Kλέφτικο τραγούδι
Ένας αϊτός περήφανος
Το παρακάτω δημοτικό τραγούδι ανήκει —σύμφωνα με τον μεγάλο λαογράφο Ν.Γ. Πολίτη, από τη συλλογή του οποίου προέρχεται— στα κλέφτικα, και μάλιστα στα αλληγορικά. Στο τραγούδι ο περήφανος και λεβέντης αϊτός ταυτίζεται με τον γενναίο κλέφτη της περιόδου της τουρκοκρατίας, που επιμένει να συνεχίζει τον αγώνα του ακόμα και μέσα στις αντίξοες καιρικές συνθήκες του χειμώνα.
Ένας αϊτός περήφανος, ένας αϊτός λεβέντης από την περηφάνια του κι από τη λεβεντιά του, δεν πάει τα κατώμερα να καλοξεχειμάσει, μόν’ μένει απάνω στα βουνά, ψηλά στα κορφοβούνια. Kι έριξε χιόνια στα βουνά και κρούσταλλα στους κάμπους, εμάργωσαν τα νύχια του κι επέσαν τα φτερά του. Kι αγνάντιο βγήκε κι έκατσε, σ’ ένα ψηλό λιθάρι, και με τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέει: «Ήλιε, για δε βαρείς κι εδώ σ’ τούτη την αποσκιούρα, να λιώσουνε τα κρούσταλλα, να λιώσουνε τα χιόνια, να γίνει μια άνοιξη καλή, να γίνει καλοκαίρι, να ζεσταθούν τα νύχια μου, να γιάνουν τα φτερά μου, να ’ρθούνε τ’ άλλα τα πουλιά και τ’ άλλα μου τ’ αδέρφια». |
Ν.Γ. Πολίτη, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού
Κλέφτικα τραγούδια [πηγή: Ελληνικός Πολιτισμός]
Κλέφτικα τραγούδια [πηγή: Μυριόβιβλος]
Εκθέματα Προεπανάστασης. Κλέφτες κι Αρματολοί [πηγή: Παύλος Βρέλλης - Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας. Κέρινα Ομοιώματα]
Θεόφιλος, Ποιμενικό
[Η Αγία Άννα της Χαλκίδας]
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην
Εθνική Πινακοθήκη
Λεξιλόγιο
*κατώμερα: πεδινά μέρη *καλοξεχειμάσει: να ξεχειμωνιάσει καλά *μον': μόνο, αλλά *εμάργωσαν (μαργώνω): ξεπάγιασαν *αγνάντιο: αγνάντια, απέναντι *αποσκιούρα:
σκιερός, ανήλιος τόπος
Γεώργιος Μαργαρίτης, O Γεώργιος Καραϊσκάκης ορμά έφιππος προς την
Ακρόπολη
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην
Εθνική Πινακοθήκη
Θεματικά κέντρα
Η ζωή των κλεφτών και των αρματολών.
O συνεχής και αδιάκοπος αγώνας για την ελευθερία και την προσωπική αξιοπρέπεια.
H φύση συμπαραστάτης στον αγώνα των κλεφτών.
Η λιτότητα των εκφραστικών μέσων του δημοτικού τραγουδιού.
Η αλληγορία ως εκφραστική τεχνική στα δημοτικά τραγούδια αλλά και στη λογοτεχνία γενικότερα.
Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Το συγκεκριμένο κλέφτικο τραγούδι μπορεί να αποτελέσει αφορμή για να γίνει εκτενής αναφορά στους αγώνες των κλεφτών και των αρματολών, αλλά και γενικότερα των Ελλήνων, εναντίον του κατακτητή κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Μέσω της αλληγορικής περιγραφής της στάσης του κλέφτη, που από περηφάνια και αξιοπρέπεια δεν εγκαταλείπει τον αγώνα, μπορεί να συζητηθεί η αντίληψη για τον ηρωισμό και την παλικαριά των κλεφτών, όπως πέρασε αυτή στη λαϊκή συνείδηση και έγινε αντικείμενο θαυμασμού από τη λαϊκή μούσα.
Με αφορμή τους τελευταίους στίχους του τραγουδιού (αλλά και γενικότερα σε σχέση με την αλληγορική χρήση του αϊτού) αξίζει να επισημανθεί ένα συνηθισμένο μοτίβο των δημοτικών τραγουδιών, που είναι η προσωποποίηση της φύσης.
Εδώ ο αϊτός/κλέφτης συνομιλεί ―αι μάλιστα μαλώνει― με τον ήλιο, γιατί δεν τον βοηθά με τη θέρμη του να επανέλθει στην ενεργό δράση. Η ίδια αλληγορική χρήση του αϊτού, όπως και των άλλων πουλιών που εμφανίζονται στα δημοτικά τραγούδια ως αφηγητές ή σχολιαστές ηρωικών πράξεων, δείχνει την εξοικείωση της λαϊκής μούσας με τη φύση και τα πλάσματά της. Σ' αυτήν ο λαός προβάλλει τα συναισθήματά του και αυτή ταυτίζεται με τους πόθους και τους αγώνες του.
Αξίζει, τέλος, να προσεχτεί η γλωσσική λιτότητα, χαρακτηριστικό γνώρισμα των δημοτικών τραγουδιών, όπου κυριαρχούν τα ρήματα και τα ουσιαστικά, ενώ τα επίθετα έχουν περιορισμένη παρουσία.
Για τους κλέφτες
Βιβλίο ιστορίας Γ' Γυμνασίου
Ακούστε το τραγούδι και δείτε τον τσάμικο χορό
Δόμνα Σαμίου, Τραγούδια κλέφτικα
,
Κλέφτικα τραγούδια [πηγή: Μυριόβιβλος]
Κλέφτικα τραγούδια από τη συλλογή του Σταμάτη Μακρή
Κλέφτικα τραγούδια στο nektarios.gr
Εικονογραφία για το '21 (Πηγή: Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού)
Θεόφιλος (Χατζημιχαήλ), βιογραφικά και έργα του
στο paleta art
,
στην Εθνική Πινακοθήκη
,
στο eikastikon
,
στο ΝΙΚΙΑΣ
στο artnet
στο Google Art & Culture
Γιώργος Μαργαρίτης, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη
στο paleta art
Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
Οι ήρωες του ποιήματος είναι:
Τα γεγονότα του ποιήματος διαδραματίζονται:
Τα γεγονότα του ποιήματος γίνονται/έγιναν:
Η γλώσσα του ποιήματος είναι:
Ο στίχος του ποιήματος είναι:
Το μέτρο του ποιήματος είναι:
Το ποίημα μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:
...