Βενεζουέλα / Ο κίνδυνος να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας στη Λατινική Αμερική

Καθώς η παρουσία του αμερικανικού ναυτικού στην Καραϊβική ενισχύεται και η ρητορική της κυβέρνησης Τραμπ γίνεται ολοένα πιο επιθετική, το ενδεχόμενο μιας στρατιωτικής επίθεσης των ΗΠΑ κατά της Βενεζουέλας δεν μοιάζει πια θεωρητικό. Από τις αρχές Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ έχουν πλήξει τουλάχιστον 21 βενεζουελάνικα σκάφη που χαρακτηρίζουν «ναρκο-πλοία», σκοτώνοντας 87 άτομα.

Παρά τους ισχυρισμούς περί απειλής για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, δεν έχει παρουσιαστεί καμία απόδειξη ότι τα σκάφη αυτά διακινούσαν ναρκωτικά, ενώ ειδικοί σημειώνουν ότι η Βενεζουέλα δεν αποτελεί τη βασική πηγή κοκαΐνης που φτάνει στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Την ίδια ώρα, ο Ντόναλντ Τραμπ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο χερσαίας επιχείρησης, αν και δημοσίως το διαψεύδει. Έχει ήδη εγκρίνει πάντως επιχειρήσεις της CIA στο εσωτερικό της χώρας, εντείνοντας την αίσθηση ότι οι ΗΠΑ μεταβαίνουν σε πιο ενεργή φάση αντιπαράθεσης. Από την πλευρά του, ο Νικολάς Μαδούρο υποστηρίζει πως στόχος της Ουάσινγκτον είναι η ανατροπή του μέσω ενός καθεστωτικού μετασχηματισμού και προειδοποιεί ότι η χώρα θα αντισταθεί σε κάθε απόπειρα ξένης επέμβασης.

Πιθανά σενάρια επίθεσης

Σύμφωνα με αναλυτές, οι στρατιωτικές επιλογές των ΗΠΑ επικεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά σε επιθέσεις από αέρα και θάλασσα. Η ανάπτυξη τεράστιας ναυτικής δύναμης στην Καραϊβική —μεταξύ των οποίων και το υπερσύγχρονο αεροπλανοφόρο USS Gerald Ford— επιτρέπει ένα πρώτο κύμα μαζικών πυραυλικών πληγμάτων από ασφαλή απόσταση. «Τα κομμάτια έχουν μπει στη θέση τους», σημειώνει ο αναλυτής του CSIS, Μαρκ Κάνσιαν, εξηγώντας ότι η Βενεζουέλα διαθέτει σχετικά ισχυρή αεράμυνα που θα απαιτούσε προσεκτική αρχική εξουδετέρωση.

Αυτό που σχεδόν όλοι οι ειδικοί αποκλείουν είναι μια χερσαία εισβολή. Η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή δεν επαρκεί, ενώ πολιτικά, μια τέτοια απόφαση θα συναντούσε ισχυρές αντιδράσεις στο Κογκρέσο και την κοινωνία, ακόμη και μεταξύ συντηρητικών.

Το προηγούμενο του Ιράκ και του Αφγανιστάνδεν αφήνει πολλά περιθώρια: μια επιχείρηση κατοχής, θα απαιτούσε δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες και πολυετή παρουσία, σενάριο που θεωρείται αδιανόητο σήμερα.

Το κουτί της Πανδώρας

Όσοι στην Ουάσινγκτον ελπίζουν ότι ένα στοχευμένο πλήγμα θα επιταχύνει την πολιτική μετάβαση στη Βενεζουέλα, μάλλον πλανώνται. Ο Έλιας Φερρέρ, επικεφαλής της Orinoco Research, περιγράφει την προοπτική στρατιωτικής επέμβασης ως «άνοιγμα του Κουτιού της Πανδώρας».

Όπως εξηγεί, σε ένα περιβάλλον σύγκρουσης ενισχύονται οι ένοπλοι δρώντες,  είτε πρόκειται για το στρατό είτε για παραστρατιωτικές ομάδες και εγκληματικά δίκτυα. Η αντιπολίτευση, τονίζει, είναι η πλέον εκτεθειμένη: στερείται ένοπλου βραχίονα και διασυνδέσεων με τους μηχανισμούς ασφαλείας.

