244 245 246 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


244

ANΤΩΝΗΣ ΣΟΥΡΟΥΝΗΣ

Άνθρωποι και δελφίνια

Το αφήγημα προέρχεται από το βιβλίο Κυριακάτικες ιστορίες (2002) του Αντώνη Σουρούνη. O συγγραφέας εκκινεί από τη θλιβερή φωτογραφία που είδε στην εφημερίδα και απεικόνιζε δύο πεθαμένα και παραπεταμένα δελφίνια σε παραλία της Χαλκιδικής. Το δυσάρεστο αυτό συμβάν προβληματίζει γενικότερα τον συγγραφέα για την ανθρώπινη αδιαφορία και την κακομεταχείριση των έξυπνων και φιλικών δελφινιών.

Aυτό που παθαίνω με τα δελφίνια δεν το παθαίνω ούτε με τους ανθρώπους. Όσα και να 'χω δει στη ζωή μου χαράχτηκαν ανεξίτηλα στη μνήμη μου. Άσχετα αν τα είδα στην πραγματικότητα, στη μικρή ή μεγάλη οθόνη ή φωτογραφημένα σε εφημερίδες και περιοδικά. Δεν ξέρω πώς γίνεται αυτό. Η αλήθεια είναι ότι τ' αγαπάω. Κι άλλα ζώα όμως αγαπάω και τα 'χω ξεχάσει. Υπάρχουν μάλιστα και ορισμένα που ζήσαμε μαζί και τα ξέχασα. Όλ' αυτά τα δελφίνια που προανέφερα, ζωντανά, φωτογραφημένα, κινηματογραφημένα, εκτοπίστηκαν εδώ και κάμποσο καιρό από ένα νεκρό δελφίνι, που το είδα σε φωτογραφία της εφημερίδας Μακεδονία. Κείτονταν νεκρό στην παραλία της Αρετσούς, της Νέας Κρήνης, πυροβολημένο από την καραμπίνα κάποιου ψαρά. Δε θυμάμαι τι έλεγε το ρεπορτάζ. Αν δηλαδή είχε εξοκείλει μόνο του για να πεθάνει εκεί, αν το είχε ξεβράσει η θάλασσα σαν άχρηστο πια ή αν το είχε σύρει ο φονιάς του για να το επιδείξει. Έχω ξεχάσει τα λόγια, μόνο τη φωτογραφία θυμάμαι. Κείτονταν νεκρό, όπως είπα, στη βρόμικη άμμο, με μια αιώνια θα 'λεγα μεγαλοπρέπεια, τέτοια που λίγα ζώα διαθέτουν κι ακόμα πιο λίγοι άνθρωποι. Πάνω από μια βδομάδα ήταν σ' εκείνη τη θέση, κατάχαμα, σαν πίνακας νεκρής, κατάνεκρης φύσης, έργο κι αυτό του ανθρώπου, μέχρι που δημοσιεύτηκε η φωτογραφία του κουφαριού* του κι ήρθαν και το περιμάζεψαν, όχι από ντροπή αλλά από δημαρχιακή πολιτική. Αναδύθηκε* στη μνήμη μου πάλι προχτές, που διάβασα στις εφημερίδες πως δυο γερμανοί βιοψυχολόγοι, πειραματιζόμενοι με διατηρημένους εγκεφάλους δελφινιών, έφταναν να αναρωτιούνται «μήπως τα δελφίνια δεν είναι τόσο έξυπνα όσο φαίνονται». Κάποτε θα έφταναν. Μπορεί να είδαν κι αυτοί τη φωτογραφία που είδα εγώ στη Μακεδονία και που φάνταζε σαν το τέλος όλων των δελφινιών του κόσμου. Κι όταν έχει επέλθει το τέλος κάποιου που υπήρξε ιδιαίτερα ευφυής, ιδιαίτερα αγαπητός, ιδιαίτερα γενναίος, έρχονται κάποιοι κάποτε και τον αποκαθηλώνουν,* φέρνοντάς τον στα μέτρα του δικού τους μυαλού, της δικής τους καρδιάς και της δικής τους ανδρείας.

