Κριτική για «Κωνσταντίνος Α. Διαμάντης, ο Ιστορητής» Από τον Χρυσόστομο Ι. Τσάγκα, ηλεκτρολόγο μηχανικό - μηχανικό Η/Υ Ροδαυγή, (6-8-2011)   Θα ήταν Ιούλιος, μπορεί και Αύγουστος του ’87. Πιτσιρικάς, με τα κοντοπαντελονάκια και τα φθαρμένα από την κακομεταχείριση μπλουζάκια, μαζί με την υπόλοιπη κούδα – το Μήτσο, τη Λένη και τον Μπάκια – στεκόμαστε μπροστά στην χαμηλή, παλιακιά πόρτα όπου μας υποδέχεται η Κυρά Τασία. «Από δω παιδιά,  περάστε, καθίστε και σε λίγο έρχεται η κυρία σας».       Στην χαμηλοτάβανη σάλα, διαλέγουμε από μια θέση γύρω από το μεγάλο τραπέζι, το στρωμένο με επιμέλεια με ένα κατάλευκο νταντελωτό τραπεζομάντιλο. Η αίσθηση της προσμονής για αυτό που θα επακολουθούσε σε συνδυασμό με το άγνωστο σε μας περιβάλλον, δημιουργούσε μια πολύ ιδιαίτερη αίσθηση. Βλέπετε ήμασταν όλοι τελειόφοιτοι Δημοτικού και οι δικοί μας αποφάσισαν να μας στείλουν ενισχυτικά μαθήματα στην έκθεση, μιας και «άμα δεν ξέρεις να γράφεις έστω μια αίτηση, όλοι θα σε κοροϊδεύουν» συνήθιζαν να λένε.      Το δύσκολο αυτό έργο το ανέλαβε μια νεαρή φιλόλογος, από το χωριό μας. Και να ’σου τώρα να την περιμένουμε μπροστά από το όμορφο, ξύλινο τραπέζι, με όπλα από ένα μολύβι, μια σβύστρα και ένα κομμάτι λευκό χαρτί, έτοιμοι να δώσουμε την μάχη της μόρφωσης.       Με τις σκέψεις, τι θα κάνουμε;, τι θα μάθουμε;, τι σημαίνει έκθεση;, να ’σου και εμφανίζεται η δασκάλα μας! Χαμογελαστή, αγέρωχη και επιβλητική, εισβάλλει στο δωμάτιο. «Παιδιά, είμαι η Γιώτα για όσους δεν με ξέρετε». Και αρχίζει να μιλάει στον καθένα μας με το μικρό του όνομα. Εμείς κόκαλο!!! «Καλά, που μας  ξέρει αυτή; Σκέφτομαι. Εντάξει, την καλημέριζα στο χωριό, όπως όλους άλλωστε, αλλά αυτή μας φέρεται με μια οικειότητα λες και μας ξέρει από τα νήπια»!       Είναι αλήθεια ότι  μας κέρδισε από την πρώτη στιγμή. Ο γλυκός και προσηνής τρόπος που προσέγγισε τον καθένα μας χωριστά, αποτέλεσε την απαρχή μια γόνιμης και ιδιαίτερης σχέσης. Μιας σχέσης που θα συνεχιζόταν και την επόμενη σχολική χρονιά, μιας και  θα ήταν η Φιλόλογός μας στο Γυμνάσιο στην Ροδαυγή.       Μια χρονιά γεμάτη από Όμηρο και Ιστορία, αλλά επίσης γεμάτη από εκδρομές, εκπαιδευτικές επισκέψεις, εκθέσεις ζωγραφικής και χειροτεχνίας αλλά και θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις. Φυσικά πρωτοστάτης, μέντορας και αρωγός ήταν  η δασκάλα μας η Γιώτα, η οποία αδιαμαρτύρητα, με υπομονή και πάθος, μας παρείχε κάθε διευκόλυνση ή σκηνοθετική οδηγία για την υλοποίηση των καλλιτεχνικών αναζητήσεών μας.         Τώρα, μετά τόσα χρόνια μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι η χρονιά εκείνη ήταν η χρονιά που με σημάδεψε και με καθόρισε και βέβαια τα περισσότερα τα οφείλω στην Δασκάλα μου.       Όταν πριν λίγο καιρό  χτύπησε το τηλέφωνό μου, δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι στην άλλη άκρη της γραμμής θα ήταν η Γιώτα. Περισσότερο βέβαια με εξέπληξε ο λόγος του τηλεφωνήματος, ο οποίος πρέπει να πω ότι ήταν πράγματι ιδιαίτερος. Αφού με ενημέρωσε για το τελευταίο της συγγραφικό εγχείρημα, μου ζήτησε αφού το διαβάσω, να προλογίσω την παρουσίασή του.       Φυσικά, γνώριζα πολύ καλά την συγγραφική δραστηριότητα της δασκάλας μου. Τόσο το φιλολογικό - λαογραφικό λεύκωμά της για την παράδοση και την ιστορική εξέλιξη της Ροδαυγής, όσο και η συλλογή «ιστορημάτων» της περιοχής μας με τίτλο «Το Χάσικο Ψωμί», πλούτισαν τις γνώσεις μου για την ιδιαίτερη πατρίδα μου, μου γέννησαν ερωτήματα, ενώ απάντησαν σε άλλα που από καιρό καρτερούσαν για απόκριση.       Αυτή τη φορά όμως τα πράγματα ήσαν διαφορετικά. Και μόνο ο τίτλος του βιβλίου «Ο Διαμάντης ο Ιστορητής», πυροδότησε αμέσως το ενδιαφέρον μου και ερέθισε την περιέργειά μου για το περιεχόμενό του.       Πρέπει να σας πω εδώ πως ο Διαμάντης δεν μου ήταν άγνωστος. Πολλά χρόνια πριν, μαθητής του δημοτικού ακόμη, είχαν πέσει στα χέρια μου κάποια βιβλία με τίτλο «Τα Άπαντα του Κωνσταντίνου Διαμάντη». Τα βιβλία ανήκαν στον  παππού μου, η παραίνεση του οποίου – σαν βιβλιόφιλος που ήταν- με καλούσε να μελετήσω τα γραφόμενα από έναν  συγγραφέα που είλκυε την καταγωγή του από τη Ροδαυγή. «Να, πάρε να διαβάσεις αυτά τα βιβλία. Γράφει πράγματα ωραία και απλά», μου είπε τότε και έτσι, με την προτροπή του γέροντα, διάβασα τα πρώτα εξωσχολικά μου βιβλία.       Το περιεχόμενο σε αυτούς τους 3-4 τόμους πραγματικά μοναδικό. Για πρώτη φορά έβλεπα συγκεντρωμένα, τραγούδια και ιστορίες του τόπου μου. Είχα έτσι μπροστά μου την λαογραφική – ηθογραφική βιβλιοθήκη της Ροδαυγής, στοιχεία της οποίας μου φανήκανε χρήσιμα, τόσο στον σχολικό μου βίο, όσο και στις φιλολογικές συζητήσεις με θέμα τον τοπικό μας πολιτισμό, τα ήθη και έθιμά μας, την ιστορία και τον προσανατολισμό μας.       Αν και η πρώτη επαφή με τον Διαμάντη είχε γίνει, η συνέχεια δυστυχώς δεν ήταν η ανάλογη. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα έμεινα μακριά από τη λογοτεχνία του τόπου μου, αφήνοντας την εντρύφηση στον Διαμάντη ημιτελή. Αν και πιστός φίλος του βιβλίου, σε σχέση με τον Διαμάντη έμεινα σε εκείνη την πρώτη εικόνα: Μερικά βιβλία, με τοπικά ήθη και έθιμα.       Ήταν έτσι μεγάλη η έκπληξή που δοκίμασα, όταν διάβασα το βιβλίο της Γιώτας  «Ο Διαμάντης ο Ιστορητής». Δυο ήταν οι βασικοί άξονες που με γοήτευσαν στο συγκεκριμένο πόνημα       Από την μια η συγγραφέας του βιβλίου. Η Γιώτα, με ύφος απέριττο, επιχειρεί μια εύστοχη διείσδυση στο βάθος της πνευματικής δημιουργίας του Διαμάντη. Ο συγγραφικός λόγος είναι λιτός, απαλλαγμένος από λεκτικές υπερβολές, κατανοητός και προσιτός στον καθένα που θέλει να μάθει, να σπουδάσει τον Διαμάντη. Διαβάζοντας κάποιος το συγκεκριμένο βιβλίο, καταλαβαίνει ότι πρόκειται για μια έρευνα πλήρη σε έκταση, με ματιά διαπεραστική σε κάθε πτυχή της ατομικής και συγγραφικής προσωπικότητας  της του Διαμάντη.       Η Γιώτα με τρόπο διεξοδικό και ενδελεχή, ερευνά κάθε μόριο της πνευματικής δεξιότητας του Διαμάντη. Το πλήθος των αναφορών και των παραθεμάτων, το φωτογραφικό και έντυπο ανέκδοτο σε πολλές περιπτώσεις υλικό, είναι προφανές ότι απαίτησε επίμονη και επίπονη προσπάθεια από την συγγραφέα. Έχουμε έτσι μπροστά μας έναν συγγραφικό πλούτο, τον οποίο μπορούμε να γευτούμε σε όποια διάσταση ο καθένας μας επιθυμεί.       Ο άλλος άξονας, ως πόλος γοητείας στο συγκεκριμένο βιβλίο, είναι το ίδιο το θέμα του βιβλίου, «Ο Διαμάντης ο Ιστορητής». Είναι σίγουρο ότι το θέμα του βιβλίου δεν θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Για όσους έχουν ήδη μελετήσει το σύνολο του συγγραφικού έργου του Διαμάντη, στο συγκεκριμένο κείμενο θα βρουν ένα πλήθος αρχειακού υλικού, ανέκδοτων αποσπασμάτων αλλά και μαρτυρίες οικείων και φίλων  για τη ζωή του συγγραφέα που για πρώτη φορά βλέπουν το φως της δημοσιότητας.       Για αυτούς πάλι που έχουν μια μερική, πιο αποσπασματική επαφή με το έργο του Διαμάντη (όπως και ο υποφαινόμενος άλλωστε), είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να σχηματοποιηθεί μια ολοκληρωμένη άποψη για τον συγγραφέα Διαμάντη. Η Γιώτα μας πείθει για το αναγκαίο μιας πλήρους ματιάς στο έργο του Διαμάντη, με την οποία θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε πληθωρικότητα και την πληρότητα του πνεύματος του δημιουργού Διαμάντη.       Τέλος, για όποιον δεν γνωρίζει καθόλου το έργο του Διαμάντη, είναι μια ευκαιρία να μάθει πράγματα θαυμαστά για έναν απλό λαϊκό πνευματικό δημιουργό. Το βιβλίο της Γιώτας αποτελεί το καλύτερο εργαλείο σε αυτή την αναζήτηση, στις σελίδες του οποίου ξεδιπλώνεται με τρόπο περιεκτικό και μεστό η σχέση του Διαμάντη με κάθε ερέθισμα γύρω ή μέσα του. Αποτυπώνεται ο σεβασμός στη Μάνα, αλλά και στη γυναικεία φύση, καθώς και η αγάπη και η τιμή στον πατέρα. Αναδεικνύεται – ως προϊόν έρευνας της συγγραφέως, η εκτίμηση του Διαμάντη στα πρόσωπα των συγγενών, αλλά και στην πληθώρα των φίλων του. Η Γιώτα φωτίζει όλα εκείνα τα σημεία μέσα στο έργο του Διαμάντη που σχετίζονται με τη στέρεη αγάπη και αναγνώριση σ’ αυτούς που του μεταλαμπάδευσαν το πάθος για τη γνώση και τη μόρφωση – τους δασκάλους του. Αποτυπώνεται επίσης η ποιοτική σχέση του Διαμάντη με τους υπόλοιπους στρατιώτες και τους αξιωματικούς στο Αλβανικό Μέτωπο αλλά και με τους θεράποντες γιατρούς του στο Νοσοκομείο, μετά τον σοβαρό του τραυματισμό σε μια μάχη στη μεθόριο.       Επίσης, αναδεικνύεται η σχέση του Διαμάντη με το Θείο, διερευνώντας ταυτόχρονα και τον τρόπο με τον οποίο η σχέση αυτή επηρέασε τον Διαμάντη αλλά και το συγγραφικό του ύφος και ήθος.  Και τέλος, με τρόπο εύστοχο και γλαφυρό, σταχυολογείται η σχέση του Διαμάντη με τους ομότεχνούς του (μεταξύ άλλων τον συμπατριώτη και φίλο του Κοτζιούλα). Μια σχέση αλληλοαποδοχής, αλληλοσεβασμού και αλληλοεκτίμησης, μακριά από εγωπάθειες και μισαλλοδοξίες. Όλες οι επιστολές και τα δημοσιεύματα της εποχής, αποδεικνύουν τα καθάρια συναισθήματα μεταξύ τους.       Ο Διαμάντης υπήρξε πολυγραφότατος. Έγραψε κείμενα Λαογραφικά και Ηθογραφικά, κείμενα Θεολογικά αλλά και Γλωσσικά. Επίσης, ο Διαμάντης καταπιάνεται με ένα πλήθος Ιστορικών Θεμάτων- της πρόσφατης κυρίως Ιστορίας- αλλά έχει αναπτύξει και πλήρες Ημερολογιακό Υλικό. Έγραψε μεταφράσεις –κυρίως από τα Γαλλικά- αλλά και πλήθος κριτικών.  Έγραψε Λογοτεχνία αλλά και ποίηση. Και όλα αυτά αρχιτεκτονημένα σε ένα πολύμοχθο αρχείο, προϊόν όχι μόνο επαγγελματικής ενσυνείδησης αλλά και προσωπικού πάθους και αγώνα.       Νομίζω ως χρέος του καθενός μας, είτε ερωτευμένων με το διάβασμα, είτε ερωτευμένων με τη Ροδαυγή, να κοινωνήσουν το πνευματικό νάμα του Διαμάντη και να γευτούν τον συγγραφικό του πλούτο. Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να ξεκινήσει κάποιος αυτή την αναζήτηση, από το να μελετήσει πρώτα αυτή την ενδελεχή έρευνα της Γιώτας, την πρώτη ουσιαστική σύμπυκνη βιβλιογραφία του.       Μετά την δική μου εντρύφηση, μπορώ να πω με σιγουριά πως κανένας δεν μπορεί να μιλήσει καλύτερα για κάποιον πνευματικά νοερά απόντα, από κάποιον πνευματικά ουσιαστικά παρόντα.       Κλείνοντας, να ζητήσω συγγνώμη που σας ανάγκασα να με ανεχθείτε. Οι στίχοι του ποιητή, ας είναι φόρος τιμής στους συγγραφικούς πυρήνες της βραδιάς: Σε του ’τον τόπο πρέπουνε ανθρώποι     Μ’ αγάπη και με πόνο σμιλεμένοι Από σπάργανα φτωχικά     Μα με πένα, στης ψυχής το μελάνι βουτηγμένη.   Σημείωση: Τα μαθήματα, στα οποία συμμετείχε ο γράφων, αλλά και άλλοι συνομήλικοί του στη Ροδαυγή, γίνονταν αφιλοκερδώς.