Κριτική για «Ροδαυγή - Το ρόδο της αυγής» Από τον Σταύρο Ιντζεγιάννη, λογοτέχνη «Σπίτι του Ηπειρώτη», Πάτρα, Δευτέρα 3-11-2008   Ξένε που μόνος κι έρημος σε ξένους τόπους τρέχεις  πες μου ποιος είν’ ο τόπος σου και ποια πατρίδα έχεις.       Το κλασσικό ποίημα  του Πολέμη που έθρεψε τα χρόνια μας στο Δημοτικό σχολείο είναι ένα ερώτημα που μέχρι σήμερα –ιδιαίτερα σήμερα  στην εποχή του κοσμοπολιτισμού και της παγκοσμιοποίησης ,την εποχή που  οι επιμιξίες πληθύνονται εκ των πραγμάτων και  ανακατεύουν εθνικές ταυτότητες  και όχι μόνο αλλά και παραδόσεις , αξίες, ήθη, έθιμα ακόμα και γραφές και θρησκεύματα πολλές φορές ή κοινωνικά κατεστημένα  κι ακόμη περισσότερο συμπεριφορές ίσως πιο  πολύ παρά ποτέ το ερώτημα ποιος είναι ο τόπος μας ο τόπος του κάθε ανθρώπου χρειάζεται μιαν απάντηση για να δοθεί , να καταγραφή η ταυτότητα του καθενός μας.       Αυτή ακριβώς την απάντηση δίνει το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα .Ποιο σωστά η μελέτη όπου εξετάζεται σφαιρικά η ανθρωπογεωγραφία ενός τόπου .Της Ροδαυγής.       Υπογραμμίζω τη λέξη ανθρωπογεωγραφία διότι η κ Λάμπρη εστιάζει την έρευνά της κυρίως  στους ανθρώπους με τις πολλαπλές εκδηλώσεις τους παρακολουθώντας  τον βίο και την πολιτεία τους από τη στιγμή της γέννησής τους  και επέκεινα.       Η ίδια αιτιολογώντας το ερέθισμα και την έμπνευση της μελέτης της  γράφει:       «Το χωριό μου το έχω στη καρδιά μου όπως ίσως ο κάθε άνθρωπος έχει την ιδιαίτερη πατρίδα του αλλά για μένα το χωριό μου δεν είναι μόνο αυτό. Είναι όλα όσα έζησα  και ζω κάθε φορά που βρίσκομαι εκεί. Τα πρώτα μου βήματα τα πρώτα μου γράμματα ,τα πρώτα μου παιχνίδια. Οι γονείς μου οι φίλοι μου οι συγχωριανοί μου Τα ήθη και τα έθιμα που  βίωσα από παιδί και μ` έμαθαν να σέβομαι το παρελθόν και την ιστορία του τόπου μου».       Έχουμε δηλαδή ευθύς εξ αρχής μια πρώτη ερμηνεία  της  έννοιας τόπος αλλά και μια τοποθέτηση της συγγραφέως για τα όρια στα οποία κινείται η μελέτη  της . Και το επισημαίνω γιατί κάθε που γνωρίζεις έναν  άνθρωπο το αυθόρμητο ερώτημα είναι από που είσαι, δηλαδή ποιος είναι ο  τόπος σου.       «Το χωριό μου το έχω στην καρδιά μου». Αυτή η αγάπη για τον τόπο της είναι που την κάνει στο εξώφυλλο να υποσημειώνει σε μια έκρηξη συναισθηματισμού: Ροδαυγή -Το ρόδο της αυγής       Προσωπικά το είδα σαν μια απέραντη τοιχογραφία μιας εποχής κι ενός τόπου. Σαν εκείνες τις ωραίες πάντες που υφαίνανε παλαιά   κι έδειχναν ειρηνικά αγροτικά τοπία με πλατάνια και ζώα να βόσκουν και άλογα και  καβαλάρηδες ή βοσκούς ή γεωργούς  στο όργωμα και στο βάθος  βουνά με μυτερές χιονοκορφές. Και πιστέψτε με δεν είναι υπερβολή η λέξη τοιχογραφία διότι η γραφή της κ Λάμπρη είναι απόλυτα εικονοπλαστική. Περιγράφει με φωτογραφική  λεπτομέρεια  σκηνές από τη ζωή και την πολιτεία των ανθρώπων και καθώς η ζωή κινείται κυρίως στον  αγροτικό κύκλο  δηλαδή στον έξω χώρο  έχεις την εντύπωση μιας εικαστικής κατάθεσης. Λ. χ. Γράφει  κάπου :  κατά το θέρισμα οι άντρες το μεσημέρι φορούσαν ψάθινα καπέλα  και οι γυναίκες φακιόλια. Θα σκεφθείτε μα είναι πλεονασμός γιατί είναι λογικό να φοράνε κάτι για να μην τους καίει ο ήλιος. Κι όμως καθώς το διαβάζεις έχεις αμέσως τη φωτογραφική απεικόνιση του θεριστή πριν καν υπάρξουν μέσα σου οι απαραίτητες νοητικές διεργασίες ,που θα σε βοηθήσουν να σχηματίσεις την εικόνα. Κι αλλού: Στην είσοδο του σπιτιού του γαμπρού στεκόνταν ο πατέρας του στεφανωμένος με μυρτιά κι η μητέρα του κρατώντας αναμμένη λαμπάδα. Μια  φωτογραφία χωρίς φακό. Έτσι δεν το θεωρώ υπερβολή να πω ότι έχουμε ένα βιβλίο εικόνα. Ένα βιβλίο  όπου  η κυρία Λάμπρη, η φιλόλογος  κ Παναγιώτα Λάμπρη  φωτογραφίζει  ανθρώπους και κατοικίες, ζωντανά και μνημεία δίνοντας ένα βάθος χρόνου στη μελέτη της. Επαναφέροντας μνήμες για τα όσα ο χρόνος μετάλλαξε ή υπογραμμίζοντας τα όσα ζούμε ακόμη.    Και εδώ αξίζει από την αρχή να επισημάνω ένα ουσιαστικό γεγονός της γραφής της.       Σε όλη την έκταση της συγγραφής συνδέει το παρόν με το παρελθόν αναζητώντας και καταγράφοντας τις ρίζες από τις οποίες έρχεται από τα βάθη του χρόνου η παράδοση, το έθιμο, η συμπεριφορά,  δίνοντας με τον τρόπο της μιαν αποστομωτική   απάντηση στον πολύ Φαλμεράιερ που  δεν μπορούσε – μάλλον δεν ήθελε – να δει τη συνέχεια της φυλής και θεωρούσε τους Νεοέλληνες να μην έχουν καμία σχέση με την Αρχαία Ελλάδα, παραβλέποντας τη συνέχεια  γλώσσας, παράδοσης, ιστορικής καταβολής, όλα αυτά που επισημαίνει η κυρία  Λάμπρη  για να τεκμηριώσει με  το απώτερο παρελθόν  τη σύγχρονη συνέχεα του Ελληνισμού κι αυτή είναι κατά τη γνώμη μου η αξία του βιβλίου. Δηλαδή η πολύτιμη προσφορά του  στη κατοχύρωση της εθνικής μας ταυτότητας. Μια μελέτη που η προέκτασή της, αγκαλιάζει και υπογραμμίζει το αείποτε υπάρχων της όλης  Ελλάδος και του Ελληνισμό στο διάβα των αιώνων.       Κι αυτό πολύ περισσότερο γιατί  όλη η μελέτη θεμελιώνεται πάνω σε μια  εκτεταμένη βιβλιογραφία η οποία αρχίζοντας από τους αρχαίους  χρόνους Ησίοδος Απολλώδορος .Ευριπίδης κ.τ.λ.  περνά  από την Αγία Γραφή ,επικαλείται ακόμα και  την εφημερίδα της κυβερνήσεως για να ακουμπήσει την τεκμηρίωση της ( Όπως θα λέγαμε του λόγου ή μάλλον της γραφής  το αληθές) στους νεότερους ιστορικούς και λαογράφους δικούς μας και ξένους. Ρωμαίος, Λουκάτος, Πολίτης, Flaceliere κ.α.       Να γιατί  θεωρώ ότι ή Ροδαυγή  όπως μας την παρουσιάζει η συγγραφέας είναι ένα αντιπροσωπευτικό κομμάτι της Νεοελληνικής επικράτειας Δηλαδή όχι ένα  αποκομμένο και ιδιόρρυθμο τμήμα του ελληνισμού με κάποιες ιδιαιτερότητες που την ξεχωρίζουν μέσα στον χώρο και τον χρόνο  αλλά ένα αναπόσπαστα δεμένο τμήμα του  έτσι που διαβάζοντας ήθη και έθιμα, συνήθειες και πανηγύρια, Δημοτικά τραγούδια και αινίγματα, διαβάζουμε στην ουσία την ιστορία του Ελληνισμού γιατί όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης πάμπολλα από αυτά είναι κοινά στη μοίρα  όλης της Ελλάδας  και αυτό προσδίδει  ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον και σαν γλαφυρό ανάγνωσμα αλλά και σαν πολύτιμη γνώση. Γίνεται εργαλείο μελέτης       Ωστόσο το κατ’ εμέ είναι και θα προσπαθήσω να παρουσιάσω τη δομή του βιβλίου που με εντυπωσίασε.       Δεν είναι εύκολο πιστέψτε με να συλλέξεις, άλλοτε σαν ιδιότυπος συλλέκτης κι άλλοτε – μη σας φοβίσει η λέξη - σαν ένας τυμβωρύχος που ανασύρει από τα μαυσωλεία της μνήμης κτερίσματα του τόπου και του χρόνου. Και δεν είναι ακόμη- ακόμη εύκολο  να ταξινομήσεις να αξιολογήσεις  - αυτό ναι, το άλλο όχι - και να καταχωρήσεις τόσο υλικό. Το επισημαίνω γιατί  είναι γνωστό ότι η αξία ενός βιβλίου δεν είναι μόνο στο τι γράφεις αλλά και πως το γράφεις και η κ Λάμπρη στο κεφάλαιο αυτό αποδεικνύεται δεξιοτέχνης καθώς με τη σχολαστικότητα του ερευνητή, την υπευθυνότητα του σχολιαστή την περιέργεια  του ρεπόρτερ αλλά και με τη γλαφυρότητα του λογοτέχνη μας δίνει μιαν ολοκληρωμένη εικόνα του τόπου όπως τον γνώρισε, τον έζησε ή τον πληροφορήθηκε κατά τη συγκέντρωση του υλικού της από τις διάφορες πηγές της, προφορικές  ή και γραπτές.       Από την άποψη της δομής  που εξετάζω μια γενική παρατήρηση είναι ότι πριν από κάθε κεφάλαιο προτάσσεται ένα εισαγωγικό σημείωμα το οποίο χρησιμεύει στο να δίνει γενικές πληροφορίες  ή να ερμηνεύει το θέμα που θα επακολουθήσει τεκμηριώνοντας τες στη βιβλιογραφική θεμελίωση που υπάρχει άφθονη και τη συνεπικουρεί. Γράφει λ.χ για το  Δημοτικό τραγούδι στο εισαγωγικό της σημείωμα. Με το Δημοτικό τραγούδι ο Ελληνικός λαός μπόρεσε να εκφράσει με εγκυρότητα και χωρίς επιτήδευση την ψυχή του  Οι μικροχαρές  της καθημερινότητας, οι καημοί και οι πόθοι  τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία του έθνους περνούν μέσα από αυτά τα τραγούδια....       Μια δεύτερη παρατήρηση είναι ότι η συγγραφέας  στο ερώτημα ποιος είναι ο τόπος του ανθρώπου εστιάζει την έρευνά της  κυρίως  στους ανθρώπους  τους οποίους φροντίζει να παρουσιάσει, να συστήσει με τη γλώσσα τους  την οικογένειά τους την καθημερινότητά τους ακόμα και τη ψυχαγωγία τους για την οποία  αφιερώνει μεγάλο μέρος της έρευνάς της στα παιχνίδια που  παίζαμε μικρά παιδιά ή τα αινίγματα ή τα πανηγύρια  και τις γιορτές .       Είναι προσοχής  άξιο ότι αφιερώνει 3 ολόκληρες σελίδες αναλύοντας με λεπτομέρειες το γλωσσικό ιδίωμα.       Αν ρωτήσετε οποιονδήποτε για το πως μιλάνε στα χωριά μας θα σας απαντήσει  χοντρικά οι Ηπειρώτες κόβουνε τα φωνήεντα των καταλήξεων.       Η κυρία Λάμπρη  τα αναλύει ως εάν να πρόκειται για γλωσσολογική μελέτη.  Γράφει για παράδειγμα. Στη αρχή των λέξεων πολλές φορές αναπτύσσεται το α λ.χ. λησμονάω-αλησμονάω, ασμονάω- ασμονάου  Αλλού η κατάληξη των ρημάτων στο πρώτο πληθυντικό πήγαμε =πήγαμαν, φύγαμαν ήρθαμαν. Το ω της κλητικής προτάσσεται όταν φωνάζουν κάποιον  Ω Βασίλη, ω Μαρία. Μάνα ώ μάνα!!! Ομολογώ ότι πρώτη φορά συνάντησα κωδικοποιημένη και συστηματοποιημένη την προφορική μας διάλεκτο με τόση λεπτομέρεια.       To βιβλίο αρχίζει με την ιστορική τοποθέτηση της Ροδαυγής μέσα στον χρόνο και τελειώνει με την ιστορική τοποθέτηση των κατοίκων μέσα στον χρόνο καθώς με τις ιστορίες του παρελθόντος διαβάζουμε -πιο σωστά αντλούμε πληροφορίες γραμμένες σε πρώτο πρόσωπο από τον γεννήτορά της  που αποτελεί και τη γονιδιακή της εξέλιξη .  Τις πνευματικές ρίζες  θα έλεγα της μετέπειτα φιλολόγου και συγγραφέως.       Η στενότερη  γνωριμία  του αναγνώστη με τη Ροδαυγή αρχίζει  με την παρουσίαση  της οικογένειας έχοντας σοφά κατά την άποψή μου στηριχθεί στο ότι πρέπει πριν προχωρήσει να συστήσει στον αναγνώστη επακριβώς την οικογένεια με τα μέλη της για τα οποία και αφιερώνει χωριστές παραγράφους .Γράφει για τη δομή της οικογένειας:      Η ιεράρχηση  των ρόλων και οι σχέσεις υποταγής  -εξουσίας  ανάμεσα στα δύο φύλα, στον παππού, στη γιαγιά, στους γονείς και τα παιδιά  ήταν χαρακτηριστική στην οικογενειακή δομή στο χωριό. Μέσα σε κάθε οικογένεια  μεταδίδονταν από τους μεγαλύτερους στους μικρότερους  οι ηθικές επιταγές και οι κανόνες που  όφειλαν να ρυθμίζουν όχι μόνο τις σχέσεις μέσα στη οικογένεια  αλλά και τις σχέσεις του κάθε μέλους  της οικογένειας με τα μέλη της κοινότητος στην οποία ήταν ενταγμένη.       Κι ακόμη:       Μέσα στο σπίτι συμβίωναν πολλές φορές τρεις γενεές: Παππούδες, παιδιά, εγγόνια. Οι γιοί όταν παντρεύονταν έμεναν με τις συζύγους των και τα παιδιά τους στο ίδιο σπίτι και πολλές φορές έφτιαχναν δικό τους σπίτι κοντά στο πατρικό. Και διαχωρίζει  για τη γυναίκα – Ο κόσμος της ήταν  κατά κανόνα το σπίτι της  η οικογένεια της και οι δουλειές στο σπίτι και τα κτήματα.       Συστηματοποιώντας και ταξινομώντας όλο αυτόν τον θησαυρό που η αγάπη της μάζεψε και η συγγραφική της δεινότητα μαζί με την επιστημονική  της κατάρτιση –φιλόλογος γαρ – παρουσιάζει, εξετάζει κεφάλαιο σε  κεφάλαιο όλο τον κύκλο της ζωής καθώς τον καταχωρεί σε ενότητες       Γέννηση, γάμος. θάνατος.      Όλες οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται, όλα αυτά που σηματοδοτούν την γήινη παρουσία μας ζουν υπάρχουν δραστηριοποιούνται ενεργούν ή πάσχουν μέσα σ` αυτή τη διαδρομή.       Αυτή την οδοιπορία ζωής, παρουσιάζει με ιδιαίτερη λεπτομερειακή καταγραφή η συγγραφέας  η οποία με τη σχολαστικότητα του ερευνητή και την ευσυνειδησία  του μελετητή υπογραμμίζει τα έθιμα, τις δοξασίες, πολλές φορές τις δεισιδαιμονικές παραμέτρους  από τις οποίες προέρχονται.       