 


245

 

Πριν από χρόνια που ταξίδευα με ελικόπτερο πάνω από τη θάλασσα του Αγίου Όρους, είχα την τύχη να δω μια οικογένεια δελφινιών, που ταξίδευε κι αυτή παίζοντας. Ελεύθερα μέσα στο πέλαγο, φωνάζανε, μας χαιρετούσαν, έκαναν άλματα για να μας φτάσουν. Κι είχα την ατυχία να παρακολουθήσω σ' ένα θαλάσσιο τσίρκο την κατάντια τους. Μπορεί να ήταν και η ίδια οικογένεια, δεν ξέρω, όμως ό,τι έκαναν το έκαναν για ένα ψάρι. Εκτελούσαν κάθε νούμερο που τους πρόσταζε ο δεσμοφύλακάς τους μόνο για την τροφή τους. Βουτιές, πηδήματα, τούμπες και κωλοτούμπες. Τα παιδάκια χειροκροτούσαν και οι γονείς χαίρονταν με τη χαρά τους. Κανείς δεν τους λέει ότι τα δελφίνια αυτά είναι φυλακισμένα και καταδικασμένα σε θάνατο. Ότι έχουν ψαρευτεί απ' τους επιτήδειους, όπως οι γυναίκες που καταφθάνουν από τις γύρω χώρες στη χώρα μας, κι ότι έχουν πουληθεί με το κεφάλι, όπως εκείνες. Πενήντα χιλιάδες δολάρια, τόσα κοστίζει ένα δελφίνι στο τσίρκο, και πρέπει να βγάλει γρήγορα τα λεφτά του γιατί πεθαίνει και γρήγορα.

Στη θάλασσα ζει μέχρι και πενήντα χρόνια, στις πισίνες όμως με το χλώριο, τις κρέμες που τα αλείφουν και τ' άλλα δηλητήρια δεν αντέχει για πολύ. Είναι και η αντιπαλότητα που υπάρχει με τ' άλλα δελφίνια για κείνο το ψάρι και πρέπει συνεχώς να μάχεται όπως οι μονομάχοι στις αρένες.* Το πλήθος ενθουσιάζεται με κάτι τέτοια και επευφημεί. Τον πρώτο καιρό εξάλλου τα ταΐζουν με νεκρά ψάρια για να τα καταστήσουν τελείως υπάκουα. Πολλά κερδίζουν το ψάρι τους τρελαμένα, επειδή μπερδεύονται με τα κύματα που αναπαράγονται στις τετράγωνες αυτές δεξαμενές και παθαίνουν ό,τι θα πάθαινε κι ο άνθρωπος αν ζούσε σ' ένα δωμάτιο γεμάτο καθρέφτες. Έτσι λένε κάτι άλλοι επιστήμονες.

Η είδηση δε λέει αν οι δύο επιστήμονες για τα πειράματά τους χρησιμοποίησαν εγκεφάλους φυλακισμένων ή αλανιάρικων δελφινιών. Γιατί όσο έξυπνος και να 'σαι, έπειτα από τόσο μακρόχρονη φυλάκιση και τέτοια ζωή, το λιγότερο που μπορείς να χάσεις είναι το μυαλό σου. Μπορεί όμως να συμβαίνει και τ' άλλο. Να επρόκειτο δηλαδή για δελφίνια αλανιάρικα και όπως ένα κουτός άνθρωπος θεωρεί βλακείες ό,τι αδυνατεί να καταλάβει, έτσι κι εμείς να φτάσαμε στο συμπέρασμα πως τα δελφίνια «δεν είναι τόσο έξυπνα όσο φαίνονται».

 

Α. Σουρούνης, Κυριακάτικες ιστορίες,
Καστανιώτης

Παράλληλα Κείμενα
Οδ. Ελύτης, «Ναυτάκι του περιβολιού» Οδ. Ελύτης, «Ναυτάκι του περιβολιού»
Φανή Παπαλουκά, «Τα δελφίνια» (παράλληλο κείμενο) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού] Φανή Παπαλουκά, «Τα δελφίνια» (παράλληλο κείμενο) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
Αλεξάνδρα Δέλτα-Παπαδοπούλου, «Ο Αρίων» (παράλληλο κείμενο) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού] Αλεξάνδρα Δέλτα-Παπαδοπούλου, «Ο Αρίων» (παράλληλο κείμενο) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
Στρατής Μυριβήλης, «Τα ζα» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου] Στρατής Μυριβήλης, «Τα ζα» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου]


Λεξιλόγιο
* κουφάρι: πτώμα
* αναδύθηκε: ξαναήρθε
* αποκαθηλώνουν: κατεβάζουν από ψηλά, υποβιβάζουν
* αρένες: χώρος διεξαγωγής θηριομαχιών ή ταυρομαχιών

 


246

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Πώς αντέδρασε η τοπική κοινωνία και η κοινή γνώμη μπροστά στη θλιβερή είδηση του νεκρού δελφινιού στη Χαλκιδική;
  • Καταγράψτε τις εικόνες από τη ζωή των δελφινιών που αναφέρονται στο αφήγημα, προσθέτοντας, αν έχετε, και δικές σας εμπειρίες. Ποια από τις εικόνες αυτές σας επηρεάζει περισσότερο και γιατί;

    Δελφίνι (λήμμα) [πηγή: Βικιπαίδεια] Δελφίνι (λήμμα) [πηγή: Βικιπαίδεια]
  • Πώς αντιδρά ο συγγραφέας απέναντι στο πείραμα των δύο Γερμανών βιοψυχολόγων; Με ποια επιχειρήματα αντικρούει τις παρατηρήσεις τους;


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

  • Πολλά ζώα για διάφορους λόγους έχουν γνωρίσει ως σήμερα την ανθρώπινη καταπίεση. Αντιστοιχίστε κάθε ζώο με την προσφορά και την εργασία που παρέχει στον άνθρωπο. Αξιολογήστε τη συνεισφορά του και ιεραρχήστε το ανάλογα με το είδος, τη διάρκεια και τη σημασία της προσφοράς του στον άνθρωπο.

    Τα Πρόσωπα του Πόνου (κοινωνικό ντοκιμαντέρ της σειράς «Το Βλέμμα» με θέμα τον παραλογισμό της κακοποίησης των ζώων) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ] Τα Πρόσωπα του Πόνου (κοινωνικό ντοκιμαντέρ της σειράς «Το Βλέμμα» με θέμα τον παραλογισμό της κακοποίησης των ζώων) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
    Τζακ Λόντον, «[Ένας σκύλος σωτήρας]» [Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε' και ΣΤ' Δημοτικού] Τζακ Λόντον, «[Ένας σκύλος σωτήρας]» [Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε' και ΣΤ' Δημοτικού]
  • Βρείτε πληροφορίες για τα δελφίνια και για την ειδική σχέση που έχουν με τον άνθρωπο, όπως αυτή απεικονίζεται από την αρχαία ελληνική ως τη νεότερη τέχνη και λογοτεχνία.

    Το δελφίνι (διαθεματική δραστηριότητα) [πηγή: Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης] Το δελφίνι (διαθεματική δραστηριότητα) [πηγή: Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης]
    Σχολική εργασία των μαθητών της Β' τάξης του 2ου Γυμνασίου Χανίων με θέμα τα δελφίνια [πηγή: Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο] Σχολική εργασία των μαθητών της Β' τάξης του 2ου Γυμνασίου Χανίων με θέμα τα δελφίνια [πηγή: Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο]
    Απεικονίσεις ζώων στις εικαστικές τέχνες από τον Μινωικό Πολιτισμό ώς τη Μοντέρνα τέχνη του 20ού αιώνα
  • Αναζητήστε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τις διάφορες οργανώσεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων των ζώων.