Παράλληλα, ένας περιορισμένος βομβαρδισμός θα μπορούσε, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, να ενισχύσει τον Μαδούρο, δημιουργώντας ένα φαινόμενο συσπείρωσης γύρω του.

Ο ρόλος του στρατού

Η στάση των βενεζουελάνικων ενόπλων δυνάμεων θα είναι καθοριστική. Η CIA, σύμφωνα με αναλυτές, επιχειρεί να διαβρώσει τη συνοχή τους, στέλνοντας «σιωπηλά μηνύματα» ότι ορισμένες μονάδες θα παραμείνουν στο απυρόβλητο αν δεν εμπλακούν σε μάχες, μια τακτική που είχε χρησιμοποιηθεί και στον Πόλεμο του Κόλπου.

Ωστόσο, ο Κάνσιαν επισημαίνει πως ο Μαδούρο έχει ήδη εκκαθαρίσει τις ένοπλες δυνάμεις από στελέχη που θεωρούνταν αμφίβολης πίστης. Συνεπώς, η πιθανότητα οι δυνάμεις ασφαλείας να αντισταθούν θεωρείται υψηλή.

Η στρατηγική των ΗΠΑ θα εξαρτηθεί από το πώς θα «διαπραγματευτούν» το ρόλο του στρατού σε μια ενδεχόμενη μετάβαση. Αν επιχειρηθεί αποκλεισμός του -όπως στο Ιράκ— το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι η ανάφλεξη πολλαπλών θυλάκων βίας στο εσωτερικό της χώρας.

Οι πολίτες στη δίνη της κρίσης

Για τους απλούς Βενεζουελάνους, που ήδη ζουν μέσα σε πολυετή οικονομική  κρίση, μια επίθεση των ΗΠΑ δεν θα εκληφθεί απαραίτητα ως «απελευθέρωση». Με 7,9 εκατομμύρια ανθρώπους να χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια το 2025, ακόμη και περιορισμένα πλήγματα θα μπορούσαν να αποδιοργανώσουν τις εναπομείνασες δομές πρόσβασης σε τρόφιμα, φάρμακα και ενέργεια.

Η κοινή γνώμη, βαθύτατα καχύποπτη τόσο προς την κυβέρνηση όσο και προς την ξένη επέμβαση, αναμένεται να αντιδράσει με αμφιθυμία και διχασμό, σημειώνει το Al Jazeera.

Διεθνείς ισορροπίες και ο κίνδυνος εξάπλωσης της κρίσης

Σε διεθνές επίπεδο, η Κίνα και η Ρωσία θα παραμείνουν πολιτικοί σύμμαχοι του Μαδούρο. Η Κίνα, κύριος πιστωτής της χώρας, θα περιοριστεί πιθανότατα σε διπλωματική στήριξη. Η Ρωσία, με μακροχρόνια στρατιωτική συνεργασία με τη Βενεζουέλα, ενδέχεται να προσφέρει τεχνική και στρατιωτική καθοδήγηση, χωρίς όμως άμεση εμπλοκή.

Ωστόσο, το πιο ανησυχητικό ενδεχόμενο είναι ότι η κρίση μπορεί να αποκτήσει περιφερειακό χαρακτήρα. Ο Τραμπ έχει ήδη απειλήσει ότι «κάθε χώρα που παράγει ναρκωτικά» μπορεί να αποτελέσει στόχο, κατονομάζοντας την Κολομβία. Αναλυτές φοβούνται πως η Βενεζουέλα μπορεί να λειτουργήσει ως «πρότυπο» για έναν νέο τρόπο αμερικανικής επέμβασης στη Λατινική Αμερική, όπου πολύπλοκες πολιτικές κρίσεις βαφτίζονται «ναρκοτρομικρατία» ώστε να νομιμοποιηθούν στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Το ερώτημα που πλανάται πλέον δεν είναι μόνο τι θα συμβεί στη Βενεζουέλα, αλλά αν ανοίγει για ολόκληρη την περιοχή ένα νέο, απρόβλεπτο κεφάλαιο.