Δημοτικό τραγούδι
Ύπνε μου κι έπαρέ μου το
Στην Κάρπαθο επιβιώνει από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα το έθιμο των «Εφτά». Επτά μέρες μετά τη γέννηση του παιδιού μαζεύονται οι συγγενείς στο σπίτι του και παίρνουν μέρος στην τελετή. Βάζουν το βρέφος σε μεταξωτή κουβέρτα και κρατώντας τις τέσσερις άκρες της το κουνούν και του τραγουδούν τραγούδια (μαντινάδες) στον σκοπό του νανουρίσματος. Ένα τέτοιο τραγούδι είναι κι αυτό που ακολουθεί.
Δημήτρης Δάβης, Καρπαθιώτισσα
Λάδι σε μουσαμά , 89,7 x 70,5 εκ.
Εθνική Πινακοθήκη, Αρ. έργου: Π.4512
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση
στην
Εθνική Πινακοθήκη
Ύπνε μου κι
έπαρέ μου το, ύπνε νανούρισέ το
κι αν έχεις μήλα, κόψε του, κουλούρια τάισέ το
κι αν έχεις και ροδόσταμο, να το ροδοσταμνίσεις.
Κι αν μου το πάρεις, ύπνε μου, τρεις χώρες σου χαρίζω
τρεις χώρες και τα τρία χωριά και τρία μοναστήρια.
Την Κάρπαθο με τα νερά, τη Ρόδο με τα πλούτη
και την Κωσταντινούπολη με το πολύ λουάρι.
Κοιμήσου που παράγγειλα κάτω στην Αλεξάνδρα
για να σου φέρουν κόρη μου τσεμπέρι με τα χάντρα.
Νάνι τη την κορούλα μου, την ακριβή μου κόρη
που μου τη λουαριάζουσι γιατροί και δικηγόροι.
Κοιμήσου που να κάθεσαι κι η μοίρα σου να υφαίνει
και το καλό σου ριζικό να κουβαλεί να φέρνει.
Κι αν την επάρεις, ύπνε μου, πάρ’ τη σε περιβόλια
σε κυπαρίσσια σε δεντριά σε μήλα σε κυδώνια.
Ύπνε που παίρεις τα παιδιά, έλα έπαρε και τούτο,
μικρό μικρό μου τώπαρε μεγάλο φέρε μού το.
Κοιμήσου με την Παναγιά και με τον Αϊ-Γιάννη
και τον Αφέντη το Χριστό κι όπου πονεί να γειάνει.
Κοιμήσου που να κοιμηθείς στο μέλι και στο γάλα
και να σε βάλει η μοίρα σου σ’ αρχοντικά μεγάλα.
Γ. Μ. Γεωργίου, Καρπαθιακά, τόμ. Α’
Παράλληλα Κείμενα
«Δημοτικά νανουρίσματα» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου]
Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά
Περισσότερα νανουρίσματα
εδώ
Λεξιλόγιο
έπαρε: πάρε *λουάρι: αμύθητα πλούτη *Αλεξάνδρα: Αλεξάνδρεια *τσεμπέρι: πλουμιστό μαντίλι για το κεφάλι *τα χάντρα (το χάντρο): οι χάντρες, το μάλαμα *λουαριάζουσι: λογαριάζουνε, υπολογίζουν ως μελλοντική νύφη *παίρεις: παίρνεις *τώπαρε: πάρε το
Σημείωση: Νανουρίσματα θα βρείτε εδώ.
Θεματικά κέντρα
O πλούτος και η αφθονία των αγαθών ως προϋπόθεση ευτυχίας.
Η συμβολή της μοίρας και ο ρόλος της θρησκείας. Συνύπαρξη παγανιστικών - χριστιανικών στοιχείων.
Oι υπερβολές της αγάπης (όπως π.χ. τα αντίδωρα που τάζονται στον ύπνο).
Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Η γέννηση ενός παιδιού είναι το σημαντικότερο γεγονός στη ζωή της ελληνικής οικογένειας· γι' αυτό σε όλα τα μέρη γίνεται δεκτή με χαρά. Ιδιαίτερα εορτάζεται στην Κάρπαθο η γέννηση της κόρης, η οποία θα συνεχίσει την παράδοση της μητέρας της σε αξιοσύνη.
Στο νανούρισμα ―το οποίο, ας σημειωθεί, αποτελεί σύγχρονη εκδοχή παλαιού τραγουδιού― υπάρχουν αρκετά από τα τυπικά γνωρίσματα του δημοτικού τραγουδιού, π.χ. ο δεκαπεντασύλλαβος στίχος, οι προσωποποιήσεις, οι υπερβολές, οι επαναλήψεις κ.λπ., αλλά και η ομοιοκαταληξία, αφού το νανούρισμα τραγουδιέται τονισμένο πάνω σε τοπικούς μουσικούς σκοπούς.
Είναι αξιοπρόσεχτο ότι ο τραγουδιστής παραβάλλει την Κάρπαθο και την κοντινή Ρόδο με την Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη, αφού τις προσφέρει ως αντίδωρο στα δώρα του ύπνου. Η αφθονία των προϊόντων και ο πλούτος προβάλλονται ως ζητούμενα από τη μοίρα («το καλό σου ριζικό να κουβαλεί να φέρνει»)· παράλληλα, όμως, τονίζεται και η προστασία του βρέφους από την Παναγία, τον Χριστό και τον Αϊ-Γιάννη. Γενικά, οι ευχές και τα παινέματα προς τη νεογέννητη παραπέμπουν σε παλαιές εποχές («τσεμπέρι με τα χάντρα»), με εξαίρεση την αναφορά στα δύο επαγγέλματα των υποψήφιων γαμπρών, «γιατροί και δικηγόροι», τα οποία απηχούν τις σύγχρονες προτιμήσεις.
Έλα, ύπνε, και πάρε το, Χριστέ, 'ποκοίμισέ το,
πάν' το μες στου Μάη τ' αμπέλι και στου Γιάνν' το περιβόλι.
Κόψε το ένα σταφύλι, δώσε το κι ένα καρπούζι.
Το σταφύλι να το φάει, το καρπούζι να το παίζει,
να κοιμάται σαν τ' αρνέλ' να ξυπνά σα μοσχαρέλ'.
περ. Θρακικά, τόμ. 1, 1928, σ. 138
Νανουρίσματα: Άκουσε και μελέτησε 34 νανουρίσματα
Δημοτική Ποίηση
Δημήτρης Δάβης, βιογραφικά και έργα,
στην Εθνική Πινακοθήκη
Φώτης Κόντογλου, βιογραφικά και έργα
στην
Εθνική Πινακοθήκη
στο Τελόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ.
στο paleta art
στο art net
,
στο ΝΙΚΙΑΣ
Εκπομπή ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Εκπομπή ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Εκπομπή Η ΔΕ ΠΟΛΙΣ ΕΛΑΛΗΣΕΝ, ΝΑΥΠΛΙΟ - Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ
Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
Οι ήρωες του ποιήματος είναι:
Τα γεγονότα του ποιήματος διαδραματίζονται:
Τα γεγονότα του ποιήματος γίνονται/έγιναν:
Η γλώσσα του ποιήματος είναι:
Ο στίχος του ποιήματος είναι:
Το μέτρο του ποιήματος είναι:
Το ποίημα μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:
...