    Γνωρίστε το έργο περιβαλλοντικών οργανώσεων... Γνωρίστε το έργο περιβαλλοντικών οργανώσεων...



ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Ερευνήστε ποια είδη ζώων αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης ή υφίστανται κακομεταχείριση στην περιοχή σας. Ενημερώστε για το πρόβλημα τις τοπικές αρχές και ενεργήστε με σκοπό την προστασία τους.

Γιώργος Γουναρόπουλος, Ψάρι και κανάτι σε θαλασσινό τοπίο

Γιώργος Γουναρόπουλος, Ψάρι και κανάτι σε θαλασσινό τοπίο


Αντώνης Σουρούνης, (1942-2016)


Αντώνης Σουρούνης

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.


ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Οικολογικό πρόβλημα και διατάραξη της φυσικής ισορροπίας
Ανθρώπινη αδιαφορία και έλλειμμα πολιτισμού
Κακομεταχείριση και οικονομική εκμετάλλευση των ζώων
Πειράματα επιστημόνων στα ζώα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το κείμενο έχει δοκιμιακό χαρακτήρα και θέτει ευθέως ζήτημα ατομικής και κοινωνικής ευθύνης τόσο για τον ανατρεπτικό ρόλο που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος στη λειτουργία της φύσης όσο και για τις εγκληματικές του ενέργειες εις βάρος του οικοσυστήματος. Το αφήγημα αναφέρεται άμεσα και ρεαλιστικά στην προβληματική, καταπιεστική σχέση του ανθρώπου με τα υπόλοιπα έμβια όντα, καταδεικνύοντας τόσο το έλλειμμα όσο και την ενοχή του τεχνοκρατικού και επιτηδευμένου πολιτισμού μας. Ο σύγχρονος αυτός πολιτισμός δε θεμελιώνεται πλέον σε ηθικές αξίες ούτε σέβεται τον περιβάλλοντα χώρο, αλλά χαρακτηρίζεται από την αίσθηση της πρόσκαιρης απόλαυσης, την παθητικότητα και τη μετάθεση ευθυνών. Η αποτρόπαια φωτογραφία με τα νεκρά και εγκαταλειμμένα δελφίνια στη Χαλκιδική αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα της ανθρώπινης βαρβαρότητας, καθώς φέρνει άμεσα στο προσκήνιο το οικολογικό πρόβλημα και την κοινωνική ασυνειδησία που, δυστυχώς, διογκώνεται στην εποχή μας.
Η επιλογή του Σουρούνη να γράψει για τη σχέση του ανθρώπου με τα δελφίνια σχετίζεται μεν με το δυσάρεστο συμβάν της Χαλκιδικής, απορρέει δε από τη γενικότερη εκτίμηση του συγγραφέα ότι αυξάνονται οι άνθρωποι που ασελγούν επάνω στη φύση, έχοντας αποβάλει πλήρως τα αισθήματα της συλλογικής ευθύνης, της ντροπής και της ενοχής. Η ανοχή και η αδιαφορία της υπόλοιπης κοινωνίας απέναντι στη βαρβαρότητα δίνει τη δυνατότητα σε κάποιες μειοψηφίες να αμαυρώνουν κάθε έννοια ανθρωπισμού και κοινωνικής ζωής, αντιστρέφοντας τη φυσική ισορροπία, με στόχο το προσωπικό κέρδος. Η κατηγορία αυτή των ανθρώπων συνίσταται βασικά από όλους όσοι εκμεταλλεύονται τα ζώα στο τσίρκο και σε διάφορα θεάματα, αλλά και όσους συμμετέχουν στην κακοποίηση, με την ένοχη σιωπή τους ή με την οικονομική ενίσχυση των πρώτων. Οι εγκληματικές ενέργειες των πρώτων μερικές φορές υπερβαίνουν κάθε όριο επιζητώντας να καλύψουν τις ανομίες τους πίσω από εργαστηριακές παρατηρήσεις (πειράματα με εγκεφάλους δελφινιών). Ο συγγραφέας δεν κρύβει τη συναισθηματική του αντίδραση (ηθικός αποτροπιασμός, λύπη, ντροπή, οργή) και την ιδεολογική του στάση (κοινωνική καταγγελία, ειρωνεία) απέναντι στο πρόβλημα που περιγράφει. Αν και ο ίδιος δεν ενέχεται σε αυτήν τη θλιβερή πραγματικότητα, νιώθει ένοχος γιατί με λύπη διαπιστώνει ότι οι άνθρωποι φέρονται με υπέρμετρη αλαζονεία, σκιάζοντας και διασαλεύοντας ανεπανόρθωτα την πανάρχαια φιλική σχέση, που είχαν τα δελφίνια με τον άνθρωπο. Σχέση που διασώθηκε όχι μόνο στις διάφορες αρχαίες ζωγραφικές και γλυπτές παραστάσεις των δελφινιών και στη συμβολική νουβέλα του Αρίονα (Ηρόδοτος), αλλά και εξακολουθεί να λειτουργεί με θαυμάσιες αποδόσεις και στην εποχή μας, σε κόμικς και κινηματογραφικές ταινίες για παιδιά και ενήλικες και, το απολαυστικότερο, με την πραγματική συντροφιά των δελφινιών, που παραπλέουν τα πλοία μας σε κάθε ελληνική θαλάσσια διαδρομή μας.


Αντώνης Σουρούνης
Βικιπαίδεια Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
Βιβλιοnet Βιβλιοnet
ΕΚΕΒΙ Ekebi

Γουναρόπουλος Γεώργιος, βιογραφικά και έργα του
στην Εθνική Πινακοθήκη Εθνική Πινακοθήκη
στο paleta art paleta art paleta art
στο art net art net
στη Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
στο Μουσείο Γουναρόπουλου Μουσείο Γουναρόπουλου
στο art magazine art magazine
στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας
στο Τελόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ. Τελόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ.
στο Εικαστικόν Εικαστικόν
στο ΝΙΚΙΑΣ Εικαστικόν

 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

Γενικά στοιχεία αφηματολογίας θα βρείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ήρωες

Οι ήρωες του κειμένου είναι:

 

Τόπος

Τα γεγονότα του κειμένου διαδραματίζονται:

 

Η χρονική σειρά των γεγονότων

Διακρίνουμε αναδρομικές αφηγήσεις, πρόδρομες, in medias res, εγκιβωτισμό, παρέκβαση, προϊδεασμό, προοικονομία:

 

Η χρονική διάρκεια

Σχέση του χρόνου της αφήγησης με τον χρόνο της ιστορίας (μικρότερος, ίσος, μεγαλύτερος).

Διακρίνουμε επιτάχυνση, παράλειψη, περίληψη, έλλειψη, αφηγηματικό κενό, επιβράδυνση:

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του κειμένου είναι:

 

Αφήγηση

Η αφήγηση είναι πραγματική ή πλασματική, αφήγημα γεγονότων, λόγων ή σκέψεων…

 

Ο αφηγητής

Ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός, ετεροδιηγητικός…

 

Η εστίαση

Η εστίαση είναι μηδενική, εσωτερική, εξωτερική…

 

Τα αφηγηματικά επίπεδα

Τα αφηγηματικά επίπεδα είναι εξωδιηγητικά, διηγητικά, μεταδιηγητικά:

 

Αφηγηματικοί τρόποι

Οι αφηγηματικοί τρόποι είναι: έκθεση, διάλογος, περιγραφή, σχόλιο, ελεύθερος πλάγιος λόγος, μονόλογος:

 

Ενότητες

Το κείμενο μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

Το σχόλιό σας...

 

pano