150 151 152 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


150

Πέτρος Χάρης

Δρόμος 100 μέτρων

Το κείμενο είναι απόσπασμα από το ομότιτλο διήγημα του Πέτρου Xάρη, που δημοσιεύτηκε το 1944 στο βιβλίο του «Μακρινός κόσμος». Στο διήγημα αυτό ο νεαρός ήρωας, μαθητής της τρίτης Γυμνασίου, έρχεται σε επαφή με τον κόσμο του αθλητισμού, γοητεύεται από τα αγωνίσματα του στίβου και προπονείται στον δρόμο ταχύτητας των 100 μέτρων, για να πάρει μέρος στους μαθητικούς εφηβικούς αγώνες στο τέλος της χρονιάς. Στο τμήμα που ακολουθεί, θα παρακολουθήσουμε την προπόνηση και τη νίκη του σε έναν ενδιάμεσο μαθητικό αγώνα.

Αγώνας ταχύτητας (μελανόμορφο αγγείο, Μουσείο Μετροπόλιταν,

Αγώνας ταχύτητας (μελανόμορφος παναθηναϊκός αμφορέας του Ζωγράφου του Ευφίλητου, περ. 530 π.Χ., Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο)

Ήταν αρχές Δεκεμβρίου όταν κέρδισα αυτή την πρώτη μου νίκη, και στα τέλη Φεβρουαρίου είχα τη θέση μου ανάμεσα στους δεκαπέντε που θα ’τρεχαν στους εφηβικούς αγώνες. Το γυμναστήριο και οι άνθρωποί του δε μου ήταν πια άγνωστος τόπος κι άγνωστοι κόσμοι. Είχα κι εγώ την άσπρη φανελίτσα μου και το γαλάζιο πανταλονάκι και ήξερα πια πως όσοι έβγαιναν με τα ίδια αυτά χρώματα από τη χαμηλή πόρτα του υπόστεγου ήταν εκείνοι που είχαν περάσει πριν από λίγη ώρα κακοντυμένοι, συνηθισμένοι, ασήμαντοι. Έτρεχα τώρα διαφορετικά, ήξερα σπιθαμή με σπιθαμή τη μαύρη εκείνη γραμμή των εκατό μέτρων, δεν έβλεπα πια πατούσες και κόκκινα αυτιά, και το τέρμα δεν ερχόταν καταπάνω μου, αλλά πήγαινα και το ’βρισκα εγώ πέντε και δέκα φορές τ’ απογέματα που πέρναγα στο γυμναστήριο. Δοκίμαζα τα πόδια μου με μεγαλύτερους και μικρότερους, με πιο ψηλούς και με πιο χαμηλούς, με πιο δεμένους και με πιο αδύνατους, κι έκανα τις συγκρίσεις μου, έστρωνα τους λογαριασμούς μου, έβλεπα την ταχύτητά μου πότε στη μια και πότε στην άλλη από τις τρεις πεντάδες που θα ’τρεχαν, έπειτ’ από λίγες μέρες, στους εφηβικούς αγώνες, ξεχώριζα αντιπάλους, αψηφούσα άλλους, μέτραγα τον εαυτό μου απάνω σε μια ζυγαριά που δεν είχε αμφιβολίες, που μου έδινε πολύ θάρρος και μ’ έσπρωχνε σε πρόωρους εγωισμούς, που γέμιζαν τις κουβέντες μας, όταν γυρίζαμε κι οι τρεις μαζί στα σπίτια μας, και διασταυρώνονταν με τους ενθουσιασμούς των συμμαθητών μου, όσο κι αν ο δρόμος των 100 μέτρων δεν έχει κοινό στίβο με το πήδημα, όπου ανακάλυψε την επίδοσή του ο ένας, κι όσο

 


151

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Το μέτρο του κόσμου — 12 + 1 γράμματα
Γιάννης Ψυχοπαίδης, Το μέτρο του κόσμου — 12 + 1 γράμματα

 

μακριά κι αν βρίσκεται ο δρόμος με τα εμπόδια, όπου καταστάλαξε ο άλλος. Η γλώσσα μου έτρεχε πιο πολύ από τα πόδια μου και κουραζόταν λιγότερο απ’ αυτά στο δρόμο της επιστροφής, που με τις στάσεις σε κάθε γωνία, σε κάθε συνωστισμό και σε κάθε διαφωνία ήταν ατέλειωτος. Φεύγαμε από το γυμναστήριο στις έξι, το πολύ στις εξίμιση, και στα σπίτια μας φτάναμε με φωτισμένα όλα τ’ ανοιχτά παράθυρα, στις οχτώ κι ακόμα πιο αργά.

