230 231 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


230

ΤΟΛΗΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ

Όταν πεθαίνει ένα παιδί

Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας στην εποχή μας απολαμβάνει τα υλικά αγαθά που αρκετοί άνθρωποι στο παρελθόν στερήθηκαν. Κι όμως ακόμη δεν έχει εκλείψει η πείνα, η οποία μαστίζει κυρίως τις χώρες του τρίτου κόσμου. Τα παιδιά που πεθαίνουν είναι μια υπαρκτή αντίφαση που αμαυρώνει τον σύγχρονο πολιτισμό, όπως με θλίψη διαπιστώνει ο μεταπολεμικός ποιητής Τόλης Νικηφόρου.


Βλάσης Κανιάρης, Τοπίο
Βλάσης Κανιάρης, Τοπίο
Δείτε την ταινία παρουσίασης του πίνακα
από την Εθνική Πινακοθήκη

Αβιταμίνωση
είναι όρος των στατιστικών δελτίων
η πείνα εξωραϊσμένη
αποπροσωποποιημένη
όπως θα τόνιζε και κάποιος διανοητής
λέξη χωρίς εικόνα

ένα παιδί είναι μονάκριβο
ένα παιδί πεθαίνει κάθε δευτερόλεπτο
με την κοιλιά πρησμένη
μάτια που δεν χωράνε πια στις κόγχες τους
σε χώρες που ονομάζονται εξωτικές
πεθαίνει στο κατώφλι του σπιτιού μου

όταν πεθαίνει ένα παιδί
πέφτει βαθύτατο σκοτάδι το ξημέρωμα
βρέχει μεγάλα δάκρυα λαμπερά
πέτρινα γίνονται τα φύλλα και τα δέντρα

όταν πεθαίνει ένα παιδί
ταράζεται ο ύπνος των αρχαίων νεκρών
κι από τη γη αναδύονται τα πρόσωπά τους
ενώ σαν χάλκινο πουλί
ο άνεμος τοξεύεται στο χώμα
όταν πεθαίνει ένα παιδί
231 οι λέξεις κι οι φωνές συντρίβονται
τριγύρω ο κόσμος καταρρέει

 

Τ. Νικηφόρου, Ποιήματα 1966-2002, Νέα Πορεία

Παράλληλα Κείμενα
Τ. Νικηφόρου, «Αδέσποτα» Τ. Νικηφόρου, «Αδέσποτα»
Γ. Ρίτσος, «Αναφυλλητό» (απόσπασμα) Γ. Ρίτσος, «Αναφυλλητό» (απόσπασμα)
Γ. Ρίτσος, «Για το παιδί» Γ. Ρίτσος, «Για το παιδί»
Μ. Σαχτούρης, «Το ψωμί» Μ. Σαχτούρης, «Το ψωμί»

230-231


ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Ποιο ρόλο έχει η πρώτη στροφή και πώς διαφοροποιείται από το υπόλοιπο ποίημα;
  • Τι εννοεί ο ποιητής με τον στίχο «λέξη χωρίς εικόνα»; Ερευνήστε αν συναντάμε στο ποίημα εικόνες που παραπέμπουν σε πραγματικές καταστάσεις.
  • Ποιες αντιδράσεις προκαλεί ο θάνατος ενός παιδιού; Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής για να δηλώσει τις συνέπειες αυτού του συμβάντος;


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

  • Σε συνεργασία με τον καθηγητή της Ιστορίας, ερευνήστε σε ποιες περιοχές, πότε και γιατί το πρόβλημα της πείνας είχε λάβει μεγάλες διαστάσεις.
  • Ερευνήστε ποιες διαστάσεις έχει σήμερα το φαινόμενο της πείνας, σε συνεργασία με τους καθηγητές της Οικιακής Οικονομίας και της Γεωγραφίας. Εξετάστε επίσης ποιες οργανώσεις υπάρχουν για να προσφέρουν βοήθεια στον πληθυσμό που λιμοκτονεί και πώς αυτές δρουν στην εποχή μας.

    Η πείνα στον Κόσμο. Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της καταπολέμησης της φτώχειας και του υποσιτισμού στον πλανήτη
    UNICEF - H Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού UNICEF - H Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού


Τόλης Νικηφόρου (1938-)


Τόλης Νικηφόρου

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.


ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Το πρόβλημα της πείνας και οι θάνατοι των παιδιών
Η άνιση κατανομή του πλούτου και ο τραυματισμένος ανθρωπισμός της σύγχρονης εποχής

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο ελεγειακός τόνος σε συνδυασμό με τις λυρικές πένθιμες εικόνες αποδίδουν το στοχαστικό πνεύμα αλλά και την επικριτική διάθεση του ποιήματος απέναντι στο υπαρκτό πρόβλημα της πείνας. Αυτός ο κοινωνικός προβληματισμός, τα θέματα και η ποιητική γλώσσα αποτελούν αντιπροσωπευτικά γνωρίσματα της ποίησης του Τόλη Νικηφόρου. Η εναρκτήρια στροφή διαφοροποιείται αισθητά από το υπόλοιπο ποίημα, καθώς τόσο γλωσσικά (με την επιλογή εξεζητημένων λέξεων που αναφέρονται πλαγίως ή επικαλύπτουν το πρόβλημα) όσο και ιδεολογικά δεν κρύβει την ειρωνική και αιχμηρή της διάθεση απέναντι στους ισχυρούς των δυτικών κοινωνιών, που ευθύνονται για τη μεγάλη κοινωνική ανισότητα, αλλά και σε όσους περιορίζονται στα λόγια και στον οίκτο ή αποστασιοποιούνται («όπως θα τόνιζε και κάποιος διανοητής») απέναντι στους ανθρώπους που λιμοκτονούν. Η δεύτερη στροφή έχει περισσότερο ρεαλιστικό χαρακτήρα, σχεδόν απεικονίζει την εικόνα του καταδικασμένου σε θάνατο παιδιού, και εισάγει την έννοια της κοινωνικής ευθύνης, υπενθυμίζοντας τη συχνότητα και την (συμβολική) εγγύτητα των θανάτων («κάθε δευτερόλεπτο / στο κατώφλι του σπιτιού μου»). Η ειρωνεία των καταστάσεων παραμένει και δηλώνεται με τον στίχο «σε χώρες που ονομάζονται εξωτικές». Το υπόλοιπο ποίημα έχει λυρική μελαγχολική διάθεση, η οποία συνδυάζεται με τον ηθικό αποτροπιασμό μπροστά στη μοιραία επανάληψη των τραγικών συμβάντων, που αναδεικνύουν τις τρομαχτικές διαστάσεις του προβλήματος, αλλά και με το έλλειμμα ανθρωπισμού και πολιτισμού, που χαρακτηρίζει την υλικοτεχνικά προηγμένη εποχή μας.


Τόλης Νικηφόρου
Προσωπική ιστοσελίδα του ποιητή Νικηφόρου
Προσωπική σελίδα του ποιητή στο facebook Νικηφόρου
ΕΚΕΒΙ ΕΚΕΒΙ
Βιβλιοnet Βιβλιονετ

Βλάσης Κανιάρης, βιογραφικά και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη Βλάσης Κανιάρης
στο paleta art Βλάσης Κανιάρης
στο ΙΣΕΤ Βλάσης Κανιάρης
στο art net Βλάσης Κανιάρης
στο art magazine Βλάσης Κανιάρης
στο ΝΙΚΙΑΣ Βλάσης Κανιάρης
άρθρο στην εφ. Ελευθεροτυπία Βλάσης Κανιάρης


 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano