Ποταμός-θεός της Βοιωτίας, γιος του Ωκεανού και της Τηθύος ή του Ασωπού και της Μετώπης. Ο ποταμός Ισμηνός αποτελούσε ουσιαστικό στοιχείο του γεωγραφικού και μυθικού χώρου της Θήβας. Ο Ψευδο-Πλούταρχος (2.1) παραθέτει παράδοση που συνδέει το ποτάμι με την ίδρυση της Θήβας και τον ιδρυτή της Κάδμο:

Ο Ισμηνός είναι ποτάμι της Βοιωτίας κοντά στη Θήβα. Παλιότερα ονομαζόταν «πόδι του Κάδμου» για τον ακόλουθο λόγο: ο Κάδμος, αφού τόξευσε τον δράκοντα που φύλαγε την κρήνη και διαπίστωσε ότι το νερό ήταν σαν φαρμακωμένο από το αίμα του φόνου, τριγυρνούσε στην περιοχή αναζητώντας κάποια πηγή. Όταν έφτασε στο Κωρύκιο άντρο [στον Παρνασσό, βορειοδυτικά των Δελφών στη Φωκίδα], με πρόνοια της Αθηνάς στήριξε το δεξί του πόδι βαθύτερα στη λάσπη. Καθώς ξεπήδησε ένας ποταμός από εκείνο το αποτύπωμα, ο ήρωας έκανε θυσία βοδιού και τον ονόμασε «πόδι του Κάδμου». Μετά από κάποιο καιρό ο Ισμηνός, γιος του Αμφίονα και της Νιόβης, τοξευμένος από τον Απόλλωνα [όπως και όλοι του οι αδελφοί μαζί με τα οποία κυνηγούσε στον Κιθαιρώνα] και υποφέροντας από συνεχή πόνο, ρίχτηκε στο ποτάμι που προαναφέρθηκε, το οποίο ονομάστηκε από αυτόν Ισμηνός, όπως ιστορεί ο Σώστρατος στο δεύτερο βιβλίο του έργου του Περί ποταμών.

Το όνομα του ποταμού έγινε επίθετο του Απόλλωνα στην τοπική λατρεία και περιλαμβάνεται σε απόσπασμα χαμένου ύμνου του Πινδάρου στον Δία (απ. 29 MW). Αλλά και το όνομα της επιφανούς βασιλοκόρης Ισμήνης, αδερφής της Αντιγόνης και μέλους της οικογένειας των Λαβδακιδών προέρχεται από τον ποταμό ανανεώνοντας με τη μέθοδο της ονοματοδοσίας τους δεσμούς με το μυθικό, δηλαδή, παλαιότατο, παρελθόν της πόλης και τη μνήμη της. Στις όχθες αυτού του ποταμού άνοιξε η γη από κεραυνό του Δία και κατάπιε τον Αμφιάραο μαζί με το άρμα και τον ηνίοχό του κατά την πολιορκία της Θήβας, τη στιγμή που θα τον έφτανε το ακόντιο του Περικλύμενου.

Ένας άλλος Ισμηνός ή Ισμήνιος, Θηβαίος επίσης και γιος του Απόλλωνα και της νύμφης Μελίας, είχε δυο κόρες, τη Δίρκη και τη Στροφίη, που έγιναν πηγές της θηβαϊκής χώρας.

Σχετικά λήμματα

ΩΚΕΑΝΟΣ, ΑΣΩΠΟΣ, ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ, ΙΣΜΗΝΗ