Επιτέλους έφτασε τ’ απόγευμα των αγώνων και η στιγμή του τελικού δρόμου. Είχα κερδίσει με άνεση τον προκριματικό στην πεντάδα που μ’ έριξε ο κλήρος και περίμενα να μετρηθώ με τους δύο πρώτους από τις δυο άλλες πεντάδες. Τρεις πάλι, όπως και στην πρώτη δοκιμή μου και στην πρώτη νίκη μου. Μας άφησαν να ξεκουραστούμε λίγο, είδα γύρω μου, σε όλο το γυμναστήριο, και τότε δείλιασα. Oι άσπρες φανέλες και τα γαλάζια πανταλονάκια ήταν λιγότερ' από άλλοτε, πολύ λιγότερα, γιατί το μαρτιάτικο εκείνο απόγευμα θ' αγωνίζονταν μόνο οι «μικροί», κι απ' αυτούς πάλι μόνο όσοι είχαν ξεχωρίσει στους πρώτους προκριματικούς που είχαν γίνει πριν από πέντε μέρες. Ήταν όμως περισσότερος ο κόσμος, οι «δρόμοι», τα «άλματα» και τα «εμπόδια» είχαν γίνει θέαμα με ξένους, με άγνωστους, με κυρίες και με κοπέλες της ηλικίας μας, που λες και ήρθαν επίτηδες με τις κατακαίνουριες και χρωματιστές κορδέλες στα μαλλιά τους για να κάμουν τραχύτερους τους συναγωνισμούς μας, κι έπειτα κανόνιζαν τους αγώνες πέντε ηλικιωμένοι κύριοι, που πήγαιναν όλοι μαζί, σαν ένα σώμα, πότε στον ένα στίβο και πότε στον άλλο, και σοβαροί κι αμίλητοι κράταγαν μια τάξη που δεν την είχα ξαναδεί στο γυμναστήριο κι έδιναν σε ό,τι γινόταν και σε ό,τι παρακολουθούσαν μιαν επισημότητα που με τρόμαξε. Έπειτ’ απ’ όλα αυτά δε μπορούσε να είμαστε πια «μικροί». Κι όταν βρέθηκα στην ίδια γραμμή με τους δυο άλλους για τον τελικόν αγώνα και με χτυποκάρδι ετοιμαζόμουν για την «εκκίνηση», ένιωθα κάτω από τις πατούσες μου όχι μόνο ασυγκράτητη ορμή, αλλά και μιαν ευθύνη που περίμενε κι αυτή το σύνθημα για να ξαπολύσει τον άνεμό της, να τον στείλει πίσω μου, να με σπρώξει και να με πετάξει στο τέρμα.

Έφτασα πάλι με άνεση πρώτος και τότε έκαμα την πρώτη θεατρική μου πράξη. Όπως οι μεγαλύτεροί μας, οι πραγματικοί αθλητές, οι δυο νικημένοι, πριν καλά καλά πάρουν δεύτερη ανάσα, με πλησίασαν, μου σφίξανε το χέρι, κι εγώ, καθώς δεν μπορούσα ακόμα να μιλήσω από το λαχάνιασμα, έδειξα την

 


152

 

ευχαρίστησή μου μ’ ένα χαμόγελο που δεν πιστεύω να ήταν παιδιάτικο όπως την προηγούμενη μέρα, όπως πριν από μια ώρα, πριν από πέντε λεπτά, όπως πριν από τη νίκη μπροστά σε τόσο κόσμο. Στην άλλη άκρη της μαύρης και ίσιας γραμμής του δρόμου των 100 μέτρων η επιτροπή και οι άλλοι ίσως να χαμογελούσαν για τη σκηνή. Αλλά ποιος λογάριαζε τι γινόταν εκεί που άρχιζε ο δρόμος; Εμείς βρισκόμαστε στο τέλος του, έπειτ’ από μια προσπάθεια που την περιμέναμε τόσες βδομάδες, και θέλαμε να δώσουμε επισημότητα στη στιγμή που τη δημιουργήσαμε και τη γεμίζαμε οι τρεις μας.

