεντής, «Ένα παιδί αφηγείται»


Λεξιλόγιο
*αγιάζι: υγρασία που συνοδεύεται από διαπεραστικό κρύο *τυραγνοπατημένη: καταπιεσμένη από την τυραννία *αλυχτούνε: γαβγίζουν

 


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  • 1. Εντοπίστε στην περιγραφή του τοπίου και του φυσικού περιβάλλοντος τα σημεία εκείνα που δείχνουν έμμεσα τα αισθήματα του αφηγητή.
  • 2. Ποια ευχή εκφράζεται στην τελευταία στροφή; Πώς σχετίζεται αυτή με τη θυσία των φοιτητών;
  • 3. Ερμηνεύστε τους χαρακτηρισμούς «η νύχτα, η φονική» και «μεγάλη μέρα».
  • 4. Αφού λάβετε υπόψη τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, αναπτύξτε σε μια παράγραφο το νόημα της φράσης «τυραγνοπατημένη πόλη».


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • 1. Συγκεντρώστε και παρουσιάστε στην τάξη συνθήματα που ακούγονταν και γράφονταν στους τοίχους κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλά και γενικότερα, κατά τη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας των συνταγματαρχών.
  • 2. Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων, όπου μπορείτε να βρείτε πληροφορίες, εικόνες και ηχητικά ντοκουμέντα για τη χούντα, την κατάληψη και εξέγερση του Πολυτεχνείου, καθώς και για τη δίκη των υπευθύνων.

  • Διαθεματικές εργασίες
    1. Συγκεντρώστε υλικό από βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά (φωτογραφίες, αφίσες, χρονικά κ.ά.) σχετικά με την εξέγερση του Πολυτεχνείου και δημιουργήστε μια έκθεση τη μέρα της επετείου.
    2. Ομάδες μαθητών να αναλάβουν να πάρουν συνεντεύξεις από πρόσωπα που συμμετείχαν ή ασχολήθηκαν ιστορικά ή δημοσιογραφικά με την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

    1 εφ. «Μακεδονία» (φύλλο της 17ης Νοεμ. 1973) [πηγή: Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου - Εθνική Βιβλιοθήκη]
    1 εφ. «Μακεδονία» (φύλλο της 18ης Νοεμ. 1973) [πηγή: Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου -Εθνική Βιβλιοθήκη]
    1 Γράμματα στο μέλλον (βίντεο) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]


Κύπρος Χρυσάνθης


Κύπρος Χρυσάνθης

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό


Θεματικά κέντρα
Νεολαία και αγώνες για την ελευθερία.
Δικτατορίες και καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Απότιση φόρου τιμής σε ανθρώπους και γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία.

Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Γραμμένο με αφορμή την εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο και την καταστολή της από τις δυνάμεις των συνταγματαρχών, το ποίημα του Κύπριου Κύπρου Χρυσάνθη αναφέρεται στην «επόμενη ημέρα», δηλαδή στην ημέρα που ακολουθεί ύστερα από την εισβολή των τανκς και τη δολοφονία των φοιτητών. Το μεγαλύτερο μέρος του περιγράφει την εικόνα που εμφανίζουν οι γύρω από το Πολυτεχνείο δρόμοι αλλά και γενικότερα η Αθήνα, μετά τις συμπλοκές και την καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης. Μέσα από αυτή την περιγραφή και με εμφανείς τις επιρροές από τις τεχνικές του συμβολισμού, ο ποιητής αφήνει να διαφανούν η διάθεση και τα συναισθήματα των πολιτών τις πρώτες αυτές ώρες: η γύμνια του τοπίου και η τρομακτική ησυχία («ξέπνοοι οι λογής ήχοι, / αραιοί», «με τα γυμνά δέντρα, / τα φυλλώματα, / προβάλλουν τώρα, οι χώροι αδειανοί») αντικατοπτρίζουν τη στενόχωρη διάθεση και την αγωνία του κόσμου. Η υγρασία και το τσουχτερό κρύο («Στάζει τ' αγιάζι μέσα μας») επιτείνουν το αίσθημα του φόβου· το ίδιο και ο ήχος από τα άγρια γαβγίσματα των σκύλων («Αλυχτούνε, οι θεριεμένοι σκύλοι»). Ωστόσο, στην τελευταία στροφή το κλίμα αλλάζει με την ευχή να μην πάει χαμένη η θυσία των παιδιών, αλλά να γίνει αφετηρία για την απελευθέρωση της Αθήνας και της Ελλάδας από τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Στόχος που τελικά έγινε πραγματικότητα, γι' αυτό και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου αποτελούν σταθμό στη μεταπολεμική ελληνική ιστορία.


Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου και στη θυσία των φοιτητών αναφέρεται το ποίημα της Λένας Παππά «Στους σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου»;

Μάπα κλειδωμένα, χέρια παγωμένα
κείτεται
―δεκαοχτώ χρονώ ήτανε δεν ήτανε―
για να έχω εγώ πουλιά - φτερά στα χέρια μου,
και συ το σπιτάκι σου,
μια γλάστρα με βασιλικό στο πεζουλάκι
και τα παιδιά μας ξένοιαστα να χτίζουνε το μέλλον.

Η μάνα του τον περιμένει και δεν έρχεται,
η άνοιξη του παίζει και δεν τηνε ξέρει πια.
Στις φλέβες του αίμα σταματημένο και πικρό,
γυαλί σπασμένο ο κόσμος, σωριασμένο πάνω του.
Για να έχω εγώ τον άσπρο μου ύπνο
και συ γαρίφαλο χαμόγελο στο στόμα σου,
για να 'χουν τα παιδιά μας το δικό τους ήλιο...


Κύπρος Χρυσάνθης
Εθνικό Κέντρο Βιβλίου Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]

Γιώργος Βακιρτζής
Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
Εθνική Πινακοθήκη επ
ΙΣΕΤ ΙΣΕΤ
στο paleta art paleta
στο ΝΙΚΙΑΣ ΝΙΚΙΑΣ

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου
Αρχείο ΕΡΤ ΕΡΤ
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου (πηγή ert-webtv) neolaia.gr
Κείμενο, φωτογραφίες και ταινίες στο neolaia.gr neolaia.gr

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

 

Ήρωες

Οι ήρωες του ποιήματος είναι:

 

 

Τόπος

Τα γεγονότα του ποιήματος διαδραματίζονται

 

 

Χρόνος

Τα γεγονότα του ποιήματος γίνονται/έγιναν

 

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του ποιήματος είναι

 

 

Στίχος-Μέτρο

Ο στίχος του ποιήματος είναι:

Το μέτρο του ποιήματος είναι:

 

 

Ενότητες

Το ποίημα μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

 

Το σχόλιό σας...

...