Γράφει τη σαρμανίτσα: Δεν έπρεπε να την κουνούν άδεια γιατί κάποιο κακό θα πάθαινε το βρέφος. Δεν δίνουν σαπούνι με το χέρι τους σε κάποιον αλλά το αφήνουν σε κάποιο σημείο για να το πάρει μόνος του διαφορετικά θα τσακωθούν.       Όλες τις ημέρες της εβδομάδος μπορούσαν να βάλουν μια κότα να κλωσήσει εκτός του Σαββάτου γιατί τα  πουλιά θα βγουν ξεκωλωμένα. Κάτι άλλο που ηχεί παράξενα ως πίστη του λαϊκού ανθρώπου είναι το ουράνιο τόξο ή το  ζωνάρι του θεού όπως το λένε στη Ροδαυγή κι όποιος πηδήξει το ουράνιο τόξο θα αλλάξει φύλο       Η συγγραφέας περιγράφει με γλαφυρότητα τα  της γέννησης – επιστρατεύοντας μάλιστα και τον ζητιάνο του Καρκαβίτσα-για το σερνικοβότανο. Το σερνικοβότανο ή σερκοβότανο που δεν είναι άλλο από μια αυτοφυή ορχιδέα το έβραζαν και το έδιναν στην έγκυο να το πιει       Γράφει: Ένας τρόπος για να διευκολύνουν τη γέννα ήταν να κυλήσουν την επίτοκο γυναίκα  βάζοντας τη μέσα σε μια κουβέρτα  Η επίτοκος ξάπλωνε μέσα στην κουβέρτα και δυο άτομα έπιαναν τις δύο άκρες και τις κυλούσαν δεξιά αριστερά. Ο Ν. Πολίτης αναφέρει πως στο λόφο των νυμφών σε μια περιοχή της Αττικής υπάρχει μία επικλινής πέτρα στην οποία μπορεί να παρατηρήσει κανείς μια ιδιαίτερη λείανση η οποία προήλθε από το γεγονός ότι οι επίτοκες Αθηναίες κυλιόνταν από την κορυφή μέχρι τη βάση της πέτρας προς επίτευξη ευτοκίας.       Το αναφέρω αυτό σαν ένα από τα πολλά παραδείγματα που πιστοποιούν την ευσυνειδησία της μελέτης η οποία ξεφεύγοντας από τα στενά όρια της παρουσίας των εθίμων της Ροδαυγής εκτείνεται σε μια πανελλαδική καταγραφή όλου αυτού του λαογραφικού  θησαυρού  όπως μας έχουν  κληροδοτηθεί από τη αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας.       Γάμος γέννηση θάνατος. Οι τρεις σταθμοί όπου μέσα τους  αναλώνεται όλη η ζωή του ανθρώπου. Του ανθρώπου με τις δραστηριότητες του, τον βιοπορισμό του  και την ψυχαγωγία του.       Όταν χαρακτήρισα τη γραφή με τον όρο ανθρωπογεωγραφία  ίσως  ακούστηκε παράξενο. Όμως διαβάζοντας  σελίδα τη σελίδα εδραιώνεται η πεποίθηση ότι έχουμε  μια ψυχογραφική μελέτη όπου αναλύεται και όχι απλώς καταγράφεται η ανθρώπινη δραστηριότητα.       Αν και ο βιοπορισμός, στη ζωή μας, προτάσσεται  κατά κανόνα της ψυχαγωγίας η συγγραφέας  αναφέρεται πρώτα  στα έθιμα των εορτών  γιατί από λαογραφική άποψη  παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και ακόμη γιατί--κατά τη γνώμη μου πάντα –λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία ανάμεσα στο ανάγνωσμα και τις  προσωπικές μνήμες του αναγνώστη. Για παράδειγμα πως  μπορείς να διαβάζεις χωρίς να ανακαλείς προσωπικά βιώματα τη συγκίνηση  της Μεγάλης Βδομάδας ή της Πρωτομαγιάς και ποιος δεν έζησε τη χαρά  των πανηγυριών  όπου μια ξεχωριστή αναφορά υπάρχει στο καγκελάρι  τον οποίον καταχωρεί  ως τον κατεξοχήν  χορό της Ροδαυγής. Καγκελάρι - Όπως έχουν οι Κρητικοί τον πεντοζάλι ή οι Πελοποννήσιοι  τον καλαματιανό.  Οι Ροδαυγίτες το καγκελάρι και ακόμη το Τσίπουρο για το οποίο υπάρχει λεπτομερής συνταγή για τον τρόπο παραγωγής του. στην ενότητα ασχολίες των κατοίκων.       Πρωταρχικό ρόλο κατά τη σειρά της δομής  παίζουν οι γιορτές. Και γιατί με αυτές εκφράζεται  το κοινωνικό- θρησκευτικό πρόσωπο του τόπου αλλά και γιατί στα πανηγύρια στα χωριά   μας δινότανε η ευκαιρία  του  συγχρωτισμού ή πιο σωστά του συναγελασμού γιατί όπως αναφέρει τα ζώα στο χωριό κατ’ επέκταση στην αγροτιά είναι οιονεί μέλη της οικογένειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις γιορτές κυρίως θρησκευτικές αφιερώνει 50 σελίδες   δεύτερη  σε μέγεθος ενότητα μετά  το μνημεία έντεχνου λόγου στα οποία αφιερώνει 90 σελίδες (αινίγματα, Δημοτικά τραγούδια, λογοπαίγνια, παραδόσεις και θρύλοι παροιμίες)  ενώ στις ασχολίες  των κατοίκων δηλαδή τον βιοπορισμό μόνο 30 σελίδες.       Ας τα πάρουμε με τη σειρά:       Γράφει «Η θεαματικότητα και το τελετουργικό πολλών εθίμων υπαγορεύουν τη συμμετοχή και την επικοινωνία  των μελών διαφόρων κοινωνικών ομάδων και ασκούν ιδιαίτερη γοητεία στους θεατές.       Και παρακάτω:       «Άλλωστε πολλά από τα έθιμα που ισχύουν στις δικές μας γιορτές  ίσχυαν στις γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και ενσωματώθηκαν στο τυπικό  των χριστιανικών γιορτών»       Τον κύκλο των εορτών αυτών  διαχωρίζει και καταχωρεί σε φθινοπωρινές γιορτές, σε χειμωνιάτικες, σε ανοιξιάτικες και σε καλοκαιρινές γιορτές. Όπως παρατηρούμε  αρχίζει των κύκλο των εορτών από τις φθινοπωρινές  ακολουθώντας όχι τον τυπικό χρόνο αλλά τον ουσιαστικό αγροτικό κύκλο που αρχίζει με τη σπορά για να καταλήξει στη συγκομιδή .Μια λεπτομερής περιγραφή υπάρχει για τα έθιμα του Δωδεκαήμερου από τις παραμονές των Χριστουγέννων μέχρι και των Θεοφανείων με τους καλικαντζάρους τα δώρα και τις επισκέψεις όπου ο αναγνώστης τα απολαμβάνει όπως θα  διάβαζε ένα χριστουγεννιάτικο παραμύθι       Ιδιαίτερα και σωστά περιγράφει τις ανοιξιάτικες γιορτές που σχετίζονται με τη Μεγάλη Εβδομάδα πλούσια σε λαογραφικό υλικό και έθιμα μια και σχετίζονται άμεσα με  τον θάνατο  και την ανάσταση . Δηλαδή τη μεταφυσική θεώρηση της ζωής.       Εδώ θα μου επιτρέψετε δυο παρατηρήσεις. Ασήμαντες για άλλους αλλά σημαντικές για τη παρουσίαση που επιχειρώ γιατί χαρακτηρίζουν την προσωπικότητα ή αν θέλετε την ψυχοσύνθεση, το κοινωνικό πρόσωπο του ξωμάχου.- της αγροτικής κοινωνίας. Ίσως – ίσως και σε μια γενικότερη τοποθέτηση την χαροκόπο διάθεση του Έλληνα. Του Έλληνα σε όποιο μέρος. Εντός και εκτός της επικράτειας.       Το γεγονός ότι οι γιορτές προηγούνται από τις ασχολίες έχει διττή εξήγηση.   Μια εξήγηση είναι  ότι οι εορτές  έχουν έντονο λαογραφικό περιεχόμενο και φυσικά παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Μια άλλη εξήγηση που εγώ προτιμώ είναι ότι στη συγγραφέα – όπως και σε όλους μας-λειτουργεί μια γονιδιακή έφεση προς τις γιορτές και τα πανηγύρια       Κυρίες και κύριοι τι τα θέλετε, είμαστε λαός του Ωπα- ωπα κι αυτό λέει πολλά. Από την άλλη μεριά ο βιοποριστικός κύκλος μια άλλη μεγάλη ενότητα θυμίζει ασχολίες χαμένες πια από καιρό.       Στην ενότητα αυτή υπάρχει εκτεταμένη αναφορά στις αγροτικές ασχολίες  όπως είναι λογικό μια και μιλάμε για αγροτική  κοινωνία και όπου η πληροφόρηση  ολοκληρώνει το βιοποριστικό επίπεδο των κατοίκων  δίνοντας συνάμα και μια εικόνα της εποχής  του χαλκού καθώς θα λέγαμε χαριτολογώντας βέβαια  αν συγκρίνουμε  το χτες με την εξέλιξη της τεχνολογίας που αφάνισε τους γανωτζήδες  τους σαμαράδες το μπουγάδιασμα εν πολλοίς και τη νερόμυλους (χωριατοπούλες τ’ άλεσμα στο μύλο καρτεράνε....). Υπάρχει  φωτογραφική αναφορά στο ανέμισμα της φακής και στο όργωμα με τα βόδια  και μια αναφορά στο ξεφλούδισμα του καλαμποκιού σχεδόν φωτογραφία: Όσοι ξεφλούδιζαν κάθονταν κατάχαμα  και κρατούσαν ένα σουγιά ή μια  βελόνα για να  ανοίγουν τις ρόκες. Ανοίγοντας τα φύλλα  τη ρόκας τα γύριζαν προς το κοτσάνι και τα  έκοβαν  Υπάρχει ακόμη εκτενής αναφορά στη νεροτριβή και τους ράφτες.       Αλλά ακόμα, σ’ αυτή την ενότητα, υπάρχει ένα μικρό διαμαντάκι που η συλλεκτική μανία του ερευνητή – της ερευνήτριας εδώ- ανακάλυψε. Είναι η αναφορά του αγροφύλακα ο οποίος «περιοδεύον εις την περιοχήν μου συνέλαβον μίαν αγελάδα ...» κι αλλού  «περιοδεύον εις την περιοχήν μου ενεφανίσθη ... ο εκκλησιαστικός επίτροπος κάτοικος Ροδαυγής και μου ανέφερε ότι εις την θέσιν Περδικάρι αγρόκτημα Αγίου Νικολάου φυτευμένον δια καστανιές και παρατήρησα εύρον ζημίαν     δραχ 30 η δεύτερη δρχ 10 ομοίως εύρον 15 βλαστούς  αγριοκαστανιάς  οι οποίοι θα ενεβολιάζοντο εντός του θέρους  και εμποδίσας την ανάπτυξιν τούτων»       Στη μέση περίπου του βιβλίου υπάρχει η ενότητα  Μνημεία έντεχνου λόγου. Θα το συστήσουμε με ιδιαίτερα επαινετικά λόγια  γιατί όλα αυτά τα γνωστά που έθρεψαν τα παιδικά μας χρόνια  Αινίγματα, τραγούδια πειράγματα, παραμάδι, σκλέντζα λειτουργούν σαν αναγωγές στις προσωπικές μνήμες του αναγνώστη και οι οποίες  κάθε τόσο ανακαλούνται από το χρονοντούλαπο της προσωπικής του ιστορίας του καθενός μας.       Σκλεντζα, παραμάδι, δεν περνάς κυρά Μαρία, γκέο βαγκέο (κοριτσίστικο αυτό να μη μπερδεύουμε τα ερίφια με τα πρόβατα) κι ακόμα  φτου σκουληκομυρμηγκότρυπα ή ο γλωσσοδέτης μια πάπια, μα πια πάπια με παπιά κ.τ.λ.       Στην καταγραφή μια σχετική ενότητα είναι η Λαϊκή αρχιτεκτονική  που εστιάζεται σε πέτρινες στέγες και κυρίως σε Ναούς τέμπλα εκκλησιών ξυλογλυπτική _γκλίτσες και πιο πολύ υφαντά, πάντες, στρωσίδια, νυφιάτικες ενδυμασίες ενώ στη λαϊκή θεραπευτική ενότητα (14 σελίδες) διαβάζουμε μέσα σε βότανα και γιατροσόφια και ειδικά ξόρκια. Λ.χ. για τη λούγκα (εξόγκωμα  στη μασχάλη ή ανάμεσα στην κλείδωση του γλουτού και της κοιλιάς ). Έδεναν  τον μεγάλο αντίχειρα ή το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού αντίστοιχα και λέγανε «Τ’ άστρι κι η λούγκα παν στην πολη τ’ άστρι να ’ρθει κι η λούγκα να μείνει»       Συγκεντρώνοντας  τις κυριότερες παρατηρήσεις για τη δομή  έχουμε χαρακτηριστικά  (90 σελίδες για τα μνημεία του εντέχνου λόγου, 54 για τα έθιμα και τις γιορτές,  44 για τις ασχολίες των κατοίκων και 35 για τη λαϊκή τέχν, ενώ για την οικογένεια και τον κύκλο της ζωής 46 και για το γλωσσάρι 36       Θα συλλογιστείτε ασφαλώς τι ρόλο παίζουν και πόσο μετράνε τα στατιστικά στοιχεία. Και όμως με βάση το ότι το γραφτό του καθενός μας ακόμα και ένα γράμμα και ένα υπόμνημα φανερώνουν  την προσωπικότητα του ανθρώπου που  το έγραψε  και  πολύ περισσότερο του συγγραφέα  μπορούμε αβίαστα να φτιάξουμε το πορτρέτο της κυρίας Λάμπρη  όπως το σκιτσάρω εγώ μέσα  από τη σημειολογία των όσων γράφει και κυρίως της δομής του γραπτού της.  Ας φτιάξουμε λοιπόν μαζί το πορτρέτο της καθώς τη βλέπετε καθισμένη εδώ δίπλα.       Προτάσσει  τις γιορτές και τον χορό και όχι τον βιοπορισμό. Τι δείχνει αυτό; Δείχνει ότι είναι ένας άνθρωπος χαρούμενος – γελαστός – εύθυμος-τύπος των εορτών και πανηγύρεων που βλέπει τη ζωή από την καλή της όψη, γι’ αυτό  και λειτουργεί μέσα της  ασυνείδητα ίσως  το γιορτινό της πρόσωπο της καθημερινότητας και όχι το βιοποριστικό με τις έγνοιες και τις σκοτούρες του.       Την απασχολούν και καταγράφει λεπτομερώς  τα λαογραφικά στοιχεία του τόπου της  δηλαδή είναι άνθρωπος της μελέτης και της ιστορικής έρευνας και  ακόμη άνθρωπος που κατάγεται από αγροτική κοινωνία κι αυτό φαίνεται από το ότι στα έθιμα των εορτών  ο κύκλος που ακολουθεί αρχίζει από φθινόπωρο –χειμώνα -άνοιξη – καλοκαίρι  με άλλα λόγια σπορά, αγρανάπαυση, ανθοφορία, συγκομιδή.       Θρησκευόμενη αφού την απασχολούν από την αρχή το Μεγαλοβδόμαδο  και ακόμα- ακόμα ρομαντικός τύπος που μέσα να αναπαράγονται ή εξακολουθούν να εγκαταβιώνουν ιστορίες από τα παλιά  καθώς τις καταγράφει μέσα σε 15 σελίδες  σαν ένας ιδιότυπος ληξίαρχος ή αν θέλετε σαν χρονικογράφος του χωριού ο πατέρας της  περισώζοντας έτσι  στο διάβα του χρόνου το πρόσωπο του χωριού του Της Ροδαυγής, Του ρόδου της Αυγής καθώς το θέλει η κ. Λάμπρη.       Τι άλλην χρείαν μαρτυρίας  έχουμε και τι άλλο απομένει παρά να θυμηθώ τον Περικλή. Κυρίες και κύριοι Είρηται και εμοί λόγω όσα κατά ...παρουσίασιν αλλά και προσωπικό θαυμασμό για τη Ροδαυγή είχον να είπω. Στ. Ιντζεγιάννης     .