Από τ’ άλλο απόγευμα δόθηκα στο μαρτύριο της προετοιμασίας, που ολοένα και μετατοπίζει τα ορόσημα της επιτυχίας, τα πηγαίνει όλο και πιο μπροστά, πιο μακριά, συχνά πέρ’ από τις δυνάμεις που υπάρχουν, απάνω από τις περιστάσεις, έξω από τα σύνορα της ηλικίας. Δεν ξέχναγα όμως ότι η άσκηση κι η επιτυχία στο χώρο εκείνο, που από την πρώτη στιγμή μάς έδειξε την αυστηρή και πειθαρχημένη οργάνωσή του, ακολουθούσαν μια σκάλα που έπρεπε να την ανέβεις σκαλοπάτι σκαλοπάτι. Κι έβλεπα καθαρά το νέο στόχο μου: τους αγώνες δρόμου του Μαΐου, πάλι με συνομήλικους ή λίγο μεγαλύτερους, τους επισημότερους εφηβικούς αγώνες της χρονιάς, που έδιναν μια καθιέρωση και άνοιγαν το δρόμο σε σοβαρότερους συναγωνισμούς, σε άλλες στράτες, στρωμένες πάντα με ψιλό κάρβουνο, αλλά πατημένες από πιο γρήγορα πόδια, ακόμα και στο Στάδιο.

Π. Χάρης, Μακρινός κόσμος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Παράλληλα Κείμενα
Ν. Καζαντζάκης, «Ήτον» (αποσπάσματα) Ν. Καζαντζάκης, «Ήτον» (αποσπάσματα)


Λεξιλόγιο
*δεμένους: γεροδεμένους *κι οι τρεις μαζί: ο νεαρός ήρωας προπονείται μαζί με κάποιους φίλους του *πήδημα: άλμα εις μήκος *ψιλό κάρβουνο: ο στίβος ήταν στρωμένος με ψιλό κάρβουνο πριν καθιερωθεί το ταρτάν *Στάδιο: το (καλλιμάρμαρο) Παναθηναϊκό στάδιο

 


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  • 1. Πώς νιώθει ο νεαρός αθλητής κατά τη διάρκεια των προπονήσεων και πώς κατά την επίσημη ημέρα των αγώνων;
  • 2. Ποιο είναι το κέρδος του αθλητή από την ενασχόλησή του με τον αθλητισμό και από τη νίκη του στον συγκεκριμένο αγώνα;
  • 3. Συζητήστε τη σκηνή όπου οι ηττημένοι νέοι αθλητές συγχαίρουν τον νικητή.


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

  • 1. Στο κείμενο αναφέρονται τρία αγωνίσματα του στίβου: οι «δρόμοι», τα «άλματα» και τα «εμπόδια». Με τη βοήθεια του γυμναστή σας προσδιορίστε για ποια αγωνίσματα πρόκειται, και συγκεντρώστε πληροφορίες για τα υπόλοιπα σημερινά αγωνίσματα του στίβου.
    Κλασικός αθλητισμός [Φυσική Αγωγή Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου] Κλασικός αθλητισμός [Φυσική Αγωγή Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου]

  • Πρόσθετη διαθεματική εργασία
    Η άσκηση που περιγράφεται στο κείμενο του Πέτρου Χάρη αφορά την προετοιμασία ενός μαθητή για τη συμμετοχή του σε αγώνες. Σήμερα η προσέλευση των ανθρώπων στα γυμναστήρια οφείλεται και σε άλλους λόγους, όπως υγείας, αισθητικής, κ.ά. Να συγκεντρώσετε στοιχεία (από την εμπειρία σας και από μια μικρή «κοινωνική έρευνα» που θα κάνετε) σχετικά με τους λόγους που οδηγούν τους ανθρώπους της εποχής μας στα γυμναστήρια.


Πέτρος Χάρης (1902-1998)


Πέτρος Χάρης

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό


Θεματικά κέντρα
Αθλητισμός και σταδιακή ωρίμανση του νέου ανθρώπου.
Ο αθλητισμός ως πεδίο προετοιμασίας του νέου ανθρώπου για τη ζωή.
Αθλητισμός και δημιουργία φιλικών σχέσεων.

Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Σύμφωνα με τη μελέτη του Δημ. Παπακωνσταντίνου για το έργο του Πέτρου Χάρη (βλ. Βιβλιογραφία), «"Ο Δρόμος 100 μέτρων" αναπαριστάνει, εξωτερικά, με σφαιρική επεξεργασία της λεπτομέρειας, το άψυχο κι έμψυχο υλικό ενός αγωνιστικού στίβου, όπως τον αντίκρισαν, τον γνώρισαν, τον έζησαν και τον χάραξαν βαθειά στη μνήμη τα έκπληκτα, φιλοπερίεργα και αξεδίψαστα μάτια ενός ζωντανού, μαχητικού εφήβου. Η ομαλή αφήγηση, που παρουσιάζει μ' ενάργεια τα ποικίλα εξωτερικά γεγονότα με τις αλλεπάλληλες εσωτερικές αντιδράσεις του ήρωα, η ακρίβεια της περιγραφής, το έντεχνο κράμα ονείρου και πραγματικότητας, η ευγενική αγρύπνια του εφήβου, μας μεταγγίζουν απόλυτα μια κατάφορτη από στοχασμό και συμβολιστική διάχυση συγκίνηση. Στίβος είναι κι όλη η ζωή, όπου απαραίτητοι μας είναι οι ανταγωνισμοί, για να εντείνουμε τις δυνάμεις μας, να κυνηγούμε υψηλότερους στόχους, να προχωρούμε, να δημιουργούμε. Ο "Δρόμος 100 μέτρων" δίκαια θεωρείται απ' τα βαθύτερα και επιτυχέστερά του [του Π. Χάρη]. Ένα διήγημα που υπερπηδά το στενό κλίμα του ατομικού και προεκτείνεται στην καθολική ανθρώπινη προσπάθεια» (σ. 24-25).
Πράγματι, στο συγκεκριμένο απόσπασμα παρακολουθούμε τον νεαρό μαθητή να ωριμάζει σταδιακά χάρη στην ενασχόλησή του με τον αθλητισμό. Έρχεται σε επαφή με άλλους συνομήλικούς του και δοκιμάζει τις δυνάμεις του, δημιουργεί φιλίες και συσφίγγει τις σχέσεις του με τους άλλους. Η συμμετοχή του στους επίσημους αγώνες τού γεννά το αίσθημα της υπευθυνότητας και τον κάνει να αισθάνεται ότι μεγαλώνει. Κυρίως όμως αντιλαμβάνεται την αξία της προετοιμασίας, της άσκησης και της προπόνησης για την επίτευξη ενός στόχου. Συνειδητοποιεί επίσης πως για να υλοποιηθεί οποιοσδήποτε στόχος απαιτείται χρόνος, κόπος, υπομονή και επιμονή («Δεν ξέχναγα όμως ότι η άσκηση κι η επιτυχία στον χώρο εκείνο, που απ' την πρώτη στιγμή μας έδειξε την αυστηρή και πειθαρχημένη οργάνωσή του, ακολουθούσαν μια σκάλα που έπρεπε να την ανέβεις σκαλοπάτι - σκαλοπάτι»).


Πέτρος Χάρης, βιογραφία και έργα
ΕΚΕΒΙ Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
Βιβλιοnet Βιβλιοnet
Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΤΡΟΥ ΧΑΡΗ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΤΡΟΥ ΧΑΡΗ

Γιάννης Ψυχοπαίδης, βιογραφικά και έργα του
στην Εθνική Πινακοθήκη Ψυχοπαίδης
στο Μουσείο Φρυσίρα Μουσείο Φρυσίρα
στο paleta art Ψυχοπαίδης
στο artnet Ψυχοπαίδης
στο ΙΣΕΤ Ψυχοπαίδης
στο ΝΙΚΙΑΣ Ψυχοπαίδης
στο ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ Γ.Ι. ΚΑΤΣΙΓΡΑ Ψυχοπαίδης
στο art magazine Ψυχοπαίδης
ταινία «Συνάντηση: Γιάννης Ψυχοπαίδης ( A! Mέρος )» Γ. Ψυχοπαίδης (56:23), (Β' μέρος) Γ. Ψυχοπαίδης (50:46)

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

 

Ήρωες

Οι ήρωες του κειμένου είναι

 

Τόπος

Τα γεγονότα του κειμένου διαδραματίζονται

 

 

Χρόνος

Τα γεγονότα του κειμένου γίνονται/έγιναν

 

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του κειμένου είναι

 

 

Αφήγηση

Η αφήγηση γίνεται

 

 

Ο αφηγητής

Ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός/ετεροδιηγητικός, γιατί

 

 

Ενότητες

Το κείμενο μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

 

Το σχόλιό σας...